Ka Hoku o Hawaii, Volume XL, Number 17, 22 August 1945 — Hoohanohano Ia [ARTICLE]

Hoohanohano Ia

Ma ka AiikaKe, 15, i| la>yclawe ia i HekalU hana hanuhai» i kekahi Hawaii, no ka- j' n$ Uiau baua wlwoole a pookela,' ioa i hana aku ai maluna o ita j" «nemi. , &Ia ua la aia, ua hoea ae' o j Bemaniina Kanahele 'a ku iho la; imua q ka alihikaua kiekie loa 0 .kona aioa aloha a haolohe i U& olelo kipapale e heluhelu ia > aku imua ona a i lilo hoi i mea i ole iaia, no ka mea aole ona loho i t i ke olelo namu a ka Haule. I ka ua loku i hayle iho ai a j hoopuiu iaia na aliikoa kiekie,, ka lakou aaau wahipe ame na' hoa -hanohano, e ku ana a hoolo-! iie i ko Kenelala Rikikini Opio heluheiu ana mai i kekaiii mua! hoomaikai eiua i kakau puiiina j ia e I'ereeidena Ruaavela, no ka' mahele i iawelawe ia e Eeniamina Kanahele mai kahi mokupuni juuku o Niihau ma 0 ke kupale jana i kona aupuni mai na Kepaini mahope iho o ka nihi malu jana mai a hahau ma ka la 7 o | Dekemaba, 1941, j 1 . Mahope īho o ko Kenelala Riki-1 i kim heiuhelu ana iho i na pala-1 (pala hoohanohano, ua ku mai la 0 Rev„ Henry P. Judd, a unuhi ,mai ma ka olelo Hawaii, a o ka j oieio wale nohoi i walewaha ia 1 Kanahele. I ka pau ana, o uu , hana hoomanao, aia hoi ua hookau ia aku la ka M?dala Hoo- , hanohano o Amelika. Huipuia ma,luna o kona umauma. He meda,la hoi i haawi ia i kekahi poe j loa. Pela no me ka , medala Puuwai Poni. E paa ana , maloko o kona lūna a i lioopili tia ma kona poli ka palapala Hooiaio e hoike ana i ka wiwoule a koa nana i hoolaha a'e i keka--1 ~hi moolelo kamahao loa ma ke .) kaua o ka Pakipika., Ua hoopuka } mau ia aku nohoi kona moolelo ' mamua aku nei. l i Ua hoomaka mai ka la 7 o De- ; kemaba, 1941 i ka wa o kekahi

I mokulele Kepani i haule ai ma I kahi e kokoke ana ma ka home j o Howard Kaleohanp, ma Niihau. i iMe ka mahui mua, oie a'e eia 1 j kona aina x ke kaua, ua | I holo aku la o Kaleohano no ka j | hi o ka mokuiele a , lawe maila i j ka mea kaua a ke. pailaka. . [ Mahope iho. ua Joaa na poe; kokua, a waiho ia aku ke Ke- j pani malalo oke kiai ia ana. j O kekahi kanaka o Harada, ! j lie kuya /unelika o na hanauna' ■Kepani ame Shinatani, he kanaka' 0 na aina e, kai lawe ia mai i i mau maheleoleio, a ua hoike a'e j ua pailaka Kepani nei, eia o Japa- , na ke kaua nei me Amelika. Ua jhuna koke iho o Kalehano i ka | |pu panapana ame na palapala j a ua Kepani la. Iwaena o na i | paiapala ka palapala aina o Oahu. 1 j No hookahi la ame hookahi po (ke kiai ia ana o ka hale o Hara- \ ma ke kauhale o Nii. Ma ka ipo Poakahi mai ua pii aku la | kekahi poe maluna o ka piiu o 1 Paniau a hoao aku ia e haawi i ,ka hoailona i Kauai ma o ke Koani ana i ke'. kukui helepo, i piai aole he kelepdna a mea e ae paha e loaa ai o Kauai. i Ua paa ia ke pio'he elua ma:i !la hou iho, a e hoao ia ana hoi i loaa na kokua ana mai Kauai 1 mai. ■ ' ■ ! I ' » Haalele la Kauhale ; Ma ka Poalima mai, Dekemaba 1 12, ua ike ia aku la na hiohiona o ka poino. TTa hoao maila o iShintani e kipe sa Kaleohano, ma o ke koī ana mai' e hoolilo ia Jaku na pepa a kela Kepaxii mai !ia Kaleohano aku. Ua huli aku !la nohoi o Harada a hoolohe i , keia pailaka Kepani, a lawe ae la < ī «a m«a apau ma ko laua niau lima. I lako me kekalii pu lu i ona ia e Harada, ua hele aku la oia me ke pailaka Kepani a Oiauhoa la ka home o Kaleohano, a iaole i loaa na pepa i huna ia ai |tJa hele &ku la laua no kahi o ka mokuleie a lawe msūl& i ka pa xnikiiu.

