Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 2, 6 May 1942 — Na Iliili Hanau [ARTICLE]

Na Iliili Hanau

("Kakauia e George K. Kane Sr.)

(Hooma-oia)

"O!" Ae mal kuu Mku ka ) Mol!" a ka mol oplo hol I apo ) iho al * puill I ke kino laahia o I kana wahlne opio punahele, ka ) Molwahlne o Hawall, lala 1 hilii no.i akU Iluna 6ka Moi, me ka I hoomau ana hoi ! kana mau leo | kaukau aloha ana ho kona ,luaul ! makuakane, Paiea Nul ka Na'i I Aupuni Kamehameha I hala I ka po eha makahiki hoi i hala e aku mamua o keia la a laua e haalele al i na kaiaulu aloha o' ka aina o Hawaii nei; O—e na lani, aloha mai ia'u ame oe lea honua' oluolu hoi hoolono mai ia'u. E—na mauna hoi ame ke kai 0 ka moana, oluolu pu me ke aloha hooiohe mai īa'u, ] Kiai a malama i kuu aloh<a no oukou apau loa, mai poina no'u ame ka Moi Kuu ama hanau a ko'u makuakane i-.luhi a i eha ai 1 ka maka o ka ihe-

Hoomanao no'u ame kuu l<nhui aloha, . | Ke lawe pu nei au iloko o kfiu puuwaiMe na hoomanao poina ole o ke aloh-a-O kuu aina hanau ame ko'u makuakane. Me keia mati leo kaukau walohia aloha hope loa a ka Moiw>ahine opi.o Kamamalu, e hooman|ao affn i kona onehanau, kona home o Hawaii nei, kona lahui ame koha luiui makuakane, ka Na'i Aupuni Paiea Kamehameha, he mau olelo hoi i puka mai ka waha ponoi o ka lani alii, he mea hoi nana i noonoo mua ole ai, koe wale Iho nō kela puolo nui e hii an& i ka papaku hohonu o kona puuwai alii he aloha i ka aina. A nalo aku kona mau hiohiona waionohia o ka wahine "u'i, ka pua akii n&iu kiekie a Paiea Nui ke kaikamahine alii Kamamalu o Hawaii nei, aole loa hoi oia 'e hoi hou mai ia kaua, he milimiīi hoi na kaua e Hawaii, aloha na p'ua alii koikoi kiekie t> ka aina, he hii alo he na kupuna i hala, haawe kau hoi ma ke kua o na makua ame kakou hoi na pua hope loa o ka lahui Hawaii.

He aloha keia mau hoom-anao welina poina ole'e kuu hoa heluhelu, e nele ole"ai ka ho'opa ia o na keena o kou puuwai, o kaua pu e kuu hoa, mai poina ia'u n-a iliiii hanau o ka aina. (Kope Kahiko 1870.)

Ka Mare Karlsiano Mua. Loa Na La Opioplo O Honoiulu -1882» Mr. Thomas Hopu Liholiho Mib. Kam&maiu Delia Liholiho — Kope Kahiko Boston Publishing_Society 1870 Hoolaha 1»—Ko Hawaii Paeaina 1884 L. H. Joseph U. Kawainui

Hooakaka Mokuna I O Ke Aloha o ke Kupuna ame Ka Makua, Lei-a-i- nau me a'u. O na hooakaka apau malalo o keia Mare Karisiano nrua loa, na mea hoi i -poina ana iliili hanau o ka aina e hooala hou aku nei i na hoomanao ana aku hoi i ka ui nani beautv lua ole o ke anoano halialia o ke aloha, o kela au o kikilo ioa i hala me kona mau uluwehiwehi mamua hoi o ka poina loa iā ana a halowale, na la 'opiopio punipuni kanaka ui, pali ke kua mahina ke alo o Honolulu Town 1822.

