Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 2, 3 October 1861 — Moolelo no Kawelo. [ARTICLE]

Mooolelo no Kawelo.

Helu 2. E noho ana o Kalonaikahailaau ma Koolaulau, o Oahu, ia manawa, bolaila t hele dku ia o Kaniwahineikiaoha kana kaikamahine rriai Wa-kiki mai oia a hala ka muliwai o Apuakehiu, a hiki keia i na niu o Kuaaka, aiaila, paee aku la ō Kawelo ia Kamnlama kona i aku la* e ukaili aeuoe mah*ip6o ka v wafiih£a Kiiua, i foi?k ii ku l&ō* InS a raakuahunowai) alaila, helemaMā tno o Kama> iama. A hiki o Kanowahiheikiaoha i Kulaokahua, hiki o Kaihalama i na niu oiKuaaka, pela no kalaua hele a*a? me kā ikd ole mai o Kanewhit>6ikiaoha tO K:a*ftaiat!iA mahope. Pela uo a hiki laua i Nuuanu, ilaildtke kapoo ana o ka liu Iho mun akii la no ka Wahine, a liiki ilalo aku, auau iho la o Kanewahineikiaoha, pee ae la o -Kainalaena.' *• * * # * . * # * 4 Hj.ki aku la o Kanewahineikiaoha, ika hale o na tnakua. ua hele o Kalenaikahailaau, ka hai awa imua me na Kahuna, oia hoi ka hale komooleia ena wahine, he oihana ia no ka wa kahiko, a o k;a makuawahine waie hb koe i ka hale, komo aku ia ia a uwe iho la.mē ka makuahine, a o.Kamalama piii mai la iā mawaho o ka hale. e pee ana. Lohe aku la ka makuakane i keia l<gp uwea laua, hoounamai ia o Kalonaikahailaau i kekahi kailaka, e. heie e nana i ka mai la 1 kot»a hale f nolaila, helo akū la ua kanaka U, a ninaU riku ia i ka wahine v a Kalonahailaati. owai keia malihini o ka h(|ie o oiua? oielo hiai la ka wahine, o ke kāikāniahine a Kanewahilieikiaoha. tjoi aku ia ua kanaka nei, k hai aku la ia Kalonaikahailaau, i aku 4 ia o ke kaikamahine a oiua 6 Kānewahin&ikiaoha aiailai lioonoa oe ia oia i ka puie, a hoi aku ia a liihi i ka hale, ku iho la ia ma ,a puka. Niuau aku la i ke kaikamahine, heaha la ka huakai nui a kuu kaikamalmie i liiki mai nei? 0 ka poeleele, o ke akuā 14pu o ke aumoe nei la-e? Hai aku lti ke kuikamahiue, he huakai. I kii inai nei au i kekahi iiauna lanū d Wahieloa ria maua uie kiiu e lioio «na inaua e ka aina' b Aikanaka. Alaila oii inai la o E oe e ku ka hauna laau a kaua i ko kane, He kole ko kane, he wawae liilii, Hē hilli ko kane, holohoi# kuhakai,» 1 paia e kē kai nui e hina wale aiia Jio, He nuipumaia ko kahe, ku i kaika, He puhaia ko kane, he aa kioiea, Eu no ka laalī a kaua i kou makuakaue, He nui ho triai iuha a lalo, E pa ke kona a oe b hina, E pa ka mbae e oe e hina, He hina no'u no ke aalii ku makahi alaa pU ihe ka ibpo, A iohe o Kanewahiueikiaohī i keia ieo o Kalouaikahailaau pane aku la la. E'. o na bieio no auanei au ia ua lohe aku la ho kuu kane, i mai la be keu hoi ha ke kane pepuiao ioheo kaii, aiā ia ma K.on«ii e»a kauā ma Kooiau nei, ua lohe akū la no ka! { aku la kfe k«ikamahiae, aohē fit|o i ke Akua tke q kuu kane, ia. : Kalahikilo oa lohe aku la no i ka olelo a kaua. Nināu hou no ua makuakane neij heaha ka hiiakai oui a kuu kaikamahine i hiki mai.oei o ka: pbeleeie } o ke akua lapu -a ■, ke aūinoe nei la-ei aiailaipane hou aku la ke kaikāmahine, i lui I°*-! !Mw?au.i kekahis mau» kiK<lo e|ianā. iole a kaua nā maua the kuu kSn«* e hbld ināua e

