Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 28, 3 November 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

"A ua maopopo pu ia'u i keia manawa, o keia mau mea : apau 1 a'u e ai nei ame ko'u m.au Aliimoku, ko'u mau kanaka ponoi o na mea ai hookahī no ia; a K'apena James Colnett ame Georgo Vanacouva i ai pu ai ame a'u i keia manawa, a'u hoi i lohe pinepine al' ia la'ua o keia bovi (poi) palaoa kekahi oa .mea ai ponoi, 0 keia lahui a laua i mahalo a m-akemake nui ai, no ka mea, aole og īkē i ka pololi no ka la holookoa, mali'a. o hiki mai ko'u wa e hoao ai i keia bovi palaoa, ke •loihl iki au ma kea mau paeāiiia a'u e. hialaai nui nei." "O kekahi mea a'u i ike nui* ai 1 keia lahui, o ka ai i-a maka me kokahi mau lau nahelehele o ke kai ame ka olepe (opihi), o ka lakou pa helu , ekahi l-aa ia e ai pu ai me ka palaoa o ka mea no ia i maikai a ikaika ai ke kino q kgig, 4pJuid loaa i k-a ma'i. Aole lakou ai ina mea

ai i hoohuiliui ig. e like me ko'u

aina, A pela pu nohoi kekahi

mau mea a lakou e hoomo'a a e I ka Ikaika O Ka Na'i Aupuni. e like me ka i-a hou, i-a maloo ame ka lau opiopio o ke ta-ro (kalo). Puolo lakou a kau maluna o keia ahi nanahu, o keia ta-ro oia no ka bovi, oi aku ka nunui mamua o ka uala momona, a maluna o na papa nunui palahala- ' a me ka poh-aku e ku'i ai ā lof- ka bovi.' ,l, | "Aole pu keia lahui ai wale i | kekahi mau mea ai ma'ema'e ole, j e like me ka i'o o na holoholona make wale mai no ma na wahi i apau o keia mau aina, me ka pe- ' pehi ole ia .i ka waSla, no ka l j hoomo'a a kuke ana, alail-a la-1 i kou ai i ka i'o oia mau holoi holona, no ka mea taboo (kapu) j a o kekahi kanawai paa loa ia i ma keia m£u aina." "'E like me ka noho kaawale ana o ke kane ame ka wahine he hale okoa, pela ka hiki ole ina wahme ke aj i kekahi mau mea ai, o na kane wale no. O keia : mau kanawai o keia lāhui he make wale no ka hoopai i ka mea uliaki' i kekahf o keia mau kanawai, oiai he nui ka puaa ma keia aina ame ka moa, ka nene nunui keokeo e like me ka pelehu o ko'u aina $me ka ilio. O keia na holoholona nui loa ma keia aina, aole nae a'u i ike i ka pipi, kao a Kapena Kuke ame Vanacouva i lawe mai ai āme ka hipa, paha maloko o na mauna o keia aina."

MOKUNA XIV iAliui Inu Hama Ole,—Na Le'ale'a awie ke Awa o Kailua—lko I Ha Ikalika O Ka Na'i Aupuni. "A i oi loa aku kekahi mea «ana i hookahaha ioa mai ia'u.

makou noho ana me ka maopopo oie a,'e.

I ke kalwhiaka Sabati la 11 o Dek<*mnba,, na hoi hou mai na kanaka i hel-e aku ai i Kauai me ko makou Haku amo na kanaka o ke aupuni no kei hoopakele ana la makāu. I ka hiki ana mai ua k«l» i ke kakahiaka Poaotto. Nolaila, hoomaikai iho kakou i ko kok\>u Hakua ma ka laiU, nana no i ki&i mai ia makou « l hooj>aWio mai i kana poe kawa, i» k& ho AUua! aloha Ota ki kakou Ma k*i» *%hi ko hooki uei keia, me&a ivni, m> ka n\t>a, o ka hoo k«ia wool<!lo kamaKoiaila, o ka n\cvi pono Wulo i«.o i«b kakou, £ j>ute ikaika kakou !&o ka pono o ko k&kou » «■ iwaioi pu kakou no na * iMop&u ia aku ko lakou mau!

