Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 3, 10 October 1861 — Page 2
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, OKATOBA 10, 1861.
[Noloko ae o ka Hae Hawaii.]
He olelo pane aku ia Puni-Nupepa.
E ka Hae Hawaii e: Aloha oe.
Ua kuhi au e mihi ana ka Hoku o ka Pakipika ia ia e ike ai i kona hewa. Eia ka, aole! O keaiwa loa aku ka ia o kona hana pupule. A ku mai me ka maka keleawe, hilahila ole, a ko-u ka waha i ka apono ana i kana hana kolohe! Ua heluhelu ka lakou "me ka noonoo nui i na manao a pau i pai ia ma ka Hoku o ka Pakipika, aole nae i ike i ka manao pelapela." Ahe! Manuu no ua noonoo ana! Hele a nui, a makolukolu o ka pepeekua o ka manoanoa o ka noonoo o ua poe la! E oki no hoi oe i keia noonoo nui o na Magoi! "E make io paha auanei ka noiau me oukou."
Me ia noonoo nui nae aole ka lakou i ike i kekahi manao pelapela? Aia la! Auwene! E-a, ea o helu ia oukou me ka poe i olelo ia "he maka ko lakou, aole nae e ike!"
Alaila, hookohukohu ae la ua poe noonoo nui la, i ke ao ana ia oe e ka Hae. Lawe ae la i kahi pooolelo noloko ae o ke Kauoha Hou, a pooolelo mai la ia oe. "Mai nana ka oe i ka pula iki o ka maka o kou hoahanau." He hoahanau ka paha ka Hoku o ka Pakipika nou, a mai unuhi ka oe i ka pula o kona maka. E piapia auanei hoi ka maka o ko kaikaina. Malia ka i ike ole ai i na manao pelapela, ua pula ka maka! Me he muhee la ka holo ana i hope e imi ai i na kuhihewa i hala! E oki no hoi oe i ka lauwili launa ole ua o Hoku o ka Pakipika.
Eia mai ka ninau noiau o ua poe noonoo nui nei. "No ke aha la i ku ole mai ai kanaka makamae a hemolele hoi, e kue mai i ka Hae ia manawa?" Eia ka pane ana. Ua ike anei oukou, e ka poe noonoo nui o ka Hoku Pakipika, ua ike anei oukou aole au i kue i ka Hae ia manawa? O oukou anei ko'u mau hoa noho, a hoa hele i na wa a pau, e ike ai oukou aole au i kue i kekahi mau mea i pai ia iloko o ka Hae? "Ke kupinai nei keia ninau, aole nae e loaa ka pane." Ke i mai nei ka Hoku Pakipika, ua mahalo au ia pepa me ka i ana, "he mana kona no ka pono." Ua maopopo i ka poe heluhelu i ko'u manao ma ka Hae o Sep. 25 he palau ia olelo a ka Hoku Pakipika. Ua lawe hakina oia i ka'u olelo.
O Puni-nupepa kekahi e hoonioni mai nei. O oe ka paha kekahi oia poe heluhelu me ka noonoo nui i na manao a pau i pai ia iloko o ka Hoku Pakipika. Aole o kana mai o ka holo ke ana, i o a ia nei. Namunamu iki iho la no ko kanawai hookamakama no ke aupuni, (wahi au,) a pau ia, hamohamo hoohalahala iki iho la i ka Hae Hawaii, a pau, kiei iki iho la iloko o ka Baibala, me ka i ana "he pelapela," a he mea, a he mea, a pau ia, lelele hele aku la i Hawaii, i ke kau ia Kamehameha I, e hoolalau ai. Hu ka aka ia oe e Puni-nupepa i ko hoa-a!
He makehewa ka olelo ana na J. W. Kaiwi ka hapa o na olelo iloko o ke kanikau aloha no ka naauao, me ka manao ana he mea ia e pono ai. Ina na Kaiwi, a ina aole nana, he oia mau ke ano o ka mele, he ino wale. Ua ike no oe e Puni-nupepa he ino ia mele, ua ike oe aole ia he mele no ka naauao; ua ike no oe, o ka olelo ma ke poo o ia mele, he mea huna wale no i kona ano ino, ua ike no oe o na olelo i haku ia malaila, he pelapela a he haumia wale. E heluhelu oe ia mele imua o ka poe haumia, a e hu wale ka aka lapuwale o ka hilahila ole. E heluhelu oe ia imua o kekahi poe naau maemae, a e haule ke poo ilalo a e ku ka nono o ka ula o ka papalina no ka hilahila. E noi aku oe i ka mea hoopili mea ai ole e hoike mai i ke ano, a e i mai oia, "aole hiki, no ka hilahila." Me he mea la na ke Diabolo i haku a hookomo ia iloko o ka naau o ke kanaka. He kolohe ka hoolaha ana. O aha la ke pai i na mea maemae a kupono? O aha hoi?
Maui, Octo. 4, 1861.
Na'u na PUNIMAEMAE.
