Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 7, 7 November 1861 — Page 2
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, NOVEMABA 7, 1861.
No ka makemake nui e ike na mea a pau i ke ano pono a pono ole o keia nupepa ma na mea i hoopukaia i kekahi mau helu i hoolahaia aku nei mamua; na mea hoi e pili ana i ke kue ana o kekahi poe i keia nupepa; a no ka loaa ana mai o ka olelo nonoi a kekahi mea i kokua mai i keia nupepa, me ka nonoi ana mai e hooki i ka hoike ana aku o keia nupepa i ka olelo hookue ai i na manao kanaka o na mea a pau; a no ke kupono oia manao i ke kumu manao paa o keia nupepa; nolaila, ua oluolu no makou e hooki i ko makou pane ana ma ka makou pepa no keia manawa aku ke noho malie nae na mea e ae i ka hooululu ana mai, a me ka alalai ana i ke alanui kahi o keia pepa e hele aku ai.
Ua makemake nui no nae keia nupepa e hoike maopopo loa aku i ke kumu hilinai nui no na mea i ulu mai i keia mau la iho nei i hale, i waiho akea aku ai oia imua o ka lehulehu, ka poe nana e apono mai; no ka mea, aole makou e hooki wale iho me ka hoike ole aku ma ke akea i ke kumu o ka makou mau hana ana a pau loa. A ma keia no hoi ua hookoe aku makou i na manao i hoopukaia e kela mea pakahi keia mea pakahi, a i paiia hoi iloko o keia nupepa; no ka mea, ina ua hookapaeia ka inoa ponoi, e loaa no ke ninau mai ka poe makemake e ike i ka mea nona ia manao; aka, o ka mea e oleloia nei i keia manawa, oia no na mea i hoopukaia ma ko ka pepa manao iho.
O ke kumu kue i hoopukaia, o ka mahele ana no ia o ka Ahahui Nupepa nana i hookumu, a lilo i elua poe, a o kekahi hapa mamuli o keia nupepa, a o kekahi hapa hoi mamuli o ka Nupepa Kuokoa malalo o Wini. A ma keia mahele ana, aole nae i puka nui mai na olelo kue a hoino a kekahi ahahui i kekahi, aole hoi he hoopaapaa ino a pane ino i loheia ia manawa. A pela no a hoopukaia aku ka nupepa o ka la 26 o Sepatemaba, oia hoi ka helu mua o keia mau pepa e hoolaha nei—ia la, ua puka na nupepa elua, aole hoi i kakali ia pepa (Nupepa Kuokoa) a hiki i ka malama o Okatoba, e like hoi me ka hoolaha ana mamua, a e like no hoi me ka mea e kau ana maluna o ua nupepa la; aka, aole no i ulu mai he paio nui iwaena o na aoao elua; aka nae, ia manawa koke iho ka hoomaka ana.
Puka mai la iloko o ka Hae Hawaii he palapala na Punimaemae, a mahope loheia mai he olelo ma Hauula, a puka mai he olelo na Kamika o Kaumakapili, he mau leo e kue ana i keia nupepa. A nolaila, ulu mai ka hoopaapaa, a nolaila aole e hiki ia makou ke hoohakalia i ka pane ana maloko o ko makou pepa; a ma ia hope no, he palapala na Alekanedero ia Nueku, a he halawai ma Molokai, a he halawai ma Hilo, a he wawa me ka leo hookahi mai Hawaii a Kauai, e papa ana i na hoahanau a me na kanaka e ae, aole pono ke lawe i keia nupepa, o ka Nupepa Kuokoa ka pono.
Oiai ua lalau ko makou lima i ka oopalau, nolaila, aole e hiki ia makou ke huli hou ihope—eia wale no ka makou hana, o ka hele imua a e waele aku, a e oki aku,a e pale aku i na mea e keakea mai ana mamua o makou i holo ole ka makou hana. Aohe oukou e lohe iki, aole hoi e loaa ia oukou he leo, ua halawai kekahi poe ma Hilo, a ma Hawaii a puni, a Maui, Molokai, Oahu a me Kauai, e papa aku ana i na kanaka, aole e lawe i ka Nupepa Kuokoa—ke hoole aku nei makou, aole e loaa ia oukou, aohe no he leo e pane mai. E imi iloko o na helu i puka i na manao o ka poe kuleana i keia nupepa, aole i papa aku i ka lawe ana ia pepa, a ma ka olelo pu no hoi a keia nupepa i paiia ma ka Helu 5 iho nei.
