Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 2, 2 May 1913 — HE MOOLELO NO KA Wahine Mahope o ka Uhilole A I OLE Ka Hopena Uilani o na La Opio [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Wahine Mahope o ka Uhilole A I OLE Ka Hopena Uilani o na La Opio

(Mai ka Peni mai a Uhiwai o Kaala)

MOKUNA VII.

KOMOI-lIA I KE KAUMAHA.

£C Ua maopopo no ia'u ua hapaiia kou makuahine, aka ua hiki ole ia'u ke noho iho, a kau aku l» au maluna o kekahi moku e holo ana no Aukekeialia, a ua make keia moku ma ka moana; a owau ame kekahi o na ohua na mea i pakele mai. Ua ike iho au i ko'u inoa ma ka papainoa o ka poe i make, a oiai au he mea i hana i ka hewa, a pela no hoi me ko'u hoa i pakele mai ai, ua ae lokahi iho la maua e hooku no pela a e manaoio ia mai hoi maua ua make pu me ka moku, a e hoao hoi maua e hoanohou i ko maua ola ana. Eia nae ua halawai mau mai la na ulia o ka pakalaki me a'u, a hala na makahiki he iwakalua a oi o ka auwana ana me ka hooikaika i loaa kahi ola, ua ike iho la au maloko o kekahi nupepa Pelekane- i ka make ana o ke kanaka a'u i apuka ai i itwixt īiioa; iioiaiia noonolo ino rar au e hoi mai i ka aina hanau nei a o ia keia au e ike mai la." "0 kena kekahi o na moolelo kupaianaha," i pane aku ai o Palani Loke; '' he moolelo ku hoi i ke aloha ole, ina nae he oiaio kekahi iloko o keia moolelo, ia Lede Enesimoa; a he maua maoli no i ka poe apau i komo pu ma keia mea. "Aole e hiki ia'u ke alo ae, e ke keiki; a no Leele Enesimoa hoi, ua holo aku la oia me Lorima no Parisa a maila oe i lianauia mai ai, a he makahiki mahope mai ua mareia iho lo ia me ka Ilaku Enesimoa." "Ua ike anei kuu anakala, o ia hoi o Konela Loke, i keia mareia ana qu?" i ninau koke aku ai o Palani Loke. "Aole oia i- ike ia mea, aka ua maopopo no nae iaia e hooipoipo ana maua, a i ka loaa ana mai o ka lono e hoike ana i ko'u make ana, ua holo koke aku la oia no Barakenafoda no ka lioike ana i keia mea. I kela manawa aia kou makuahine ke hapiai la, a ua piho oia i ka maka'u a aole hoi i lioike iki i kona pilikia

i ka makuahine; a ia manawa oia i ai ia Konela Loke i ko maua mareia ana, me ke koi ana aku e hooikaika oia e kaawale mai oia mai kona makuahine mai. Ua hooko io aku la no ko anakala i keia noi, a oiai he kanaka oia i liilinai nuiia e k a ohana Maladena, \ia hookuuia ma i la ko makuahine a holo pu aku la o'ia me Miss Daramona ame " £< Me Miss Daramona?" i hooho ae ai o Palani Loke. £ 'Ae, he kaikamahine hoi na ke aliimakai a he hoaloha oiaio hoi no Keterina, a ua holo pu aku keia hoaloha me Lonma no-Parisa, a hanauia oe malaila, a mamuli o ke koi a ko makuahine ua lawe mai la ko anakala a hanai ia oe elike me ia au i ike ai." ''Pehea la i maopopo ai keia mau mea apau ia oe?" wahi a Palani Loke. — "Ua hiki 110 ia'u ke hoike ia oe ia mea, e ke keiki. Ua hoi mai la au no Pelekanei, elike no hoi me ia a'u i hoike aku nei ia oe 3 a he kulana nele. loa maōli no ko 'u, a i kekahi la ua ike aku la au i kuu Lede Enesimoa iloko o kona ulakolako n*ui. Ua hoomaopopo koke aku la no au iaia, a ninau aku la no nae hoi ati i kekahi kanaka e ku ana i na mea apau e pili ana no ua Lede la, a ua hoikeia mai la no hoi ia'u o keia lede kekahi o na hoku hele o Ladana nei, a ua pii ae hoi a kau i ka hanohaweo, oiai nae au kana kane mare iloko o ka ilihune haalele loa, a e auwe ana hoi i ka pololi." u Eia nae hoi ma kau moolelo no i hoike mai nei nau ponoi no i haalele iaia," walii a Pajani ILoke i pane aku ai me ka leo ikaika. <4 Ua pololei no paha ia, aka nae ua hanaia pela mamuli o Jiela pilikia a'u i hoike mua aku nei, a o kekahi no hoi he kulana okoa kona mai ko'u aku. Nolaila ua kakau aku ia au iaia e hoike aku ana hoi eia no au ke ola nei, aka nae ua ae no

