Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 19, 2 September 1942 — He Moolelo [ARTICLE]

He Moolelo

(KiUeauia e Qeorge K. Itane sr,} •'r * r • '\fito Hoakaka *' >i ko maJcou mau maHamaka ua, liou ia, nflMtaltou inā 6 ka loaā hou āna maha 0 keia tn'oolclo o n& Aliī i«ftiko o kakou mai ka mea kako,U ,mai George K. Kane Sr. *fita iho maiaJo nei ka moolēlo « s p!R aria 1 ua' alii nei. Ke Alii Alpnoku JKakuhihewa O Qs*n "M Lepo" ] Ma kona moolelo ame konakilo i «upupi M«i(uhaaino ( kona Alakai nui'ame kona Home Alil o Puuloa ' Rwa I ka l'a hamau ieo,

Ma ke kaua kipi a Kualil i ke AIU Aimoku, ;ua ke kahua kaua o Moanalua, puka ieela Ynau olelo haaheo liohpnu o Hawali. "Haohae ka manu, ke ale mal nei ka wai." He oieio keha, kaena na ke koa, ikaika, i waena o ke kahua kaua hookahe koko, i ka haehae'ia o ke kino o ke kanaka e like/me ka ha maia, ame kakahe hoi o ke koko me hef wai aia iloko o na ltom o ke koa ikaika, oia ae la keia mau olelo o haehae ka manu ke ale mai nei ka wai. Ka wai o ke °koko o ke kanaka i bookahe ia iluna o.ke kahua kaua iloko o kela au opiopio loa o ka honua, aole mau l&ko kaua, he kakaikahi loa ka poe i ike ia mea he ihe, hookahl no a lakou mau mea kaua, o ko lakou mau lima ponoi, oia na kanaka ikaika loa o Hawaii nei iloko oia au.

Hooman&o no Aiwohikupua, kaikunane ponoi o na Maile ala o Kauai ame Ihuanu, ke kanaka ikaika pukonakona o Kohala, hookahi no puupuu aole elua, hookahi wale no puupUu a Aiwohikupua, ku no i ka piko o Ih'uanu hu-la pu ka pvrupuu imahope o ke kua, make loa o ka Ihuanu, aole loa hpokahi kanaka o keia au e loaa aku ka ikaika o na kanaka o kela _au.

O na kukini mama loa o ke alo alii Aimoku Kakuhihewa oia o Keakealani ame HiM e kaapuni i ka moku o Oahu i umikumamalua puni i ka la hookahi. O keia mama o na kukini O ke Alii, aole no i loaa aku ka mama kukini o Keliikamalolo, no ka mea aole i wali ka ma-na awa hookahi pluii o Oahu ame kana aikane aloha, kahi eueu o Ma-ka-ha, Waianae Niheu.

O keia mama kukini o na keiki o Oahu, i ke keiki aihue waa o Hiio. Kapikoomaimaka ka mea nana keia ma'u * olelo imua o na keiki kukini mama o ka moku o Oahu. "Kuli!" he wa hana ko'u.'

O ka hapai ae ,la no ia i ka waa o na kukini kau i ka poohiwi a huli ae la hoi no kona home mauna o Maunaloa me ka mama loa. Okāhi nani loa keia o keia mau hookaau o na kanaka ikaika ame na kukini mama Tcaulana.

| No ka mea, oka mama kukini |o ka eueu aiwaiwa aihue waa o ! Hih) . ka Tua . oleo. ka> . . mama me |ka auamo pu i keia waa kaumaha maluna o kona poohiwi, a i hapa mama iho no na keiki kukini o Oahu ,aohe e loaa ia laua keia eueu o Maunaloa kamea nona ka inoa o Kapikoomaunaloa. Aohe otomobi!e holo o keia mati la e loaa aku ka mama o kela. au opiopio loa o ka honua, o ka mokulele wale no ka hoa e like ai. Ua lawa kela mau hooa'ia'i pokole ana o na koranru o na Hiili Hanau o ka aina.

1821. KA ALII KA MOI KAUMUALI o Kauai —- Ke alii aloha kanaka aloha i kona lahui o ka mokupuni o Kauai, he alii makemake oie keia i ke kaua ame ka luku wale ia o ka lahui o kona aupuni, « like me ke Moi j leopolo o selegiuma ke aioha i | konalahui mai na hana !uku hoo-1, mMnolno i a na Kelenaaaiau

Kii aku ka Moi opio Lihoiiho,, KunieMmelia II īaia & lawe maino ke Kulanakauhale alii (Ku- ; P J kala) o HoopMhu "a. wa|lhQ' oia i kona noho alii koha aina hanauame kauw Aiiiwahiiie, Kapiiie amu kemalahm aioha .0 .ka hope loa hoi o ka hehi ana p kona.l maū kapuai alii i ka lepo o konuj opuhuawa i kamaaina i kona mau 1 maka, .aole ma kooa manao ponoi Iho, -aka, malalo no ia 0 na, hooponopono ana a ke Aliiwahine Kaahumanu , ame pa Alii . ap.au o 4 ke alo alii ame" .ka' nwi opio. ' 6 ka marfao n'ui 0 kela kii āha o ka Moi opio Liholiho i ke Alii Kaumualil, i kane na ke Aliiwahine Kiekie Kaahumanu, wahine |

aloha punahele a ka Na'i Aupuni Paiea Nui Kamehameha. | Make o kamehameha ka Na'i ] Aupunl, 1 ka .iwakaīUa kumma- i kāhl wale no o na makahlkl o ke Aliiwahine Kaahumanu, na la mohala o ka pua o 'ka. wahine u'i, aia no o Lilinoe iluna kahi e haiamu ai, me na la-i-e-eh'uapau kahi noho ai, m'e ke kole maka ona- ! ona o na Kona, one hanau o ke Aliiwahine Kiekie, no ka mea, he wahine u'i o Kaahumanu, ke kahua kāua hope loa a ka ikaika o Paiea Nui i moe iho ai a hoo- | maha i na mauluulu ehaeha awalawa o ke kahua kaua h'ookahe ikoko, a moe aku la oia me ka

' 11. L , ,j II . r _ „ I umauma lahalaha o ke kanaka koa he Na'i Aupuni me , kouu mulo Kunuwai o.ka maluhia. "Mamalahoo-" . , " t He oiaio he wuhine u'i o Kaaa kanaka maikai ke Alii 9, Ivauai a.noho 0 .Kaumuaiii me ikq,.Aliivvahine.. .opio KaahuE^nu» ka iwakalua-kumamakolu wale . 110, ia o, jaa makahiki .0 KaahumaIloko o na makahiki ekolu ■. noho ana o Alii o Kauai Kaumualii, ma ka' poli o Kaahiimanu ka. ipo o kona mau ia 00 'kanaka makua . mjjikai, me na hoomanao poina ole hoi ilokookona puuwai -alii, no kana mau mea aloha ana i haalele ai .mahope ame kona lahui, a hiki i kona hoomaha.ana iho ina luhiehu o keia ao a pili iho la kona mau maka i Mei 26, 1824. Make ke Alii Kauipuali 0 Ka'uai ma ke Kapikalā o Honolulu. A make hoi ke Aliiwahine Kie- , kie Kaahumanu i ke 58 0 kona nau makahiki, i lune 5, 1835.