tīa hoea hou aku la uo ko kau- i hale o Nii. Ua lo&a aku he poo i kakaikahi ma ua. ka,uhale la. Ua| nooiioo ilio la o Kaleoluuio he j mea ppno e ioaa o iia koku&.ouai | waho mai, ua ohi iho la oia hoj 6 poe no ka holo aiia no Kauai, j He 15 hora o lakou i ho« akul . ai i kek&lii \v&ap& a ho*N& i Kau&i,} H«M E Pe|>ohi N© piha loa i ka inaina r,o ■ I» ioaa oie ana ka lakou atea i' huli ai ua hopu ia na kamaaina. j Iwae-na o koia po<? oia no ka j °h*»a o Kanahele. Ua koi ia mai ] 6 huii i* K&ieoh&no» no konal a**kau o poino ke oia o kona ■ oha««. I ko Kanaheie huli ho;;' «wi nia ka ia 1S o Defeca»a- ■' U. u* ioaa maiia na Kepaiu c." hooniakaukau ana c pcp<iu i ! «hana hoKxAcoa. ! -Ua hui» a« ia o Kanahelo a ku , 1 uie ka eneuu uo, ka pu paiw-, > paiia i Kvs.-\ hiHi aku i ke Kcpa?v. ' I k« Uk> mml aku « ka pu i ke! ua huh awuia ota a ki u.,!

Kanahele no »>kolu t ma &©«* umauma, kona aoao Jme ka wawae. f Me ka nana ole a'e i kona eha, ua lalau aku la o ma na wawae o ke Kepani a ae la a hahau aku la i kona'poo ' i ka pu panapana a make iht> la ua' Kepani nei. Ia manawa nohoi ua hoohuli ae la o Harada i ka waha o kana p,t lu a pili mai 1a ma kona c>pu a ki ae Ia iaia. tfa hoea mai fa j nohoi na poe kokua mahope koke " iho. Ua hoike ia a'e no ka hahau J ana o Mrs. Kanahele i ke poo o ka enemi. Ua hoao oia e kokua 'i kana kane, eia nae ua akeakea Ila oia e Harada. Ua haleu ia kokahi mele, "Aole E Ia Oe Ke 1 Lawe Ia Nihau, Aole Loa," a i hookani ia mahope iho o na bana 1 hoohanohano. Ua haku ia keia. 1 mele e Alika Anderson. Eia malalo iho nei na mea i unuhi ia ma ka olelo Hawaii a i hooponopono hou ia. Na i huiia o Ameli- , ka: I na poe jke ana i keia palapala, aloha: Eia ke hooiaip ia nei, e ka Peresidena o na mokuaina huiia 0 Amelika, e like me ia i kukala |ia ai, e Kenelala Wakinekona ma kona home kikowaena ma Newburgh, Nu loka, ma ka la 7 o Aukake 1782, e like me ka hana a ka Ahaolelo Lahui, e haawiia keia medaīa no na hana pookela a Beniamina Hokoko Kanah'ele, mamuli o kona ano kupaa loa ame kana hana koikoi loa ma ka hooko ana i na hana ano koa, ma Ika Mokupuni o Niihau i Deke- ! maba 7-12, 1941. , I kakau ia e kau pulima ma . ke Kulanakauhale o Wakinekona 2 ma keia la elua o Apelila, 1945. i. i Na E Stettinus >j . Kakauolelo Mokuaina j _ Franklin Roosevek Alihikaua Nui o na Pualikoa