Ua puka mai iloko o ka Hae Hawaii o keia pule, he olelo pane na Punimaemae ia Puni Nupepa, i paiia maloko o ka Hoku o ka Pakipkia, Helu 1, a ua ikeia na olelo mai mua a hope a ma ka nana ana ia mau olelo, aohe ku ia i ke ano mau o ke kanaka, no ka mea, oia mau olelo, aole ia e puka mai noloko o ka waha o ke kanaka maikai, aole hoi noloko o ka waha o ke kanaka punimaemae, no ka mea, aia iloko he olelo kuamuamu, e kapa ana he "maka keleawe" ko ka Hoku o ka Pakifika, a he "ko-u ka waha i ka apono i kana hana kolohe," a he mau "Magoi," a me na olelo, "Ea, e-a-o o heluia oukou me ka poe i oleloia." "he maka ko lakou, aole nae ike," a me ka olelo hou, "E piapia auanei hoi ka maka o ko kaikaina," o keia mau olelo, ua pili i ka Hoku o ka Pakifika, aole pili ia Puni-Nupepa e like me ka olelo mua maluna o ke poo o kana palapala.
Ua pili keia olelo a Punimaemae i ka hoino, a huhu, me he mea ua piha mua kona manao e hoohewa i keia pepa, a e hoopio, a nolaila hoomaka i ka hoohakaka ana mai.
Ua nui na olelo iloko o kana palapala, a no ka makemakeia e ike na kanaka a pau, nolaila, ua pai okoa ia no maluna nei ia palapala, a ua waihoia aku imua o ka lehulehu e like me kana palapala mua i hoolahaia ma ka Helu 1, a ina ua ike ka lehulehu i na olelo o na aoao elua, alaila, na lakou e hoapono, oia ka makemake o keia pepa.
Aole i manaoia e hemolele wale no na mea a keia pepa e hoopuka aku ai, aka, e hoolaha no e like me ka hiki, aole e mihi wale i kekahi mea ma ka ike ole i kona hewa iho, a nolaila, aole manao ka pepa e ao wale aku i na manao kiekie o kela mea keia mea e hoohewa wale mai ana me ka ike ole o ka pepa i kona hewa malaila.
Ua huikau ka olelo pane a Punimaemae, no ka mea, me ka olelo hoakaka maluna, no Puni-Nupepa ka pane ana, aka, ma ke kino o ka olelo, no ka Hoku o ka Pakifika ka hapa mua, a o ka hapa hope, akahi no a pili ia Puni-Nupepa, nolaila, aole pane aku keia ma ko Puni Nupepa hapa, no ka mea, aole pili maluna o ka hapa na hana pakahi a kela kanaka keia kanaka, pili no ia ia, a nana no e pana aku ma kona aoao.
O ke kumu i ulu mai ai keia mau olelo ino a Punimaemae, oia kela mele a J. K. Kaunamano i paiia ma ka Hoku o ka Pakifika, o ka la 7 o Sepatemaba, 1861 a e pono ke hoi hou a e nana pono ia mau olelo a pau i maopopo ka ano pono ole a hilahila hoi o ua mele la, makehewa ka hoopuka ana o na olelo paio, a kuamuamu, no ka mea, aole ia ke kumu i oleloia no ka pono ole o ka pepa. A, aia imua o oukou ia pepa, a me ia mele, a e nana i kahi hewa a hoike mai, aka, ke kupaa nei ka Hoku o ka Pakifika i kona mihi ole, no ka mea, aole oia i ike i ka hewa, malia o oukou ka poe i ike e hoike mai no i na olelo hewa, ina o ka hewa ka like ole o ka olelo malalo me ka olelo o ke poo Kanikau Aloha no ka naauao, ke olelo nei, ina ke ano nui o na olelo a pau ua like no, aole i like ole.
No ka lilo ana o keia mele i kumu hooino mai i keia pepa, a no ka piha e ana o keia pepa i keia manawa, nolaila e pai hou ia aku no kela mele me ka hoakaka i kela lalani keia lalani, i ike ai na mea a pau i ke ano o ia mele ma ka ike ana a ka pepa, koe aku na manao noonoo honua a kela kanaka keia kanaka e pili ana i kona ike iho nona ana e hoolike ae ai. O ka olelo hoi o ke poo o ka palapala e kau mai la maluna, he Olelo pane aku ia Puni-Nupepa, a malalo ma ke kino, aole ia Puni-Nupepa wale ka pane, i ka Hoku Pakifika hoi kekahi. No ke aha la hoi?
Ke holo nei ka manawa, a e like me ke au mamua mai, pela no na mea e hele mai nei imua o kakou, e like hoi me na hora o ka wati e kaa hope ana, a helu mau aku imua, a e like me na la o ka makahiki, ke holo nei no ia, a pela io no e hiki e mai ai na mea a pau mamua o kakou.
Ua hanaia ke kanaka e ke Akua e noho ma keia honua, a ua kapili iho oia i na maka o ke kanaka ma ka aoao alo o ke poo, me he mea la ua manao ka mea nana i hana, oia kahi kupono no ko ke kanaka maka, i hiki ai ia ia ke nana pono aku imua, a i ike ai hoi i na mea e hiki mai ana.
