Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 10, 30 June 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE]

He Moolelo No Opukahaia

i "Ha-ka-palale — Hi-ka-palale — Hio-hio-luawai, owala-walawala-ki -wai-ki-Poha!" Eia no ka mea e o'u mau hoaheluhelu aloha o Ka Hoku O Hawaii, o keia ponoi ka inoa o na kanaka keokeo e noho ana ai i'o pa'hu imua o ke aloalii o ke Alii Ka Na'i Aupuni. Ka muā o Henry (Hanare) ma ke «.i helti ekahi e ai mau ana kohu opn moa, no keia eepa ka!eo o kela inoa ona Hanare — he pololi ka manao o keia inoa i kapaia e na Hawaii mai ia mamai a ia kakou, he nui aku no koe, ua lawa na'e koia mau hooakaka pokole. O ka hia o Thomas (Kamaki), He kuke keia, akamai i ka hana i na ono apāii ā ¥apeta riiā. a' ua ai pu ka Na'i Aupuni i ka ia nei mau mea ōno i hana aī, aole a'u mau olelo 110 keia holeha, good eook, JoJvi Bull. O 4i-Wiliiajn eWili a i 'ole Wllia'u) no ia nei keirv o3elo a na Hawaii i kana ai o Wiliahiu, ma ka hana Waisake helu ekahi. u ia nei kokoolua o kahi eepa 0 Honomalina, Bon Marlin, ka Uawa wna mua ioa o Hawaii nei l.i» 1791, ,Ka ha o Jolm Ana -a i ole Keoni Oiohana) ka punahele keia a ke Alii Kameiianieha, Ka Na i Aupuni, no ka mea, he kanaleapua k«ia o ke kanaka vu, ka helu o ka opiopio iwaena o na" kaivaka keokeo imua o ke aloaU», a no k» mea o kekahi o na lu a Kaniehameha ponoi ka 1 Nai Aupuni ka wahine a Keoni Oiohana. \ O keia ka Ohana'lii hiki ke noh<» ma ka noho Moi, ma lta i Nuim oiaio Kamehameha. no k* i «w*. o k* *nto Kahanauna pau i 3 >lftthlo Kal»nianaoV ka aU>. kn tsina hoi » w.uk. |K« Moi Kslska\»a. ka moi ko>u> |t»4 o Ha*naīl n,": i ka I$T6. Ko. ! wale tho no ka ohana keiki & kwa hanan m«a ! vM Kawananakoa. | o ka oihana a Koarī | Xns Olohnna, 5 kex, ?a nu kake-u lo n>oooo«a ta a i j V:::?'h;s. Asv,c kaika» V " :;u: »* Kon*. AU4H-.* *- o* k* :XV - M. ka* X<- »akou aiio i m na Mo V K v> opau i. as«u iii

k«okeO i keia la; he oiaio aole !a he mea e loli ai ke koko alii 0 Hawaii nei maluna o lakou ame ko lakou mau aakoko apau, no ka mea ua loaa lakou apau māi ko lakou kupiina aliiwahine ponōl mai ame 'ko lakoH' kupuna--1 k-ane o ke au opiopio loa hoi o Hawaii nei. _ A mamuli o ka inoa o 'keia mau punahele a ke Alii TCamehameha, kapa ia ka inoa o keia poe kanalea keokeo maluna o na

keiki a pau a ka Na'i Aupuni i ike ai o kona koko ia, he rula' paa ia no Hawail nei i kela a'u L rT haki'~o na Alii o Hawaii nei, eia ka olelo ana ma kea wahi

"I nohō oe a hanau a'e he keiki i ku ia'u (o ka manao, he keiki kane) k-apa fho i ka inoa o ka punahele a ke Alii, ka inoa hoi o ke Alii, o Thomas fJopu!"

