Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 1, 26 September 1861 — "Kalaihi ka lani, Ku pilikii ka honua." [ARTICLE]

"Kalaihi ka lani, Ku pilikii ka honua."

E na keiki papa o Hawaii nei, eia mai ka nupepa hou a na kanaka Hawaii i kukulu ai, me ka manao e hoopomaikai ai i keia lahui; aka, ua alo mai nei na leo e keakea mai ana i keia nupepa hou o kakou, aole nae he hiki i ka poe nana i keakea mai ke hoike i ke kumu pono e hoapono ai ia lakou no keia hana kohu ole o lakou. E noonoo pono kakou i na mea e pili ana i keia hana—e kaukau nui, e hoohulihuli iloko o ka manao, a maopopo lea ka pono a pono ole paha o keia hana. No na makahiki he kanaha i hala ae nei, aole o kakou he nupepa nui a kulike hoi me ka makemake o ka lahui Hawaii kahi i hiki ai ia kakou ke hookomo i ko kakou mau manao ponoi, nolaila, aole i loheia na mea akamai a me na na mea lealea, a ko kakou manao i hookupu ai, ua waiho keia mau mea ma ka papa, me ka manao ole ua loaa ia kakou kekahi wahi naauao iki, a ua nele loa kakou i ka nupepa ole e hoihoi ai, a ua hoka loa ka makemake o ka poe maa i na manao maikai no kahi ole e hiki ai ia lakou ke hoolaha ae i na manao o lakou. Ua noonoo nui kekahi poe Hawaii i keia hemahema o kakou, me ka luuluu o ka naau a me ke ake nui e hookaokoa aku i keia pilikia, a ua hooholo lakou he pono no e hookumu i kekahi nupepa hou nui o ke kino, i hooponoponoia e na kanaka Hawaii, a malaila auanei e lawa ko kakou makemake, a e kuu ia auanei hoi ko kakou hemahema. Ua hapai lakou i keia hana me ka manao lana e hapai like ana i keia lahui a pau, a ke hilinai nei lakou ma keia mānao, no ka mea, ua akaka ia lakou e hookipa oluolu no ko Hawaii ina keiki maoli o ka aina hanau. Aka, iloko o keia mau la pokole ae nei, ua kukuluia na olelo kue a me ka hoino i keia hana kupono e mahaloia kakou na kanaka Hawaii. Aka ua pae aku ka lono o ka ohumu kumu ole a me ke kaunoa hoi, e kue mai ana i keia hana a kakou i hapai ai, a nolaila, ke kauleo ia aku nei na kanaka Hawaii a pau e noonoo nui i keia mea, o noluia auanei lakou a puni, a haule auanei hoi ha hana nui a lakou i hookahua ai. Ua hoino wale mai kekahi poe i keia nupepa pono o kakou, aole nae he hiki ia lakou ke hoike mai i ke kumu i hoino ia mai ai; aole no hoi he hiki ia lakou ke kuhikuhi mai i kekahi olelo ino a ku ole hoi i ka pono, he "alamihi waha kani" wale no ka lakou. Nolaila, e na kanaka Hawaii, i makemake anei oukou e ike i ka olelo maoli ma kona ano nani a me ka pololei, e apono mai oukou i ka nupepa a NA KANAKA HAWAII ! E na kanaka maoli, e hookipa oukou ia ia, e kipulu a momona, e hoikaika ia ia, a e loaa auanei ia kakou i ka mea e lawa ai ko kakou iini nui, oia hoi he nupepa nana e hoolaha ae i na manao o na kanaka Hawaii, a oia no hoi ka nupepa a ka Ahahui kanaka Hawaii i hookumu iho nei. Nolaila, e hookaakaa kakou i ko kakou maka, me ka nana pono aku i na helehelena o keia pepa hou o kakou. Ina e ike paka kakou he nupepa ino keia, e hoolaha ana i na mea ku pono ole a e hoopoino ana i keia lahui, alaila e haalele. Aka, mai haale le kakou me ka noonoo ole, o ai auanei kakou i ka laau a Kalaipahoa. Nolaila, e hooili mai oukou i na palapala a pau no ka HOKU O KA PAKIPIKA,—o na OLELO HOOLAHA, KA NU HOU, a me na mea e ae e pono ai, i lahaia ia mau mea ma ke akea. Mai haalele kakou i ko kakou nupepa ; e ike ia kakou e hookanaka, e koho no kakou i nupepa no kakou iho, aole e hana e like me ke keiki iluna ke alo. Ua hala aku ko kakou wa kamalii, a ua loaa ia kakou kekawahi ike uuku, aole nae o kakou nupepa, kahi e hoike aku ai keia ike uuku; aka, o ka Hoku o ka Pakipika ka nupepa e hiki ai ia mea, ina hilinai kakou ia ia me ka hopohopo ole a me ka makaku ole i na olelo hooweliweli o kekahi poe kuleana ole iloko o keia hana nui o kakou.