au e noho ma-lu a hookuu aku iaia e hauoli iloko o kona hanohano ame ka waiwai ina nae oia e ae mai ana e haawi mai i kekahi uku homau no'e." Ilapai ae la o Palani Loke i kona poo me ka namunamu ana iho i kona wa i lohe ai i keia mau olelo. 'E ahewa io mai ana no oe ia'u, e no ka'u mea i hana aku ai," i panai aku ai o Keoki Loke, oiai ua hoomaopopo koke aku la no oia i ko Palani Loke makemake ole i kana mea i liana aku ai no Lede Enesimoa; { ' aka nae hoi e hoomanao iho oe T jaia au i kela manawa iloko o k a poino, a o kekahi no hoi aole au i lohe mua eia no oe ke ola nei; a o ka mea oiaio no nae ua hoopunipuni maoli no o - Keterina ia'u. Ua hoike mai la kela ia'u u,a make ke keiki a mg,ua, a ua manaoio maoli no au ia mea a hiki wale i ko'u lohe ana i kona hoopunipuni ana ia'u." "Alaila, ua halawai 10 oe me Lede Enesimoa ?'' "Ae y no ka me a ua hele mai la oia e*hui me a'u ma kela hale loīe e ku la ma ke alanui Bakinahama, a o kahi hoi a Lorima e noho nei me Tome, kan kane mare. Malaila i ae ai o Lede Enesimoa e hāawi mai ia'u i hookahi kaukani paonia dala i ka mākahiki e hoomaū ana hoi a hiki i ko'u make ana, a ma ko'u aoao hoi uā ae au e nakinakiia kuu alelo, a e komo akeakea ole aku hoi iaia ame ka Haku Enesimoa. Ūa ae no nae au i keia oiai aole i maopopo mua ia 7 u eia no oe ke ola nei. E ike mai oe, e Palani, kuu keiki, ua maopopo anei ia oe ka waiwai e ili mai ana maluna ou? He nui maoli keia." ' * Aole o 'li maopopo aku i kau mea e olelo nei! M "0 oe ka hiapo o na keikikane a Keterina Loke; a ua ili aku hoi keia waiwai maluna o Keterina Loke mamuli o ka make ana o kona kaikunane. 0 kela mare ana ona i ka Haku Enesimoa he mea ole ia; oiai aole e hiki iaia ke male aku i keia haku oiai no e ola ana kana kane ponoi, a eia hoi au ke ola nei no, a ke manao n'ei no au e ola loihi ana no au no kekahi manawa." <£ Eia nae hoi ina no he oiaio keia mau mea apau au i hoike mai la," i pane aku ai o Palani Loke, me kona hele a haikea matnuli o ka pioo o kona noonoo, "pehea la e hiki ai ia kaua ke hoonioni aku i kona mareia ana me ka Haku Enesimoa? Ua mare aku keia lede me kona Inaopopo mua ole i ka hewa o ia mea ana i hana ai, a o kekahi no hoi eia laua ke noho mai nei me