Nolaila, ua kupono i ke kanaka ke nana mau aku imua, a e like me ia ano, pela no e hiki ia kakou e nana aku i na mea e hele mai ai imua o kakou, a ma ka nana wale no imua a me ka noonoo i na mea e hiki mai ana, oia wale no ka mea e hiki ai ke wehe i na mea i loohia mai maluna o ke kanaka.
Ke loohia nei kakou i keia mau la i kekahi mau pili koikoi maluna iho o kakou, a ina e mau loa iho ke kau ana o keia mea, alaila, e hoomimi iho ka ulu ana no ka paa loa ia ia; nolaila, o ka pono wale no e imi i mea e hiki ai ke olepe ae a kaawale aku ia mea.
Ma ke Nupepa nei wale no e hiki ai i ka Lahuikanaka okoa ke kamailio no ko lakou mau pono iho, na pono hoi o ko noho ana o ka lahui a pau, a malaila e hoike ai i na hana nui a me na hana liilii, a e hoike aku hoi i na mea kupono e hana'i.
Ke noho nei keia lahui iloko o keia mau la me ka pilikia, ua pilikia ke Aupuni a ua pilikia pu na kanaka, no ka mea, ke emi mai nei ka loaa ana o ke dala i na kanaka, a ina e mau loa keia, alaila ane hoomimi io paha.
Ka manawa kupono no keia e imi, e ninau, a e kuka i ka hana e pono ai, a o ka manawa no keia e ku iluna, a e alakai me ke kuhikuhi aku i ka hana e pono ai ka lehulehu, mai o a o.
He mau Ahahui Mahiai ka i hookumuia, Pulupulu, a ia mea aku ia mea aku, a ua holo paha ka lakou hana, o ka hooili paha koe ma na kalepa e lawe i na aina e? Aia la i hea na mala kahi i ulu ai? Hookahi wale no mala nui i oleloia, aia ma Waianae, aole puni ke Aupuni mai o a o.
Ke mau nei no ka waiwai o ke kofe, a ina e mau ka malama ana a hana ana, he waiwai no ia, a he waiwai ino wawe ole, a he hiki ke lawe i na aina e, a i keia manawa aohe kofe Hawaii ma ka Makeke o Kalifonia.
Ke hooikaika mai nei na haole i ke kanu ko, a he waiwai nui a maikai no ia, aole e pau ka makemake, pela hoi ka raiki; aka, pehea la e huli like ai na kanaka e mahi a e kanu? He wahi aina no ko lakou, aka aole he mahi, a ina pela mau aku e nele loa no auanei na kanaka i ke dala, a nele lakou, alaila nele pu me ke Aupuni.
Aole anei he mea hiki ke hoano e ae ka hana a ke Aupuni? A eia e mamua e hele mai nei he makahiki e koho i mau Lunamakaainana no ka Ahaolelo o 1862, a e pono i ka poe makemake e kohoia, e noonoo mua, e imi, e kuka, mai keia manawa aku a hiki i ka manawa Ahaolelo. Aole make hele ilaila e hooloihi manawa, e hoopaapaa no na mea liilii; aka, eia ka manao nui o ka imi i ke ola o ka Lahuikanaka a me ke Aupuni. Pilikia anei ke hoololi ka Auhau Aupuni ma ka Pulupulu, Kofe, Ko? Aole anei oia ke kumu e hikiwawe ai na kanaka e mahi i keia mau mea, a o ka poe loaa ke dala, e hookaa no ma ke dala?
Ua minamina makou no ka hoinoino loa mai o kekahi poe i keia pepa a makou. Ua hookumu no makou i keia hana me ka manao e hoopomaikai mai ai i keia lahui me ka hoomahuahua iki ana hoi o ka naauao, aka, ke hoopea nei, a ke hoohuakeeo nei kela poe ia makou, no ko makou makemake e ike i na mele o ko makou mau kupuna, a me ko makou mooolelo o ka wa kahiko, me he mea la ua makemake lakou e hoopiho i keia lahui iloko o kahi lua meki, kahi e ike ole ia ai makou. Ua oleloia, e kipakuia ana na hoahanau ke lawe lakou i keia nupepa. O aha la ke hanaia pela? Ua nui na kihapai kahi e hiki ai ia makou ke komo, e na kanaka Hawaii, ina ua paa ka ipuka o ke kihapai a ka poe nana e hoino nei ia makou! O keia poe kue ia makou, na lakou no i pahu mai i ka ihe mua, me ka manao kaena wale e hee wale ai ia makou; Nolaila, ina e o aku makou i na ihe i oi ka maka ia lakou a ku lakou a eha, ia lakou wale no ka hewa, aole e hiki ke kapilipili ia makou no ka hoouka mua ana. "Pone ole ke paani me na pahi maka oi o moku auanei ka lima."
No ka Ilikole.
