Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 3, 9 May 1913 — Page 7
KUU HAE HAWAII 7
"Alaila, he wahine ka paha! Lapuwale maoli no! Ke poholo iki no kekahi opio iloko o ka upena a ka wahine o ka aiwa loa aku la ia o ke alakaiia iloko o na mea ponoole!"
Luliluli hou aku la no ko Palani Loke poo, me ka mau no o kela mau nanaina iluna ona aole no nae i li'u loa iho kela ano maluna ona, ua loli koke ae la, a na ia mea i hoopahaohao koke aku i ke konela no ka mea nui a ke keiki i makemake ai e hui me ia.
"He moolelo loihi keia," i panai aku ai o Palani Loke.
"Ina oela e waiho malie i kau moolelo a pau ka kaua ai ana," i pane aku ai ke konela. "E ai kaua, a ikaika aku oloko alaila noho aku kaua hoolohe i kau moolelo."
"Ua pono kau," i pane pokole aku ai o Palani Loke, a noho koke iho la oia ma ka aoao o kona anakala, a ia laua e ai ana ua lilo aku la ka laua mau kukahekahe olelo ana no na me pili i ka oihana koa.
O na meaai i paholaia mai na laua he ono maoli no, a ke hoonuu la ke konela me ka ono maoli no o kana ai ana, oiai nae o Palani Loke e ai maikai ole ana mamuli o ka piha o kona poo me na mea e pili ana i ka moolelo a ke kanaka i kapa iho iaia he makuakane no ka kaua opio. Ia piha ana no o ka lua o ka inaina, o ka huli koke aku la no ia o ua konela la imua o ka opio, a pane aku la:
"Ano, e kuu Palani maikai, ua hiki ia oe ke hoike mai i kou moolelo."
Kanalua iki iho la o Palani Loke i ka hoike ana i kana mea i makemake ai, a mahope o ka nana oluolu ana mai o ke konela i ke kanaka opio, ua pane koke aku la o Palani Loke:
"He mea kupaianaha keia. E Anakala Walaka Loke, aole loa oe i hoopuka iki mai iau i kekahi mea e pili ana no ko'u makuakane."
"Aole io no au i hoike ia mea ia oe, e kuu keiki."
"Ua hoomaopopo no hoi au mamuli o kau mau olelo, e anakala, aohe ua makuakane la o'u he kanaka maikai."
"He mea pono e kamailio ole ia kekahi mea e pili ana nona," i pane mai ai ke konela. "Pehea la i ulu mai ai keia mau ninau iloko ou, e kuu Palani maikai?"
"No ka mea ua kipa mai kekahi malihini io'u la i keia kakahiaka ma Lainawuka, a ua hoike mai oia ia'u i kekahi moolelo loihi, a ua olelo mai oia he makuakane ka oia no'u a he kaikaina hoi oia nou, a o Keoki Loke kona inoa, he mea hoi i manaoia ua make i ka moana."
Ua hikilele ae la ke konela me kona ku ana ae iluna, a he nanaina huhu kona, a pane koke mai la oia:
"No ka ihiihi o ka inoa o kona ohana ame ka poe i pili aku ia mea, e kuu keiki, ua make o Keoki Loke ma ka moana he iwakalua-kumamakolu makahiki i kaahope ae nei!"—"A o ko'u makuakane anei ia?" i ninau koke aku ai o Palani Loke.
"Ae, e kuu Palani maikai, o kou makuakane ia."
"A o ko'u makuahine hoi?"