Ho oiaio ua hala na hlohlona iīihīn hoomanao aloha ana. hala p\i hot mp kē nloha o ! na p«a na wahi tnnt a!H Ktpktf o HaWi noi, poina pu hot mp na hoomanao ana o.na kupuna nui o kakou, a pela hoi nie ka la'kou nmu hama hoopimaholo miiikaa. lei hoi ma k& a-i kau ma ke kua hii mamua o ke alo. i ko kai;ou mau kupuna nana mai hoi ko makua ponoi. kakou p hanu nel l koia oa oluolu, ka honna apip kela ao hookahi no fi lakou hauoli a ie'ale'a t»u w? kakou i koia la. na pua ;\loha hope loa ho>. o Hawaii 1 hapawa,, Kulu ko'u m,vi Nvftinvftka ia'u kakau noi. no kti.\ ma» halinHa hoomanno aloha tn kakou. anu? ko kakou m.m kupnmi a k\kou f wW maila mo ka naiuhia. f;a homo o ko ka"*ou mjfkuahino honua o !; a 11 nialla { ko kakoxi hol iOu?. a foomshs ma kona pf>!i ?\srs\9,\i loa ;

a hikl I ka wa e hooala hou ta mai al o ka poe make gime Ha poe ola i ka la hookolokolo nui o ko ka honua nei. E ike ia ai ka nani hemo lele- lua' ole o ke keiki kamakahi a ke Akua ko kakou haku lesu Kristo. Ka la hauoli loa o na halpule oiaio, ka Ia weUweli loa hoi o ka poe hewa nmnaoio Akua ole.° Hoomanao ia Noa ia SoUoma ame Gomora, he oiaio e JtUki.ro mai ana no ia manawa, aole e pau keia hana\ma.

He ilihia anoano keia mau hoemanao ana o ke aloha o na kupuna i hala i ka po ame na makua, aole loa ona wa e nalohia ai mai keia lepo aku i kona holoi a hoomaemae hou ia ana. MOKUNA II l- .-Mai Poina I na Kupuna nana i i halihai, " A hoihoi hou mai i ke Akua o Hawaii nei, Ka wehi o na pua ponoi a keia mau kupuna. O ke anaina mare i malama ia ai o keia mau. pua nani ui mohaha nohea, i hanau ia hoi maluna o ka iepo opulepule hauliuli ulaula o Hawaii aloha, ka hiialo a ka Makua lei-a-i hoi a ke kupuna, e hiki ole ai ke hoopoina ia na hoomanao ana, iloko o kou puuwai aloha e Hawaii oiaio me kakou i keia la. - ' ]

O ka hoohui a mare Karisiano mua loa ana hoi o keia mau pua'lii ohaha opiopio o Hawaii, mahope Iki mai o elua makahiki wale no, a o ka ho'iho'i hou i«a ana mai hoi ke Akua o ko kakou mau kupuna o H-awaii nei, a hele pu mai me ka Euanelio o ka malamalama ame ka naauao a ke Kiapa (mokupe'a) Thaddeus, Oapt. Blanchard o Boston i hiipoi mai ai, maluna o na ale kawahaw&ha o ke Kai Akelanika ame k<a hokua hoi o ka moana Pakipika, a pae ma na kapakai o ke Awa pohu la'i ku malino o Kailua, Kona Akau, Apelila 12, 1820.

E hoolllo ana hoi ia laua i hookahi na ke kane ame ka wahine, ame ka laua piia o ko laua puhaka ponoia ke aloha o ke Akua hoohua a hoopomaikai mai ai i ko laua kihapai. Na mamo hoi o na moopuna kuakahi hoi a i ke kualua a pela wale aku no lakou apau keia ilihia weliha hoomanao ana o kela au i haia ame keia au ia kakou, nō keia mau pua ame mamo a keia mau pua'lii o ka aina keia welina poina ole o ke aloha.

A na iliili hanau o ka aina e kakau nei io ka hooala a ho'iho'i hou ana mai i na hoomanao ana iloko o na pua al'oHa a keia mau kupuna i hala me ka hoow

poina loa ia, mo ka hoomanao hou ole ia hoi a'u e hoomanao hou aku nei ia oukou na pua ponoi a Palea Nui, mai poina i na hoomanao ana no ko oukou mau kupuna, e like me .a'u mea *kakau •aole polna na kupuna ame ko lakou aloha ia'u, paa maloko o ko'u buke mookuauhau, he ipo aloha ia nau a kau aku i ko'u mau pōkii ame ka makou mau pua, he nui wale.

