Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVII, Number 46, 10 March 1943 — Na Iliili Hanau [ARTICLE]

Na Iliili Hanau

(Kakauia e George K. Kane Sr.)j Mni. Kc»td Clt»rman ] Hr, Lunahooponopopo, Ka Hok'u O Hawaii. Betaß}on Anakalea,; Aloha kaiia. » Oloolu me ke' ahonui mrfu, m nisi ia'u e iho' hoi X niau .āno'i* hookaumaha r hooluuluu hoopahaohao noonoo, maloko o na kolqmu ono momoiia maa mau kqhinia o na iUili hanau o k& aana, a na ka kaua elele hiwahiwp. a ka lahui, Ka Hok'u O Hawah, a nana hoi e aha'i mama <aku 1 ma ka puka heahea o na home o ko kaua mau hoaheluhelu, mai ka pukana a ka la ma Ha'ehil'e i Kumukahi, a ke ana ho) i ka welona a ka la i Tjeh«a ka mole o na moku.

Aol« uuhoi he niea oko'a e aku mawaho a'e o kefsi puolo luuluu kaumaha, owau ponoi iho no ka meakakau oNa 4 iiU K an ' au > °i ko'u Aunty ponoi 'nohoi' 1 aloha nui ta i haalele niai i keia oIa ! ana, e like me ke poo 'manao maluna, malalo hoi o na iliīli hanau. Hoolewa ma ka Lewa. Hala ka'u mea i aloha ai, naue pu noho! me ka ano'i, hamau kona leo mai kona waha • mai, ua pili hoi maka no ka wa mau loa, ka waha ame na maka o ka*u mea i aloha ai.—Aole oia i e hou ia'u, kuu Lei Mokihana Aunty Kauai, ame ka ohu jhoi o maua. i ka wehi hoi o ka Ipua lei o ke Kiele Keokeo. Luu- [ luu, walohia wale.

Ma ke anoano ahiahi poeleele, Poaono, hora 7:10 P. M. Popnlua--11 6, 1943, i haalele al a kuu iho la lee aho hope loa o kuu Aunty i aloha nui ia Mrs. Aliee Keahi Chftrman i kona kino pumehana i home j?uanuanu, no ka mea ua hele a hala k-a. uliane ka mea e pumehana ai keia kino, a ko-u anuanu ka hale aohe kokoolua e mehana ai, pouliuii mehameha ka hale aohe kanakā, kuu iho la na hihi o keia nohona inea ana, a hoomaha iho la oia, ua pau kana hana maanei ame keia ao, no ka mea 'aole kakou e noho loihi loa iho ana maanei, ma ko kaua home aloha pumehana uluwehi o ka Ua Ukeke o Wailele,' 1716 Kalihi St., Kalihiuka, Honolulu.

He oiaio, he aloha ka nee paapu ae a ka Ua ame ka makani mauka o Waiolani kahi ki«kie o ka lele no fea ua aAie ka noakani, lele pu nohoi meke aloha papale i kuu houpo, hooko-o ana hoi i Jta ukana kaumaha i ka lihilihi o'u mau maka he waimaka, he ukana l'uuluu hoi na ka puuwai, ke aloha o kuu Aunty hope loa • o Kauai nei, kona onehanau ponoi me na kupuna ma Honoluhi," Oahu. He a!oha keia mau hoomanao ana, peliea hoi ia mea e pau ai, ke aloha o ka makua kuū Aunty, a iioomakuahine i k<a ha'i luahine aole hoi o ka"u pomi, ka rnea hoi e ula pono «i ka ili, aohe hoi e ula ka ili i ka ha'l luahine ame ka ha'i elemakule. ■

i He mea i aloha nui ia kuu Aunty, he makuahin<? no makou apau kana mau keiki lehulehu ame na moopuna he nui wale, o ka lei ilima moku o Oahu ame ka mokihana Kauai nei, anoai pu hoi ia Maui np e ia oi i ka roselani ame Hawaii hoi, i kahi o a'u mau pua aloha o ka lehua kea ame ka lehua ula. He puka hamama a he hale p& paa ole, heahea aohe mea koe,. he* ai a he i-a, ai hookano na makou kana poe keiki apau, he wahi pu hoi na makou e hehiku maioko a mawalio o kona honie me kana aliikane ko makou unele John S. C3harman.

