Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 12, 15 July 1942 — Ka Piha Keneturia [ARTICLE]

Ka Piha Keneturia

Mr. Solomon Anakalea, Lunahooponopono o lia Iluku O Hawaii. , Aloha kaua; S «e mai i keia wiahl puolo na kau wahaolelo e hoopnanao aku l na haipūle mal k<a p4ka ana a ka la i Kumukahl a hoed loa loa 1 ka aiuna la i ka mole .o Lehua, no ke poo e kau kehakelia ae la malur». ' ■ ,-i-

Mamua o ka noho 4na o ka Aha Euanelio o lune, 1941 ma Kawaialiao nei, a mahope kok« ua ala mai na noonoo ame na hoolala ana no ka hodmanao laula ana i ua la ala, me Kela manao, e ohiolu mai ana kekajhi mau papa himeni ana i ka hookuku o ka Aha ma'ka mokupunl o Kauai e hoalu iki iho ma Honolulu nei a komo pu ma 'na hana, eia ' nae, aole ana pela, mamuH o na mea a kekou e ike nei 1 keia mau ■la. ■ ' .. i: Ka LuaWni o Kawaiahao 0 ka luakini pohaku e k'u nel, 0 ka ellma la o na 'hale. He eha i .mau.halepni .imamua aku o ka paa i ana o keia hale, a hoolaaia i ka ! Ia 21 o lulai, 1842. f T na la hope o ka makahiki 18135, i hoike a'e ai ka Moi KauiI keaouli, Kamehameha 111 i ke aliiwahine Kinau, ke Kuhina nui ia wa, i na mea ekolu ana e moe- ! uihane ana e leaa mai, oia hoi: 1 Moku kaua, i halealii nona e ' noho ai, a i halepule pohaku i | wahi e hoomana ai i ke Akua. 1 Maanei i ike ia'i ka naauao o ; Kinau, i kona a'o ana i ka Moi, I e hoihoi i ke Akua maimia, a e i kukulu i hale Nona. i Ua loaa iike keia noonoo i na [ kaukaualii. o Kalanimoku ame Kaahumanu a nui wale aku o lakou. I na la makamua o ka 1836, ka hoomaopopo loa ia ana o keia imakemake o ka Moi. XTa kahea koke ia i halawai no ka noonoo ana i na alahele e paa ai ka hale Ua waeia 0 Kekuanaoa, ke kiaai■na, i lunahoomalu, a ilaila o Binamu i waiho aku >ai i ke kii o ka hale, nona ka loa o 144 kapuai, 78 kapuai ka laula; i halelua malaio a maluna'e kahi e hooi mana ai, me na aleo ma kela ame keia aoao, a maluna'e o ke komo ana aku ma ke .alo, Ua apono loa ia keia kii a lokahi like na mea apau no ke kukul'u ana. Malaila no ka hoomaka ana e kohokoho i na haawina dala no ka waihona kukulu hale, a na Kekuanaoa no i kahea i ka poe e haawi ana ma na kaukani, na h-ancri, na kanalimk a hiki aku 1 ka hookahi dala. O ka Moi no ke koho mua, he $3,000 kana; o Kinau aku iiie ka $400, Kekauluohi, Liliha ame Paki ma ka pa $50. Kalama, Kanaina, Haalilio, Konia a nui wale aku ma ka pa $20. He 500 poe ma ka pa 'umi ame elima, a he 1,000 ka pa hookahi dala. O ka loaa o ia kohokoKo ana ua aneane e piha ka $6,000, a i na paha i hoohamama ia ka puka no na hapalua, I na 'no paha ua loaa hou he mau kaukani. Ua koho wale ia e hiki ana na hoolilo i ka $20,000, aka, mamuli 0 na kokua- eaeana alii ame na makaainana, 'ua hoolilō ia na mea--1 loaa <mai no na m£a \ hemahoma a i >aweia mai mai Amelika mai, a peia nohoi ka uku ana i ka ukuhana o ka mea nana i lcsVpilī. Ma na aekai o Kewalo ke okiia ana o na pohaku, a mai na pohaku puna e na kane, na wa-| hine ame na keik!,' iloko o na e-; kelauhala, no kaWe puhi al. Mai ] na kuahiwi mal hoi, i oki ia'i ka j laau, a e huki lima ia ana kekahi e na kanaka. a o kekahi.'na na wahi pipi ame lio kakaikahl e hoio &na ia wa. Ua kpkua ia mai i ymn\ me n?t huila, m palaka amo na kowe i loaa ia wa. K« Kahin Ua eiiia ko kahua one ekx>lc a ioaa ka papa pohaku piw, oono kapuai l lalo, a maluna oTalla * hookahuaial na pate © lalo he 44 imha ka *nanoa«oa a he 12 kapuai ke kieJ<te. Alaila, akoakoa mai na <aW. na makua mtkionsfl[ J ame ka poe kukulu hale a hoo-1 nohoa ka pohaku kih\ v 1,000 pa-; ona ke kaumah». Na .Pakl i klll t keia \ Waianae, a wala- J lo o kana hooponopono ana i la- J \vc ui n;ai ;v\. o koi;\ jv- j haku i walhoia'i he Bx»ko ( Ha\vaU o ka paa koke aiva mai | no i«; U« iuau.buke HoaiK>na Holu , ho buko hv>iko ano v> ko kavMka.jj he mau hailona ho? no ko kahuahana o Iw oia Kristmno a na u\ikmele i lawo moa ai k& pono^

