Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXVIII, Number 49, 29 March 1944 — Ke Ola Ana Ma Kalaupapa [ARTICLE]

Ke Ola Ana Ma Kalaupapa

Oiai nohoi aole he hoole akua inaloko o na ]ua alopeka ma na kahua kaua, ao]e nohol He hoole akua ma Kalaupapa e like rne ka Makua Pekelo Orgeval i hoike ae ai, ke ka'hunapule Kakolika ma Kalāupapa, ka aina o ka Ehaeha, no na makahiki he 18 ana i noho ai, i ke kulana ame ke ano o na poe ma'i e pili ana i ka hoomana. Oiai no nae hoi aole he hele o kekahi poe ma'i maloko o kekahi ō na luakini ekolu e ku nei maloko o kela kahua ma'i, eia nae hoi he manao no ko lakou i ka hoomana. Malia aole'no i maopopo ia kakou ke kulana o kela kahua o ka ehaeha, oiai aole he mea i loaa mai ia kakou mai laiīa mai, aia nae he moolelo no ko keia kahua i loaa mai ma o na nupepa namu la. Nolaila ua noho pouliuli mau kakou e na Hawaii i'ke ano o ke ola ana ame ka nui o na pee ma'i ma kēla kahua. Aia ma kahi o ka 353 poe ma'i ma kela kahua, a kakou i hoomaopopo ole ai, no ka mea aole no paha a kakou mau mea aloha malaila e noho maila iloko o ka ēhaeha. Mai ioko mai o kela huina aia he 220 o lakou he poe Kakolika, a he 90 no ka Hoomana Kalawina, a he 30 he poe no ka Hoomana o na La Hope, a o ke koena iho no kekahi mau hoomana e ae.« He kanalima-kumamakolu na hoahanau Kakolika he mau lala no ka ahahui inea Hemolele a he 20 no ka Hui Sodality. Ua poni ia o Makua Peter i kahunapule ma Parisa i ka 1897, a he elua makahiki mahope mai ua lilo i kahuna misionari. Ua hoea'maila oia i Molokai mahope iho o ke kaua honua mua iho nei. la manawa ua lilo oia i kahunapule no ka oihana kaua no ke aupuni o Palani. Oiai oia he 71 makahiki i keia manawa ua hoike ae oia i kona hoea mua ana mai ma Molokai a ua hoike ae °ia i ke ano neemua ana o Kalaupapa i ka wa a ke Teritori i hookumu ai i kapapa o na halemai ame ke kahua ika 1931. Ua olelo ae oia ua hiki no iaia ke haalele iho i kela kahua i ka wa pokole, aole nae 'hoi ona makemake e haalele i kela kahua. He nui a lehulehu na poe i i makemake e hoi aku no kela kahua. 'Ua makaukau pu keia makua i ka olelo Hawaii, he mau makahiki i kaahope ae nei ua haiolelo ae oia ma ka olelo makuahine ma kekahi mau anaina pule. | O 'ka ekalesia Kalaw-ina ua hookele ia e ka Rev. AHee Kahikuoluna, kekahi o na kahunapule wahine ka-| kaikahi maloko o na Mokuaina Huiia. Ua noho kahu oia ma Kalaupapa no na makahiki he elima a oi aku, a mamua aku oia manawa ua noho kahu ma Hana, Maui, no 16 makahiki. Ō kona makuakane oia no o Kapena Andrew A. Rosehill, he kapena moku. Ua kulike kona manao me ko Makua Peter, aole he hoole akua ma Kalaupapa. 'O ka hoomana oia wale no ka heleuma i loaa i na P oe ma i maluna o ke ola ana *, wahi a Rev. Kahokuoluna. Ua poni ia oia ika makahiki 1925 mai ke kula Kahunapule Hawaii mai a holo aku no ke Kula Kahunapule ma Auburn, Nu loka. O keia iho la ke ano o ke ola ana o na kahunapule ame na poe ma'i ma kela aina o ka ehae'ha, a ua lilo maoli nohoi ke anō o ko lakou noho ana i mea ano nui. Ma ka hoomaopopopo ana aku u.a aloha maoli no keia mau kahunapule i ke ano o ka noho ana ma kela aina. He hana paakiki no paha ka hookaawale ana mai ia laua mai kela' kahua hiai. Ua ike maka laua i ke ano o na poe ma'i e noho nei'malaila. j Ua ike pu nohoi laua ua ulu na anoano o ka Kaipule omio iloko pakahi o na poe e npho nei ma ua kahua la., Aolo nohoi lakou he poe i loaa o!e ka n lalamalama o ka' euanelio a ke Akua. O na Hawaii e noho ala malaila, he!

poe i kanu la na olelo o ka pōiio Hoko pa|kahi o lakovi, aole lakou i ike ia mea hc hoole akua, a aols no paha he inea i Hīo i aia, no ka mea ua koil ka potio iloko o lakou. Ua hoomauawanui no keia poe i popilikia i hekau aku malluna o lakou, a kakou na'e hoi, I ike a maopopo ole ia mea he ehaeha. j - Ke kalokalo ae nei nohoi makou e a|oha mai ke Akua \ kfia pvK e noho nel ma kela aina o elweha a e kokua pu mai nohoi i na poe 1 haawi ia, Iho no ka ha i ana i ka oīelo o ke ola i na poe inal I I