E na kanaka kupa o ka aina, mai hoopohala ae oukou i keia hua olelo hoino mai a ka poe i kue i ko kakou nupepa, o ka ilikole. Nowai mai keia olelo hoino i ka lahui Hawaii. No kela poe mai a kakou i ike ai i na la a pau e punonohu mai ana i aahuia i ka paapaina mai luna a lalo! No ka poe mai a kakou i hanai ai me na hapawalu a kakou i loaa liilii mai ma ke kahe ana o ka hou o ka lae. A no ke aha keia hoino wale mai, me ka i iho he ilihune? No ka hookae maoli mai paha. He henehene maoli keia; no ka mea, aole ia kakou iho ko makou ilihune, no ke Akua mai no. Nolaila, e waiho keia poe iloko o ko lakou hoowahawaha, aole e manao nui i ka mea a lakou i hai mai.
E na luna o ka Hoku o ka Pakifika, e pono no e ohi koke i ke kau wahi o ka uku makahiki no keia Nupepa. Nolaila, e hooikaika oukou ma ia hana, i pau kahi hemahema. A o ka poe lawe hoi, e pono ke hoomakaukau koke lakou i ke dala o ka makahiki, i hanai maikai ia ko kakou pokii, aole e poino ia kona ola.
No ka loihi o ka manao o Dr. Ford no ka raiki, aole he hiki ke pai i keia pule e like me ka mea i manao mua ia, aia a kela pule e pai hou ai. Nolaila, e hoomanawanui, e ko makou mau hoa, a e lawa ana no ka makemake i ka lohe i ke ano o ka raiki.
No ka Hoomana.
O ka hoomana, he mea ano nui no ia i pili i ko kanaka noho ana ma keia ao, a he mea i hana ia e na lahuikanaka a pau o ka honua nei, o ka poe naauao a me ka poe naaupo, o na 'lii a me na kanaka mai o a o.
O ka hoomana, ua lehulehu na hana iloko olaila, a i mahele liilii ia, alaila, e ike maopopoia no ka lehulehu o kona mau apana okoa. A ua pili wale no i ka mea a na kanaka i hoolilo ai i Akua no lakou, i na he akua kanaka, akua ia, akua manu, akua pohaku, akua laau, a akua o kela ano keia ano, no lakou i pili aku ai keia oihana, a ua pili iki aku ma ka hana ana a kekahi poe i ko lakou alii.
He oihana kiekie keia o na oihana i loaa mai i na kanaka ma ke ao nei mamua o na oihana e ae, a he oihana i mahalo nui ia, no ka mea, ma ka hoomana ana, ua hilinai na kanaka, oia hookahi wale no ka mea e hoohuhu aku ai i na akua o lakou, a malaila e loaa mai ai na pono nui a me na pono e ae a pau, a i ole ka hoomana, alaila, aole ano kanaka oia mea. Ke noho nei na holoholona, na manu, na ia, na mea kolo, aole o lakou hoomana, aole hoi o lakou mea e hoomana aku ai. O ka hoomana ana, oia wale no ka mea hookahi e kuikahi like ai na kanaka a pau o ka honua, a o ka hoomana no hoi ke kumu hookahi e kue ai na kanaka o keia honua, a e like me ke kue o na hoomana ana, pela no ke kue o na kanaka.
Malalo o keia kumu hookahi wale no e hiki ai ia kakou ke hookuikahi i ko ke ao nei a pau loa, a ma ia hookahi wale no e oluolu like ai a e noho like ai na mea a pau malalo iho o ka la.
He oihana kahiko loa mai keia, mamua aku o ka hanaia ana o keia honua, a mamua hoi o ka o ana o na kukuna o ka la i kinohi, a mamua aku no hoi o na mea a pau loa i hanaia, a e like me kona mua loa ana, pela no e mau loa aku ai, aole loa e pau. E pau ana na mea a pau a hiki i ka pau ana o ka mea e hoomana aku ai.
He mea pono keia ia kakou i na kanaka o ka honua e noonoo ai, a e imi ai, a me ka hilinai nui i kahi e hiki ai ke hoomana like na kanaka a pau o ke ao nei, a i na he hiki i ko ke ao nei a pau ke noho malalo o ka hoomana like, alaila, o ka pau no ia o na kaua a me na kue iwaena o ko keia honua.
Elua no mahele nui o ka hoomana ana ma ke ao nei, a maloko oia mau mahele nui, ua lehulehu na mahele okoa o kela a me keia. Oia hoi keia, o ka mahele mua, oia ka poe hoomana i ke Akua Kahikolu, a o ka lua, oia ka poe hoomana Pegana.
Iloko o ka mahele mua, ua lehulehu na mahele okoa, oia hoi ka aoao Kalavina, Katolika, Moremona, Mahomeda, Luterano, Iudaio, Ekalesia, Enelani, Helene, a nui aku no i koe, he mau haneri aoao hoomana okoa maloko oia mahele. A pela no hoi ka mahele elua, oia ka poe hoomana i ka la, ka mahina, na hoku, pohaku, laau, ia, makani, uhane make, kanaka maoli, a pela aku a lehulehu.
