Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 36, 29 December 1943 — He Moolelo No Opukahaia [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo No Opukahaia

"A. maluna o ke kino nunui o keia pofe kanaka opio ikaika nana i hapai ia makou, nxiī na alina ame na ma-ka malunk o ko lakou mau kino pakahi, māiloko mai o na kahua kaua, a Ikkou i kaua hakaka pu ai me ko lakou Alii Ka Na' Aupuni, me ka hoohewa<ril<; i ka mea a ko'u mau maka i ike ai." "Aole a'u oi§lo kupono ame ko'u iuau Aliuuoku ame na kanaka, hookahi Walo iho no, o ka mahalo 1 ke alii. no keia hanohano kiekie loa i loaa ia'u ame ko'u mau kanaka." "A ike ke Alii Ka Na'i Aupuni i kuu heleuma iluna o ka waapa, ialau kvke oia m« ke kali ole me hookahi lima wale no, hapai oia a kiekie maluna'e o kona poo, ame kona mau elau oia i hili ai i keia heleuma a iiapoo a nalowale loa iloko o ka lepo one a koe wale no kahi a kona mau lima e paa ana, me kona akaaka pu ana mai ia'u ame ko'u mau kanaka, wahi lioi ana ia'u ma kana olelo me kela leo kaumaha iaalie no, a'u hoi i hoomaopopo aku ai e unuhi mai ana oia no ka'u olelo."

"Ike oe-owau moi ikaika-You see-me . strong King-:" "Pihoihoi Ir>a au no ko'u ike maka ana ame ko'u mau kanaka i ka ikaika o keia Aiii Kaulana i kahiko k(;na m;m makahiki. Kulou haahaa iho 3a makou apau imua ona, me ka'u mau olelo hoomaikai i koua mea Kiekie, a maopopo no hoi iaia ame kona mau pookiekie apau." "Thank-ypur honor majesty the cqnqlerot." Ma:ui!o-kou mea Kiekie hanohano Ka Na'i Aupuni." A pau loa «ko u pohihihi no keia Aui a u ī ione mau ai. i kona I a īke maka au no'u ponoi iho, a manaoio pu nohoi au i ka u mea ī lohe pu ai, 'ua hiki i keia Alii ke uhaki i ke kino o ke kanaka iloko o kona -mau lima iluna o ke kahua kaua." "He mau mea oiaio wale no keia mau mea apau ia'u, a'u e hoohalike nei me keia heleuma kaumaha, ua hapal ia me kai mama loa e iike jr.e ke kookoo laau, aole pu hoi ua i ike ua nui mai kona hanu, e ilke. me ke ano o |a poe liapai ina mea kaumaha ka nui o ka ha.nu, aole na'e au i ike i keia mau hiona maluna o ke o kela mau minoaka olu-

olu wa'e ihono ma leona maii pāiiuiuui, iio. ku. nui mqi o ka ikaika, no ka mea, o ka nunui o ke au olona o kona niau hma, aneane « like me ke kaula hukl haē o ko'u moku ka nunui."

I "A kauoha au i ko'u mau AHinioku, fio!i> «* lawe i keia heleuma ma keia wahi a ke Alii i liih ai a kanu a paa iloko o ka k'po, i mea haomanao ma"u nona ame a'u, o ka:u inau hialaal ana i apau aia maluna o Ka Na'i Aupuni, he alii ikaika maoli no a'u e ike niaka noi, oia no ke kuniu o kona lanakila, hiki loa ia'u ke ; olelo ae me lea oiaio." I "Aole Moi ikaika ma Kuropa, aoli' pu hoi mk ko'u aupuni i luki ke hookuku pskuhi,-me ir ,<k<j»a.

Alu, 110 ka mea aole 1 loaa ia lakoii ke kino nunui o ka Afoi, o koia mau paeaina o Hawaiianea nei t Sa'ndwich Islands."

' O koia ihola ke kumu '-oiaio loa hiki ole ai ia'u ke hoo-: poina i ke koena aku o na la apau o ko'u ola ana, no ke Ahi ka Moi Ka Na'i Aup'uni, kona mau poo alakai kiekie o kona alo Alii, ame kona lahui, ka lahui Har-var-ee —- Hawaiian Sandwich Islands."

"O ka hopena keia o na le'ale'a ma keia Ia nui, a ka lokomaikai o kc Alii i haawi no'u ame ko'u mau Aliimoku ame na kanaka, a tia haawi makana aku au i kekahi o ko'u mau ke'a hoohanohano i kc Alsj i maa hoomanao nana ia'u, a ua ike au ua apo mai oia i ka'u wahi makāna uuku, nie ka makoe me ka mahalo nui me ka ohiolu hauoli."

"Pela au i haawi makana pu ai ina poe apau, i komo iloko o

na le'ale'a o keia īa ma lole," kahi lauoho ame ke aniani nana.. O ka lakou mea makemake loa keia, a pela me kekahi mau lako kuke, a n'ui loa ko lakou hauōli no keia mau makana i loaa ia lakou, ame kekahi mau makana mai ko'u mau Aliimoku aku ame ko'u mau kanaka."