Pehea la e hiki ai ia makou ke hoomanawa nui i ka manawa e pai iho ai kekahi poe me ko lakou mau lima ma ko makou mau poo. Ua oluolu no makou, ina ma ko makou papalina ke pai ana mai, ina ua haliu hou aku ma kekahi papalina e like me ke kauoha a ko Haku; aka, aole i kauoha mai ko kakou Haku ina e pai iho ma ka lae a ma ke poo, alaila, e noho malie iho; no ka mea, o ke poo no kahi oi kelakela o ke kanaka, a ina malaila ke pai ana, he hoowahawaha no ia hana i ka uhane o ke kanaka, a me kona manao e noho ana iloko. Nolaila, e like me Esetera iloko o ka hale alii o Ahahsuero, aole e hiki ia ia ke hoomanawanui no ka pilikia e hiki mai ana maluna o kona lahui kanaka—pela no makou, aole e hiki ia makou ke noho malie me ka pane ole aku no ke kue i puka mai i mea e hoopoho ai i ko makou luhi, a makou kanaka Hawaii ili ulaula i kukulu ai, a e hoopili wale aku mamuli o ke kuhikuhi ana, a me ke alakai ana a ke kanaka e ae, like ole kona ili, a me kona hanau ana me ko makou.
E like me ka olelo mua, e pono no ke wehewehe aku i na mea a pau i maopopo i ka poe e nana mai ana; no ka mea, ua ike no makou, aole i nele loa ko makou nupepa i ka poe ike a naauao hoi, oia no ka poe nana e apono mai a e ahewa mai i ko makou mau manao, a no lakou e hiki ai ia makou ke olelo, ua loaa ia lakou ka ike kaulike, oia hoi ka ike i ka pono a me ka hewa.
O ka poe nana i hapai ke kue i hoolahaia iho nei ma na helu mua, oia no ka ohana i hele mai ia nei ma ka aoao hoole pope; a na lakou i hoomaka i ka hapai ana i keia lahui kanaka iloko o ka ike a me ka naauao; a ua hiki pinepine mai na papa o lakou a hiki wale i ka makahiki 1840 paha, a mahope mai paha, oia ke pau ana.
O ke kumu o ka hiki ana mai, oia ka hanai ana mamuli o na kapuai o ko kakou Haku Iesu Kristo; a ma kana kauoha, wahi a lakou, ke kumu o ka hele ana mai. Ua apono ia no ia mau hana, aole i kue iki ia, aole no hoi i kue iki keia nupepa i ke ano o ka hoomana ana, no ka mea, ke hoike nei makou, he mau hoike no makou e hooiaioia'i ka maikai o na hana a lakou, a e mau ana ia mau pono.
Aka, eia ka mea e ulu mai ai ka hoopaapaa ana, o ko lakou haalele ana a poina paha i kela olelo a ka Haku i kakauia ma ka Baibala, penei; "Mai manao ino aku, o manao ino ia mai oukou, no ka mea, me ka manao ino a oukou e manao ino aku ai, pela no e hana ia mai ai ia oukou." Oia ka olelo a ka Haku i kana poe haumana maluna o ka mauna, ua papa mai oia i ka manao ino wale aku ia hai; a oia poe i papaia, ua hai maopopo aku no oia, no kona ike mua ana e loaa no ia lakou ka manao ino ia mai.
Nolaila, ina o ka nupepa Hoku Pakipika ka mea i manao ino mua aku, alaila, ua hewa no oia; aka hoi, ma o kela poe, alaila ua hala ole ka nupepa Pakipika. Aia no imua o oukou na mooolelo a me na hana ana, a he mau hoike no ia iwaena o na aoao elua.
Aohe no he oluolu, a he mea lealea i ka Hoku Pakipika i kela mau pane ana iho nei mamua, aole oia e olioli ia mea; aka, e like me ka olelo a Paulo, "O kahi mea hu uuku ke hoohu ae la no ia i ka popo palaoa a pau."—oia ua mea hu la, o ka olelo hoino mai, a nolaila, hu aku ka Hoku Pakipika.
I ka manao lana o ka nupepa Hoku o ka Pakipika, aole oia i noonoo iki mamua, aole hoi i manao iki, o na kahuna pule kristiano kalavina, ka poe e kue mai ana i keia nupepa; no ka mea, ua hilinai na kanaka maoli i ka poe nana i kukulu maluna o lakou; aka, i keia manawa, ke ikeia nei na makehewa kela manao mua ana; nolaila, ke waiho malie aku nei makou ia oukou me na mea e pili ana i ka oukou oihana; a ina e lalau mai oukou ma na mea e pili ana i ka makou e hana nei, alaila, e pono ke hoomanao i ka olelo a ka Haku ia Paulo, "He mea eha no ke hihi mai i na kui."
"O ka mea e lalau kona lima i ka oopalau, aole pono ia ia ke nana ihope."
HILAHILA OLE! HILAHILA OLE!
MAI PUNI I KA ALAPAHI!
Ke hoolaha wahahee nie ka mea nana ka nupepa Kuokoa, me ka olelo aku, "E pau ana ka ke pai ana o ka nupepa a n a kanaka Hawaii, oia hoi keia nupepa, ka Hoku o ka Pakipika.
Hilahila ole ka olelo pela, a me ke kena malu i na luna ma kela wahi keia wahi e olelo ai i na kanaka maoli i mea e hoololi ai lakou.
Ua hiki mai no kekahi o na luna o ko kakou pepa e ninau mai ana no keia mea.
Ua loaa mai nei ka hua kepau hou a nui e pono ai i keia nupepa, a ua paiia keia aoao ma ua kepau la.
