Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 9, 24 June 1942 — Na Iliili Hanau [ARTICLE]

Na Iliili Hanau

(Kakaula e Gsorgs . Kane Sr.) KE ALĪI ",0 ka'u m&u kelki no .ko!ft |) ko laiia mau knpuna o r»t h'mhaniui )io Jft 0 ko*u mau raaT<tia, 'rto»i(i ka lnoa Hopu paa no ke !hina no haiha'i haule j ka hpnua make loa. He poe ikaika, ka a he hiāpa'iole, he Alii na opio ma ke koko, he kana hoi na'u pono}!" i Ke Aiii Paki, "6 keia anaina Hooao (mare) hanohano o na 'Alil opio, ua hooili ia ia'u me ke anoano nui, a helfelei ko'u rna"ii walmaka me ka eiphla nui o ke aloha!" i Ke AIM Kaauw*i, "Kamaha'o koin la, hanohano o ka Hooao o na Alii opio, ka oiaio laahla o Tehova ke Akua hou o PolUneaia īiei, ka baea i>ona ke Aīii m,; ame ka Moi ana, nona a nona mau loa'aku!" Ke Aiii Kahalai-^.,, "O ka hooao o na pua alii he hooao me ka nani 9 ke Akua hou, he mak|a paa no Hawali nei amau aku, aole ona wa e nalohia ai!" Ka Moi Liholiho, "Ke Alii Thomas Hopu Liholiho, p ka hoāhāneīū no ia. o ha Hoi, 0 ka hoohihi a ko'u maka ame ka puuwai o ka moi aia mahina o Kamaiiiwahineopio Punahele Kamamalu Delia Hopu Liholiho!" O keia na ;j olelp hoōhiwahiwa hophanohano a na makuahine Alii Lani Kiekie ame na Makuakane Alii Lanl Kiekie hoi o Hawaii nei, i kati aku -a hoi maluna 0 na paa mare opio, ia lakou iloko o na puili honi ana hoi o ka aloha ame na lululima pu | āna hoi me ka hauoli nui. A ma- ( hope mai hoi o lakpu, ka ohana a- ' me ka lehulehu e ike i na paa ma|re opio iloko o na lululima ani ime na waimaka o ka hauoli. ! A kakou pu hoi e ike ae la ina ' olelo a ka Moiwahine opio Kai mamalu ame ka Moi opio Liholi--1 ho, aia ka -ano 1 a ko laua mau puuwai pakahi maluna'o ko laua ' mau hoahanau na paa mare opio. |He wai oluolū īa no na Alii ma i kalū a lakou e hookahe ai, a he ! aiiwai hamama hoi ka manao ona ! Alii, aōle hiki ke a-na ia kona j laula, oki loa aku hoi kona hohonu palena ole. A mahope iho o keia anaina ike o na paa mare, 'ua hookipa ia aku la ka lehulehu apau malalo o kekahi lanai nui me na papaaina lehulehu i hoomakaukau ia no na paa mare opio, me na ono like ole apau a ka Hawaii, ame na mea ono ano hou a na m'akua?iine Mikanele i h£n?* ai, a o ka oi | loa aku ka meaono 'mare mua loa | i hana ia e keia mau makuahine ! no ka hanohano o ka la o na paa • mare opio. ! | He meaono keia i hana ia me I ka noeau nui mai loko mai o na 1 hua ai Hawaii e like me ka Ohelo 1 papa ame ke Po-ha, a ua hoolalwa ia keia meaono mare i waena o ka ohana'lii ame ka lehulehu, a no ka xiuku no aole i pau pono ka lehulehu, hoonuu a anunu lba kekahi nana wale no, a pela i lawa ole ai, ma-u nohoi i ka ike a ka maka, na puu no ia, e moni, ma- j mua hoi o 3,a nele loa ana. A ma ka hoopokole an*a ae, ,piha a ohuohu na papaina apau' me na meaai !ike ole apau, ua ai hoi ka lehulehu a lawa me ka hoohalahala

ole. . . | . | mahope o ka pau ana o ka ai ana, ua malama ia na le'ale'a I hoohauoli me na himeni I hooma- J kaukau ia e na makuakane Mi-1 kanole i kokm pu ia c na inakua- j hlne. A hiki i na hora o ke ahl-j ahi a hookuu na hana apau o kej anaina mare, A hc ; hookali.! hua- j oīelo ma ka \vaha o m moa apau I mai ka ohana'lii, ka Moi, ka Moi-! wahine ame ka lehulehu. j "Hajiohano ka Hooao o na Alii-, op!o, kala'e mnlie na paia lani i! ka nani maikai o ke Ak\ia hou!" O keia iho ia na anoai ilihia i apau o koia mau pua'lii opio aloha t aneane loa e'' na hoomahao ana mai ia kakou na j pua Hawaii hope i k<x». Ka m»iro j Karlsiano hanohano mwa loa m« k« lepo opiopio o ¥*oH»\esia Ha- j waii nei, e hiki ote ai 1 na pu» j ika tivaiuu aloUa o'u mau 3ia-1 ku hoi i koo o (ila iual ne>i, a' kH« maxi kupuna t hool»anohano 1 t& « na AUi nui Kiekle o Ho- j waii a no ka moa aia pu kc i koko ;\W i'oko o ko lana mnu an' koko, he mau pua'Ui hot ■e haaheo ai o Haw'aii Folunesta iloko! 0 keia au i h;.vla, a ia kakou hoi. 1 ko'a 1a 1 Kla Hooniar.ao polna' tit> na kakou mo Pohmo-j aia i luNUu a a eiemakuio hapau- ■ i Koomanao o ohi niaw haku, o? na pim hoi amo na mamo a ko | oukou mau kupuna, Alii hoī * | ko'x; n\aii k;;pv.v.:\ ponoī iv,a; kupuna aW ko*ii tuaut, o' ka inoa «m o na pwa * Kameha* | m«h« uo oukou ia. Aoho nu\s na- j na oukou o ko'ako'a, aoho pu

