Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 23, 29 September 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

A loaa ko kakou huahelu pololei oiaio o umikumamalima pa-kene-ka, e aneane loa aku nei e nalowale loa, na himeni ohohia hialaai mau ia a ka makua kaulana Rev. Laiana i haku a unUhi ai'ma ka olelo Hawaii ma na: Buke Himeni Kahiko, Ka Hokn Ao i Paiia 1 ka 1854, a ko kakou mau kupuna ame na makua i ak)ha ai, a i olelo Beretania wale no [ maioko o na Luakini Hawaii apau i i keia la. Ke Akua hoi i .imi ia a loaa i ka 1809; a lawe ia mai i ka 1820—i ke au opiopio o Har helu pihoa pono .wale no o hooElemakule loa o Hawaii nei o ka 1943 nei.

O ke kilakila hiwahiwa maluhia o Hawaii nei, ame ke Kanawai "MAMALAHOA ka Na'i Aupuni Kamehameha, — "E hele ka luahine, ke Kama, ame ka. Elemakule a moe i ke ala, aole mea

nana e hoopa"—. Ua hala a nalo hia aku hoi no ka wa mau loa, o kona wahine u'i nohea lua ole wale iho no kahi' mea i koe. A na aupuni o Europa e makaleho nei, he ipo milimili hoi na Amelika, i haulehia pu ai kae'ha limaole a ke aloha, nou ame a'u Hawaii a nou wale iho no hoi e Hawaii, na lei kaulana aloha o Hawaii, Ka lei lehua puakea ame k«a ulaula, ua laa hoi ia moku nui o Hawaii o Keawe-nui-a-umi. Ka lei roselani lau me ke keokeo o Maui no e ka Oi, puhi 1-au ulu Kiha-a-pii-lani moku o Kama. Anoai lei ilima hiaai ahuula Kakuhihewa moku o Oahu.

Hanohano hua f ua kohu īa no Mano i ka hene o j K<amawae-lua-lani moku o Kauai. 1

Nolaila, o ka ike makaukau ma kaolelo Beretania o ke Kau-

la opio loane o Hawaii Opukahaia | Kaimimoku, ka mea nana i kokua nui loa iaia, oiai o kona mau la opiopio loa kamaiki wale no ia, o umikunaamakolu makaliiki, ke Kumukuia ponoi nana i a'o i lapeta i ka olelo Hawaii o ewalu makahiki, mamua o ko lakou hele ana mai no Hawaii nei, loa<a ka hua — "P-a-Pa" A B C "Primer" A. E L Hawaii — e hooia pu aku ana hoi e like me na hoahanau a Misiona Kaaheie o ka Hoonuana Moremona mamua, a e ike ia nei hoi i keia la Hoomana o na LaHope nei.

I . I Utah, Liokopaakai no e a'o ia ai, a liiki i Hawaii nei ua ike i ka olelo Hawaii, makaukau aole loa hemahema iki, me he ala o ka lakou olelo makuahiiie pouoi, 'i oi aku mamua o na Hawaii poinoi o ka aina, e hoomalihini nei ;i ka oielo makuahuie, a ka maiiio . mai i ka olelo Hawaii ma ke kuniu o na niho ame ka lalau o na leheiehe kohu lahui lewalewa Kiiipaki ma ka pukaihu ka oieio peuei:

"Ma-tai-tai --- Bnato-mai -Buakakal" Unuhi ana — "Maikai — h«?lr mailapuak,"

0 ko'u ma\i hoa hole kula koia o ko'u mau la kamalii i Koloa, Kfc«al, i ka M. H, XBS3, a'u i hoakaka mvia ai maloko o na Koramu o na Iliili Hai>au o k& tehu! Kllipaki, Micr©n*si» koia "QiH>eri isl*nda, i law ia aiai ai e na Mikanelo i poe liniaham haiK» waWko ISSO. niai ko mnn T>a<MlnA mai. Butaritart Tars\va, KwsaU\

M* lAhaiua, M»ui Koloa» Kwmi nft. oncbsnaM j>onoi o ka ««akakau. kahi laupa v i o ikeia a ua hoi hou aku la,'kou a]vu: no ko Iskou hoiv.c !kf» hikou atria āloha, aloha, aole !*>*. paha hookahi i koe iho ma llawaii ue;, i |xla na $>«a hou s Vs>ou \ W.a !s ? >ke 010 ai i' ka fotau OWO n\a ka ihu„ ;k« «*o o k«ia lahui, a pc) v \ hoi « Uke nvē aa H&w&ii oiwi.

ponoi o ka alna I kela mau la ho- j pe. lwipduea o, ka nei hoi e aloha ae nei ia Ho.ua i Jta 4uialele ia 1 ke anu, aohe kapa e mehana ai he walwtaka helelei." Hoomanao hope a ko oukou meakakau no n-a opio, he moolelo Euanelio keia. E na puā oiwi Hawaii o keia o mua aku, aole e hala kanalima makehiki. E hele mai ana ka malihini o ka lahui e, kula a e a'o ia t>e i kau olelo maku-ahine ponoi.

A kakou e hoomau aku ai ma ke alahele o ko kakou hialaai, a lakou nei i hookohukohu iho ai, na lakou i a'o na keiki o k-a aina pekana hu-po ahiu i ka olelo Ēnelani, Beretania, a ko oukou meakakau e hoole mau aku ai i ka oiaio oia mau hookahaha ana a na lapeta, o ka lako'u wahi mea hou i hookomo iho ai no ka hoonui ana a'e, oia no kela aila lpaa ole ma Hawaii nei, a lakou i hooplha hou iho ai a lawa a piha pono a hu wale aku, ma kahi o nela aila kahiko ko-i huaku,

a hopipi ia kuku pupu m-a, a i aila malamalama mau īoa o ka ike o ka naauao f o kp, Euanelio o ke Ak'ua o lehova Sabaota o na Kaua, ame ko kakou Haku lesu Kristo ke Akua Ola."

