Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 24, 6 October 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

o keia na hooak-aka hope loa ma na mea a'no nui, e hoopau pono ia aku ai hoi na hunahuna liilii i koe iho, ma na mokuna hope aku hoi o ko kakou hial-aai, lame kona mau mea hoi &.pau i piha ai, ke Kiahoomanao paina ole hoi o na pua Alii diwi ponoi o Hawaii, ka imi Aku-a, ka imi Euanelio — ka ike ame ka malamalama hoi o ka naa'uao, ko kakou maku,a Alii Paiea Nui ame kona hoaloha oiaio hope loa ke Komodoa Pelekane, ke Kuhikuhi Alakai o ka naauao.

No lakou hoi keia mau inoa i poina loa ia, ma ke poo hoi o ko kakou moolelo, a ko oukou meakakau hoi e hoomanao ma'a aku nei no i keia mau inoa a'u' i aloha loa ai, no ka makee mai no i ka laahia o keia mau inoa loaa wale ole i keia la, no lakou ka K'o Hoomanao ma ka Halepule 0 Mokuaikaua i malam-aia ai na ■ hoomanao ana, ma ke kakahiaka iPoaono Hora 11:00 a.m. o lune 125, Kona, Kailua, Kona A--1 kau, Hawaii.

Na Kauwa opioplo a ke Akua Ola ko kakou haku Kristo, no' lakou ka hauoli mau loa ana, ame ko lakou mau makua kiekie, he Alii ma ke koko «a hp mea Hano-

hano hoi ma ka inoa. Na Makua Ka Na'i Aupuni Paiea Nui Kamehameha Komodoa Sir Archibald Campbell Na Kauwa A ke Akua no Hawaii Henry Obookiah (Opukahaia) Kaimimoku " » Peter Thomas Hopu Liholiho Pa'ul William Kenui Mathews John Honolii Me ka'u mau hooakaka hope maloko o keia mok|una XII ka Mokuna XIII o na hooakaka—a kakou apau e ike ae la ina anoai apau.

He aloha hoi keia| nmu welina ana, o na Ia ehuehu opiopio loa o Hawaii nei, ka la mua loa hoi iloko o ka makahiki 1808, i lululūna pu iho ai ke Komodea Pelekane me ka Na'i Au-

|puni kaulana loa o Hawaii, ke Alii Nui piha ma na iniha ame ina kapuai apau o kona kino pukonakona holookoa apau, mailoko mai o na koko alii Kiekie mai ka po mai, e like mfe ka moolēlo mai ko kakou mau kupuna mai, ' ame ke' kanaka hanohano o na mokukaua o ko Beretania, Enelani, Komodoa Sir Arcliibald Campbell, ke kulnkuhi, alakai mua loa 0 ke kukui malamakMna a o ka naauao no Ha\S'aiL nei. Ka mea hoi nana i hoolilo ia laua i mau hoaloha oiaio, i <oi aku mamua o na lapeta 'anee e noho ana imua o ke alo o Alii, i lilo ai hoi i sila paia poina ole mawaena o laua i huna k% ia hoi me ka hoon\aiiko hou ole iā, a kakou na'e e ike nei i keia la ina mea nani ame r«a lulūeliu o 1» Au Opiopio, ame kakou i keia A"u Hapauea o ka houna a na k mea \ia elemakuīe ka Honua nei © K&naha-kumainaiw» Tausaai Makahiki. HAINA Hmhelu TXTX Tausant 15,000. O na o keia hoaa\e ke ao nei» ao ka n*ea, w hi'ahOa hapmiea e!emakvde loa honiKV aolo ola e hoi hou mai aka e hele aku| ana k&kou i ka mea nana i hana 1 keia mau mea. <i hōoma'ema'e ] hou mai o:a i ko ka honu& naL» w» ks h>a o ka maiiawa e like' ke Au ia Noa. 1 1 Me rr.su hooniana o mua^ i*ku i\ei a ko mikon UieakakMU ju«i| hoi *Hskou ia'u i k&' hv\>akaka uiau. ao KKV>le*o cuiue*<v> koa, o ua a&aa, oiaio kAi wakeuv&ko n*., moa Jkm apau -e kauo& lMW|>uie hONNUAU&O, )U4U 1

■ & Akua, koe aku no ka Ai-a ole r aole walu ruim kaawale non% a no lakou apau. l Hoomanao mai poina, oka A, D !r 12,000 M. H. — Poaono ka Honua nei — '57 makahiki wale no i —piha pono 6,000 (eono tausani makahlki mai ka B. C. mai a i ka A. D. e hiki aku ai i ka makahiki hou o ka A. D. 2001 m. h. ke kakahiaka poniponi anoano ililua mua loa o ke Sabati. Sabati hoi ka honua nei, a ko oukou meakakau i lioike mua aku ai ma n-a koramu ono momona 0 na lliili hanau i Sepatemaba 16, a'u hoi e hoike piha hou aku nei 1 keia mau hooakaka no ka pono o na lioaheluhelu ike ole o ka kakou hiwahiwa Ka Hoku O Hawaii. MOKUNA XIII