A no ka lehulehu o na aoao hoomana, ua kue ka manaoio o kekahi i ko kekahi, a nolaila, ulu mai ka hoopaapaa, aloha ole hookiekie, huhu, hua-hua, inaina, mako-na, opuinoino, hookae, launa ole, menemene ole, a pela aku no, aia keia mau manao iloko o na aoao a pau, noloko olaila, ka pepehi kanaka, moekolohe, aihue, powa, aloha ole i ka hoalauna, a pela mau mai ka noho ana o kanaka a hiki i keia manawa.
J. W. H. KAUWAHI.
(Aole i pau.)
No na Aina e mai!
I nehinei, ua ku mai ka moku kalepa Phantom no Kapalakiko mai, a ua lawe ma ia moku kekahi mau Nu Hou, a hiki i ka la 10 o Sepatemaba, no Amerikahui mai.
O ka aumokou manuwa Amerikahui, malalo o Commodore Stringham, ua hoopio ia i elua pakaua, ma Carolina Akau. He 617 ka nui o na koa i lawe pio ia, a me na pukuniahi nui he 25 me na pu kau poohiwi 1,000.
Ua oleloia maloko o kekahi Nupepa ma Piledelepia, ua make o Jeff. Davis, ka Peresidena o na moku aina kipi; a iloko o kekahi Nupepa ma St. Louis, ua hooleia, aole i make, nolaila, aole i maopopo keia olelo.
Ke hoouluulu nui nei ka poe kipi i na koa he lehulehu ma kahi kokoke i Wasinetona, a ua manaoia aole e upuupu, a e hoouka kaua nui ana no malaila.
Ua ao hou aku nei ka poe Baneko o Bosetona i ke Aupuni no ke ano o ka hana e pono ai i ke Aupuni ma keia kaua ana.
Ua oleloia he 124,000 ka nui o na koa kipi imua o ke kulanakuhale o Wasinetona i neia manawa, a ua hiki ia lakou ke hoea aku ia wahi no ke kokoke loa.
Ua hooponopono hou a ua lawa loa na koa Aupuni i keia manawa, aole hemahema iki i koe.
Ma Missouri, ua haunaele loa ka aina, aole o kana mai o ka nui o na hana mainoino e hana ia nei malaila. Ua pepehi aku a pepehi mai na kamaaina, kekahi i kekahi me he mea la aole he koko hookahi ko lakou. He 23,000 ka nui o na koa kipi ma ka Hema o Missouri.
He $12,500,000 ka nui o na dala iloko o na Baneko ma Bosetona.
Ua pii iluna, iloko o kekahi baluna, o Mr. Lowe, Gen. McDowll a me Gen. Barker, e makaikai i kahi hoomoana i na kipi, a ua ike lakou i na wahi a pau i hoonohoia e na koa kipi. He 800 kapuai ke kiekie o ko lakou pii ana.
He 55,000 ka nui o na koa o ka moku o Vereginia e kaua nei ma ia aina.
Ua puiwa loa na kamaaina o Carolina Hema no ka lawe pio ana o ka pakaua o Hatteras. O kekahi mau puali koa e hele ana i ka muliwai o Potomac, ua hoi lakou ma Carolina no ka makau loa e lelele ana na aumoku manuwa ma na awa oia aina e hoopau i na kauhale i ke ahi.
Ua nui Ioa ke kaniuhu o ka poe ma ka Hema no ka paa ana o na awa kumoku, aole i loaa ia lakou i na mea e pono ai e like me mamua.
Ua oleloia, aole e manao ana na kipi e kaua ma ke kulanakauhale o Wasinetona; no ka mea, ua manaoia, e holo mua ana na koa aupuni. Ua hapai ke aupuni i ka hana me ka ikaika loa, a ua papau pu na lala a pau o ka Peresidena i ka manao paa e kinai i keia hookahuli ana.
Ua hopohopo iki no na Luna kipi, no ko lakou manao e nele ana lakou i ka ai ole ke hoouka koke ole lakou. A nolaila paha ke kumu o ko lakou houluulu nui ana i na koa imua o Wasinetona.
I mea e maopopo ai ka ikaika o ke Aupuni i keia manawa e hoopau loa i ka launa ana me na kipi, ua hoomaluia na waapa a pau, mai ka mea uuku a ka mea nui, ma ka muliwai Potomaca, aole i aoia kekahi e holo ke ole e loaa i ka ae o ka lunakoa nui. Ua lako loa ka poe koa aupuni i keia wa, aole lakou i nele iki, a ua nui na koa hou i hiki mai i kela la keia la.
Ua nui loa na kaua liilii iwaena o ka poe kiai, o na aoao elua, aole i hala kekahi la me ka lohe ole o keia ano o ke kaua ana; a nolaila, ua maopopo no, ua kokoke loa na koa o na aoao elua, a ua manaoia, aole no e hala ana ka pule hookahi, a hoouka kaua nui no.
I ka la 2 o Sepatemaba, ma Nu Ioka, ua lawe ia he iwakalua moku e ka Ilamuku, no ka mea, o na ona o ia mau moku, he poe kipi no lakou, 8 na moku kia kolu, 7 moku kia paa iloko i keia mau moku i lawe ia.
