Ka Hoku o Hawaii, Volume XXXIX, Number 27, 25 October 1944 — NA MEAHOU O KE AO NEI [ARTICLE]

NA MEAHOU O KE AO NEI

WNI IA NA ANA MA PELELIU Ua loaa hou maila no ia lono mal ka oihana kaua moana mai no ke pani ana mai nei o na koa Marina i na Ana e peo ana na Kepani mft Peleliu, oiai na Kepani i koe iho ma ka mokupuni Anfftiar e mau ana ka onou ia ana aku ē na koa Amelika, me ka haha*u ana iho a na mokulēle Amelika i na~irahua hoomoana ame na moku Kepani he 25 mai na mokupuni Kiurilesa hoea aku i Nauru. Ua hoike ae nohoi o Akimalala Nimitz no ka lilo ana mai o na mokupuni o Peleliu ame Angiar i na* Amelika, a o ka hooneoneo ana i na ma ua mau mokupuni Ia eia no ke hopmau ia maila. hoopalaha ia o formosa Ua hoike ia maila ka lono no

ka lele ana aku a na mokulele B-29 o Amelika a hahau hou ia Formosa me ka hoopalah-a ana aku i na kahua ano nui o ka mahele kaua lewa o na Kepani. Ua hooia pu mai nohoi ka lono mai Tokio mai no ka lukuia ana he 312 mau mokulele Kepani aka ua lukuia nae hoi he 112 mau mokulele Amelika. Ua hoike pu ae nohoi na Kepani no ka lete kaua ana aku o ko lapana mau mokulele a hahau aku Ia i na moku Amelika i ke ao ame ka po me ka hooauhee ia ana aku kekahi mau moku mahope iho o ka luku ia ana ka hapamii o ko iakou mau moku. Peneika nui o na moku Amelika i lukuia: Hoopiholoia, he 11 mau mok.u halihali mokulele, elua mau mokukaua nunui, ekolu mau moku kaua mama. Poino, Ewalu moku halihali mokulele, eiua moku kaua nunui, eha moku kaua mama, hookahi moku luku, 13. mau- moku e ae, he 12 moku kaua i haalele ia aleu e a ia ana e ke ahi. Ua hoole ia nae hoi keia lono e Akimalala Nimitz, a i hoike ae, c aole he moku ka*ua nunui a moku halihali mokulele i poino a he elua mau moku k-aua mama i pa i ke kopiko a Ua i ke ikahua kaua. "'~ >v

HULI KUE NA HUNAGABIA B hoike ana kekahi lono mai Europa no ka huli kue ana ae la o kekahi mau mahele kaua Hunagaria a lele kaua aku maluna o ke kukmakauhale poo o Hunagaria no ka hoao ana e kaiehu aku i na Kelemania e noho ana maloko o ua kulanakauh-ale ala. Ua haalele aku la he heluna nui o na koa Hunagaria i ko lakou mau puali a huli aku la a hui me na pualikaua Rukini no ke kaua ana mai i na Kelemania. NUI NA KELEMAMA I LUKUIA Ua loaa maila k-a lono mai Moscosr,, Rusia mai e hoike ana he 4,000 mau Kelemania ma ka hooili kaua ana ma na alanui o Belgrade. E hoike pij ana nohoi ka lono eia kekahi mau koa Kelemania mai ka huina mai o 100,000 ke hoao nei e auhee aku mai kekahi o na kahua a na R«kini e lele k&ua mai nei,

LILO I NA PAKE E hoike ana ka lono mai iChungking, Kina mai no ka lilopio ana mai i na Pake ke kaiihale o Yangkungyifen, he elima mil* ma ke komohanahenia ak« o ke Alanni Burma mv\ ka mahele atna o Yunnan ame ka hooawhee ana aku i na pualikoa Kepani. I He eha mlle ma ka hikina aku o"Mangsh!m, ua hooa\ihee ia aku na Kepanl ia lakou i lele kaua hou m«il ai maluha o na pxialikoa Pake. LUmi IA NA HKLENK 1 ka i maopopo ai i na Koiwiania e komo ak\i ana na pualikaua o na Aoao Hulla ma loko o Helene, ua hoomaka aku ta lakou e auhe?. Aole nae o ka auheo wale ana, no ako, hcvv maka aku lakou e luku I na poe R«J«ne, E like nw na lono ? ia mai ua luku aku na ma kahi o ka 500,000 Hokw.