ieaua i ka aina o Aikanaka, aīaila, oli mai la 0 Kālonaikāhailaau. Makeliēwa no hoi ka mai okuu kaikalna- ■ iV - • • • • ' ■ - I kē kane pana ioie- f ? - Pan*« ka iele a ku ka hai ai na'u na .ka makuahonowai. Pana i ka iole a kfi ka hai ai, natf ha 'ka wahine, •' V *"» Pana i ka iole a ktfrka hai ai na Kamala^ ma na ke kaikaina punahele, Pana i ka iole a ku ka hai ai, na Kakuihewa na kahi i nōhb aku ai. Lohe no ke kai&amilhine i keio oli a kā mkkuakane, i ako 1a ii, o hd oleh» no auanei a kaua 'la, ua ftihe uai lohe aku lā no kuii kane, f aku Ht k# mbkilataiffē, a hni ia paha ē oe e niea i hanau, d!aila, lohe ia, aka hoi, i inoni oē a piika malalo aolē pahk ia J ē lohe. Minau hou mai la no ka makuakanē, Ika huakal, okē kolu ia. Hēaha ka fiiiakai nui ii kuu knikirridhihe i hikī mai ai o ka poeleelē, o kē ak'ia lapau o fee auihoe nei la-e. ' r Hai aku la no ua kaikamahine nēi, he kuakai. I kii māi nei aii i kēkahi koi kuawaa a; kaua, na maua me kuu kane, e holo āna maua i Kitiai e kaua r kā aina o Aika- j haka/ alaila/ oli mai la ka makuakane. Make hēwa no hoi ka mai o kuu kaikama- ] hiiie i ke kane kuawaa, ' i Kua aku la i ka waa, a i ,ke pohole, Hoi ae la a ka puaa a ka holona pau i ke ; kalua, ' j Loloa hewa ana hoi ka hulu o ka mai i ke kane kuawaa. Lohe no ke kaikamahine i kēia, olēlo aku la no ia i ka makuakaue, E, 6 na olēl6 no auanei aū la iia lohe aku la no kuu Kiihe, i aku la ka makudkdiiēV hōi mērf ē lohe ai, ina paha he kan&k'a ovvaho e hbomalamalama ae'i kē ahi. A loh'e o Kēmāia ; njS i keia olelo a lakou ilōk6, holo ē a kii la i4 ma kahi e, a i ka Hb6mālamaiama ana, aohē kātiākā owaho. A wēlie aē lā kaia oke āo, hoomakdiika6 iho iā lakou 6 paina, ā hēlē mai, ālaiīā, fioi e miii la kāfoalart>a. A hiki'ia i Nunāntij nana āku Ia ia e pii #rfai ana lakbu la, a hoi loā no kēia a hiki i Wāikiki ā kii aku lā rnakafiā 'd'*ka" muiiwai 6 Apuakehau Alaila pahā rnai la o Kawelo i na pāha a ka inakuahonowāi i Hffha ai t Kloolno 'iihui o ka kaikamaHioe, u4 l«rhe no ia i kē Kawelo. 