Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 40, 27 January 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

MOKUNAHJ Hoo»kaka: Eha Kela ame Keia | I ka loaa ana o kfc kuokoa ia Amelika i ka makahiki 1776, a o na Paemoku hoi o Hawaii nei ia Kapena Kuke i ka makahiki 1778, ua nui a lehulehu na moku o na lahui like ole i kipa ae ma na Awakumoku o Amelika, a hiki loa mai hoi no na Paemoku o Hawaii nei. - A pela pu hoi me ka hoea ana miai o na aupuni like ole, he poe huli honua makaikai kekahi o keia poe, a he poe kalepa waiwai kekahi o na a'no like ole apau, mai kahi aina a i kahi aina e kaahele ai.

Ua hoomaka i$ hoi mahope mai o ka loaa ana o Amelika i ke kanaka huli honua kaulana Sepania ia CtolombaTi ka makahiki 1192.

Iloko o kā 1514—ame 1555 oia ka m&nawa i'nui ai ka ike ia ana o na kai o k&' moana 4 ame nui pu o na hana powa pakaha, maluna o ka moana, aihue pepefci kanaka, luku wale. Hoomainoino," me ka nana ole ia o ke ola iloko oia mau la opiopio loa o ka honua nei, o »a kane, na wahine amel nePkeiki e holo ana maluna o nai moku, e like me na hana luku wale hoomainoino a na Kēlemania ame lapana e luku wale m-ai nei i na lahui nawaliwali.

O ke kupunakane, ia o keia mau lahui poo huina-ha opu melele, hookahi mea nui i keia mau Hiohae omokoko o ka moana, o nawaiwai makamae, e laa na pohaku elaimana, ka momi, ka mbe, ke guia hoi ame ke dala,. ame na pohaku waiwai e a'e apau. O keia ke ola ana ame ka hanu o ka poe powa pakahp. puuwai eleele mnlūna o ka ili hualala palahalaha laula o ka moana, aole o lakou mau hoaloha ma ka moana, he make wale no, a kapaia keia poe okipuu, he m\itine bacania.

O keia mau hana pakaha liaowale aihue maluna o ia kai o ka moana, "ua helu pu ia hoi me ka inea e noho ana iluna o ka nohoalil kalaunu, a hiki aku. i na kanaka -kuonoono waiwai oia au naa\tao. O ka lahui Paniolo ame na Pukiki ka heke ma keia hana powa limak6ko maluna o ka moana a malalo aku hoi na lahui 0 na Aupuni e a'e, ma ka moana ame ka aina.

Aoie holo wale o na mOku oia manawa, me ka lako ole i na kanaka ikaika i ke kaua, oia ka mea nana mua loa ia o ka lawa o ka moku t na kanaka hakaka, a mahope na mea e a*e apau e >Bke me ka lako o ka mok\i \ na T>e'a hov, awp na lako nc> ka m&nawa loihi e a\«sma ai, ws ka Ukou huakal omokoko maluna o ka hualala o ka me ke ke'ake'a ole ia. No ka mea, o keia poe m\jtine Bacania okipuu limakoko Ta--8»u ta* waiwai apau o na raoku « to«a ana ia l&kou, li lakou 1 na pio paahao ihma o na i-a o ka «aoku. «. | kekahi man&wa hoop*%hao iakou ina pio iioko o ka Holo iua o ka moku a puhi ia ka

moku i ke ahi a moke na poe «pau a holeai-a pu nw„ka , , t iloleo o ka hohonu o ka moana. Ma na Kal o Inia i ke kaikuonb liol o£engala, Slāma hpi ame ke kai melemele o Kina, i ike la hoi Mediterrarean Sea (Kaiwaena honua) Ching ame na Kai o Arabia, ka aina Hemolele ame Helene. O keia na wahl kalepa nui loa i na waiwai makamae, ma ko lakou alahele mai Genoa, Italia mai ame kekahi mau wahi e ae o Italia ame Gaulo, Palani, a maanei keia poe omokoko e hanuhele ai ina moku apau e lawe ana a kalepa i keia mau waiwai

Oi aku ka hele lanakila ana ma ka aina mom\ia o ka moana, iloko oia mau la opiopio loa o ka honXia ame ke ao nei a kakou hoi e hoi hou aku nei iloko oia mau la o tautani makahiki a oi i hala, a o ka oi loa aku hoi keia o na mokuluu e luku mai nei ma ka lli laumania laula o ka moana, a imalalo loa aku hoi o ka hohon"u o ka moana, kahi kupono wale no na ia-a o ke kai. A na mokulele hoi e luku weliweli mai nei makna o ka aina ame ka moana, a maluna loa. a'e hoi o na ao o ka lewa ame ka honua i kupono wale iho no hoi no na manu o ka lewa, MOKUNA IV lP.llmn. r 1806 Komodoa .Sa Axchibal(l Campbell High Commodore Maje«ty Fleet ; Comet

(Maanei iho la i nu-na loa ia ai ka inoa o keia kanaka ko'iko'i ikieHig Kqjnodoa Kapena o na Aumoku Kaua o Pelekane, Ene-' lani, nana hoi i lawe mua ia Opukahaia Kaimimoku, ke Kaula opio loane o Hawaii nei, no ka hoonaauao ana ma Lani Hou (New i Haven). Amelika, kahi o ka halei kiOa hanai imi naauao iloko oia | mau la opiopio o na. wahi apau o ka honua nei i ka 1809. Ame- kona hiki elua ana mai no Hawaii nei, a lawe hou ina keiki Hawaii he ekolu ka nui i ka ma-kahiki-1816, a o na makjEihiki keia o na keiki Hawaii i ike ia ai ma Amelika, pau loa a hiki i ke au noho Moi o Kalakaua, ike hou ia ai na keiki Hawaii ma Enelani, Italia ame īapana. O keia mau keiki hope a keia Kapena Kiekie i hou ai, malalo no ia o ka ae ame ke apono ana o Ka Na'i Aupuni Paiea Nui Kamehameha, a o ke Alii ponoi no ka mea nana i hoouna 1, kana mau pua'lii e hele i ka naauao no ko lakou <aina malalo O' ke alakai ame. ke kuhikuhi ana a keia kanaka Pelekane lokomaikai nui wale, a kakou hoi i aie nui ai i kona lokomaikai, a hoo- . maikai aku kakou i, kft Akua no ■ kona hookomo ana iloko o keia hanohano i ke aloha, i kukui malamalama o ka naauao no na opio Hawaii i keia ati opiopio o ka honua, ame kakoU hoi i k£ia la elemaleule k>a o ka honua. . A kakou e o'u mau hoaheluhelu hoi e ike ai no oukou ifco, ina niea oiaio i huna ia, a lakou hoi i makemake oie ai e ike ia a'e, o lako~u wale no ke ike ia aka, aole na'e e hiki e nalo ka mea. oiaio, he hana na ke Akua, a lakou i poina ai ua hiki mai kona wa e hoike ia a'e ai f ke akea na mea i huna ia, ka oiaio ame ka nani mau loa o ke Akua.) (Aole i pau)

Henry Opukahaia