ke aloha maoli 110 o kekahi i kekahi, a he man keiki no hoi ka laua —he keikikane kekahi " "O na keiki la nae, e kun keiki, ua hiki ia oe ke kapae aku iaia!" wahi a Keoki Loke me kona noke ana i ka aka. u He mea waiwai ole ke kamailio ana no kekahi mea okoa aku. iho la hoi ka mea e lilo ai ka waiwai i ke keikikane a ka Ilaku Enesimoa oiai noū ia waiwai. 0 oe no ka hiapo a Keterina a * hanauia mai hoi oiai- e paa ana no ka hipuu laa o ka materemonio mawaena ona ame a'u, a o keia keiki hoi ua hanauia mai oia noloko mai 0 ka ole. Ua hiki no paha ka olelo ana ua maopopo mua ole kou makuahine eia no au ke ola nei, eia nae, ua ike no oia he hiapo kana, a ua haalele waleia iho oe, e kuu keiki me he keiki e loa la." "He mea pono ia'u e ike mua i kim anakala no keia mea, a no keia manawa hoi e waiho malie oe i keia mea a hiki i ko J u kukakuka pu ana me Konela Loke," wahi a Palani Loke i pane 'aku ai, me kona ku ana ae iluna a holoholo iho la iloko o ka rumi me ka inoino o kona noonoo. "Ina he oiaio keia mea au i hoike mai nei, alaila e lilo ana keia 1 mea hoopilikia aku ia Lede Enesimoa; aole nae keia he manao kaua no ko'u pono iho, aka no kekahi mea okoa aku," a hoomanao ae la oia i kana aloha, ka mea hoi v i hoauwanaia aku mamuli o na hana a ua ','Aole ou wahi aie iki i keia wahine, keiki—aka nae mamua 0 ko kaua hoomau ana aku i ke kamailio, ke maloo mai la ko'u wahi puu, a ina he wahi mea inu kou, e oluolu hoi oe e haawi mai no 'u kekahi. 7 ' Hookani aku la o Palani Loke i ka bele, a kauoha aku la i ke kauwa nana i hooko mai i ka leo o ka bele e lawe mai i omole balani me • ka soda, a haalele iho la oia i ka malihini e inu i kana mea i makemake ai. ' * He oiaio anei keia V 1 i noonoo iho ai o Palani Loke me ka piha pihoihoi. Ala mai la na hoomanao ana iloko ona no kela loaa kupaianaha ana ihai o kela huina dala nui iaia, elike no ho' me ia a kaua i ike mua ai; a ua lilo keia i mea e hooiaio ana 1 ka mea a keia malihini i hoike aku ai; a ua lilo keia i mea e hooiaio ana i ka mea a keia malihini i hoike aku ai iaia, huipu iho no hoi me ko Palani Loke hoomaopopo' i ko Lede Enesimoa nana āna mai i kona pono. Noonoo hou iho la no keiā ina

no hoi he oiāio keia mau.mea-ana ī lohe ai, pehea la e hiki ai iaia ke ko 'u i makemake ai e lohe, a oiai aia ua konela. la i keia manawa i ke taona, e holo aku no au i keia ahiahi ke ae ia e hele aku." Mahope o kona hooholo ana i kona manao, ua hoi hou aku la oia j iloko o ka rumi, kahi hoi a ka ma- j lihini e noho mai la, a loaa aku la i ; aia o Keoki Loke e kulai ana no i ke kake o Lehua. Maikai maoli no keia balani ou, e I'i. 1 keiki," i pane mai ai o Keoki Loke; "ak a mai malama hou oe i kekahi mea o keia ano. He hana naaupo ka hoomaa ana i keia mea, a e lawe aku oe i ka'u a'o ana oiai owau nei ka i ike i ke ino o keia mea." Aole i pane aku o Palani no keia mau olelo, aka akaaka wale aku la no oia. "Heaha mai la kau.mea i hooholo mai la?" i pa mai ai ka ninau a Keoki Loke, "oiai ke nianao nei au ua noonoo mai nei oe i keia moolelo kupaianaha a'u i hoike aku nei?" "E hele aku ana au i ke kaona i keia ahiahi e ike ai i kuu anakala, ina nae au e hookuuia mai ana e hele," i panai aku ai o Palani Loke. "Alaila o kaua pu no ke hele aku," i pane mai ai o Keoki Loke me ka piha hoihoi, a kulai hou iho la-oia iuakake-nei. "Ua pono_Jkau. noonoo ana mai la pela, e kuu keiki, e ike mua aku oe i ko anakala a e ike no oe i ka pololei o ka'u mau mea i hoike aku nei, a he manaolana no hoi ko'u e hoea mai ana no ka manawa au e aloha mai ai i ko'u wahi papa hana epa nei." Ua ae io ia mai la no o Palani Loke, a haalele like iho la laua maluna o ke kaaahi o ia auina la; hoi pololei aku la no o Palani Loke no kahi hale kalapu (hui) i kamaaina iaia ilaila e noho mau ai ua anakala la ona ke hoea oia i ke taona; a no Keoki Loke hoi, ua hoi aku la no oia no kahi ana i lioolimalima ai i wahi noho nona, a mailaila aku no kahi hale kuai lole kahiko o Lorima, oiai ua'haupu e wale mai la no oia malia paha ua hoouna wahi leta mai o Lede Enesimoa nana. Ua loaa io mai la no he leta nana, lie leta hoi e noi mai ana e hele aku oia e liuipu me ua lede la i ke ahiahi o kekahi l a ae, a o kahi a laua e halawai ai, he wahi no i kamaaina ia laua i na la e wiliau ana no ka manao, a o kahi hoi a laua i hooipo-