"Ua make aku oia i kou wa i hanauia mai ai, eia nae mai hoopiha wale i kou poo, e kuu keiki, me na mea e pili ana i kou mau makua, no ka mea e i aku no au ia oe, aole he pomaikai e loaa mai ana ia oe mai
(Aole i pau)
HE MOOLELO NO
ELA WINA
A I OLE
KA HOOILINA O WILIKILIPI AME KA UI EKIKA KALAKONA, KANA ALOHA
(Kakauia e na Lehua o Lihau)
Me keia mau lalani mele, i himeni ae ai ka Ela me ka leo nanahe, a oiai hoi ma kona mau papalina, e ikeia aku no he mino aka ana, a aia hoi ma kona puuwai e pana ana i ka leo o keia mau lalani mele, a e lohe pu ana hoi oia ia wa i na kaina wawae o ka mea ana i aloha ai.
O Ekika Dalfetona kona inoa—he inoa i kapaia aku iaia i ka makahiki mua mai kona hanau ana mai—a oia no hoi ke keiki a Likeke Palekala ame Madame Kilewekala, a o Mrs. Kilewekala hoi, a e ikeia ana ma keia hope aku ma ia inoa. Ma keia wahi e nana iki ae hoi kakou i ke ano o kona mau la kamalii.
I ka wa opiopio loa o Ela Wina ua make iho la he kaikamahine anake nona, a koe oia wale no ka hooilina o kekahi pomaikai nui. I kona puka ana mai ke kula nui mai, ua hookamaaina aku la oia me Esetele Kilewekala.
Ua aloha no hoi oia ia Esetele Kilewekala mai kinohi mai, a eia hoi, ua manao oia iaia he wahi ano aaka kona ame ka huhu, a he ano maa iike ia i ka poe Palani, a i oi aku hoi mamua o ka Amerika, a i kona noonoo pono ana ina paha oia e mare ana, a ike oia i na kulana o ka malama home ana, e loli ae ana no ia mau ano mai iaia aku.
Hookahi makahiki mahope iho o ko laua mare ana elike me ia i olelo ia mamua ae, maikai ko laua noho ana, a ano akahai, a oluolu mai la no hoi o Esetele, a kupono no hoi iaia; a ua manao oia no ke ano omaimai mai paha. Aka, ma kela kakahiaka weliweli i hoi mai ai o Luise Vilemeina, ua ike koke iho la ia, aole ka he wahi aloha iki o kana wahine iaia, a aia ka kona puuwai ma kekahi mea okoa aku, oiai nae oia e hoohiki ana e aloha aku i kana kane wale no a na ka make e hookaawale, no keia ano o kana wahine, ua make koke iho la kona lunaikehala, a ulu ae la kona inaina aole o kana mai, a ua like maoli oia me he kanaka hehena la, a mamuli oia ano i loaa iaia, ua hoopuka aku la oia i na olelo e hiki ole ai iaia ke hoopuka ae i kona wa maikai.
I kekahi ahiahi, iaia i hoi mai ai i ka hale, ua ike iho la oia, aole kana wahine ame ke keiki, ia wa ua manao maoli no oia, ua hiki mai ka wa ana e lawe ai i kona ola; aka, mamuli o kekahi lima kokua iaia ia wa, ua nalohia ae la keia ano hana puapuahulu.
I kela po holookoa, aole e hiki iaia ke hooluolu, a e nalu wale ana no i na mea i nalowale, ua aloha no hoi oia i kana wahine, a pela pu no hoi me ke keiki; a i ka wehe ana mai o ka pawa i ke kakahiaka ae, ua noonoo ae la oia no kela ano maikai ole i halawai me ia i ka la mamua ae, a uluahewa mai kona inaina aole o kana mai, a i ka hulihoi ana mai o Esetele i ke awakea ae, ua like kona puuwai me kekahi paia keleawe, a nonoi aku la iaia e kala mai i kona mau hewa.
Ua mihi oia me ka welenia loa no keia hana puapuahulu ana i hana ai, a e lilo ai hoi kana keiki i keiki makuahine ole; aka nae, ua hanaia ka hana. Ua kipaku aku oia i kana wahine me ka hoohilahila, e hiki hou ole ai iaia ke hoihoi hou mai.
Lawe ae la oia i kana bebe ame ka wahine malama bebe, a holo aku