1f *' ' E ofe e kli ka laaU a kaua i ko kane, He k6l|a Ko Uane he waw«re liilii, He nlifej<o kane hooloholo kahakai, ī pāia ē Ue kai nui e hina wale aua no, He nui pumaia (to kahe ku i kāika, He puhalā kb kane h'e aa kiolea, , I ku ho ka laāu a kauā i kou makuakane, He nui no inailuna a lālo, E pa ke kona a oe e hiha, A pa ka liione a oe ē hinā, E pa kā hoolua ē, 6ē e liina; He hina no'u no kē aeilii ku makani ala pu no me 'ka lepo. . A. lohe āku la o Kamalania o kē oliiā a ka makuakanēn ka wah'irf£i hana at i Koolau, i aku la ia ia Kawelō* kulikUli ! Hē knuaka lohe no ka hōī oe, kena hoi bh ia'U ē hele i kela wāhi malkamaka ole. Ke hoi nei au e ai he poloii ko'u, a hoi aku la o Kamalaina, a kena i ka laua aipuii(Hiu ia Pikauiehu i ai, a ia. Lawē mai lā ka aipuupuii hoiikalii kuala hookahi h@i kanaha i&ulāu puM, a maonā iho.la ō Kainaldinā< Hiki mai |a e Kalonaikali&īlsiiiu iiiē Kanewāhiueikiaoh§j a uie niā kēiki kanē o Māuiākekjii. Ike:inai la o Kāwelo iā lākēu i ka hoeā „āha alaila, paha rilcti k no o Kāwelo i nā pāhq. a ka mākU(iit)onovVāi i hana āi i kana kaskaii|ahine i Koolau oia hoi iia paha maluna, alāila, olelo aku la o*Kanewahineikiaohā ia Kalonaikahailaau. Aia hoi paha la! e kaia.au i olelo akil ai.ia oe, aole e nele ka kuu ka mea< hē akua lohe konap i aku la hoi ka tnaa.kahi ao hoi au a ike i ke kāhe lohe o kau,.fM;Koolaii|kāua e olelo ai; a ina Kona ufeikaiwsi ka ,tpiiē. Hele ākii.la o Kauewahineikiaoha a olelo aku la iakawelo e ai lakou a inaoiia, al&ila kaalaau lakou j oia hoi kekahi aho kau£. Hoole mai la ō Kaweīo, me kā i mai e lep« nui auanei he puaa kalua a hoopiaakiki hou akii la no ka wahine aka, hoole paa loa o Kawelo;

Ukiuki iho la o Kiilonaikahailaau/ alaila, i aku ia ia Kāweiu, ē kaalaau e ibaintih; ē Uke me ka Kawbtb paoe afe ia o Kalohaikahailaau ia ē ku ae ē me ko iāiia • kaikoeke ine? Kaweitf. Ia luhe ana mai o Kaweio e kena ana o Kalonaikahaiiaauii keiki oia kdna mau hoa paha mai la o Ka#ēto Pēnei. O ko kuinū o ka enahio hēlē aē iWaho-e-a' Kē ano^oia paha, he makeio«M ho o Kawelo o ka makuahoiiowai pu no kekahi e ku pu mai e kaalaau, n<* ka mea, oia ēti kē feumu.a lakou. Ukiiiki loa iho ia oKalooaika* h|iUau fcke koi mai ia mo hē mau Miki akamai no kana i ke kaaUiio. a hē laāii no ka laūa o Wahiēēkēēke ka inoa, oolaiia, ku pu ae ia n Kalonaikihaila&u a aie nē kēikij a- kiiPmai la hē hoi o &i*efo. 4kaaiaau iho lalakob> kalii mai la ktftiHaltuahōnhwai i kana )aai>t ē hu*a lepo ae atia o Kawelo L-kiiii: ia&a; -a«<(>a:«ii':la ma ita iwhi& ako oKāloniikahaiiaau hi«t)ē iho li ilato i

a kapalili aku la ka manea o ka wawa», alaila paha aku la 6 Kawēlo. fce la'#elawg !d iiā6 hAi, ; A rnake aku>lā ae ia Kuikaa, la Hookaa, ia kaalo, fe iliē oe auanei i ka nap hoopai a iMalaila i k'B lailii ai o ria Ua puiupulū, B ōki ai o n'a kft HsrOfa, " E ike oe auanei apopo, I ka raoa i hanaia i ka la e^ A piiupuu (ca lepo, i| A ākaaka feā""h'oiu',' V^'|| Me he moa au lā i ka tiwfihi, A eina ka hulu, Hookahi kamoa i m*hj, Puko nna—piiKO aiiā. ' " ! ■ = Māhiāi<el<d!ina, a ninirri ihoi fā lomi