"A ua hoao pii hoi au e noi i ka oluolu o ke Alii, Ka Na'i

Aupuni, e haawi mai ia.'u i nmikmnamalua o keia poe kanaka opio nunui iKāika a'u i makeniake loa ai no ko lakou kaahele pu ana me a'u, ma na wahi apau a'u e hele makaikai ai, a hoea i ko'u aupuni a hiki i ko"u wa e ho'iho'i hou maj ai ia lakou.'

"TJa hoole mai ke Alii i keia noi au iaia, olelo maila oia ame kona mau pookiekie ia'u, o na kanaka opio a'u i makemake ai, o lakou na kanaka opio koa wiwoole iloko o kana mau kaua liope loa, aole ona makemake e kaawale hookahi o lakou mai iaia aku, aole nohoi ona makemake i kona lahui e hele mai ko lakou aina aku." "No ka mea, o Kapena George Vanacouva ka m'ua īoa o maua i noi ai i ke Ahi, a hoole ia nopia e ke Alii e like 'mo a'u, no -ka mea ua elemakule oia wahi ana a o na poo Alaka.i Kiekie ihola no ia o Kona Aloalii kona mau luna aupuni, a o kona mau kiai pilikino pu nohoi ma na wahi apau ana e hele ai." "O kekahi mea hookahaha loa mai nohol keia ia'u, oia no kei-a mau klal""pniklHo' pa nohoi ma na wahi apau ana e hele ai." "O kekahi mea hookahaha loa mai nohoi keia ia'u, oia no keia mau kiai pilikino o ke Alii, aole a'u mau niea kaua ī ike ma ko 1-akou mau hma. m.iwaho a'e hol o ko lakou mau hma ka lakou

mau mea kaua ponoi, i like ole aku hoi na Aupuni o Europa ame ko'u Aupuni." "Ka lako o na kiai me na mea kaua i ke ao ame ka po, maloko a mawaho o na H&lealii o na Moi ame na poo Aupuni. A pela pu hoi ma nā,' wahi a na Moi ame nā Alii Ko'iko'i e hele <ai, ka alko inoa koa kiai me .na mea kaua." "O keia hoi aole loa hookahi, no ka mea aohe a'u mau kiai i ike ma kahi -o ka Halealii o Ka N*a'i Aupuni, ame ■na hale o ka ohana'lii me na pookiekie e noho ana i ke ao aitie ka pa, he oi aku no na'e ka maluhia o ke ola o na Alii o keia lahui me ke kiai ole 'ia me na mea kaua, a ua hoomaopopo au a ike he lahui aloha loa keia i ko lakou Moi ame ko lakou mau Alii apau." "A i oi loa aku iloko o ka'u mau hoomanao ana, aole au e ī>ōinii iki ana no ka mea', aia mau ka'u mau hialaai ap.a lualuna o kona kulana kilakila hanoliauo, ke ku mai ma kona wahi e ku' ai, a pela hoi ma kana wahi e! hele ai, pololei oīwi kūw niej

Jhe ala, aia no oia nīaluna o kc ; kahua kaua. kahi i alakai ai i' koua luau pualikoa." ; "A muwaho a'o o koia mau mea kamahao hoopihoihoi 1 ko'u' noonoo apau ame kō'u mau ka-1 naka» aole o'u poiua iki ina ma- i |ktv kolui ahi ka a o keiā j Alii, n« maka hoi o ke kanaj<a koa loa a'u i ike oie ai i kon&l lua, k i oi aku hoi he koko aiiil

kie*Mi piha n» n& iniha amej nu Kiii'uai apau o koua kiuo uu- I uui ptl?lvvui. lio Alii olnolu piha f lokomaikai o Har-\'tvr-t i c — Ha-t Ka SSa i Aupuui o &md-i wieli Xsieui<Js." | MOKUNA XV IKE IXA \VAHIXE A KF. VI.II

iMMkuilU XwiM.«eig KwiKUU "110 nuui U iK>kolo HitU',v'iK« iuaj o kf-i» mAW 5 Iko ai au 5 ka wahino mua & Alli Ka Na i Aupuai, i ko\i hookixu\a ia an» m<r ka, Moiwahhio, tua ka'u JMKMnfcopoi>o v> k*> Aliiwahine K*.vpul&ni —, T>eo-teoo-rBaici<; -- ua ioihi «. noiwi kona inau jiia- \.: S --V. .- * \ V.. V.,v Ak.. ino» «<« n*> h*» oia mau no kooa ui nu o uAitA nei nie a.« I nvd, oi;i r«o ke kumu i iKwnhihi <> Kukt\ I» ui «iiMiW' nulfcii o k\ i» AIU\VAmVUv* Uc OMĀW vH. iOA l koUA \\d nrU\p 5 ,0 s IC:vjvnA TCukv- i ike a:;"

Henry Opukajhaia