A eia ka makou, e pai mau ia ana ua Nupepa nei, aole e oki, he oia mau aku no a mau loa aku, nolaila, mai puni hou oukou i ka lakou wahahee aku, aka, e lawe i ka Nupepa, no ka mea, e puka mau ana no ia i na hebedoma a pau a hala ka makahiki.
LUNANUI.
No ka mea, ma ka nana ana i ka noho ana o na Aupuni o ka honua, e like me ka ike ana, a me ka lohe ana i ko lakou mau moolelo, ua maopopo no, o ke kanaka ka mea a lakou i hilinai nui loa ai; ao ko ke kanaka ola, a me ka maluhia, a me ka loaa ana o ke kumu waiwai o ke kanaka, oia ka mea i manao nui ia e na Aupuni naauao a pau o keia honua e noho nei kakou.
Ua hooikaika mau ke Aupuni, a me ka poe nona ka mana e hiki ai i ka hapai ana, a kokua ana i ka lahui okoa a pau, e imi i na mea e lako ai; a e pale aku hoi i ke keakeaia ana o na pono a me na loaa o na kanaka malalo o ia lahui. Ua ulu mai no na kaua, a me na ku e mamuli o ia kumu, ke keakea ia na pono o ua lahuikanaka la; aua lele ka make mai ke Aupuni e kokua ia mau hana i lanakila kona lahui, a i puka na hana imi loaa o kona poe; no ka mea, he mea maopopo loa, ina e ilihune ka lahui kanaka, alaila; ilihune pu me ke Aupuni.
No keia mea, he mea kupono no paha ia kakou ke kamailio i keia manawa no ka pono, a me ka pono ole o kekahi mau hana e hiki ai ia kakou i ka lahui Hawaii nei ke hana, a imi maloko o ka mea e loaa mai ai ka waiwai kupono e hoolako ai ia kakou.
I ka manawa o ke kanaka e pilikia ai, a nele, a pololi paha, a makewai paha, aole oia e wae i ka mea maikai wale no; no ka mea, ina nele ke kanaka i ka lole, a me ke kapa; alaila, e aahu no oia i ka ili holoholona i mea e uhi ai i kona olohelohe; oia nae ka mea ana i makemake ole ai e aahu i ka manawa e lako ana oia i na lole paina e me na lako e ae. Pela no hoi, ina pololi ke kanaka, e ai no ia i na mea kupono ole e like me ke keiki uhauha i oleloia e ko kakou Haku, a ua palapalaia ma ka palapala a Luka iloko o ke Kauoha Hou; ina nele i ka hale, e moe auanei ma na ana, a ma na lua, a ma na kuamakapali me ka hooikaika e loaa i hale; a ina makewai, alaila, e inu no i na wai pono ole; a pela mau no ko ke kanaka ano i na manawa a pau ke hiki mai ka pilikia; e loli wale ana ko ke kanaka noho ana i kela manawa, keia manawa; a i kekahi manawa, o ka aihue a me ka powa aku kekahi mea e pale ai i ka pilikia o ke kanaka.
O ke Aupuni, ua like no ia me ka lahui okoa; aka, aole hiki i ke Aupuni ke ola oia ma kona lahui iho, ke ole e nana pono ia na pono pakahi o kela mea keia mea iloko o ua lahui la; aole hoi e hiki i ke Aupuni ke hilinai ma ka lehulehu wale no o kona lahui ke nele lakou i ka mea e hiki ai ke kokua i na hana a ua Aupuni la; nolaila, o ka pono o ka mea hookahi oia ka pono o ka lahui okoa; a o ka pono o ka lahui, oia no hoi ka pono o ke Aupuni.
Ua waiho mai ke Akua i ka honua i wahi no na kanaka e noho ai a hana i na mea e hiki ai ia ia ke malama i kona ola ana maluna o ka honua; a i hiki ai hoi ke hoolohe i ka olelo a na 'Lii a ke Akua i hoonoho mai ai maluna o lakou; a no ka lokomaikai o ke Akua, ua hooulu mai oia i na mea ulu; ua hoolaha i na holoholona ma ke kula, a me na manu ma ka lewa, a me na ia ma ka moana; ua hanaia keia mau mea i mea ko ke kanaka e pono ai, a e nani ai; aole hoi oia i papa mai i kekahi mea, aka, i kinohi, hookahi wale no laau ana i papa mai ai i na kupuna o kakou aole laua e hoopa a e ai; a ma ka ai ana o ua mau kupuna nei o kakou, ua loaa mai kekahi haawina okoa i ke kanaka, oia hoi ka ike i ka pono a me ka hewa; aka aole no i hoonoa iki ke Akua i ua mea ana i hana mai ai; oia mau no ia mai kinohi mai; a no ka hewa ana o na kupuna mua o kakou, eia wale no kana i hoopai ai no laua, "E hoi hou no oe i ka lepo;" a eia ka lua; "E hooulu mai ka honua i na kakalaioa a me na puakala."
