Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 41, 3 February 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

Maanei kakou e hoomaka ai i ia moolelo o keia kanaka hanohano Pelekane o na . elim<a o keia mokuna ma na mea ano niu, axae kona īke ana i kekahi mau mea ano, o keia mau paemoku, ame kona huipu aoa.me ke Alii ka Na'i Aupuni Kamehameha». ame keia moto hoi a k« meakakau e hoopili nei i wehi no ke Komodoa Pelekane. "Ka Mole o ka naauao kuhikui hi ō ke kanaka." ( "Ke Kuikahi ka noho o ka Hoai ioha!"

1806 Haalele aku la ka moku kaua ke Kiapa Comet i na uluwehi q ke o La<iana, Enelani, a maluna ona ke Komodoa Sa Archibald Campbell, ma kana huakai makaikai kaapuni honua, a hoea maila oia ma keia mau kapakai nani o Hawaii nei, i ke poniponi 0 ke k-akahiaka nui o Dekemat>a 10, 1808. ; Kipa ae la oi-a nia na kai maokioki i ka La'i a Ehu, Kona A[ka"u, Kailua (Tairooa) a ua hoo'hihi koke no keia k-apena kiekie hanohano, i kona ike maka an». 1 ka nani o keia wahi o ka aina, i ka moe malie' o ke kai me he muliwai ala ame ka waiho papu o ka aiaa, ana i lohe ai mai ia Kapena Vanaeouva mai. Eia ka j olelo a keia Komodoa no ke ano 0 na mea apau ana e ike nei no keia aina kona lahui ame ke Alii kaulana o Sandwich Islands. "O ka'u mea i ike i ko'u hoea ana i Tairooa west o Taratatooa (Komohanao Kealakēkua) Ttahi o ke Aiii Karmermer (Kamehameha) e noho ana ia manawa i ka hiki. ana mai ; o Kapena Kuke 1778, ame Kapena ' Colnett 1790 ame 1791 ame Kapena Van-acouva 1792 ame 1794, ua like ia me kanakolu makahiki 1 kaahope aku mai ia Kapena [Kuke a hiki maila a'u no keia mau p ae Aina. ma ka'u huakai makaikai.

A*ti e ike nei ua hanā ia "he Papu ame na Pukuniahi ma ke Kapakai o ke awa o Kailua, mai kou aupuni maikeia mau pukuniaht a Kapena Vanacouva i lawe mai ai i makana na ke Alii ikaika kaulana Kamehameha o Sandwich Isbands nei, a ua ike pu au ua lako ke Alii me kaia m&u mea kaua hou o ko'u aina, "no kona mau kanaka kaua o Tausani koa (Hookahi mano) a i «4e maluna aku ma ko'u koho wale no. No ka mea, ua piha keia mau kapakai i na kanaka o keia lahui, a maloko o lakou o na hate mauu,' aole loaa na hale e Uke me ko ko'u aina, aole au i ike hookahi hale oia ano ma keia aina. O ke kumu nui o ko'u heie niakaikai ana ni&i no keia mau o Sandwich Isl&nds nei, e ike no u īho, eia ma keia mau p&eaina kekahi laau waiwai loa he AJa, l loaa ia Capt, Bil] Sturgis i ka makahiki 1790.

A ua nui k* i loaa i j Kakpa tua Kuia j iaia. O ke kumu ike ole o ke Alii j ame ao «upepa oie, j i«kau uaiwai, oiai Ue uui &a teuAfthete aala m& kek mau mau nii a holol no ko i&kou iU wale no aaie ko l&kou poo. O kumu ike \jlc o ke Ai» t hele Uula loa keia pge au»o*l»* n* Swt* mau p»«u»4 k& p«>p» oi« MaAiiei keia po* K*lep& vc&i--t hvV|..iha &} i k-o Ukou ni&u Aioku i»v ka \\SLhiv\ oi«, k«4& i&au «1«, « iwolwaw pu «i me k& waiuo maoii o ka, moku. XtonraTi o keia n\au h&na haow*l« a kei® poe iau wsxvrai, ike jO K&i>en* Vsuvacouv», oleio oia i ;ke AUi e hookaipu i& ka Uwe hou >1114 i k& «LU. no k& Oia kekaiu wawai ioa a\« kona AŪIA, & u& lo&a k«iA i ka jxv i heie nu*& nuu «u nte Kukv\ & km Ks4pe»«,

