Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 7, 6 June 1913 — Page 5
KUU HAE HAWAII 5
keia olelo.
A ma ka hora i kohoia, ua halawai hou aku la ke Kahu Malama ame kana hanai ma kahi hoolulu. Haawi aku la oia i ka leka i ka opio a ike pu aku la hoi oia iaia ua komo i ke kaa o ka Papa Akahi, a haawi aku la i ke aloha.
Ke holo la o Ioane Sekota no Suseta elike me ka mama holo o ke kaaahi e lawe la iaia, a hoi aku la no hoi ke Duke o Hewada no Hewada Hale me ka oluolu pu o kona noonoo no ke kaawale ana aku la o ka opio, oiai e lilo ana kona noho mai iloko o ke kulanakauhale o Ladana i mea hoopilikia i kona noonoo.
Ua kaawale aku la ke keiki i hoehaeha nui ia ; a hoi hou mai la ka maha iloko o ka makuakane no ka wa mau loa! He oiaio ua maha ae la kona mau manao makau eia nae aole oia i kaawale ae mai na manao ehaeha mai no ua hana o ka wa i hala, a i ole weliweli paha no ka wa e hiki mai ana.
Ma kela la, maluna o ka papaaina, ua hai aku la oia i ke Duke Wahine, ua haawiia mai iaia he hanai ma ke ano oia ke kahu, a o keia keiki, no kekahi no ia o na ohana kokoke loa iaia, a aia iluna ona ka inoa o ka ohana, a oia no hoi ke kumu o kona ae ana aku e noho kahu oia; a ua hoouna aku nei oia i ke keiki i o Dr. Simpson la no ka hoomakaukau ana iaia no ke komo aku i ke Kula Nui.
Aohe i lilo keia hanai a ke duke i mea nui na ke duke wahine e noonoo ai, eia nae, ua pahaohao oia i kona hahai aku i kekahi mea e pili ana no kana hanai. Ua hana ke duke i keia mea i mea e hoopilikia ole mai ai i ke duke wahine i kona wa e halawai ai me ke keiki, a manao no oia he ohana pilikoko no ma ke ano like o na helehelena me ka hoala ole mai i na manao hohuoi i manao oleia e hoikeike aku iaia.
Eia nae, aole e hiki i ke duke ke hoomalielie i ka leo o ka lunaikehala e noke hala ole la iloko ona. O kela keiki i imi halaia, ana hoi e hoouna la i kahi e, oia no kana keiki hiapo—ke keiki ma kona mare mua ana, a o kona aloha hookahi wale iho no ia wa, ana hoi i hana hewa aku ai a oi aku mamu o ka mea hiki i ke kanaka ke kokua! O kela keiki no kona hooilina ma ke kanawai no kona inoa ame kona mau waiwai e ia nae, aole lakou e ili mai ana iaia; ua hooleia kona pono ma ke kanawai mamuli o na hana puapuahulu a kona makuakane me ka manao lokoino, aloha ole, aole nae no ka hewa o ke keiki—mamua ae o ka hiki ana i ke keiki ke hana i kekahi hewa—mamua o kona hanau ana—ua laweia kona pono hooilina.
O keia mau noonoo apau, ke hana la ia iloko o ka lunaikehala o ke duke, a aole loa e hiki iaia ke hoomalielie i kona noonoo.
I keia wa, mamuli o ka make ana o kekahi pilikoko o ke Duke Wahine ua ili mai iaia kekahi waiwai nui, a o ka oi aku ma ke dala.
Me keia pono i loaa iaia, ua makemake oia e kuai i kekahi aina ma Kekokia. A i ka wa i noho ai o ka Ahaolelo, ua holo aku la ke duke kane ame kana wahine no Kekokia, no ka makaikai kino ana aku i ka aina i makemakeia e kuai; a oia hoi ka ke duke wahine i olelo ae ai, ma ke koho ana i wahi no ka home e kukulu aku ai, aohe ona hilinai i ko hai maka, koe wale no kona.
I ka nana aku, aohe wahi ma na makeke a ke duke wahine i oluolu ai kona noonoo, nolaila, ua hoopau wale oia i kona huli ana, a kuka kamailio mai la hoi ke duke, mamua o ko laua haalele ana ia Kekokia, he mea pono hoi ia laua e hele e makaikai i ke kahua i ku ai ka Hale Kakela o Lone ma ka lokowai o Lone, a i paaia hoi malalo o ka malu o ka ohana Sekota-Hewada no ewalu kenekulia.