Ma ka nana ana i ka manao o ke Akua, nana i hana na mea a pau ua maopopo loa, aole oia i hoololi ae i kekahi o na mea ana i hoohiki ai i kinohi me ka olelo ana iho, "E hooulu mai ka honua i na mea uliuli a me ka nahelehele, e hua ana i kona hua, a me na laau e hua ana i kona hua iloko iho ona; nolaila, ua paa ka manao o ke Akua maluna o na mea ulu a me na laau hua a pau; a ua kauoha mai no hoi i ke kanaka, "Me ka hou o kou lae ai oe i kau ai." Ina ua hoololi ia ka manao o ke Akua, ma ia kauoha i ke kanaka, alaila, ua hewa loa ke kanaka i keia manawa no kona ai wale ana i na hua o na laau me ke kahe ole o ka hou o kona lae.
(Aole i pau ko makou manao ma ia mea; aia a kela pule e kamailio hou aku no.
Ua ane pakua paha i ke lehulehu ka hoike pinepine ana'ku i ka makemake, a me ka honua kahi i kukulu paa ia'i keia Nupepa; oia hoi ka Hoku o ka Pakipika; aka, ke manao nei au, na ka poe naau pokole ia hana, ana ka poe pokopoko ka hikiwawe ae no o kahi mea kahiko; auhea ka opu alii, ina hoi he alii oe; A auhea hoi ko opu ahonui, ina hoi he ahonui? Auhea ko opu lokomaikai ina hoi he lokomaikai oe? Auhea hoi ko opu kanaka, opu kanaka iho?
Ea! Ke makemake nei au e huli like mai na mea a pau, a e hoolohe mai hoi i keia; no ka mea, o ke kuli no ka make; a o ka hoolohe, oia no ke ola.
Ua hapai ko kakou mau Moi e noho nei, (oia no ka Moi kane, a me ka Moi wahine,) i kekahi hana nui; ua hooikaika; ua makilo; ua hele ma ke alanui me ka wela o ka la; ua komo i kauhale me ke kauoha mua ole ia mai; ua nonoi hele; a ua hapai i wahi oihana ku i ke ano malimali i mea e hooko ai i ko laua aloha; minamina hoi i ko kakou ohana; oia no kakou ka lahuikanaka Hawaii.
Mai luna mai o ka noho olu ua waiho aku la ko kakou Moi i kona mana kiekie; a lawe ae la i ke ano kanaka i hiki ole ia kakou ke hana; a hele kino iho la, ia wahi aku ia wahi aku, no ke aloha i kona lahuikanaka; ia kakou no.
A mamuli oia hana aloha a ko kakou Moi, ua hoomaka ia; a ua kukulu paa ia he Hale mai no na kanaka Hawaii, a kapa iho la i ka inoa, KA HALE MAI O KA MOI WAHINE.
O na hale, ua kukuluia i wahi e lapaauia'i ka poe mai, ilihune, nele, a loaa iho la he wahi hoomaha no kakou; Ma ke aloha wale no keia hana ana; a ua kauohaia na mea a pau, ina aohe ana dala e uku ai i ke kahuna lapaau; ina hoi aole ana ai, aole hoi e hiki ke malamaia; ua ao ia aku oia, a ua weheia ka puka oia hale nani e ku mai la malalo mai o Puawaina i hale nona e noho ai; a pua kona pilikia; a ola kona mai; alaila, ike aku i na hoaaloha:
Aia no ilaila ka laau; aia no ilaila ke kahuna akamai; he ai no ko laila; he wahi no e moe ai; ahe kanaka no nana e lawelawe.
Kupanaha keia aloha o ko kakou Moi; a hoohuliia mai kekahi poe a kokua ia hana nani ano e.
Aka, ke loheia mai nei nae; ke hoolaha nei kekahi poe kahuna Hawaii, a me ko lakou poe kokua, a ua alakaiia lakou e ko lakou lokoino; a hoomanakii, a puni waiwai hoi; me he mea, e olelo ana lakou; Ka! aole pono oukou kanaka Hawaii ke hele iloko o kela hale e noho ai; no ka mea, ua kukuluia i puoa no oukou e kanu ai.
Auwe! ka naaupo; ahea la pau ka pouli? ahea pau ka puni wale nana o na kanaka i na puuiliili, a na kahuna wahahee? Ahea la pau ka hoomana ana i na mea akua ole? ahea oukou nana aku i ka lokomaikai o ko kakou mau Moi? He poe lokoino maoli keia; he poe pepehi kanaka; no ka mea, ke lawe nei lakou i na ouli o ka hoopunipuni a me ka aihue i kumu e pepehi ai i ke kino, a me ka uhane o ke kanaka.
Ua ike no anei oukou ua hana ino ia ka poe mai maloko o ia hale? ua ike anei oukou, ua kiola ia? a ua pepehiia, aole anei i ike ke kahuna i ke ano ona mai i hiki aku ilaila? aole auanei oia i hoakaka mua mai i ke ano o ka mai, no ke ola a me ka make?