I ke kui ana aku o ka lono e pat ana kekahi Nupepa ktt i ka wa ma ka olelo mao)i—i Nupepa i kokua oie ia e ke Aupuoi, aole hoi ma ka aoao hookahi kana4iana—i Nupepa hoi kahi e hiki ai ke kamakamailio no na mea e pili ana i ke Aupuni, la aoao hoomana, ka mahiai ana, a tne kā nohp ana o kanaka, a kahi hoi i hiki ai i na kanaka maoli ke hoike pooo aku i ko lakou mau manao, a e lohe mai i na aoao a pau, alaila e hooholo i kooa manao ma ka aoao o ka pololei, ua hoeuia ka inaaao kue o kekahi, a ke alo aku nei mawaena o keia mau Mokupuni ka pihe o ka uwa kumu ōle ō ka poe nana i kukulu i kVia manao kue. O keiā poe kue, ua makahahi iakou i ka poe noonoo a pau no ka Ukou hano, na ka mea, o ka lakou hana he haoa hoouaauao, a ke hoao nei iakou e kinai i keia hana hoouaauao a kakou wli.'" na hana ino i hanaiā i Inea e poioo ai keia\Nupepa ileko o kona «a opiov pio; o kekahi poe e ku ana nia ua kuahu halepule, ua kapa mai lakou i keia Nupepa he ** puahiohio," oana e make nui ai i keia iahui, a « hoopuehu ia lakou e like me ka hoof ueha ana o ka iepo e ka burumi ma ka lisa o kahi kanaka ikaika! A ua oleloia hoi, ua lilu ka hooie anao keia Nupepa i keStahi nila o ka ekalesia f ao»e nae i inaopopo ka oiaio o keia olelo a pela no nae ka o!e*

lo ma ka waha o ksnaka. No ke aba la i heao aī keia poe e hoonele hou i ko Hawaii hei, aole e ae mai m pai i Nupepa hou no kakou iho? Ua noho hemahema loa kakou no na makahiki he nui ioa, aoJe i loaa ta kakou i ka mea a kakou i imi nui ai, ano keaha kein kue ana mai? No ke aha la hoi i kue mai ai keia poe i ko kakou pono, e na kanaka Ha«raii? No ke aha i liooiilo ia aina kuahu o na halepule i kahi e hoakea ai i pepa a Wiai (he haole) e pai ia ana? Kainōa ua kukulu ia na hale pule no ka hoomana ana i ke Akua, «ole o ka .hoolaha ana o nrt men kuai o keia ao nei. *No ke aha la » makemake ai keia poe e Waiho ke kukuioka maiamalama malalo o ke poi? Ua h'opohopo paha ko l&kou manao e loaa auanei ia kakou ka noonoo bno okoa i ko iakom mea i oleloia mai. Ua pohala ae ia lakou i keia oleio penei; " He mana ka oiaio a e lanakila auanei ia.*' Ua olelo kekahi, he Nupepa uio keia, piha i na huaolelo iho, aole nae he hiki ia !akou ke kuhikuhi mai i na olelo iqo,.hemahant wale no ia oielo. Ina'e makemake ana ke|a poe kue e hookomo i ko iakou mau manao. e hoike ana i ka iho o na huaoielo iloko o keia pepa, ua ae ho kakou ia mea. Aole manao makou e palapala a loihi loa no keia kue ana. Eia mai ka Nupepa o kakou, ke uhola la imua o na maka o ka lehulehu, a na ka lehulehu uo e ike pono i kona ano. Ua n'ui no ka poe i inakemake i keia pepa; ua loaa mai ia makou na pnlapala he nui loa, e hai mai ana i ka olioli o kauuka no ka puka ana o ka p«|>n kulike i ko lakou manao, a ua iana ka manao o kn Aliahu.i e * holo io aua ka hana, no ka inea, he poe kanaka Hnwaii ka poe nana keia Nupepa. le?