Ia laua e noho ana ma kekahi wahi hotele liilii i kapaia "na lima o Hewada," e holoholo ana hoi maluna o ka waapa ma ka lokowai a i kekahi mokupuni, a i na paia i hanee o ke kakela, ua ulu mai la ka noonoo ana ae iloko o ke duke no ke kukulu hou ana i ke kakela elike me ia iikeia he mau kenekulia i hala a he papu kaua ikaika hoi no na aina kiekie i kapaia (Highland) a iloko o keia manao, ka imi ana i na kamana akamai loa me na poe kivila enekinia kaulana loa o ke kenekulia 19 no ke kukulu hou ana i ke kakela ame ka hoolilo ana i kahi mokupuni pohaku me ka lokowai i hoopuniia e na kuahiwi i Palekaiko no keia honua, a o ke kamahao hoi o ke kenekulia 19.
Ma na mea i hoike muaia ae nei, aole o kana mai ka nui o na hana i manaoia e hoala aku.
Aka, he mea maopopo, aole paha ke duke e komo poo aku ana iloko o keia mau hana nui, ke ole e hiki iaia e loaa na mea e pakele ae ai mai keia manao mai nana e hoouluku la i kona noonoo.
E hiki ana paha iaia ke kukulu hou i ka Papu o na "Aina Kiekie," a e hoolilo ae i kahi mokupuni pohaku i mala no Edena; aka nae, aole no e hiki iaia ke hoihoi hou mai i ka
pono o kana keiki nona ka pono hooilina ma ke kanawai i hooleia.
Ua kuka kamailio oia me kekahi poe loea ike kanawai o Enelani no kekahi manao e pili ana iaia ame keia keiki ina paha e lilo ana oia i hooilina nona ma ke kanawai; me kahuna ana nae iaia iho ame kana hana kolohe i hana ai i lilo ai ka pono kanawai o kela keiki mai iaia aku, o ka manao oia poe, oia no ka hoike ana mai aole oia he hooilina ma ka manao o ke kanawai, a aole hoi e hiki i ka makua paha oia keiki ke koi aku iaia he keiki oia nana.
He mea na ke duke e hauoli ai ma ka lohe ana i keia mau manao. A maha ae la hoi ka noonoo ma ka manao ana ae, lilo keia i mea e hoopilikia aku i ke duke wahine ame kona ohana; ma ka ike ana, ua nele kana keiki ponoi mamuli o keia keiki la.
Ua kamailio pinepine aku no ke duke iaia no kana hanai i mea e puiwa ole ai oia mamuli o ka huna ia , i ka wa ona e lohe ai no keia keiki a i ole, hoomaopopo aku paha ma kona helehelena.
I ka nana aku nae i ke duke wahine, aohe ona makemake i keia hanai a kana kane, aka he olelo hoomeamea wale iho no paha kana, elike me ia ana i olel aku ai i ke duke i kekahi la, elike me keia:
"Ina o keia keiki he pili oia i kou ohana, nokeaha aole ou hoihoi mai iaia no ka hoohala ana ae i na la nui ma ka home nei?"
A pane aku la ke duke iaia me ke ano makemake ole i keia manao o ke duke wahine i kamailio mai ai, "O, he mau mea hoopilikia no ka hoi ana mai o na keiki kula i na la nui. E hele ana oia me kana kumukula no Wale ame kekahi o na haumana e ae ana no ka hoomaha pokole ana.
A i kekahi wa paha, e komo ai ka opio no Okepoka. He mea oiaio ka ke duke e kamailio nei i ke duke wahine. Aka nae, ua pane mai la oia me kahi ano maikai ole i like ole me ia ana i olelo ai mamua ae:
"He nui na hoolilo o ka noho ana ma Okepoka, a e pilikia ai ka opio. He manaolana ko'u, ua haawi mai paha kona poe hoaloha iaia me na mea e lawe pono ai kona noho ana ilaila. Aole au e kamailio ana i keia, aka oiai kaua e manao ana e kukulu hou ia Lone, e nui ana paha na hoolilo, a aole e koe ana he wahi koena no na hana manawalea, elike me keia." (Aole i pau)
Aia ihea ka wai a-i-a-i?
Aia i Hiilawe, penei: "Hooa-i-a-i ka wai o Hiilawe."