LILO O TRUK I MEA OLK E like me na iono , i hoike ia maila, ua, 'lilo o Truk, ke kahua hoonioana o na Kepani i kau ia ai ka weli ma ka moanu Pakipika, ua lilo i mea ole, a he 75 pa keneta o ua mokupuni ala i kaa aku malalo o n-a aoao huiia. Ua hoomaopopo ia keia ma o na Kii i paiia ai mai na mokulele Amelika aku.

Ua hoom-aka ia ka hahau ia ana o ua mokupuni la iloko aku nei o Pepeluaii e na mahele kiaua malalo o Akimalaia Marc Mitscher. I keia man-awa ua oneanea pu ua. wahi mokupuni, a aohe he wahi pono i koe a na Kepani e hoohana aku ai.

Ua kukuiu ae ka enemi he eono mau kuia aila nunui me ka manao ana o ko lakou kahua ikaika .ia .no ka paio ana mai i ka enemi. H« eha o kei-a mau kula aila i lukuia.

. Ua manao pu. ia pohoi o na Kepani e noho ana malaila i Kiki aku- i ke 35,000, eia ke pee nei iloko o na ana, no ka mea ua hoohioio ia na papu. He liilii loa na meaai mamuli o ka nele ana i na moku nana e halihali aku i na meaai ma ua mokupuni ala. ■

LUKUIA UE ELUA MOKU - KAUA " ■

O kekahi o na hana ano pookela o ke kaua oia no ka laweiawe ia ana o ka hooili kaua mawahp aku o na kapakai o Kina, i ka wa a kekahi mokulele Amelika a hahau ,aku la maluna o kekahi mau moku Kepani o eono ka nui a hoopiholo ia, he elua mokukaua.

E lele ana kela mokulele hoopahu ma kana huakai kiu i na hora 0 ka po ke kowa o Pormosa, a ike ia aky la kela mau moku e holo ana. Ua hoohuli ae la ke pailaka i koma, mokulele a lele ae Ia maluna o kekahi o kela mau moku a hookuu; ia iho la na poka pa-hu, a pa ua moku nei no elu-a manawa. Ua hoomaka maila nohoi kela mau moku apau e ki i ua mokulele nei, eia nae hoi ua aa aku la no oia e kaua me lakou, a ua pa pono aku he hookahi, a piholo iho la. PAE NA PUALIKAUA AAIELIKA O kekahi o na lono ano nui loa 1 loaa mai ma kela pule aku nei, oia no ka pae ana aku o na pualikaua o ua Kenelala nei i na lepo o Pilipino mahope o kona kaawale ana mailaila mai no elua makahiki me ehiku mahina.

Ua alakai maoli aku no o Kene- ■ lala MacArthur i kona niau puaiikaua hoolele ia aku la ma ka mokupuni Leyte, a i ukali pu ia aku e na moku halihali mokulele, ame na aumoku Kana Amelika, ame kekahi m-au moku e ae i hiki āku ka nui ma kahi o ke tausani a oi- aku. 0 keia ke klekie loa o na mahele kaua i hoonee ia ma ka moana Pakipika nei, a o ka huina, nui o na koa i pae aku ma Leyte, ua hiki aku ma kahi o ka 250,000 a i oi aku i ka huina nui o rta koa i hoopae ia aku ma Normandy, iloko aku nei o lune. 1 ka wa i pae aku ai na muhele kaua aina a Kenelala Makaaka, ua ku aku oia mahma o kaonoki ō ka moku kaua Amelika Nash ville, a nana aku„ ua hiki aku ma