iho la lakou ia Kolonaikahailaau a pohal?i ae la, kamailio mai la o Kalonftikahailaab ia Kawelo peni. "O ka laha ana ihn la no ia n ka laau e like no me ia au i hahau . mai la ia'u, nolaila, aohe wahi i koe a'u e ao aku ai ia oe kena ae la o Kawēlo i kana wa-i hine a me Kamalnma, a me Kalaumaki ma,, a me Knuluiki ma, e kii i waa ia Kakuihewa' e noho ana i Puuloa, a i waa e holo ai i Kauai, e kaua me Aikanaka ā kii āku la iakou. . A hiiti i Puuloa, ninau mai la o Kakuihewa, heaha mai nei ka oukou ? Olelo aku lā o Kanewahineikiaoha, i kii niai nei makou i ma,y wāa nō makou, ninau aku o Kakuihewa, i waa. . aha ? Hni aku la o Kanewahineikiaoha, i wāa no Kāwelo e holo ni i Kauai, e kaiia ai me Ajkanaka, >i<a moopuna a Kahākualamea. A lohe o Kakuihewa, ae mai la igt e haawi i māu waa no Kawel&i no„ka «īea; e noho ana o Kakuihe* wa iā wa nie ka makau ia Kāwelo o iiloauanli o Oahu nei ina e liipi o Knwelo, nolaila, haawi koke fio ia i wāā, ī iioio ai o Kaweio i Kauii, āok noh6 i Oapii 6frii A loāa na Waa, he mau kaUliiā; hoi mai la laliou ā pae i Wāikiki, iā fā no, Koomakaukau no*lak6u e holo, ahoiō no ia-l la.. Ia wa hoolnau mar la kekahi wahine a ; kāwelo, o Kou ka inoa, hooie mai la 0 kawelo, ; aoie ia e iiolo. Ee ae la o Kāwelo amk kāna j waīiihe, ke kaikaina, na keiki, a me Kauluiki ! ma, iluna o ka \#āa a holo āku ia. Holo āku la lakpu a Waianae, pae lāk.ptt ilailā. Kena akti .la iKe kaikāihā,nāke&i, a me nā koā o Kāiiluiki mā, e knkfelu i a kukulu iho la lakou a.paa ka heiāii, houluula,' iho la o i£a > we]o i..na ākua ona, o Kaneikāpua- : ;j ienā ā liie Kulānleiiu. Kaikai aku la o kāwe-] 16 i iiā niāu »koM hei a liiHa oka heiau/1 Pāha aku la penei f i^i E Kaueikapualanai e kti 4 hele kātia i Kā-i ■ uai -~o ā- ~ ■ ;'j A uiu a noho, a noho, a iliu/ - ! Ike aku la o Kawelo i ke kplili-o ka. hulpL iiuaa o ka iae o ke «akiiā ona. Paha hou aku ia oia pferieii 4 : * 0 uā akhā nianā ii&i iio hoi, * Mai-o'u kupuna inai ho s ia'd , Hooladltf hou «ti la 6 (iiwelo i iua 0 : ia ia Kolaiehu uia ka .penei: B Kulaniehu, e ku e hele kana i Kauai e— A ulu a noho, a noho a ulu, r | HōAie iho la keia akua, alaila, paha hou aku la no 6 Kāwēio. . + ;j (3 ua akua manā ole hei no Koi, j Mai o'il iupuha ināi no a ia'ō e—a. ""'' J ■ "*"'! AlāJla, hdfpu ākii ia o" Kāwelo fkā lSau ana' ia Kuikāa, ā ptihā aktl-iāj penei: ' . " , 'v r A makekku la oē ta Kiiikal; ■"■*" s '"'' • i r ia ia Kan-kua, ia Kaa-elo, K i.ke oe auanei i ka nao hoopai a M.<iaia*; 1 ka laau e waii ai ua ka pulupulu, 'ISiulhala'liooiV ''' ::jv ' iMe oe āiHiill i popo, I ka moa i haneL ia i ka : i ;;A puaijTau i ka kpo, A «kaakaā ka huiii, M&hē in<« katf !a 1 Kauwahi, A eina ka Halu. '. . Hoofeif»» Vu a ka moa i mahi la-e Pnko-*** '