Aoie i ka leo, aole pu hoi i ke kunukunu anio' ka inaina iloko q na keena apau o kona puuwai, aohe mea paa, hana oe e like me kou makeniake, $ ai pu ia ana hoi kahi meaai \iUkiT i ka wa nele ame fca wa nul, i Ra wa loaa. Aohe mea po'jpo'i huna ma kuono 5a makou na keiki anie na 11100pana, i ka ohana ame na hoaloha Pu hol e kipa xmi ana ma kona lioine, iiaawi pau a koe i kona wahi awo!ti 1010 ponoi pili |i kona lli ame konā leholohe paal 1 1 *ona waha. | t „ O īho la uu niCSU , Bmc ka pmnvai o kmi \nnt\ aloha, he mea nui īaia na keiki | aiue aa inuopuna, ka ohana hoi i anw nu makamaka »j wale akula oia, he aloha U-| iwiiiiia keia mau hoonianao anul

r»<? ka ilihhi i loaa la'u, ncf ka iu<in, a k-a. .lu>w io«. keia q ko'u A\mty ponoi o na kupiina. noi mua loa, a loaa mai ho! ko\i kupuoa ka helu eha o na kupUna nut o ko'u mau kupiuia o Kaeual «nte NUhau. A koe I kona kaJkunane ponoi k<ma pokii, hope -iou, hoi o siu koui lehuiehu 1 hala e aiiu, u ku iakou mau makua 1 hoohua tp«t ai mal ko laua mau' puhaka mai, i noi pil aku ;hoi a I hoomahpf ma kela ao ma _o, he |tnau makahiki Wuli'u loihi i haia ! ieaahope aku la.'

Fred Kealani- Kaina Lo—ko'u waiii unele hookahi wale iho Ao i koe, aole hol mahope ona aole hoohahi ku hookahi hoi ka pua aohe lua. Aloha nohoi kuu wahl unele hookahi wale no, e aho no na'e hoi ia mamua o ka v nele iea, ko makou 'inoa makuakane hope ioa. Aole hol wa e loaa hou ai ke hele oia.

A ma ka Halekupapau o Borthwiek kona home hope i hoomaha a hiamoe iho ai no ka wa hope ioa, i kahi ana i pili ai no- na makahiki ioihi me kana mau mea aloha apau i ka la o ke kaona o 1 Honohilu ame ka moku nohoi o Oāhu a puni, a ma ke Sahati Pepeluaii 7,—hora 8:00 A. M, i wehe ia a'e ai kona kino laahia puan'uanu ma ka li£mi hookipa o Borthwick, no ka ike hope ana iho o kana mau lel aloha. ka ohana na hoaloha ame na makamaka, i kona kino puanuanu ame kona mau hiohiona o ke <aloha no ka wa hope loa, no kona opuaiiuawa ponoi kona onehanau o Kauai nei.

A. ma k6 kakahiaka Poāha nei Pepeluali 11,—hora 8:21 A. M. i haalele iho ai ke kino puanManu o kuu Aunty i ke kahua mokulele o Rodgers Airport o PUuloa ame ka nani hoi o ke kulanakauhale mOhii o Puuloa, ame na uluwehi o ke kulanakauhale nui o Honolulu ma kana huakai hope loa no ke onehanau.

A maluna ō na eheu kani o ka mokulele holomama oia i hoopoi, halihali a lawe ia mai maluna o ka welaū o ka makani, - ame na ao kaahele hoi o ka lewa, ka huakai hoolewa mua loa hoi i malamā ia ai m-awaena o ka lewa amē ka honua, maluna o kuu Aimty, kuu puā makuahine hope o Kauai-nei, a ko'u ma'u kupuna nui-nui-nui-nui-nui-kupuna-o Kauai ame Niihau. '•lK>-nui, k, Namoo-ai-moku,w, Kaina ,k, Kaili-puna-kea, w, Pahee ,w, Kanaka-hele-la, le, Palaiki, w."