* iMaloko o na kumu i wehewehe la mai iu kaltou no ke kumu o keia kaUa mawaena o kekahi opana o Atnerikahui, n ine kekahi apana, ua hoike in mai ia kakou no ka hōokauwa i na Nika ke kuinu. Ina oia ke kumu, heaha hoi ka men i hoole a hoopau koke ole aku ai ke aupuni i ka hooinakaana o ke kipi i kona wa opiopio? O ka wa kupono ia o ka hoopau aku ia men, oia hoi ka wa ao!e i hoomaka loa ae e opuu. Ina ua kue ka poe Hema i ke Kumukanawai o Amerikahui no ka hookauwa iNika ana ke olelo nei au, ua hewa io no. Ina i kue ka Hema (oia hoi ka apana hookauwa Nika,) i ke kanawai a ke akila he oiaio, ua hewa io no keia l&kulu ana i ka hookauwa Nika iiia ko lakou apana, ke ninau nei au, auhea la iloko o ka ke Akua olelo ka olelo onn mai he kapu ka honkuuwa Nikn, a he mann\Vn i hanwi ia-inni ma ka honua nei no ka pau ana o ka hookuuwa ana o kekahi aupuni.i kekahi, a o kek&hi lahui hoi i kekahi. O ka Palapaia Hemoieleno ko kakou kumu alakai no ka Kōokauwa ana. " Ua lawe pio ia ko Babulona, a ua hooluhi ia." 'hookaUwa otm en*i' i"k'o"kā"H«rna- honoil* na, : aoje nae i hai ia mai ka loihi o ko lakou mAnaWa, i hookauwa ia ai, a ine ka manawa e hoopau ia ai. Ina ua hana ka Henil i ke kauoha a ka mea nana mai ia mea, ke olelo nei au ua māke hewa ke keakea ana. Ua inakehewa ke kue ana aku i kekahi Kanawai paa a ke Akua i haawi mai ai i kanaka. Ina o ka makeinake o Akau o Ameiika o ka aku ia mea, aole o ka huhu, o ka poe weliweli, a me ka heie aku ina ka ikaika ka mea emaliu ia mai ia mea. O ka hana aku me ka oiuoiu, me ke ak&hai, ine ke ao malie aku. Ua like me kek'alu kanaka e makemake ana e hoopaii aku i ke ano ino o kekahi kanaka i ku like'ole me kona inakemake, aole'ia e hele.aku ank me ka h'uhu, a me ka inaina, me-ka olelo aku, e, ina aole oe e haalele i kou ano ino alaila e eha ho ōe ia'u, he kumu ia e pii ai ka manao huhu o kekahi kanaka, a o ka ia, e heie aku no ia me ka oluols|§He ke ; ao maikai aku e haalele i iho, alaila, iloko o ka manawa pokole loa ua maliu io mai no ia kanaka. - Eia hoi keia mea ano like, I ka hele ana aole iakou i hele mai me na pu, elaū, pahi a me na lako kana me ka hooWeliweli mai ia kakou i mea no kakou e huli ai i ka pono hou a kakon e noho nei. ' Ua hele. mai no lakou me ka oluolu me ka akahai, me ke noi malie maī, a ao mai ua hewa ka kakou mau mea e hana ana. O ke aha ka hope keia mea.? Ke noho nei kakou m&Ialo oia maluhia a hiki i keia la. . Ina ua hana maikai aku kapoe makemake oie i ka hookauwa Nika, ke olelo hei au ina no ua haalelē ka Hema i kona ano iuo, a pela no hoi ka manao ana o ka poe akam&i o keia manawa mainua o ka loaa ana o keia hewa. Ua hewa ka akau ma ka hoinoino mau ana mai o ha Nupepa i ka Hema i kumu hoonaukiuki. me ka ike no nae o lakou, aole hiki i ka lima kanaka, manao kanaka; a hana kanaka ke hoopau aku ia mea. Hookahi wale no o ke Akua, iua n&na i hana mai ia mea, a ina he manao ko kanaka he hiki ia iakou ke kaua aku i ko ke Jlkua makemake, ke olelo nei au, me ke mea la e hiki ai he ninau po* hihihi noia. Eia ke kumu o kftiikaua, aole no na kumu kahiko aka he mau kumu hou ae no mahofg& »ho o ka hooluuiu ana o keia mau mea i loaa 1 ai ke ka apaaa Akau me ko ka Hema. Ua maopopo he hookahi ko ke k Aupuni. Ua mahele ia nae na lala, nō ia, ' kumu kahiko loa, aka, i ka manao e loaa ana > keia kumu kahiko aoie i hoomaka mai ke • kue.a i ka lona ana o na kumu Kou knlike