o sia Hawaii. He papa līa ulu, a maluna olalla i kakau al o Kapeaa, me ka noeau Tua oīe, i ka !a, ke au e noKo moi ana, *ame ka hana i kukuluia'i ka hale. (Ke minamwa aei ka mea kakau i ka loaa ole o ke Hopē o na" olelo a Kapeau i pal'apala al māluna o ka papa Keleawe, a i l na paha Ua Joaa mai he nian olelo nana e hoonioni i kalīoonoo'o na kanaka o keia la.) He (Bono makahiki ke kukuluia ana me ka nui o ka hoomanawan'ui ame ke kaumaha nohoi o ka hana, aole na'e i ne]e na lima kokua o ke kua, a hiki wale. i ka paa a hoolaaia i ka la i hoike ia njamua ae nei. Ua ninau ia keia ninau: "Nowai keia hale a ouko'u e hoolaa nei?" "No lehova ko kakou Akua, no ka mau loa aku," i hooho like mai ai ke anaina. Ia |a no ka Moī Kamehameha 111 i haawi ai i ka palapala hookuleana aina no na hoahanau o ka Ekalesia a Thie waiwai lilo ole no ka Hoomana Hoolepope. He Ia ia 0 ka pihahauoli ame ka hoomaikai i ke Akua, e pono'ai nohoi 1 na hoahana'u ame na haipule. o keia la e hauoli a e hoomaikai aku i ke Akua no keia pomalkai a ia poe i hala aku la i waiho mai ai. _ ■ ■ ■ ■ ■

I ka makahiki l'B4o, hoi o Binamu no Amelika. Aole oia i noho a paa ka hale ana i hooknmu ai a o ka Makua Likeke Limaikaika mea i pani i kona makalua. He moolelo ko keia luakini pohaku i awaiaulu ia me ke ola uhane, ola 1-ahui a ola kalaiaina ana o na kanaka Hawaii; a he mea ponō e hoike ia kekahi ma'u mea ma ke ano nui.

J Feheluali la 18, 1844, kaili ia iho la ka hae o Hawaii nei e ka Haku Pau!eta, a lilo o Hawaii nei ia Pelekane. Iloko o keia luakini pohaku i kukala mai ai ka Moi Kamehameha 111, e pelu na kuli 0 na mea apau ilalo, a -e uwalo aku i ke Akua no ka hoihoi houia mai o ka ea o ka. aina. T lulai no oia makahiki hoea maila o Akim'alala Kamaki, a ma Kamakia Kuea oia i huki -ai i ka hae Hawaii iluna a hukiia ka hae Pelekane ilalo. T ka auina la no oia la, i malama ia ai he anaina hoomaikai i kc Akua iloko o ka hiakini. TJa plha a hookeke na kanaka. Ma ia >anaina hoomaikai 1 hoopuka ai ka Moi i ka olelo i lilo mai i moto no Hawai nei; "Ua Mau ke Ēa o ka Aina i ka Pono."