inaiwio pakalia walo. O ke ' no »ac ka m<ssi i ike i ka! o mau iiux .\iuoik\ j O m*Jfcou nw ka *

aole keia he lahui Inu rama, a ke homa nei avi ua q Kapena Colnett ame Vanacouva, ua o!els la\:a aolo uiu rama o koin lalvui, a he ,rama uō ko laHou he laai| no ke kino» ā, oia, ,n|aoli no ke kumu Ikaika keia laīiui, aole loaa i ka nia'i t; like me ko'u Aupuni anu: kokahi mau aina e a'e, no lia mea aole ike keia lahui i ka nan.a īama ame ke puhi paka a I hiki aku i ke Alii ka Na'i Aupuni i ko'u hiki ana mai." "Lohe na'e au 'ua nui ka paka i kanu īa nia kekahi wahi o ka :.ur.u a ko Ahi ka Moi e noho iu'i, iva kokuhi o keia .poe kanaka kookeo e noho pu nei me ke Alii. 0 kcif> paka kekahi o na laau waiwai loa i loaa ma Amelika 1 kvimi nui ia e ka lahui Ilikini tio ka inoa, o ko lakou laau waivv:n ])onoi koia, e lilie me ka laa'u I ala waiwai o keia niau paoaina. : s o) koia hoi he paka a lawo ia ma j ko'u ama no ke kuai ame ke |. knlopa ana, o Amoiika aine Ene- ! iam, na wahi puhi paka, snu raI r,ia a ma Europa, vioie hoi vna ! keia mau paeaina."

"He mea - oiaio loa keia a'u ej kamailio nei, aole inu puhi paka leei-a lahiii ame ko lakou M-oi, no ko'u ike ppno ana ina. mea a'u i lohe wal-e ai, a ke ike nei au no'u Jho me ka hoohewahowa ole, no ka mea'ma keia aha "le'ale'-a a ke Alii ame kona mau poo Kiekie i haawi no'u ame ko'u mau AliimOku/

"E like nie na mea apau a'u i hooakaka mua a« nei, no ke I ano o ka hoomo'a ai kuke ana o kei-a lahui i ka lakou mau mea ai, Qia manawa p*u nolioi keia Aha le'ale'a i hana ia ali kekahi papaaina hanohano lōa a' ke Alii k i a Moi ame kona mau pookiekie 0 kona alo alii, i haawi makana ai no'u ame ko'u mau Aliimoku, aole loa e hiki ia'u! ke hoopoina 1 ka lokomaikai o ka Na'i Aupuni." ' •

"Aole mau pakamkau ame na noho i maa ia'u ame ko'u mau kanaka. Ua hana ia no na'e na papaaina iluna o na moen*a, ame na mea ai apau i hoomakaukau ia ihma o keia mau papaain-a iloko o o' ha !a\i- nahele aala 'o keia mau pa'eaina loaa ole :.ia ko'u *aina." 1

"A non'oho na poe apau iluna 0 keia mau moena a puni keia mau papaaina, me kou holoi mua ana hoi i kou lima mamua o kou ai ana, n-o ka mea ! aole a makou mau puha, pahi, ahie na o. Me ko mako'u mau lima ponoi makou 1 ai ai. Hoopili makou i ka rnakou ai ana e like me keia lahui."

"Ma keia papaaina aole axt 11 ike he mau omole rama, ā pika J rama maluna o keia mau papaaina e like me na pkpaain-a o keia a'no ma ko'u aina,' he mau mea ai wale nohoi k6ia, a 'nele pu nohoi ko'u ike ana i kekahi kanaka on-a o keia lahui, no ka mea aole lakou ike i ka hana rama e like me na kanakla keokeo. Aole pu hoi lakou puhi paka, aole ipupaka ma ko lakou w«aha, e like me a'u, kanaka keokeo ame ko'u mau kanaka." ■

"A ma na hana le'ale'a huīahula o kekahi lahui hauoli loa keiu me he poe inu rama ala, ka nui o ko lakou hauoli ma ka l&kou mau ano hulahula me ka lakou mau pahu, ame ka lakou mau miele himeni o 1 ko lakou aina, a ma »ka lakou hula ana, kekahi mea a'no hou loa ia'u. O na kanaka opio ame na wahine opio, ka palupalu (waliwali paha) o ko lakoU mau kino holookoa apuni. M-a ke ano hulahula a keia lahui, a'u hoi i hauoli loa ai ame ko'u mau Aīiimoku i ko mako\i ike ana, i ka hiki 'ia lakou k« hoo- ! niniu i ko lakoij mau kikala ī (backsidc> ame kv> lakou pauku 'kina a pili Hum o ka moena, a mai lalo a'e o ka moena a ku hou Ihma, me ka palUpalu \vali\vali loa o ko lakou inab kino, ma hc ala 4ie To wale no, 1 aole iwi, a ua komo p\i au ame jko*u mau aliir. moku. ke Alii ka Na'i Aupuni &me maxi pooj kiokie « hauoli pu aha inu mma ala »o ko'u ■«kina." j (Aoie i pau)

Henry Opukahaia