M'3 Ka Airport o Mana—hora 9:20 A. M. i ke onekani o Nohili i ka Waili'ula ame ke Kukui-lau-nui-o-Kona ina Ni'u o Kaunulewa aina ike, i hookuu ia iho ai ka mokuahi lawe ohu-a holo mama o kā lewa i kana puolo puanuanu i ke kahua manienie o ke one o Ohikihaehae, e ukali pu īa hoi maluna o keia mokulele hookani kona mau kaīkunane, "Nohea Kaliloa, ame na mokulele ukah hoī elua o kana mau mea aloha he kane, kana Leialoha he kaikamahine ame ka ohana no lakou hoi keia papainoa o na poe apau ma keia huākai hoolewa ma

ka lewa maluna o keia mau mokuahi lawe ohua hok> mama o na kai uliuīi o ka lewa lanl.

Mr. John Kalani-kuhai-moana Sinclair Charman, Miss Luiuiani S. Clharman, Mr. Fred Kealani Kaina Lo, Mr. Nohea Kealoha Kaliloa, Mrs.» Kahanu Pule, Mrs. Hannah Wilson, Mrs. Louise K. Bode, MisS Clalidetta K. Kane, Agnnes Rogers, Mrs. Napoka Anakalea, Mr. Ernest K. Poo, Mr. Ralph Kalale Poo, Mr, Joseph Poo, Mr. Philip Keklia.

"A ma ka hale hana pahu o I Koloa i hoomaha iki ai kana hua- ! kai huli hoi mai no ka home nei ! no ka manawa, no na wahi hooI ponopono uuku no kama'ema'e o j kona kino puanuanu, mamua o ' kona httli hoi loa ana mai e hoo- ! aumoe iho ma' kona home ponoi, ? me kana mau mea aloha, ka o-h-ana hoi anu> na hoaloha o kona I onehanau, e kau aku ana na ma- ' ka o ka hoea mai o kona kino puanuuuu laahi-a o ke alolia» , ka hora 1 :S0 P. M. aulna- 1 la i' hoea a hiki mai ai kona ldno! no , koua hou\e aioha o Haieola, j Isuun;ihi, Nakaiowalu o NawiU\Wil!, Lihue, Kauai nei, kahl ana r hoh>holo ai mahope mai o na la omo waiu ns\u kona mau ia kamali! r,o opwi oka pua, & Wki ina la ohaha o ka pua o ka wahine maikai, ke ku no «l k&

wiHne*Ui, pali ke kua 'mahlna e k<? he jpua Ugi na Kaililauakekoa ī ka uka hano o PihanakalanL i ke k«e nfclu o Makaiwa I Ka laula bol o |fiisaa, he hiialo,hot na Puu Hlnaiiiaa mc HqI ke KvH;yi P«4ia»iia o Hu--la|A, ia KukuJ-lny,-i|hanahana hoi me Kuku i- lau-ahinahioa, he i hpl na HoH>4ei ame PaMpua i ka po!l o Kaipolia ame Papa-naha-wele 1 ke one o Hanakahi. Ha punAhele na Kalei-o-Kohala o Peipalinahoa ame $alanipuu i Kapuahl a Palila i ka lae o Makole, i® ka. lae o Kukii ame ke puWkai o %fa-pu, 0 kahi kueno hoi o Kalapaki ame kahi' puu o Mokueo ame Pokini i ka apapa hoi o Pakaaalana, he nui aku no na pana o ka aina i koe, ua lawa no na'e hoi kela i wehl no kuu Aunty. O kela mau wahl apau e, hooakaka ia nei, o konA mau kahua paani ia i kona mau īa kamalii a hiki i kona nui ana a wahine Ui, he kupa ponoi a he kamaaina no keia mau wahi o na poopoo ame na kuono apaU o keia mau kakai pali mai ke kai a ka eina, a ma kahi hoi a kona mau kapuai wawae i hehi iho ai, iluna o na iliili pohaku ame na papa pōhaku o ke kahakai, ke waiho ala <no ia a hiki i keia la me ka hoonioni ole *ia, no ka mea ua ihala a hele ka mea naha e hooj nioni ia lakou ke kupa ponoi o ka aina a he kaikamahine pa-pa hoi no ka aina. Ua hanau ia hoi kuu Aunty mai ka puhaka mal o ko. lakou makiiahlne—Kenea (w) ame ko lakou luaui makuakane — lokia (k) i lanuali 12, 1883—a ua lflo koke no kuu Aunty i ka hanal i kona kahuhanai wahine ia Mrs. Mary Hapuku ame kana Aliikame Dunakanawai Hapuku o Lihue,