i No ka iini nui ka Moi e ku'kulu i ka oih*ana hoonaauao no Hawaii nei maluna o ke kahua naauao a kupono no na Hawaii 'ua imi ia iwaena o na makua mikinele 1 mea kupono. TTa īokahi like na makua mikinele o L.irtiaikaika ko lako'u mea kupono no ia hana, a liio oia i Kuhina Hoonaauao. a ku ka Oihana Hoonaauao, a hooponopono ia i ke au o Kamehameha V a loaa "ka papa hoonaau:vo e like me ia e ku nei i keia manawa.

I Ika pauahi Bubonika oka 1900 I i pau ai ka luakini o Kanmakapili n i ke ahi nana i hooneoneo i kela hapaha o ke kulanakauhale o Honoluhi ina 55wa o ke alanMi Nuuanu a hoea i ke kohawai, a wakai hoi o Kunawai a hoea i ke kai, ua hoohamama ia na ipuka o keia luakini, a iteila i hookipaia'i a Wialamaia he heluna nui o ka poe home ole a hiki I ka wa i paa ai na hale a ke aupuni e kukuhi awiwi ana.

Maanei nohoi, i ka make ona o kekahi maii alii, i waihoial ko lakou mau kino wailua mamua o ka hoihoi ia ana no ka ilina o Maunaala. <a maanei no kekahi ma\i papa i puka o na kvila o Kawaiahao amo Kamoha.'molia i malama'i i ko hana. VS^ ia nei na hana K>ia w ke Kwla Kiekie o Hawaii i keia v%

He nui aku no na me! i ko<\ aka. ua k&kal-a loa keia; nolaila, « kiau&u no kava.

Hc elua majia\va i hoopono- ! pono houia'i keia Huakim. Ō ka hooponopono o is93-§6, loli ko kiliua a ano lik<; mp ia <? Ike Kn uoi, Mamua atyi lie kiliuA ivU;vhali\>i{\ no. Ua i>alanAikt mai nohoi kino, a «Mliopo o ka a~ uai ka luiiu, o, ke kahu. ko n«j luua sune ka tyiui o na /haia\v«ij Hoakolu aiw o a\\| O okaiia ivoj\oi <vmo K$ p»|>aj lUiueiu iuahojK> ,iho o ka I| keia wa ua a moai». 0 kalumi haiaw-ai ī\vikohU n\Jiwna, aku oia hoopont>poijto aim m<- ko ( koeiia uo la ntakvk\ mai^ ia huni t 'unu kula no'na hvw- ( mat\a Kula $ah«iU e j e 3Ars». \Vi|oox k , |

Eia no na inoa o na kahu I no-1 ho mal ka paa ana a hikl i kc-1 . LiuiaitoiHa, Is4Q*B, *> |ī|o t: Kuhin'a Hoona&^ao., • W. Kalaka, 1848-63. R«Vv Henry H. Paleki£.- J 1863~ 1017« Oia nei ke kelki a Paleka i 'fio w»ai i fehunapulc, a ijtA nei nohoi ka mea i noho loihi. " Rev - Akaiko Akana; 1918-33. I ko la inei wa ka hoōponopono" ia «n& «Hke'me ia e ku nei. ane4ne 'elua rn«&ahiki Ha Tiotio kāhū ole ia ana, a ia fc* Makua Rev, William Kamau, ā I k€3ft wa hoi fta Rev. Edward l?ahtfle. 'Ttolaila, iloko o keia hanert makahlki hc eono poē i nofto kahu no ka Ekālcsia o Kawalahao mai ka paa ana o keia hale pohaku a hiki i keia la. O ! ka lawa keia, me ko'u hoonwilkai n'ui ia oe ame ke aloha nohoi, a nau nohoi ia e kaana pu aku i ke aloha i na keiki hooleilei hua o kou papa pa'i. I , Kou no amau, j (Sgnd.) Simcon K. Nawaa. 1452 Dement St. Honolulu.