Aole paha oukou i heluhelu i na olelo hoike a ke kahuna lapaau o ua hale la? ina aole oukou i ike: alaila, no ke aha ka olelo pela; a no ke aha no hoi ka puni wale o na kanaka i ka olelo a keia poe hoopunipuni, me ka olelo wahahee aku i na makamaka, o ka mea mai, "he mai ola no ko mea, o ka hoi ana i ka hale mai; e mau no iwaho nei ia mea, ina no ua ola;" a me ka olelo hooio mai o ua poe kahuna la; "ka! he mea no ko mea mai, a e mea iho no, a mea iho no, a o ke ola no ia; make aku la i ka haole, no ka mea, aohe pono oia mai i ka mea wela; he mai no kona na ka waha; a he aumakua; a he hoohiki; e ao luau ia no ina no ua pau; kau aku no ka launahelehele, o ke ola no ia."
Ea! mai puni oukou; a mai olelo wahahee hou pela, no ka mea, ke hana nei oukou e na kue i ka pono o ka lehulehu; a e hoino ana hoi i ka lokomaikai o ka Moi, mai hoolaha i na olelo pela e keakea i na kana ka maoli i ole e hele ma ia hale; no ka mea, ina pela ka hana a na kahuna; alaila, e ili no ka poino no ko lakou hoolilo i ka mea pono i hewa.
E malama oukou e na kahuna Hawaii, me ko hana me ke akahele loa; no ka mea, o ke awakea keia, a ua kupono ka la iluna; a e noho malie ma ko oukou mau wahi io; a ina ua laweia aku na mai ia oukou, aole ia makou ka olelo o ia mea; aka, mai hoolaha i na olelo e keakea ai i na kanaka, o kuihe lakou i ka hoi ma ka hale mai.
Eia hoi ke kauoha a ka Nupepa Hoku Pakipika i na kanaka a pau; e nana oukou i ka olelo hoolaha a ka mea Kiekie, L. Kamehameha, ke Kuhina Kalaiaina, a o ka Peresidena o ka Papa Hoola, ua paiia iho nei.
Ua hookomoia no makou o ka Helu 5 iho nei o keia Nupepa, aoao 3, ka palapala a Ami e pane ana no no na kahuna Hawaii, aka, eia ka manao o ka pepa malaila; aole kupono i na kahuna Hawaii ke hookeekee ae me ka loaa ole o ka palapala kahuna mai ka Papa Ola mai; E pono no ke noho malie, a e hana malie me ka oaka ole o ka waha; no ka mea, wahi a ka poe kahiko, "Aole e ku kau hana, no ka mea, he kumu popo kou."
I na makamaka o ka Hoku o ka Pakipika.
Ua loaa mai no ka oukou mau palapala, a me na leo pu e kauoha mai ana, "E hooili hou mai i mau pepa hou; no ka Helu 1, a 2, a 3, a me ka poe makemake hou mai.
A nolaila, ke hoike haahaa aku nei ko oukou makamaka pepa me kona olioli pu i kona ike ana i ka makemake ana mai o kona mau hoahanau kanaka maoli ia ia.
Auhea oukou; Ua paiia no elua tausani kope me hookahi haneri keu, o ka Helu 1, a ua pau loa no ia mau pepa, aohe Helu i koe e hooili aku ai, a pela ka helu 2, a me ke kolu paha.
Eia no kekahi mau kumu o ka lawa ole ana.
1. No ka palaka o na Luna mua i kohoia e like me ka pepa manuahi i hoopuka mua ia i ka la 7 o Sepatemaba, aole i hooili koke mai ina inoa.
2. No ke kue i puka iho nei iwaena o keia pepa, a me na ahahui hoomana i hoouluuluia, a nolaila, haalele kumu ole kekahi mau luna.
3. No ka lohi o ka makemake ana i ko oukou nupepa ponoi, a ua hala loa imua e pai nei, alaila, puka hou mai na inoa hou, a pela e hiki mai nei i kela manawa keia manawa.
4. No ka maopopo mua ole o na inoa, nolaila, ua kuai maoli ia aku kekahi mau kope i ka poe e makemake mai.
5. No ka hooko pono ole ia o ka hana a na luna, aole i hoihoiia mai kekahi mau pepa, a o kekahi poe ua hoihoi mai.
6. No ke ano ku ole o kekahi poe i ka wa, ua lawe i ka helu 1, a me ka helu 2, a mahope hoole hou mai.
Nolaila, eia ka nonoi a ko oukou makamaka nupepa ia oukou , e hooili ia aku no e like me na helu mua e waiho nei, a e like me ka mahuahua o ka poe lawe i ka pepa, pela no ka hoomahuahua ana i na kope e paiia.
Eia hou no hoi; e hoomaka no ka helu ana o ka pepa a kela mea keia mea mai ka helu mua i loaa aku i kona lima, a pela a pau ka makahiki, penei.
O ka poe lawe mau a hala ka makahiki, i na ua haule i hookahi helu ia lakou , alaila, e 4 keneta ka hooemi ana o kona uku makahiki, a pela e paha ai na keneta no ka pepa i loaa ole ia ia. A e pono na luna ke hoomaopopo i keia, no ka mea, o oukou ka poe ike pono i na helu i loaa aku, a me na helu i loaa ole aku, aole nae pili keia i ka mea lawe i ka pepa a haalele mai, a mahope elua helu, a hookahi paha i hala, alaila, kii hou mai, ao e oia ka mea i olelo ia maluna, no ka mea, i na e lawe pakahi, aole hoi e lawe mau a hala ka makahiki, alaila, he hapawalu no ke kope hookahi.