j kahi o ko 75 inile ke -akea o ua | laina oka nee ana aku. y I na pualikaua alna i pae aku ai, ua manao Lakou _e ; halawai aku ana lakou ine ka enemi, eia nae hoi, ua lele mua ka manu o Kaula. Ua loaa aku kekahi mau lua akahi no a eliia e ka enemi, a aole nae hoi i loaa aku enemi, ua auhee mua, i wahi no lakou e pakele ai.

E manao' ana paha kekahi o | kakou, p ke ano o ka Amelika hoonee kaua ano, o na koa wale no ke lele i uka o ka aina, aka, aole . pela. I na e iele, aku na koa, ?e hoolele pu ia ana na kaa kaua ame na pu kuniahi, ame na mikini hoohana, a hoopalaha ain-a, a pela wale aku. I ka pae ana aku o na pualikaua Amelika ma kela mokupuni, ua kukala pu aku la no o JECenelala Makaaka ma ka radio imiia o ka lahui Pilipino, no kona hauI ' oa no hehi h'ou ana maluna jO ka lepo. aloha o na.aina Piliipino, me kona manao paa e kaij ehu aku i ka lahui nana i hoo- | kau iho i na kaumaha maluna o ua lahui ala. I Ia manawu nohoi ua hoea pu jaku la o Peresidena Osmena o na ; Pilipino i nee aku ai i Amelika - jme kona papa kuhina, a ua kuI kala pu aku la oia ma ka radio, I e uwalo aku ana imua o ka lahui | Pilipino, e ala mai a kaua kue i na . Kepani, no ka mea eia jka hoopakele ua kokoke loa ma | ko lakou m-au ipuka, ' O keia kokahi o na puupuu jikaika loa i hahau ia aku la maj luna o lapana, a o ke al-ahele hoi j ° Amelika e pae aku ai ma Kina, | a pela nohoi me lapana. j Ua hoike pu ia m-ai no keia |lono no. ka pae ana aku o na j mahele kaua Amelika ma na [ aina Pilipino e lapana.

HOEA HOU I KA AINA A LAKOU I NOHO AI

Iwaena o na koa i pae aku nei i na aina Pilipino me Kenelala Makaaka, o lakou no kekahi o nā koa i noho mua ai ma ka i ka wa a lapana i lele kaua aku ai ia Pilipino, e like me na lono i hoike ia mai. He mau tausani o lakou i kakali mai nei ma ke komohanah«na no ka loaa ana ia lakou he manawa e huli hoi hou aku ai a paio me na Kepani ma ka aīna a lakou i noho *ai zio kekahi manawa loihi. Aole lakou i poina i na hana a na Kepani nia ka aina Pilipino. Ua hoike pu ae kekahi aliikoa Amelika, aole e pau kona iini ana e kaua aku i na Kepani a hiki i ka wa e lan-akila ai o Amelika maluna o ka enemi, a hoopaJkele ia hoi kona hoahanau i lilopio aku i na Kepani mai Oorregidor | aku. Eia ka hoahanau o keia aliii koa ke paa ia mai nei he gio |ma kekahi wahi e na Kepani. Aole no paha mea hou aku e |pili ana i kēia hooili kauA ana a ; Amelika i na Kepani ma na aina : Pilipino, a no ka mea, aole he | lwoili- kaua nui i hoohajia i-a ma!waena o ha aoao a i elua. ! Aole no nae hoi he nui o na ! Amelika i poino na ola ma keia | pae v\na aku nd Leyte, e like | mo na lono i hoike ia niai. | Ua hoohana ia aku n& pu kaua |n\mui o na moku kaua mmui a [ pela nohoi me na mokulele mai.