Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 9, 21 November 1861 — Page 1

Page PDF (1.65 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE
I. HONOLULU, NOVEMABA 21, 1861. HELU 9.

 

Hoku o ka Pakipika.

HE INOA NO KA HAKU O HAWAII.

Haku o Hawaii he Inoa,— Kaua,
A Kalohelani no he makua, "
No kuu Haku kino ke aloha, "
No ka lani wai akua, wai kanaka ole, "
A me au kane hanau kama hoi kekahi, "
O lakou no kai luna o Kaala, "
Ua pulu paha i ka ua Koloawao, "
Kilikili hau anu i Malamanui, "
Ke hee koko mai la la i ke kula, "
Aweawe ula i ka maka o Kanoenoe, "
 noe mai ana ia'u ke kuahine o Manoa, "
Ke koi awe ae la la i Kuialauahi, "
A ahiahi oe la naue mai, "
Ike oe, Ike au, pai wale. "
KAPOOLOKU.

Haku o Hawaii he Inoa,— Kaua,
A Kapuaiwa no he makua, "
Halialia aloha au ia Kawaihoa, "
I hoomanawanui i ke anu o ka nahele lehua,
Oia nahele lehua aku a ka Apo, "
I lei no ke kini lawaia o Hanauna, "
No maemae i ka la ka pua o ka lehua, "
E hea mai ana ia'u ke kai hoo-hoholuholu o Kahala, "
E hoi ana au e hee i ka nalu o Kapuni, "
O ka puni a makou me lakou la o ke aloha, "
Alia oe e ke aloha e koi nei i ko'u kino, "
I ike aku au i ke kai ehuehu o Mamala, "
I kahi a makou i noho ai a lua lai, "
A awakea oe la naue mai, "
Ike oe, Ike au, pai wale. "
SIMONA K. KALOA.

Haku o Hawaii he Inoa,— Kaua,
A Muolaulani no he makua "
Nani wale au pua i mohala i ka uka, "
Ke pehi aela i ke ala i Kanehoa, "
Puloku aku la ke kula o Lihue, "
I ke ala hoomaui a ke hau, "
I apoa mai e ka wai opua, "
Na pua lena o ua Koolau la, "
Ke leia mai la e ka makani, "
E ka ihu anuanu o na pali, "
Nana i lawe a ke kaha o Kaiona, "
Inu ka manu walea i ka wai a ka wiliwili,
Hoonenewa newa kela i ka malu Ohai, "
A kahikina la oe naue mai, "
Ike oe, Ike au, pai wale. "
L. M. PUA.

Haku o Hawaii he Inoa,— Kaua,
A Iolani no he makua. "
Anoano mai ana ia'u ka lai o Lele, "
E hoohihi mai ana na lehua o Lihau, "
Ihoa pili no'u ka makani Maa-a, "
He mau hoa kui lima no makou i na hono,
Pohu lai maka maloko o Kekaa, "
He hohonu ka ia na ka umi hau, "
Ke kakua mai la la i ka ua pau pili, "
He ane kokua paha ke Kauaula, "
Ke kau mai nei ka haili o ka moe, "
Ke halialia mai nei i kuu kino, "
Na hana a ka Hoku Pakipika, "
A ka bele mua oe la naue mai, "
Ike oe, Ike au, pai wale, "
D. K. KAMAIOPILI.
Na SIMONA K. KAAI i hoopuka.

He kanikau no Rahaba Kaupea.