Ua hoomaluia e ke aupuni he $40,000, ka waiwai o kekahi poe kipi.
No ka lawe ana o na kipi i ka waea telegarapa ma St. Ioseph, Misouri, oia hoi ka telegarapa e hiki aku ai i ka nuhou i Kaliponia, nolaila, ua hemahema makou i ka nuhou nui ole.
NO EUROPA A ME NA AINA E AE.—Ua olelo kekahi alii nui o Auseteria, iloko o kekahi hai manao ana i hoopuka ai ma Southampton, Enelani, e hoolauna pili loa ana na aupuni o Auseteria a me Beretania ma keia hope aku.
I ka la 14 o Augake, ua kakau inoa ia ka palapala e hoopalau ana ka Princess Alice ia Prince Leopold no Hesse.
Ua oleloia e maalili ana ka launa oluolu ana iwaena o Auseteria a me Farani, e like me ka maalili ana mamua o ke kaua nui i ka makahiki 1859, a ua manao kekahi poe e nene nei keia mau aupuni a elua e kaua hou.
Ma ke kulanakauhale o Wasau, Polani, Augake 12, ua haunaele hou kolaila kamaaina, aka, no ka ikaika o ka luna koa, ua hoopauia me ka pilikia nui ole, ua eha nae kekahi pae a mai make.
Alakai hewa ana o ka Hoku Loa.
Ua ike a'u i ke alakai hewa ana o ka Hoku loa ma ka helu 4 aoao 14, e olelo ana no na Nupepa Kuokoa, penei. E hoomaka ana kekahi ahahui kanaka maoli ma Honolulu nei e hoopuka i Nupepa hou e like me ka Polunesia ka nui, loihi ko lakou kuka ana, no ka mea, aole like ko lakou manao no kahi e pai ai. O ka hapa nui ua makemake na H. M. Wini e pai ua pepa nei, o ka hapa uuku, ua makemake lakou ma ka hale pai o ka Polunesia. Alakai hewa ka Hoku Loa.
Owau no kekahi lala mau oia ahahui a hiki i keia la, ke ike nei no a'u ke kupaa mau nei no ka ahahui, aole naue, elua wale no i hui aku mahope o Wini a me kekahi poe e ae, a he poe hou ka nui, o na luna o ka ekalesia, ke hooikaika nei lakou i ahahui okoa mahope o H. M. Wini, he ahahui anei ia? aole, he paa hokeo makau na Wini, aia no ia Wini ka na mea e poho ai, na wai anei ia Nupepa? na Wini wale iho no paha kona manao hana pela.
E ka Hoku Loa, aole anei oe hilahila i ka lawe hele i na olelo hoopunipuni imua o na kanaka, me ke kukahekahe wale aku o kou waha, i kou maa paha i ka hoopiha i kou opu i ka opala, puua ole oe i ka moni okoa aku i ka iwi, e peku aku ia oe, e hele oe mahuha pono no au ke ao aku ia oe, mai hana hou pela, e haalele i na olelo ano lua e hoike aku i na olelo pololei ma ke akea, iwaena o na kanaka, oia ka pono.
He pepa maikai ka Hoku Loa a ke mahalo nui ia nei, aka, ke ike nei au ko hoopunipuni mai nei, hemolele anei kau hana i maemae anei? ke manao maopopo nei au, pelapela loa, ke olelo nui nei kekahi poe he pepa maikai ka pepa o H. M. Wini, aia ilaila kekahi olelo kukahekahe, malama paha na Wini no keia olelo kukahekahe, pela ko'u manao. O ka ahahui okoa, mai ke kukulu ana i kinohi, noonoo nui iho la ka Ahahui ma kahi kupono e hoolimalima ai; nolaila, ua ninau ia ia H. M. Wini, ka mea nona kekahi hale pai, i ka uku hoolimalima, hai mai la o Wini, ae no au e pai, no'u na paahana, na'u ka uku, na'u na dala poho a me na dala puka, no ka mea, i na i hana oukou i keia hana, molaki ia ko oukou waiwai, lawe loa ae la o Wini i ka pepa nona, me ka hoole aku i ka poe nana i luhi, hoole iho la ka ahahui. Olelo iho la o Wini, o!! pai no au i pepa na'u, manuahi wale au i ka pepa, no ke aha keia olelo a Wini? no ka ae ole ia aku o kana koi ana mai, aole anei he alakai hewa keia o ka Hoku Loa ? He pepa keia ka na ka poe pono, opala wale no na olelo oloko.
Ua hele no au e nana ma ia ahahui, hookahi no kanaka manao, o P. Kaualono, nana na olelo waiwai hihi kaunoa hihi ma-na, aloha wale ia laau makua ole, hana uso ole oe a, hana uso-uso ole a. E nana i ka aoao mua o ka Hoku Pakipika, no ke mele P5, P6, ua ko na olelo a Wini malaila. Aloha auanei.
Na S. N. H.
Honolulu, Oct. 4, 1861.