Bill Sturgis i lawe mua i keia iaau waiwai iua « kalepa ma Kiha ame Inia. P ke.-a na hoike a Kapena. Vanacouva la*u, he li'6aloha mai; kai ō ke oia pa nohoi ka mea nana i <a'o i na koa o ke Alii i ke •ki ana ina p-u laipala ame na pu kuniahi, a ke ike nei au no'u iho he pololei keia mau olelo apau, a kana mau hana apau i hana ai no kona hoaloha ke Alii ikaika o keia mau paeaina.

Hoomanao e o'u mau hoa helu- j helu ma keia mau hooakak-a mua a keia Komodoa Pelekane, ike la- , kou i kekahi mau mea e pili ana i ka Laau Ala waiwai o Hawaii . nei, a kakou i hoomaopopo ole ai i ke ano oia laau, aole pu hoi i hoikeike nui ioa ia ma ko kakou mau moolelo, maka kakou olelo makuahine, maloko o na Nupepa Hawaii. A pela hoi ka noho hoaloha oiaio ana o ka Na'i Aupuni Paiea me Kapena Vanacouva, ka mea nana 1 lawe mua loa ina pu lai-pai-a ame na pu kuniahi no Haiwaii nei i ka makahiki 1794. O ke kumu no. uā paa loa ko jkakou mau moolelo ia lakou, a I nele loa kakou i keia la, a ko

I oukou mea kakau e hooakaka a-! ku nei i ka meā' i loaa ia'u no ■ ka la-au ala, ame na pu kuniahi i loaa ai i ke Alii, a ki ia ai I ma ke kaua o Nuuanu i ka 1795. ] E loaa no ia maloko "o na ko-1 ramu ono momoim o na ELiili' Hanau no keia mua aku g mai nei, hoomau i ko oukou lawe ana i ka kakou hiwahiwa i ike mau no ina meahou o ke au o ko kakou mau kupuna. No ka mea, he mau hooakaka wale no keia apa'u no na mea oiaio, ka wehi hoi o ka mea nona keia moolelo, ame kona mau hoahanau ma ke poo o ko kakou hialaai.

MOKtTNA V '7 HOOAKAKA EONO I Hooakaka Elua a ke Komoōoa [ No Kamehameha ame kona Laliui. I Ua hooptAi ia ke Comet i ko'u ku ana ma Kailua e ka nui o na Auwaa (Canoes) o keia lahui, a ua hoolauna mua loa ia au me* kekahi mau Poo Kiekie i hoouna ia mao ke Alii Kamehameha mai, i pii mai a huipu me a'u iluna o ko'u moku he alak-ai kiekie kekahi o laua no 'ke Alii, oia o Tarane-mo-too Billy Pitt), o ka laua olelo hoo-' launa mua loa ia'u, ka t)lelo a ko laua lahni ame ka'u olelo ponoi o ko'u aina. "Aroha!"' (Aloha), Weloome to Hawaiian Sandwich īslands!" ! Puiwa loa au i ko'u lohe ana !i ka'u olelo ponoi mai ka waha Imai o keia mau keonimana hanohano, ma ko laua mau aahu koloka melemele maluna o ko laua mau poohiwi, a ko'u mau maka i ike ole ai mamua i ka ui o kekahi >aahu e like me keia mau aahu a'u e nana nēi ihaluna o keia mau keonimana, ame ko laua papale e like me ka papale mahiole o kekahi o na kanaka koa o Europa.

(A.ole V pau)

1 Heary Ōpukāhaia