ole mahop« iho o keia kue mua ua !oaa ka haunaele weliweii. Ua manno iho ko ka Akau he poe ino loa kela no ka hana !ike ole ana me ko lakou manao, a ua hoehalīke aku ia lakou he poe holoholnna, me ka 4 manao ole iho o lakou hookahi AUua, nana i hana mai ia (akou, a hookahi makua nana i hoohanau mai i ko ! Amerika poe me ka haawi «ku ia lakou i ka hookuokoa ana. Lilo momuli o ka manao huhu, hoonaukiuki, hooinaina me ke aloha ole, a ke ike nti ia ;/oe i ka to o ka lakou ana. Ke aaua nei ke Aupuni o Amenka i keia manawa, he kauwa weliweli loa; aole no ka nika, aka no ke kumu m&nao like oU. Ahe mea minamina no hoi ika ike ana i ke Aupuni naaeao, nana i ao mai ai i ka pono kauiike o kela kanaka malalo o na kanawai, nana i hoomalamaiama mua i ka pono o keia wahi Aupuni uuku iloko oke mainoino o" kt kumumanao likeole." Eku ! kakou e nana ika hope, Ika pono o keka- | hi aono me kekahi, a na ke Akua no e hooko | mai i ka inea i pono. j Ke kapa nei ka aoao Akau a me ke Aupu- ] ntj.b(s kipi ka poe Hema. Ae, ua kipi no i i ke tfumukanawai o ke Aupuni a lakou i nooholo like ai, aka, he kumu nae koia kueana, a me ia kipi ana. Pela no ke Aupuni o Arnerika, i ka wa i kipi aku ai ia Beritania i kona Aupuni makua, no keiu kumu hookahi no o ka manao like ole, i ka wa i kipi ai ua lanakila no ko Amcrika, a i ka ianakila nna ua ae oluolu aku no o Beritania i kuna kuokoa me ke keakea ole nku. Melie mea la e hiki nku ana ka hopena o keia kaua nialalo oia hopi*na hookahi. Elua kaua nui o ka poe kipi i lanakila, a ina e loaa hou a .uluo, ke oleiō nei au e ku Ākon loa ana ke Aupuni ma ka Hemn, aluila pau ke knpa anu aku i kona iuoa he kipi, nka, he Aupuni kuokoa, t» he inea pono no hoi i ke Aupuni a me ka Akau ke haawi oluolu aku i ko lukou kuokoa ana e like me ko Beriiania i hoawi aku ai i ko Amerika hui i kona kipi'mua ana. He kumu ao ke kipi mua una no keia kipi, a o ke alakai noia nana i hoomahelehelo. Ua monao ke Aupuni o Amerika i kinohou, oiai no ia e noho ana malalō o?ka mnlu 0 na Kumukunnwui o Beritnnia, he ikaiku, he noauao, he akamai ma na kalepa moku, a me na mea a pau, ua lilo no kn poe kahikq nana i alakai mua ia mea, me ka ole'lo, ka, he nui no ko knkou aina, he nui na kanaka, he hiki no ia kakou ke kukulu i mau koa, i mnnuwa, e kaua aku i ka mea nana i hooko olōmai ni i ko kakou manao. I ka hana maoli ana oia poe kipi i ko lakou manao i ulu ae no ko lakou pomaikai ma ia hookaawale ana l? u& hana no, a kukulu i poe koa, a koua aku ike Aupuni. Pela no keia pōō ua no IlPkou, he naauao lakou, he akamai, wia' na me&.&.Dau, noiaila.ke.kuknii* noi. io koa i ke kipi apa aku i ke Anpuni i mea e ioaa mai ai ia pomaikai hōokahi. Ino i pomaikai ko ka Hema, alaila, e loaa no auanei maloko keia kipi ana. Elua Aupuni kuokoa o Amer4ka Ilui. | He mau kumu keia i wehewehe ia mai ia ka '• Hae Hawaii," me ka hoomaopopo lea ole i na kumu e ae, hooknhi no kum(i i hoike ia mai o ka hookauwa 'nika E na,hōah{giau inai ike i ka hewa o kou j hoalauna, a huhu aku, hoinoino aku, aka, e aa e hoomaalili, e kaunu aku i lilo mai kou hoalauna i ka pono au e makemake ai. " Oka ru!a nui nd ia ako kaknu Mesia i ao mai ai." Aloha aku i kou hoalauna e like me kou aloha ana ia oe iho," aole o ka huhu aku ka mea i makemake ia. , * Me Ke aloha i ka poe nana i kukulu mua 1 ka Hoku o ka Pakipika. J. B, Keahiakawelo. Kauluwela, Sepatemaba 22, 1861. i