hoehaeha aku i ka puuwai o keia wahine mamuli o ke ake ana aku i kona waiwai ? Hoomanao ae la no keia i kona la mua i hoea ai ma Barakenafoda, me ke komo ana mai hoi iloko ona he wahi manao lilili i kahi keiki, ka hooilina hoi o ka Haku Enesimoa, mamuli o ka waiwai- a ina he oiaio keia, alaila ua hiki mai anei i ka manawa e kailiia mai ai keia waiwai nui mai ka manaolana mm o na makua i hoopunahele i ka laua keiki? "He mea pono no ia'u e ike aku i kuu anakala no keia mea," i hooholo iho ai o Palani Loke i kona manao; "ina io oia nei ko'u makuakane aole no auanei e nele ka ike mai o ua anakala la o'u i kona kaikaina—a no'u nei hoi o ka oiaio ipo inau ai a i hooholo ai i ko laua manao no ka holilo ana ia laua i hookahi io hookahi koko a hookahi iloko o ke apo o ke aloha! He mea pono i ka mea kakau e hoike pokole aku i ole ai e komo iho na manao pohihihi iloko ou, e ka makamaka no keia le'n Ke hoomanao la 110 oe i kela halawai ana o Lede Enesifnoa me Keoki Loke iloko o ka malapua o Barakenafoda, a okipuia ai ka laua launa olelo ana mamuli o ka hoea ana mai o ka Haku Enesimoa. Ia laua i hoi ai a hiki i kauhale, a ma ia po ana iho, ua hiki pono ole i ua lede la ke moe oiai ke ike maopopo la oia ua paa maoli no oia i ka nakinakiia e ka hewa ana i hana kuhihewa ai.- -Q_ka-Jiopena- o ka uilani o na la opio aia kona aka ke maalo mau la imua o kona mau maka; a 0 ka hilahila e kau mai ana maluna ona ke haawe iho la ia maluna o kona mau poohiwi me he kaulahao la i nakinakiia nia kona puana-i. Aole loa i aa kona uhane e hoike aku Lieia mea imua o kana haku ame ka laua mau lei keiki; a mahope o kona noonoo loihi ana, ua hooholo iho la oia aole he alahele okoa ae ana e hooko aku ai i mea e uhiia keia hilahila nui e kau mai ana maluna ona, aka o ke kaili wale no i ke ola o ke kanaka nana i hoohaumia iaia. Me keia manao paa iloko, ua kakau iho la oia i keia leta e koi ana ia Keoki Loke e hele aku e hui me ia, a hoounaia aku la ua leta la; a 1 ka loaa ana ia Keoki Loke ua piha oia i ka hauoli me ka manao e hooko aku i ka manao o ka mea nana ka leta, me ka loaa ole no nae he wahi liooliuoi iloko ona he leta keia e alako aku ana iaia i kahi o ka make! (Aole i pau)