Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 21, 15 September 1943 — Haawipio O Italia [ARTICLE]

Haawipio O Italia

Ke kaumaha nei makou, no kc komo hope ana aleu o keia mea|hou ano nui no ka mea, i ka loaa' ana mai o keia lono e pill ana no ka haawipio ana a Italia, ua hoomaka mua 4a ke pa'iia ana o ka makou pepa. Aole he hewa io.iio makou hoopuka aku i keia

meahou, aole no ka pono o na poe heluhelu ona !na nupepa Mmu, no ka pono o na makamaka Hawaii e noho mai nei ma na kuaaina aku nei i hiki ole ke heluhelu i ka olelo Bere- - tania. '

ke kakahiaka o ka Poakoiu aku la 1 hala ua loaa mai ai ka iono i Hawaii nei ma ke radio e hoike ana no ka haawipio hoiookoa ana maila o Italia i na aupuni huiia, a o keia haawipio ana maila hoi a keia aupuni o kekahi lanakila ano nui ia i loaa aku i na Aupuni Huiia, ma ka lakou hooili kaua ana iloko o na i makahiki he eha o ke kaua ana.

He manawa pokole wale ae nei no <i iele kaua aku ai na aupuni huiia ia Tunisia, kekahi kahua paa ikaika hoi o na Axis, a auhee ai hoi na puali kaua Kelemania, a haalele iho la i na ītalia e paio mai atia me ka hiki ia lakou, -aole nae hoi me ka loihi, aka, no ka manawa pokole wale i oo.: He heiuna nui o na koa Itajlia, ma Tunisia i haawipio : mai i- | mua o na pualikoa o na aoao hui-

Ua nee aku la nohoi na Kelemania no ka mokupuni o Sicily, a mailaila mai lakou i kaua ku'e mai ai i na aoao huiia, i ka wa a na aoao huiia i komo aku ai ma ua wahi mokupuni la. Aole nae hoi i loihi ko lakou paa ana mei i ua wahi mokupuni la; a auhēe 'hou aku la no Italia a koe iho la no na lialia e ku'e hookahi mai ana. I keia manawa i lilopiō ai kela wahi mokupuni uuku, ua haalele maila o Mussolini i kona kulana kūhina nui no Italia, a' kōho ae la ka Moi o Italia i kekahi' kanaka okoa aku i Kuhina nui nona. Ia manawa ua ala maila ka lahui Italia a koi e hoopau ia ke kaua aole o lako?u makemake e luku wale ia na kanaka, a o na poe e ku ana mahope o Mussolini ua huli ku'e -aku la na makaainana ia lakou.

I keia manawa nae hoi i hookohuia ai o Badoglio i kuhina nui, ua kau aku ka manaolana o ke aupuni o Itali-a, e loaa ana kekahi kuikahi mawaena o Italia me na aupuni huiia. Ua kau pu maīla nohoi ka manao o kekahi mau aupuni e aku maluna o Italia, i na nei no ko Italia nōi no ke kuikahi alaila e ukali mai ana lakou. Ma na pule mua nae hoi a keia kaua ka i ai i ke kulana kuhina, ua loheia ae no kona hoopuk-a ana aole oia e hoopau ana i ke kaua ana. Mamuli o_ia lono ua hoohana aku la na aupuni liuiia i ka lakou hoonee kaua ana, -a o ka hope oia ho ka ki poka ia ana o kekahi mau walii o Italia e na moku kaua a me ka pae ana aku o na pualikaua Beretania ame na Canada ma' ka hema loa o Italia a hoomaku. maila nohoi e lele kaua zne ka lawepio ana ae i kekahi mau kauhale. Eia nae hoi īa manawa hookahi no, aole i pau ko lakou minamina ia Italia, a taa lohe mau ia no ka hoolaha ia ana «o ka makemake ia ana e hoopau koke o Italia i ke kaua «na i noho hou ai ka maluhia mawaena o lakou. E like me na lono hope i loaa mai, aole i komo aku na pualikaua Amelika ma ke kaua ia ItaUa, aka» he eono hora mamua iho o ka hoololi aua I a Italia i kona manao e haawipio wai, oia no ka manawa i lele aku [ai ua mokulele hoopa-hu nuaui o I Amelika ina ka lakou huakai hoo-[Pa-hu ia Ilaiia. O ka mua loa , nohoi ia a lakou i hoolele kaua aku ai maiuna o lUha. \j A lele aku la keia mau mokulek iloko o na mahei« like & ma kahi he 12 nūle mawaho aku o Roma i noiio ia e na « hwlH Iho la i iw poka p<\-hu me hoohiolo ana iho i na apau, me ka lukuia o na K«lemstnia, U* hoike ia mai, ua malamaiJ ka mawaena o na poo! amwni o lUiia me Kenelaki j wlK>w«r m* ka mokuf»mn o Sici-