Hoomanao pu hoi e na pua aloha a kuu mau Alii Thomas Hopu Liholiho ame Kamamalu *Delia Liholiho, ko oukou mau kupuna he mau pua'lii no Hawaii nel, ua hala laua t ka aina nani mau loa o ka maha he mau kauwa oiaio jia ke Akua Ola, he mau Kaula i makeiloko o ka Haku ka mea nona ka hauoli mau loa, a koe hoi ia oukou a o kakou pu nohoi apau aole koe hookahi. no ka mea, aole loa kakou e noho loihi iho ana maanei, a alualu pu aku kakou ma ko laua wahi i hele aku la me ka iaua mau mea aloha i haalele tho la mahope nol, e iml aku i ko l«tia alahele i wuelo e aku mamua ōla hoi oukou. Ka i'o o ko laua wiau ro, ka S\vi hoi o ko laua mau ke koko hoi o ko k\ua- mau aa koko. aole k\\ ia e pau a hiki hot ko holol ia, aohe kopa holoi e pau ai a hiki i ka laua niau pua hopo loa. r -

' O kda tCarīs.tano mua loa |hoi ? la ma na "Paeainai J o Haw'aii noi, o kola m&u pua s\t\U a Nui, j Kupu a^A-K&lan 1 ?, TCa Nal A.upuivi | KamehamehA. Aolo o loaa, liou m*i :\ hkV;\ loa mai hoi iH, Irakou l īiolA ls, no k& moa, o kokahi m&ro lianohAr.o i malan-iA is a ? h oiai ua m*- . *v ia lsiua i wāoiM o ua aiakua- ■ hino ame aa ;ma)>viakanc Alii kioKo, a i oi loa jaku ka Moi ;v:-.oi ka Koi\v&o Hawaii ;iei olwuia o ua.

mare opio ame na hoahanau Kalawina ame na makua Mikanele o na makuahine ame na makuakane, ame ka lehulehu o na kanaka o Honolulu opioopio lboi iloko oia mau la a ke aloha pumehana i noho ai.

Ka ehu wawae mua loa hoi o lea I Euanelio o ko kakou Hauku lesu Kyisto, ame ka malamalama o kai r*aauao maluna o ka iU aina aloha • o Hawaii nei i ka 1820. A Opuka-1 haia( Ohookiah) hoi i huli a imi 1 i opiopio a i kona mau la kamaiki , heu ole, i ke Akua aine ka naauo i ino kona aina hatiau aloha. i ka ; lepo hoi i malihini i kona mau j , wawae iiilii, i ka lauhU. hihipe'a o Lani Hou (New Ha-| I ven) i ka aina o Ameri-, ( [ ka, ka home o ka Wiwoole arae i ka Lanakila, i ka uml-kmuan\a-kolu wale no o kotva ,mau maiw- [ h*ki. Ke Kaula. Ka loane o HaI vi[aU iwi i ka makah4ki hoi o ko haku A» D, ISP&, ame ka i lamaolelo Pet«o Thoiuas Hopu L>)hobho hoi nan* i ho 'iho 1 ! maā i kp Akua aiue kona m*u hoahai\au LunaoWo Paul Wilhain Kenuu i Ljunaofolo Matthew John Hoiwuli j«« tt«i i ka Hoopau I «fM»> an* hoi i H* Iwuia « ko lakou ; lk*aau mua kt Kauk iim AKua lo* ka Opukaliam o iie akoha niau hoo14uauao a»a ia kakou i keia la, ak«ia au i hala a ka tu hoi o fko kakou «aa kupuiia i. e'ha ai |i|ka ai«ka o ka iht\ a i auau hei, |4|k« kok\ o ko iakou m&u hoapaio» Iku lakou wai auau,, a kakou e a « aku, iwi K« A.u.