Maanei ko oukou meakakau e hookomo pu nei, i kekahi hoolaha a lakou i pa'i a fleele maloko o lna buke mooleio a, lakou, i mea nana e hooa'ia'i mai a hoonui loa aku i ko lakou ike, no ke keonimapa Kiekie hanoh-ano Pelekane ke JComodoa Capt. Sir Archibaid cAmpbell i hunakele loa ia, e like me na hooakaka a'no nui apau ma ko kakou mau mokuna mua o na hooakaka o na hialaai o keia moolelo. '

A keia poe lapeta kuka hulu Kamelo i makemake ole ai e ikeia a'e keia lapeta Pelekane, kahi 0 ke Akua i hele pu mai ai me ko lakou mau kupuna Filgrims Hemolele mai Enelani ame Holland <a hoea i Cape Cod, Amelika maluna o ka May Flower i ka 1620 |na la opiopio loa o Amelika, e 1 pepe ai waiu ana nohoi o Hawaii Inei. Keia na kupuna Pilgrims ! Hem#eie mua loa n-ana i hoolaha a'e i ka oiaio o ka Euanelio o ke-

Akua ma na kihi apau o Amelika, a palahalaha aku hoi maluna o

na aina apg!u o ke kai, a hiki mai hoi i Hawaii nei, e aneane loa aku nei ka honua e ike i ka nani o Kristo, keiki a ke Akua ka Makua mau loa ko kakou haku.

Keia ka oiaio o ke Komodoa hanohano Pelekane, noiia ka puuwai i piha me ka lokomaikai, no kona hoaloha ka Na'i A'upuni Kamehameha, Ka Moi puuwai ha-

mama o Hawaii ana i kapa mau

aku ai. A i oi loa aku na hoohihi iloko o kona puuwai no na opu pua ohaha hou, o na keikikane ame na kaikamahine»o keia lahui Hawaiianes Sandwich Islands. ; Ka mea mua nana i lawe mai ke kukui malamalama mua loa o ka naauao no Hawaii nei i ka 1808, •ame kakou hoi e hasj.heo nei i ka nani ihiihi o ke Akua Ola ame kona Euanelio, ke Akua Oiaio hoi

i hulī -a imi ia me na waimaka luuluu o ke kaumaha, ke aloha hoi ame ka hauoli mau loa.

HOOLAHA The Foreign Mi^ion^, N"evv Haven, Cornwall, Conn, - Brandford—lBo9 Writteu by Gordon Hall NA MIBIONA O NA AIXA £ NU HAVENA, KONAWAU, KONEKEKUKE Kakauia e Gordon Hall Youth, naunea Ohopkiah, nallve of the Sajidwich For same reasons lie was induced to passago in an Americaji £hip, who High Conunodprc brou&hl him to Braudford t Nu Connoctirtit. This occured in th<; year ISO9. i Published in Bostoa* Congregational Societj' 1870 | He opio, i kapaia koua iiioa o' Opukwhaia, he oi\vi tio na iueiuoku o Hawaū No kekpiii kunui ua kona ia aku no ke kau ana mai maluna o ka moku AnwKka, a ke Komodoa | Hanohaiio i! !;\\vo mai ai iaia 110 Brajidford,, Na Hawna, Ua ike! ia keia ma ka mak«tfiikī XSŌ9 , j Paila ma Bosvtoiia I Ahahui IVi Hook IS7O I O keia na ol<;k» i poiīa a! oKnolo ou» buke & ! ivr,vn no, aole naV hoi i\ r"isU\> iho wal o ka iuika ii pa*l \i I»via aku i ko oukou | meakakau, a kakou hoi e ike nei! i keīa mau la hookahe koko Weli-! \trYS oka hvv ;i ua noī. a lakou Uoi 0 hoohupo mau :uai nei ia kakou, 1 ni<\\ i;o kakou e i>ohc pouiiuU,! :nau a :"kv ek ;vkl; ■: ka mesi! Kx:h:Vws r,a*o aolo ae ke Akua i kit nianao o ke kauaka,] Koi;a niakoiiwke >\alc no fce» >avVo ia, | ! A u v ka 5r,OA. \:a Vko no )iikou| i ke Koii;\.\kvs. ĪV lek&ne, 1 ;V».UA s i&\\x »3, o£uW«jhAia i Aine |

jUk& no ka hooooAuao aaa, i i a eleeie maloko o lea lakou [ buke luooielo e uwOanwi m«i &<&. like nio ko k&kou )uau uiooieūo ,ajne ko kakou awiw k\o>ue*, ua iPAU loa uofee uipaia i ko« , o ka Uke ivo nw ka i mea i&kou aei «» mau ** ae o ap&u. A k o oukou aieikakau e loīw iv.au ae; i kekahi o ko i*kou r.auV,,v£eio kaihiko awuoko o aa Radio KGU suiit KGME ite n W m<-A iaū poiu&ikai pokeok«o * k» TVlohu no kahi £vxkcl bouk jHt» n«Jve!c a lakeu. uu« aa «.% ° K*xīclosu» Uoko o ko *i& *•»* i\sWkc, a 0 ii* kMMI rt»c\o ua puk& i eke O JS**K>lMk. o KAi&\vu» iohe i īJn> o fec ĪA o ;i& h<sxntsuiAc &sa um kuu »in* k; K&u<w ae*.

Henry Opukahaia