Ua ike no oukou i ka puapuahulu a me ka paio o ka hana ana, nolaila, loaa mai no ka hemahema, a nolaila, nele kekahi o oukou. Aka, i na e hoomau loa oukou i ka hapai i keia mea maikai me ke kokua oluolu mai me ka ohumu ole, i ka mea e hiki ai ke uku i ka poe paahana, alaila, e ike no oukou, aole e hemahema hou i keia makahiki aku.
E ku pu mai kakou,
Lokahi ka manao,
E hapai like no,
Ka Hoku Pakipika,
Mai palaka na luna i ka ohi ana a hooili mai i na dala i loaa i ka Puuku, e like me ke kauoha a ka luna nui i paiia ma ka helu 5.
No ke ku ole mai o kekahi moku mai Kapalakiko mai. Nolaila, aole e lohe ia na Nu Hou, no na Aina e mai.
Ua olelo nuiia iwaena o ka aoao kue aole e lanakila ma ka Hoku Pakipika maluna o keia mau Mokupuni. Pela io no paha ka manao ana. No ka mea, ma ka Papa Helu inoa ma ke Keena Oihana o ka Hoku Pakipika mai na Luna mai, 1586, ma ka pule hope Sepatemapaba ia.
Mai ka pule mua o Oct. a hiki i ka la 30 oia malama 309 mau inoa hou mai na Luna mai. Mailaila mai a hiki i ka la 4 o Nov. nei 271. Huipu a pau, 2166. Huipu me na haole 121+2166=2,287. Ke holo nei na inoa i mua, ke nele nei kekahi poe ina Helu mua.
Ke kauoha mai nei o A. S. Nuuanu o Hanalei, e hooili aku 100 Pepa hou a ke kauoha mai nei ka Luna o Makawao (W. M. Crowningsbarg) 100 Pepa hou. Ke kauoha mai nei o W. H. Kaauwai o Wailuku 80 Pepa hou. Ke kauoha mai nei he 12 inoa mai Kalifonia mai e hooili aku i Hoku Pakipika; Eia ka ninau. Auhea ka lanakila ole o ka Hoku Pakipika?
Na ka Hoku o ka Pakipika.
Ua piha a hu ma ka nihomole ko'u manao olioli, no ka ike ana i na olelo akamai a Waianuenue, ke kaula nui o Hawaii nei, i hoopukaia ma ka helu 2 o ka nupepa kuokoa o ka la 26 o keia malama, e olelo ana.
Ua hai au me ka wanana aku imua o ka lehulehu, e makaala me ka ninau i ke ano a me ke kuleana o ka poe nana e hoopuka nei i ka Hoku o ka Pakipika, ma kana olelo kaula aole e hiki ikeia poe ke hoopuka i ka Hoku o ka Pakipika, ma kana olelo kaula, aole e hiki i keia poe ke hoopuka i ka Hoku o ka Pakipika, no ka mea, he poe ilihune kuonoonoo ole, aole akaka ka lakou hana a me ko lakou ano maikai. A he pono ke lawe i ka Nupepa Kuokoa, no ka mea, he poe waiwai ka poe i hui e hoolaha i ke Kuokoa, ua kuonoonoo lakou, ua loaa na hana. Auwe! Ka olelo a ke kaula i hanauia ma Kawaapae i Makawao, aia ka he poe waiwai nui kuonoono, ano pono a loaa na hana, alaila pono ke hui a hoolaha i nupepa. He poe waiwai paha ka poe hui hoolaha i ka nupepa kuokoa. He ike ole paha no ua kaula nei i ka olelo kahea a ua kuokoa nei. Penei, "He mea pono i kela mea keia mea i kakau i kona inoa, no keia pepa e hoomakaukau i na dala elua i ka malama o Dekemaba ae nei." E noi ia ana hoi i dala aha? Eia mai ka haina, I dala no e uku ai no na lilo a pau no ka hoopuka ana i ke kuokoa, a koe iho koena, alaila o ko oukou waiwai puka ia, aole e hoopuka ia ana ke kuokoa ke loaa ole ka puka. Ina me neia, alaila, ua oia aku ka pono o ka poe hui e hoolaha i ka Hoku o ka Pakipika, no ka mea, aole o lakou manao i ka waiwai puka, o ka naauao o keia lahui ko lakou manao nui, o ka loaa o ka waha o ke kanaka maoli e kamailio ai i ke akea.