A pela i holo ka inoa haole o keia poe keiki, i loaa ai, na ke Alii ka Na'i Aupuni ponoi i hea i ko lakou mau inoa apau, a oa-. kou e nana ai e o'u mau. iioaheluhelu, maloko o ka Mare Karisiano -mua loa o Hawaii nei maloko o na koramu o na līīili — Han-aa'u, na olelo I hiwahiwa a na Makuahine Alii

ame na Makua'lii, a e hoomanao ptt hoi no John Adams Kuakini kaikunahe o ke Aliiwahine opio Kaahumanu, kaikoeke o ka Na'i Aupuni ame Billy Pitt Kalanaimoku, makuakane ponoi hoi o na Alii opio, makuahonowai hoi o ke

Alu Kamehameha, he mau inoa keia no keia mau K-apena moku, he mau hoaloha no hoi no keia mau Alii nui ame ka Na'i A'upuni.

Captain Adams ame Captain Pitt, he mau kapena kainaaina ina kai o Hawaii nei, Tahiti, Samoa, Niuwe, Nu Kilani ka aina o kalahui Maori ame Malae. China hoi ame Inia. O keia mau hoakaka, he hoonui ana aku ia i ka ike ame na hoomaopof>o ana la oukofu e o'u mau hoaheluhelu, i kahi o na inoa haole i loaa ai i keia mau pua'alii a "Kamehameha, oia no rva kanaka leeokeo e noho ana me ke Alii e like me na hoakaka a ke Komodoa Pelekane, he nui okoa akuno na mea i koe no keia poe lapeta, a'u e hoopau pono aku ai maloko o na koramu ono momona o na Iliili Hanau, ke ole na'e hoi au e poina, e kala inai na'e hoi oukou i ko oukou mea kakau. A maanei ike iho.la kakou, o ke Alii Kamehameha ka Na'i Aupuni ponoi no, ka mea nana i hookuu a hoouna i kana mau punahele pua'lii opio i ka naauao, aole hoi poe e a'e ka ike ame ka malamalama mua loa i loaa ia Kamehameha Ka Na'i. Aupuni

Paiea Nui, oia wale iho no ame kona hoaloha Pelekane Sir Archibald Campbell, no ka hoouna ana ina opio o Kona Aupuni, no ka hele aha i ke kula e imi i ka naauao ma Amelika, e like me ke a'o a kuhikulii a keia Kapena hanohano "Enelani.

Ke alaula poniponi mtia loa hoi, o ke Kukui malamalama o ka naauao, no Hawaii opiopio nei. Ra ike hōi i ke Akua ame Kona Euanelio mau loa 1809.

No ka mea, aole loa kanaka haalele iho a hele mai Hawaii nei aku me ka ae'a ike ole o ke AW, a pela pu hoi me kekaW mau mokupunl iho o keia Paeaina ponoi, oia ke kanawai paakiki loa iloko oia Au Hooponopono Aupuni p ka Na'i Aupuni Paiea Nui Kamehameha, & pela na oiwi Hawaii i hiki ole ai ke hele «o Amelika ame a pela hoi mana wahi like ole apa\i ma i . liiiii ma ka hema ame lwfc Kon\ohaj\a o ko k&kou xaau paoama.

2vo ka, aia no eua iioko o na liooili ka\ia mau ana mo ns Alu kipikipi iho i koe o HawuH ī'.ei, kvr«i HMU eneini, a peīa iho :,V : hiV. oU> A n.a kaiiaka. lUu-aii. "0!. KO «'olo 0 Ukv" !nc ko kkou te»mo iho. o ka 100 o ke Alīl »nt>sa nui īa lakou. a o ns Alii »o a|»au o ne i. 1 nui iloko © ka puuwal ° ks Hawaii na Alii, ho »a» iwi make īiol mahope o ka ! mau Aiii apau i «u>»f & feooj>unahefcs ai» « i»fr* ke Alii Keoua* oia i»n<p kona rr.au Kc Aal ame ke AUi Kaianio p«u. m&k? pu nwiu AHv N*ti 4»? ko u»a m&u kahu* a»t« Kk)*nik«|vsk am* m*u k*hvv * »ku na Aiii X*ai * ?*»u i ka mak«> n*f ko mau kahxj a?»« V\OU ; -w.;;