Kauai nei" oia kona kāhuahanai a hiki i kona hoopili ana me ke kane, kokoolua hoi o keia ola honua ana, a tia hala mua aku nohoi kona mau kahuahanai aloha he mau makahiki' i hala. He oiaio, ua piha pono kona mau makahiki i ke kahaono (60) ! am e iwakalua-ku-mamalima lai (25) o kona hanu ana ina ea olu-i olu o keia aO inea luhi, a hoo-' maha iho la oia iloko o na makahiki kupono o *ke ola ana o ke kanaka, aole hoi i luahine iho e heleli ai kahi opeope i ka alanui, no ka mea aia no na pua o Haupu ame Waialeale illma kahi i kanu ia ai, aole hoi e lohe i kahi olelo hoeha puuwai, "Kaihi luahine." D keia iho la no apau nou e kuu Atmty nani i aloha ia.., O ka mea ana i hoopili aku ai iaia i kokoolua nona o keia ola ana, a i haulehia ai i ka eha lima ole a ke -aloha, oia hookahi oia waie iho no kana mea i aloha ai me kona puuwai apau, aole hohoi no kahi aina aku no kona onehanau ponoi no o Kauai nei, he K&uai nohol ka ame k« kane. He pua na Imaikalani ame Maunaala, he kama na Puu-

ohew ame Laaukahi, he lei ai na Wailana ame Waihohonu, i ka Ua Noe o Koloa I ka Makani Kiu, He oiaio ua hoohuiia iho la oia. ma ka berita maemae o ka mare me kana mea i aloha ai Mr. John KaUaiū-kuhamoana Sinclair Charman auinala Poaono, hora 1-15 p. m. o Āukake 16, 1915; «uieane piha iwakalua-kamama-walu (28) makahiki o k» iaua noho mare ana, aoie hoi keiki & ko&a puhaka ponoi o ko laua no-, ho ana» aka, ua hoopomaikai ia ] nwū ko iaua noho ana mej ka laua hanai aloha, ka mea punah«|e loa hol iala ame kana aliii&ane mai ka hemo ana ka puhaka mai o kona makuahine. ka laua kaikamahine loha, Miss S, OUaman, a na ka make iho la i hookaawaie ae i ko laua pili ana,. a moku iho la i ke kaula maemae o ka mare raaw»©iMk o ka waiaine ame ke kane ,a pela hoi ws k&na xuea aui pupAhele aioha he kaikamahine, e j hoonele pu ia aku ai i koaa iu&I kakuh&nai ponoi. I Ona hooman&o oke aloha aole e hiki k« hoopoim ia no ka mea. hooh*4* ih» ia i kg«a po los me koim kijio koo-u puaau&au, malalo o oa kaupoku poaoi o koua hom« aioha o Haleoiu, pwe keiki u& mvxipuna, k& ohana anw ua o Kauai uei. a ma ka auin&ia Poalinia nei hora 1:40 p, m» i aku aj oia no kana huakai hope ioa, luaialo o na lawelawe aaa % k« maku* Kahunapule R«v\ Ch«. K. K«ahi, a tvaio ibo k

Hww Mr*o wa k» Ta. ltin* * w* Kupuna n* M&ku«i « kc M! fe>UiUt*U, Uhut« K.*iia» wsl bo» f:00 p. m. Ko iiio & fc& * k* R*iba!«, iwih* o 'k.e AMKM(f«. s w . "Hoi fc& 3xpc i k& I<PO, o k& l I» w« nana 1 Fkp% too& o M Keiki ame na' 0 «m« t£& f *&WlftfU ■ "" " ■ 1 f lfe Apu* K**nw; Hrs..; MUi K«*ni<s, D*\*l4 K©si-j |"x> J*aai« Kc4lxuv\ n«d W