Ka Hoku o ka Pakipika.
Auwe! Auwe!! Auwe!!! He dala ole, dala ole, ole loa. Heaha ka mea i dala ole ai? Heaha mai ka hoi kau: He moku ole hoi paha, i na hoi paha he moku, ike iho hoi oe, e ole ana. Auhea iho nei ka hoi ka nui o na moku Okohola a me ke Kalepa? Ua pau ka nui o na moku Kohola i ka hoi i ko lakou Home, he nui kahi o ka honua nei e hamama mai la, aia malaila na Kalepa, i kahi e piha pono ai ko lakou mau opu e kena ai ko lakou puni ukana.
Ua ola ka pololi, ua hoaahu ia hoi ko lakou mau olohelohe ua lawa ka lealea o ka poe puni dala. Nolaila, ua mananalo na hua ai a kakou no ke kakaikahi, ua hehee wale ka momona o na pipi kupalu ia, ua pau ke kaikea o na hipa no ka hapa o ka poe makemake. Ke kuai ia nei keia mau mea me ke kumukuai like ole me ka makemake. Ma keia mau mea, ke ike nei kakou i ka moewaa loa o keia mau momona. Nolaila, e haliu aku na maka e nana i ka ono o ke kofe, ka momona o ke ko, ka mahana o ka pulupulu, ka maona o ka raiki. No ka mea, o ke kofe, oia ka mea inu nui ia e ka hapa nui o ka honua nei, nolaila, no ke ola ka pumahana, a me ke kamau ana o ka ea o kekahi poe.
O ke ko hoi. He waiwai nui ia e pono ai, oia ka mea i komo nui ai ma na mea ai, e hoolako ana i ka ono o ka puu o ka poe puni momona. O ka pulupulu, o ke kapa aahu ia o na kanaka aneane puni ka honua, ma keia hoi e nalo ai ka hune o ke kane, wahine, keiki, oia hoi ka mea, e kilohi ai o ka poe puni haaheo; he raiki, o ka ai nui loa keia ma Kina, ka hapakolu o ke ao nei. Eia hoi ke laha ae la, a puni ka honua, a ma ia ai e pohala na maka i ka la pololi, e pau ai ke poniniu o ka la kuloloia. No keia mau mea maluna iho, ke noi aku nei au ia oukou o'u mau hoa kanaka Hawaii, e hoomahui kakou me na lima, e paa ana i na oo, e ui aku kekahi i kona hoa, o laua ia lakou, o lakou hoi, i ka lehulehu. I na ua akoakoa hookahi haneri kanaka me na oo. Eia ka mea e lana ai o ka manao, holo ka hana. Na keia poe e olelo iho, e kanu kakou i mala ko 1,000 Eka, mala kofe 2,000, Eka mala Pulupulu, 3,000 Eka i mau Loi Raiki, a pela hoi ma na wahi a puni keia pae aina. Ke olelo maopopo loa nei au. Ua holo ka hana. Ke ninau mai nei paha oukou. Ua ulu ke ko, kofe, raiki, pulupulu.
Auhea kahi, e wili ai? Auhea na mea hana e pono ai, keia oihana nui lua ole, kupono ole i kanaka Hawaii ke hapai? Ke hai aku nei au ia kakou, i na ua oiaio ka nui ana o na mea i makemake nui ia, a ua piha hoi keia pae aina i na mea i olelo ia maluna. E ninau auanei ka poe e kokua mai ana, o ka Moi a me na 'Lii, o ka pe Kalepa e noho mai nei, o ke Aupuni a me ka poe puni hana. Na keia poe no e kukulu mai na wili e pono ai ka kakou hana. E like me ka olelo i kukala ia ma ka halawai hui no ka mahi pulupulu, a e uku ia lakou e like me ko lakou luhi, pela wale no e holo ai ka kakou mau hana, i na pela e nui ana na hale papaa ma keia Pae Aina.
A nui keia mau mea ia kakou oia ka Polohuku na na e kilou aku i na moku kalepa, o kela wahi keia wahi, o ke ao nei. Oia hoi ka mea e lako hou ai keia aupuni i ke dala a hoopiha mau ia ka pakeke o na keiki o kakou, i ae he owe, he owe ka hoi ka lima lawelawe. Ea? I na e ko na mea a pau maluna. E Huro! E huro! Kakou me ka mahalo i ka poe heluhelu, me ke aloha i ka Luna Hooponopono i ka Nupepa ka Hoku Pakipika, a me kona Aha Hui a me na lala noa. Owau no ko oukou hoa.
J. W. KAONOHIULAOKALANI.
Honolulu, Okat. 5, 1861.
Halawai Hookeai.
Sept. 26, 1861.
Halawai ma Kaumakapili, hora 10 kakahiaka, a pau ka halawai.