h'e maKu H&na e ke'u, akahi poe e uv hwi j iuii lauwii. «1« aKu. ,i k# hu-a o ko oukou mau aahu e hookohukohu rna.i nel, e'ha noftoi ati ! lte!a 1 k& pīl ku o lepo 1 Ito Wahl moe; ES hooko ouikou * kapa 1 T*4"lnna Pā!ea Nul KaAiehameha maluna o ka oukou mau pua, alōha • oukou ia'u. ka mea kakau hoola i ka inoa "q _na kupuna o oukou mai' poina. *0 ka na iliili hanau ia o ka ainā elioomanao hou alju nel i~na pua aloha o' u mau haku a Punahele ke Alsi Thomas Hopu Llhoiiho ame Punahele Ke Aliiwahlne Kamamalu Delia Hoj?u Llhollho. Hoomanao I kela moolele piha o ko oukou mau kupuna e Hookahl Haneri Iwakalua makahlkl koU'uHli i aul a hak hope aku la o hookahi keneturia a pi lawe a malama a e oluolu pu ma; hol ina na : e e loaa ia'u k'e alohs i-a, l ko oukou a i ole kekahi ho o oukou e ike apa i keia moolel< 0 mau kupuna. O ke oukou inoa wale no hookomo iloko o na keena. lahalaha o Ke Hoku O Hawaii, i loaa ia'u ka i ke eia no 'he mau pua e ola ma nei, a ua-lawa ia no'uJ jnee hoomanao no ka oukou wahi kau wa nei, Ko'u manao hope e aneane ma nei i ka hopena o keia moolel< kupono hoi i ka iini a loko i pih< hoi me na ano'i hoonaue puuwa 1 piha me na olelo momona on< hohonu a na E hik ole a.i hfti e loaa ke kaona ano nu o ka lakou mau olelo apau ia ka kou i keia la no ka mea' ua hoik( kela ame keia Alii i kona mana< ponoi iho me ka haku mua ole olelo nana e kam-ailio ai. Q keii ka naauao kuluma loa i na H5 waii ,na olelo huna nanenane i ks wa e hoopuka ai i ka manao am< ka olelo i ka wa e kamailio Kuonoono ka manao, hohonu k{ olelo o ka lakou mea e kamaiīi< ai, he oiaio, -a e hooko mau ia a na hoi me he ala ua noho a moi pu hoi i kahi hookahi, i ka loa; o'ka_jmanao āme ka olelo e ka mailio ai hookahi m-anawa. No'v iho, no ka mea kakau nei, he a loha loa au i keia mau hoomana< ana, aohe ona wā e pau -ai. He oaio, i na paha ua lohe mus no oukou no ko oukou mau ku puna, mai ko oukou mau makui mai, a i ole no paha e like me ki hapanui o na mamo ame na pu: e ola mai nei a kekahi mau ku puna e a'e e like me ko oukou i 0 kakou nohoi apau. Me keia mai olelo a ko kakou mau kupuna a me ko kakou mau makua, he īk no keia mau wahi huaol'elo, ei£ nae o kona mole ke huli a imi ia he hohonu, aohe papaku e loaa ai "O kou poopoo, aohe mea ike, < oe_wale iho no, no ka mea he halau okoa no kou i ko'u!" He oiaio keia e a'u'mau pua'lii hope o'u mau haku hoi, o keia wale no ka manawa a oukou e ike ai a e lohe ai, no ka manawe mua loa ame ka wa. hope loa mt ke aloha, aole o n-a wa e loaa hoi ai, "Good-bye for ever and ever!" Mai poina hpi no'u, na iliili hanau o ka aina, a'u hoi e hoomanae hope hou aku neiia kakou i keia la, o na mea hoi i hoopoina a hoomanao hou ole ia, e ke au opiopie 1 hala amē ke A'u hapauea elema kule hoi ia kakou. He mau nuhou kuioko ame kuwaho o na iliili hanau mau koramu a'ia'i lahilahi e ka hiwahiwa anoai hoi a ka lahui. lei lehua o Hilo, Ka Hoku 0 H&waii. K;a Hopena.