Ke kahea hou nei ka nupepa kuokoa e kokua ikaika i nui na inoa me ka hoonoho aku i mau luna nana e paipai, Auwe! Ua like no hoi ha ua kuokoa nei me ka Hoku o ka Pakipika ka auhau i ke dala ia hai, kainoa noloko ae o ko lakou waiwai ponoi e uku ai i na lilo a pau. Ke pane nei ua kaula nei, aia a waiwai kuonoono, Eia ka ninau, He poe waiwai kuonoono wale no anei a pau ka hui kuokoa? E hiki anei i ua kaula nei ke hai mai ma ka oiaio, he poe waiwai wale no ka hui kuokoa a pau. I ko'u manao, aole e hiki ia ia ke hai mai ma ka oiaio, No ke aha? no ka mea, I na ia he kaula hai oiaio, e hai mai no ia i kona inoa e like me au nei. Ina o ua kaula nei kekahi o ka hui Kuokoa, alaila, ke olelo nei au, aole no hoi ia he mea waiwai kuonoono, aole ana hana, he kuewa wale iho no.
Ma ko'u nana ana i ka manao o ka Hoku o ka Pakipika, ua hai oia he poe kanaka maoli wale no ka poe i hui e hoolaha ia pepa, he poe waiwai ole ka nui. Aole loa ia i like me ka olelo a ua kaula nei, e olelo ana, "O ka poe hui o ka Hoku o ka Pakipika, ua hoike lakou i ka aoao hinuhinu mawaho a huna i ka aoao kalakala maloko." Ke hoike mai nei no lakou i na aoao elua, he ilihune me ke kuonono ole o ko'u poe, aole no ia poe i pau loa he poe pono wale, auhea la ka huna i oleloia e ua kaula nei. I ko'u manao o ka hui kuokoa, o lakou ka poe huna me ka hapai i ka mikanele i inoa e mahaloia ai lakou. E mahaloia no ka mikanele ma na mea e pili ana i ke ola o ka Uhane. Aka, ma na hana e pili ana i ka waiwai o keia ao, Aole lakou e mahaloia.
O ka olelo a ua kaula nei, "Ua aui ae ka la, o ke akamai ke puolo nei ka naauao iloko o J. W. H. K. a hele aku." Akahi no paha kakou a lohe i keia olelo, he lilo ka ka naauao o ke kanaka ia hai, akaka au ia oe e Waianuenue ma keia olelo au, no kuu aloha ia J. W. H. K. ka hele aku auanei o kona naauao iloko, o lilo i naaupo, aole ia e loio hou ana. E hai mai oe i ka manawa e puka ai ka naauao mailoko aku o J. W. H. Kauwahi i pau kakou, ilaila e nana, no ka mea hoi, ua paa kahi puolo, a o ka hele aku koe, wahi au. J. W. MAKALENA.
Okatoba, 28, 1861.
Ua ike iho nei makou maloko o ka Hae Hawaii o keia pule i ka olelo hoolaha a ka Lunahooponopono oia Nupepa, e hai ana e pau ana ka hoolaha ana o ka Hae Hawaii, ma ka pule hope o keia malama e hiki mai ana.
Aloha ino! a pehea oukou; auhea ka oukou Nupepa? Eia no ka pepa a na kanaka kupa Hawaii maoli i hoopuka ia aku no ka lehulehu, a e lawe oukou e ka poe puni ike, a e kokua pu mai no hoi i kona ola kekahi.
He Ninau.
Heaha la ka mea i like ai o ke Aupuni o Rusia me ka Nupepa i kapaia kona inoa o ka HOKU O KA PAKIPIKA? E hai mai e ka poe akamai. S. POHA.
Ua hoopanee ia ka hai ana aku o ak loaa o ka ninau a S. Poha a kela pule.
Maloko o ka Nupepa Kuokoa o ka la 26, o keia malama i hala aku nei, ua ike ia kahi olelo a W. R. Kalanipoo, a me ke mele ana i haku ai e henehene i ka Hoku o ka Pakipika, aka, ma kanana ana i kela mele aole kupono i ka Hoku o ka Pakipika, he mea hoolealea wale iho no, a he mele maikai no hoi, a e heluhelu auanei na ohana hemolele a lealea, a e kapa auanei he himeni na na mauu o Paredaiso, aole e haumia na keiki, ina iloko o ka Nupepa Hoku o ka Pakipika, ina ua pelapela, a ma na olelo maluna o ka palapala, kupanaha maoli keia a W. B. Kalanipoo, o kona ku ana mai nei no paha la mai ke Okohola i ike mua ole ai, o na Misionari ka poe i kue mua mai i keia nupepa o ka Hoku o ka Pakipika, a hele e hoolaha, a hoohui i mau aha e kue. Make hewa ka olelo wale me ka ike mua ole i ka pono o kela a me keia, make hewa ka olelo ana a hoolaha aku, no ka mea, ke hoike mai nei ka luakini o Hauula, a me na olelo o Rev. L. Kamika, a me ka palapala a Alekanedero ia Nueku, a me ka halawai ma Molokai, a me Hilo. E nana mamua, a ike, alaila, olelo i pololei, aole ka hoohewa a opu ino hoopili mea ai.
Koa Pualu.
Ke hoomakaukau nei kekahi poe kanaka Hawaii ma Honolulu nei, e hoohui i poe koa Pualu, malalo o ka Alihikaua Nui o ko Hawaii nei Pae aina, me ka manao e malama'i ka Hanohano Moi, a me ka noho maluhia ana o ke Aupuni o Kamehameha IV.