Ka Na'i Aupuni Ame ke Komo doa ame na Anoai Apau. Hooakaka pokole, o keia ko kakou mokuna mua loa, e hoomaka ai kakou i ke kino ponoi o ko kakou moolelo auanelio ke AMia ola ko kakou haku lesu Kristo, Ka ike ame ka malamalama o ka naaua'o, na mea ono hoi apati ame kona mau 'mea momoiia i

i piha ai, ame na mea ano nui hot | a oukou e o'u mau hoaheluhelu 6 , ike pu iho ai,-ina aneai apau o ke Au i hala ame kakou hoi i keia la. Na Olelo hoomaikai mau a ke Komodoa hanohano Pelekane no Hawaii nei. Wahi -ana: "ī ko'u ike ana i keia mau paeaina o hoohiki koke no waū i ka 'uliuli o kona mau mauna kahi kiekie o ka aina ame ka haahaa maikai o

kona mau kapakai, e like me keHahi mau wahi o ko'u aina. Ke nana mai ma ka moana i ke kulāna o keia mau paeaina, e like me na hooak-aka a Kapena Calriett ame George Vanacouva lna mea apau a laua i ike ai ma keia mau paeaina liilii o ka moana Pakiplka nei, a'u hoi e ike nei me ko'u mau maka ponoi." "A ua hoike pu a'e nohoi laua, aia maluna o keia mau paeaina kekahi luapele i ane like aku me ko lialia, aole nae laua i ike i ka a o ke ahi o keia' luapele iloko o ko 1-aua manawa e noho ana maanei, pela ka laua olelo, mali'a nohoi o ike au i kā a o ke ahi oiai au ma keia niau

paeain-a i keia manawa." O keia na olelo mua loa ā ke Komodoa Pelekane, i kona hiki ana mai .no Hawai nei a pae ma Kailua, e like me na hoikeike ma , na mokuua mua o ko kakou ma*u hooakaka apau. "Aole na'e au i pae ma kahi o Capt, James Cooke i make ai rn« Tarawarrooa Tapatatooa (Kaawaloa„ Kealakekua). No ka mea, aole noho o ke Alii ka Na'i Aupuni ma keia wahi i. ko'u hiki mai. Ua Jiee aku oia ma ka aoao Komohana o keia Aina no ma Tairooa (Kailua) q keia a Jsa Moi e. noho ana i ko'u hiki ana mai," "Ua pilia waie no keia waiii ina kanaka o keia lahui. O na kane, na wahine, ame na keiki, aole lia'e au i ike hookahi hale laau a i oie liale pohaku i ke ku mai e like me na hale o ko'u aina, ma na wahi apau o keia kulanakauhale o ka Na'i Aupuni ka Moi he hale mauu

Iwale no, mai ka Moi kau- { lana o San.dwich Jsiands uei anw 'kona iahui a'l4 e ae i i . ko lakou m&u auo apau." I "O ka oi loa aku a'u e I kilohi aei, %3ia no ka nui o | u'i ona wahiue opiopio k*i y i kulanakauhale Alii, a ua poiolel | o Kapeiia Colnett i oieio ai, Ku- | hihewa ioa oia i iōuohi i, iike mua ana iua. waiuiie o Tahitiaues, xuauaoio oia, oia qa wahiae u'i ioa uia kgūa j)xau paeaiixa liilii ana hoi i aī "Mi' Taisitian. Beauties!'' "A i kona ike hou ansTi ka nui o ka u'i o ua waMne o Sandwicli Isiands aei» oieio,Jaou [® a oīa, q ka oi loa, aku keia jO ka u'i o na. wahiue & u i ike ( ai. "Too Pwtti- aaū £eauufui. ' ( 'Au hoi e hooia pu nei ikn oia(io 0 kela mau oleio * ? Cah:ett, no ka mea ke ike ael |ua no'u iho me ka kauoii.. Ko kv u ike aixai keia liioluou* |nani malihiui t ko v u mau t a ivla no 0 Kap«sA Vaaaj eoua» hoaloaha o ka i makemake loa ai .ia Saiidwicli laLanOā uei» no ka nui maoii o ka u'i o na wahine 0 kela a"u hoi e hoohiUi pu aei zne ka . ole «0 kaV laau iuea ī ilee." A o kekahi lahui V74ī\'Hīi* iti 'k j ffi} a plha oluoiu loa ke*a, oa elemakule a aa poe & uo ka mea, ua hui ki&o pu au lakou «pau, o na jx>e i 6*law»i pu me au, Aok aia ka io&e pepei» ao eUke ;n< aa itt<©a a. u i mau ai. Keia fao4, ike Ktaka oo'u tho Oia au ks helu aei i lej>o o keia kauiana o k«aa Moi ka Na'i Aupum. K*s&e&*a*&£ 0 iSan>iwieiv lslan4a, 4,Aoi« l 1**1)

llenry Opukahaia