( kuk&la nohoi n* |xx» oii ***&*■ ° IVO ke k«uoh& , aku o Ba<ioglio i m ltaiva e hoo|ta i•» P*io &na *ku i n « B*r*- «*«»* *me Amelika, &ka <* ku>e ~ lK - 1 ! '»?V ac-;c kau. a*iA auu ju&i aoao wsl ho kuk«N nao ® »» Iw*» **Mk mai a Kelenwuii* « iMUawai awi 0;a mo k>A\ia c IwoiiAu* Ik *kt» ana w»slimso lAkou mMo iho nei k* ia i ku&U&ua ac *i mA i ko 40 holookus v

"O Kenelala Tiwight t>. EJseniiower kiup., ke poo nui o na mahele knua. TJa haawipio loa\m<ailā ke aupunl o Ttalia i Wona mau pualikaua apau. Ma ano he alakai nui no na aoao' huiia u& ae ak-u la wau i ka hookuikāTiil ana i !ta mahele kaua L o na kulana hoi i apono ia e ha aupuni 0 na Mokuaina Huiia, Beretanla ame Husia. 1 "Ma ia hoi ke hana nei au no Ika pono ona Aupūni i -Huiia,. Uā hoopaa iho ke Aupuni Italia iaia iho no ka hooko pono ana ma keia mau kulana lne ka hookoe ole ia. 'Ua kakau ia ke Wuikahi e ko'u hope ame ka hope o Ilamuku Badoglio a e hOoko koke ia ana ano.

"O na Ttalia apau e kokua ana i keia manawa ho ke kaiehu "ana aku i na Kelemania mai ka lepo aku o Italia e loaa ana no na kokna ame ke kakoo ana a na

Aupuni Huiia." Ua hoike ae la ke keena poo o "na aupunl huiia no ke kakau ia ana o ke kuikahi ma kela Poalima aku nei, Sepatemaba 3,— ma ka la hoi a na Beretania ame na Canada i komo aku ai iloko o Italia. Ua hoike pu ae la no ke keeha poo: "he mau pule ae nei i hala ua nee aku la k<* aupuni Ikalia a h-ana i, kekahi mea e pili ana i ke kuikahi me na Aupuni Beretania ame Amelika. "Ua hdoīala ia kekāhi halawai a i malamaia ma keleahi aup'uni kuokoa. Ia manawa hookahi rtohoi i hooakaka ia aku ai i na agena o ke aupūni Ikialia e pono lakou e h-aawipio pihā mai.

"Ma o keia hoomaopopo ia ana, ua hoamana ia aku na' āgena o na aupuni huiia no keku'kaiolelo pii ana i na kulana kulana i hiki ia lakou ke hooko pono aku.