Ku mai o L. Kamika, hoikeike mai i na Nupepa elua. Nupepa Kuokoa a me ka Hoku o ka Pakipika, wahi a L. Kamika. E na hoahanau, eia na Nupepa elua imua o kakou, ua puka mai i keia kakahiaka, mai loko mai o ka hale Paipalapala o Mr. Wini kekahi, a mai loko mai o ka hale Paipalapala Polunesia kekahi, no na kanaka maoli. Nolaila, e noonoo oukou i ke ano o ka laua mau hana; aka, ua maopopo ia kakou o ka Nupepa Kuokoa, he pepa maikai no ia, a ke makemake nei au e haawi i ko'u mau dala elua, ($2.00) aka, ma ka Hoku o ka Pakipika, aole au e lawe i kela Nupepa, aole e lilo ka'u mau dala no ia Nupepa, no ka mea, mamuli e ume keia Nupepa i ka lahui i na mea ino he pono ole, aia no nae i ko oukou manao ka lawe, aole au e papa aku. Owai ka mea hele mai e hoakaka i ka pono o keia mau Nupepa elua?
Ku mai o S. D. Keolanui, hoopuka mai i ka hapanui o kona manao mahalo i ka Nupepa Kuokoa, a o ka hapauuku o kona manao i ka Hoku o ka Pakipika, aka, wahi ana, "Ua oi aku ka pono a me ka maikai o ka Nupepa Kuokoa, e like me ka L. Kamika e olelo n ei, a he hiki no ia kakou ke hilinai ma kana mau olelo ao, e lawe i ka Nupepa Kuokoa, a e haalele aku i ka Hoku o ka Pakipika, no ka mea, ke lohe ae la no kakou i ka olelo a ko kakou makua ma ka pono, ka mea nana i lawe mai ka ike ma keia pae aina."
Ku mai o Kamaipelekane, hoopuka mai i kona manao kokua i na mea mua nana i kukulu ka olelo mua, wahi a Kamaipelekane, "O ka Hoku o ka Pakipika, ua pelapela loa, e like me ke komo ana o ka elelu a me ka nalo iloko o na mea ai, pela na olelo iloko o keia Nupepa; aka, aole au e haalele ana, e lawe ana no au ma ke manao e malama mai ma na olelo i pili i ka hoonaauao a me na mea like; a e haalele aku no au i na olelo pelapela."
Ia manawa nene aku la ka aha halawai me ka olelo hawanawana iho; Pono io! Pono io!!
Ku mai la o S. N. Haleole, lalau iho la i na Nupepa elua, a olelo mai la imua o ke anaina penei:
"E na makamaka, ua like no ko'u manao me ko na mea mua nana i kukulu iho nei keia kumu manao no na Nupepa elua; aka, e hai ana no au i ko'u manao maoli me ka hoopilimeai ole, e like me ka manao maopopo iloko o'u, pela no au e hoike ai imua o oukou. Ua lohe ae nei kakou i ka moolelo no ka Nupepa Kuokoa, he Nupepa maikai no kela, no ka mea, ua puka ia Nupepa noloko mai o ka poe maikai, aole nae e kamailio ana no ia mau mea; aka, e kamailio no au no ka Hoku o ka Pakipika. Owau no kekahi lala no keia Ahahui Nupepa, a ke kupaa nei no au a hiki i kona laha ana ma keia lahui, e ninau mai auanei paha oukou. Heaha la ke kumu nui o kona hilinai ana? Eia. akahi no a ike lea ia ka naauao iloko e keia lahui, no ko makou kukulu ana i Ahahui e hoopuka i Nupepa holo okoa no kanaka Hawaii, he mea i ike ole ia e kakou i keia mau makahiki he nui i hala iho nei. Ua ike no kakou i ke Kumu Hawaii a me na Nupepa mahope mai ona, ua puka noloko mai o ko lakou nei Ahahui Misionari.
Eia hou hoi. O ke kukulu ana a keia Ahahui i Nupepa, alaila e mahaloia o L. Kamika ma e ka poe nana lakou i hoouna mai a e lilo ka hoopuka ana a keia Ahahui i waiwai puka no na Misionari nana i ao mai keia naauao. E like me ko kakou hoouna ana aku i mau Misionari ma Fatuhiva a me Maikonisia, a loaa ia lakou ka naauao, alaila o ko kakou waiwai puka ia. No ka mea, aole kakou i ike a i lohe hoi, ua hiki i na aina pegana e hoopuka i Nupepa no lakou. Nolaila, mai haalele oukou i ko kakou Nupepa i ka mea i kukuluia e ko oukou mau hoahanau o ka ili hookahi."
I keia manawa a S. N. Haleole e olelo ana, ua haka pono ke anaina me ka mahalo. I ka pau ana ae o kanaka iwaho, lawe nui na kanaka i ka Hoku o ka Pakipika, mai ka lima mai o Kalaauhoanamoku a me Kaunamano.
Ia manawa, e paa ana au he Nupepa Kuokoa, i loaa mamua aku o ka halawai hookeai, lalau hou aku la au, eha a'u mau pepa o ka Hoku Pakipika, na ka'u wahine me ka'u mau keiki a me ko'u ohana; a ke kupaa nei au e lawe mau i ka Hoku o ka Pakipika, ka mea a ko'u lahui