Ua halawai lakou maluna o hale makeke ma ka hale Paikau o na koa Pualu haole, i ka po iho nei o ka la 4 o Novemaba; noho like lakou maluna o na noho. Ninau mua ka Luna Hoomalu i na hoa a pau, "Ke ae like nei anei oukou a pau e lilo i poe koa Pualu, malalo o ka alihikaua nui, me ka ike i ka hanohano, a me ka noho maluhia ana o ke aupuni o ka Moi Kamehameha IV"? Ae mai lakou ma ke kaulima ana, alaila, o ka hoomaka like no ia e kakau inoa, me ke kauoha ole o ka hapa nui. Aka, keakea koke ia nae hoi ka hapa uuku e kekahi mau manao kalaea; O ka nui o ka poe a pau i ae mai ma ke kau lima ana, he kanakolu a keu ae.
Kekahi keia o na oihana i manao nui ia ma na Aupuni naauao, ma keia oihana no hoi i kaulana ai ka inoa o kahi poe. Ua kaulana o Rikeke alii o Beritania no kona koa loa. Ua kaulana no hoi o Napoliona Bonebate no kona akamai i ke kaua a me ke koa loa. Pela no hoi o Wakinekona o Amerika a me Garibaldi, Italia, a i keia wa hoi, ke ike nei kakou ma ka kakou mau Nupepa, i ke kaulana o na Gen. o Amerika i keia wa, me ka ike ole i na palapala o na inoa wale no ka kakou e ike nei, o Gen. Layon, Gen. McClellan, Gen. Mc Dowell. Ua kaulana loa hoi ka (Kinai ahi) o Nu Ioka, no ko lakou hoouka kaua ana me ka ikaika loa, a pehea kakou?
Ua ike ia ka maluhia o ke aupuni o Amerika iloko o na makahiki he 50, a keu, aka, iloko o keia makahiki, ke ike nei kakou, ua mokuahana keia aupuni ia ia iho. Eia ka mea kupanaha. I ka hiki ana mai o ka pilikia i ke aupuni, he kauoha wale no ka Peresidena, maluna o na Kiaaina e noho ana ma na moku, "E ke Kiaaina o mea, i mea tausani koa ia oe, a pela hoi o mea." Aka, i ka hiki ana mai o na koa a pau i kauoha ia, ua makaukau loa lakou ma na mea o ka Oihana koa. Eia ka ninau, Nohea ko lakou akamai iloko o ka hookahi? Eia ka haina, no ka malama like o na mokuhui a pau o Amerika i keia mea he "Koa Pualu," me ka hilinai maoli no hoi, i mea e mau ai ka maluhia o ko lakou Aupuni, a pehea kakou? eia, e hele kakou i poe koa pualu, ke hiki mai ka Halawai o ka la 8, o keia mahina.
No ka Hoku Loa mai.
Halawai o na Lunakahiko o Molokai a me Maui, ma Kaluaaha i ka la 10 o Okatoba.
"Ke manao nei makou, ua pono i na kanaka o Hawaii nei, e kokua mamuli o ka nupepa Kuokoa. I ko makou manao e lilo anaia ia nupepa e nui ai ka manao ma Hawaii nei. Aole o makou makemake i ka Hoku o ka Pakipika." Aloha ino no ka hoi.
He wahi ninau ko'u, heaha la na kumu nui o ko oukou makemake ole ana i ka Hoku o ka Pakipika? No ka uuku anei o kona kino? no ka pono ole anei o kana hana? pono no ke kinau, ua haumia paha na olelo? Eia ka lua o ko'u ninau, h e aha hoi na kumu o ko oukou manao nui ana i ka Nupepa Kuokoa, no ka puipui anei o kona kino? no ke kukulu ana anei a H. M. Wini ia nupepa? no ke kanaka waiwai anei a kuonoonoo? e nui loa ana anei ka naauao o keia lahui, ke laha keia nupepa? oiaio anei pela? ua maikai wale no anei kana hana? e ola io ana anei na kanaka Hawaii a nui loa, ke laha mau ia nupepa? e pono no ke ninau a kamakamailio pu?
Nowai la keia mau manao, no na keiki papa no anei o Molokai a me Maui? no na kumu no anei a kakou? no kekahi mau haole kalepa anei e hui pu ana ma ke ano keakea like? no ka uuku anei o ka naauao e loaa ina kanaka Hawaii, ke laha mau ka Hoku o ka Pakipika? no ka hupo anei o ka poe nana i kukulu ia nupepa ke kumu o ka makau ana a keakea wale. Ua kaupaona like anei oukou, ina olelo naauao iloko o keia mau nupepa elua? ua ike e no anei oukou i ka nui o ka naauao iloko o ka nupepa kuokoa? ehia la tona ke kaumaha o ka naauao oia nupepa?
O ka'u olelo hoakaka, ua ike anei oukou ma ka helu mua o ka Hoku o ka Pakipika? e olelo ana, ua kukulu iho o H. M. Wini i nupepa nui e like me ka Polunesia, aole oukou i ike pela, ua ike oukou, nana keiki papa no o ko oukou one hanau i kukulu iho, a