"He hookahi maheleolelo ma keia ma'u kulana oihana kaua e hoopaa ana i ke aupuni Italia no k>a hooko ana i na kulana kalaiaina ame hoomakaulii 'ame waiwai 0 ria aupuni huiia e hookau ia mai ana ma keia mua aku. "Eia malalo iho uei ke Kuahaua a Badoglio: "No ka ike ana o ke aupuni Italia i hiki ole ke fioomau aku, 1 ke paio no ke ku'e ana i ka ikaika oi ae o ka onemi, ke iioi "nei no ke niai ia Kenelala Eisenhower , mai, ke nui o na aoao huiia, Ua ae ia mai keia noi. Nolaila, e hoopau koke na pijialik-aua ltalia i ke kaua ku'a apa aku i na pualikaua o na aoao huiia ma kāhi a 1-akou c halawai aku ai. Ma kekahi ano nae! hoi, e ku'e i aku lakp'u, i kekahi lele kaua ia I ana mai mai kekahi mahele okoa mai."

lohe ia aku nohoi ke kukala ia ana maila ina ka radio mai Kelemania mai e uwalo ana imua o na Italia, aole e hoolohe i na olelo pelo a ka enemi, aka, e ku a e kaua no ka lanakiia o ka aoao Axis. ka lono hope i loh® ia ma ka radio mai Kelemania mai e kukala ana no ka paio aku o na Keleijj|nia ame ka hopupio ana i na koa Italia, no ka mea he enemi o Italia i keia manawa. Mamua nae hoi o ke kukala ana mai o Kelemania i keia kukala kaua tj , ua huli mua aku na Italia a paio me lakou, mamuli o kekahi hana kolohe i na koa Italsa, ma o ka la\ye ana ae i na mea kaua mai na koa Italia ma» Ua imihala pu mai na Kelemania i na Italia, e olelo ana i haulepio o Tunisia mamuli ka o na Itaha. (Eia nae hoi e loaa , mai ana ka Jpno i o kakou nei, «o ka auheē ana o na Kelemania

* haaiele iho la i na Italia e huli ku'e mai ana i na aoao huiia.)

b Ua toh« pu ia aku la nohoi kekahi kukala ana ; mai lapana n»ai no kona kaumaha loa no ki iiaulpio o Italia iloko o ka J«»a o ka enemi. Mahope mai nae, ua kukala

iliou maila o Ua Kepani nei. no |kona hoolīio ana ia ltalia i-ene-i na, a ia maeiawa Jae ai i na niahele aina na mokupuni im ke konwihMui homa aku Ua aumao oia uo ka Uto an* aku 1% o j I kesa mau malvoV v%Lt\a ame j\a ; I mokupuiu i ia e Ilalia, ho ] |m«a ia-« mau K>a akvi ai keia mau ] malalo ona> | I U» ku «e la no kaena a ua ] n?i,'<s» paio aku ana oiai !®« Am«*Uka ame Ber*>tania a iūki! i kona lanaklla ana maluna o keiia mau aupuni.« h<? ka ia e hau- ! oi» *i ka Enwpera Hjrohitx\ iKu, uae hoi ka Uke i Xu-oanu.) | a«ko nao lh» o kt-ia u>* u ! iwouuumi a K«ū»uaijua ia R&ha. t u -"* l*'-w aku o aole, mak*mak* « hiku wale ia koii* mmlu kauhak\ ka iuhi feoi o k« kukuiu awk 4 jwla aofeoi »«' 1 - -

ka luku wale ia ana o ka lahui Italia. . Ma kekalii lono hope i loaa mai t mahōpe iho o keia haawipio ana mai o' Italia, akahi no na pualikaua Ameiika a pae aku ma kekahi kulanakauhale o Itaiia no ka hoonee ana aku i konamau pualikaua no k-a paio ana aku me na Kelemania. Ua hoike ae ka alihikaua nana e hookele ana i keia mau mahele kaua -aole no, e maalahi ana ke kaua ana aku i na Kelemania, no ka mea, ua hoopuipui mai na Kelemania i ko lakou mau pualikaua nui hewahewa ma ka akau aku o~Jtalia. Nqlaila, me ke akahele wale no e hiki ai ke lan-akila aku maluna ka enenii. I na nae hoi e huli aku a,na na ltalia a paio me na Kelemaniā ma ka aoao o na a'upuni huiiiā alaila ' aole e maalahi ana ke ku'e ana mal a ua mau Kelemanta nei.

E nana aku auanei kakou makeia mua iho.