                O Rahaba Kaupea, he wahine ia na G. P. Koekoe, o Hauula i make mamua. He diakona hoi ia no ka ekalesia ma Hauula; he wahine i mahaloia, a i aloha nui ia hoi; no kona oluolu, akahai, lokomaikai, a me ka hookipa; i na kamaaina, a me na malihini.
                A i kona make ana i ka malama o Dekemaba 1860, ua nui ke aloha a me ke kanikau ana nona. A ua haku kekahi poe hoaloha ona, i wahi Kanikau nona, e pili ana i kona ano, kana hana, a me kona holo ana i Hawaii; Penei.
1 He uhane he aloha no Kaupea,
O ke diakona ma Hauula,
He wahine ahonui aohe lua,
Kamakahi no ia a ke aloha,
Moopuna kualua a ke akahi,
Ka miona iho nei nalowale loa,
Ua pau ka ikena ka noho ana mai,
Ua pau ka naue ka helena ae,
Ua hoi ua moe ma ka honua,
Ua kau ka uluna o Welehu ka malama,
Ua hele i ke ala hoi ole mai,
Ua hoi ka uhane me ka makua;
Ua wehe i ka pili me ka hoa,
Haalele i na kunane me ka makua,
Me ka lei hemo ole na keiki,
Me ou hoa luhi o ka pono nui.
2 He uhane he aloha no Rahaba,
Ka wahine hookipa aohe lua,
Ua hele ua nalo aole ia,
Ua pau ka panena ka heana mai;
"Ei ae ka ai me ka ia,
E kipa e ai a hele aku,
O ka hale iho no ia moe iho no,
Mai noho a hele ma ke alanui,''
Kui aku e ka lono i na kini ou,
Ke uwe kanikau nei lakou;
"Auhea ae nei o o Kaupea?"
Aia i ka lae o Kumukahi;
"Akahi makou a pololi,
Ua hele ka ai me ka ia,
Anuanu makou i ka hale ole,
Ua pau ke kipana ka helena mai
3 He uhane he aloha no Kaupea,
Ua hele hookahi aohe lua,
Hookahi ka uhane e naue nei,
Ma ke kakai pali o lanakila;
Auwe helu mai no e Ehu, (kaikunane,)
"Auwe kuu nele kuu ilihune,
Ua hele oe la ka imi loaa,
Ka makua hoi o au keiki,
Auwe ko leo i ka pane mai,
Olelo mai oe hele kaua,
Huli ae na lio i ke alanui,
Kau aku na maka i Lanihuli,
Huli aku o ke ola o ko kino,
Aia ke ola i Honolulu,
Kainoa hoi paha he oiaio,
Pau ia kuhihewa ua ike maka,
He uhane ae ale no Rahaba,
Haalele i ka lai o Honolulu,
Holo ana i ke kai o Mamala,
Hee ana i ka nalu o Kalehuawehe,
I walea i ka olu o Ulukou,
Pii ana i ka puu o Leahi,
Nana i ka niu o Waialae,
Ka waiho kahela a Maunalua,
O ka noho nani mai a Ihiihi,
Au aku o ka lae o Kawaihoa,
Oni ana e ka lae o Makapuu,
Au ana i ke kai na moku manu,
Ua manu ka uhane ua lele aku,
Lele ana i ke kai o Kaiwi,
Kau ana i ka lae o Kalaau,
Pii aku o ke kula o Maunalua,
5 Auau i ka wai o Waihi,
I walea ka uhane i ke kui lei,
Ka lehua kaana ku kalia;
Hoolono o ka leo o ke Kioea,
Hoolale mai ana e holo ae,
Ae ana i ka ale o Pailolo,
Hoomaha i ka lai o Lahaina,
Au ana i ke kai o Haha,
Haha na lima i ka aina,
I ka uka wale la o Waimea,
Iho ana i ka pali o Waipio,
Nana i ka wai o Hiilawe,
Ua lawe ka uhane ua lilo aku;
Ku ana ka uhane e Makahuna,
Ua huna, ua nalo, ua hele loa.
Na na HOALOHA.
Hauula, Okatoba 30, 1861.

He Mooolelo no Esetera.

                I ka wa e noho alii ana o Ahauro maluna o na aina he 120. (E noho ana ia ma ka pakaua o Susana,) i ke kolu o kona mau makahiki o ka noho alii ana, hana iho la ia i ahaaina nui na kona poe alii a pau, a me kana mau kauwa, aia hoi imua ona na koa o Peresia, a me ko Media o na kaukaualii, a me na'lii a pau o na aina.
                A hoike oia i ka waiwai nani o kona aupuni, a me ka hanohano o kona maikai nui hookahi haneri me kanawalu na la. A hala ia mau la, hana hou oia i ahaaina hou no na mea a pau i loaa ma ka pakaua o Sutana, no ka poe koikoi a me na makaainana, ehiku la i ahaaina ai. Iloko oia ahaaina ana na mea nani a hanohano loa. O na paku lole huluhulu keokeo, o ke olona keokeo, ka poni ulaula maikai, ua na kiiia i na komo dala maluna o ke kahua pohaku, me ke omaomao keokeo, a me na moni, a me ke ea.
                A iloko o na kiaha gula, a me na kiaha dala ua like ole na ano, a ua nui ka waina maikai e like me ka aoao mau o ke'lii; mamuli o ke kanawai ka inu ana, aole mea nana e koi aku, no ka mea, pela ke kauoha a ke'lii i na mea a pau o kona hale, e hana kela mea keia mea e like me kona makemake iho. iloko oia mau la ehiku i ahaaina ai.
                O Vaseti, ke'lii wahine kekahi i hana i Ahaaina na na wahine alii o ke'lii o Ahasuero. A i ka hiku o ka la i ahaaina ai oia, ua mana ka ona o ke 'lii i ka waina, kauoha ae la o Ahasuero i kona mau alii ehiku e noho kauwa ana nona, e lawe mai ia Waseti imua o Ahasuero a me kona mau alii, a me kona papale alii, no ka mea, oia ke 'lii wahine, e hoike i kona nani a me kona maikai imua o na mea a pau loa, no ka mea, he helehelena maikai loa kona ke nana aku. Hoole ke alii wahine o Vaseti, aole e hiki mai na luna a ke alii i kauoha aku ai. Huhu loa ke alii a wela kona naau i keia mea.
                Alaila, olelo ae la ke alii i ka poe akamai o kona aupuni a me na alii ehiku o kona aupuni e noho ana ma ke aupuni o Peresia, mamuli o ke kanawai, pehea la kakou e hana ai i ke'lii wahine ia Waseti, no kona malama ole i ke kauoha a ke'lii a Ahasuero ma ka lima o na luna, alaila, olelo aku la o Memukana imua o ke'lii, a me na alii, ua hewa o Waseti ke'lii wahine, aole i ke 'lii wale no, aka, i na alii a pau a me na kanaka a pau o Ahasuero, no ka mea, e kaulana aku no ia hana, a ke'lii wahine i na wahine a pau, nolaila, e hoowahawaha no lakou i ka lakou poe kane, i ka wa e laha ai ke kauoha ana a ke'lii a Ahasuero, i Waseti ke'lii wahine.
                O keia hana a ke alii wahine e laha ana i na wahine alii o Peresia, o Mesia, a e hoowahawaha loa ia kou mau Kuhina e na wahine o lakou, a nui loa aku ka huhu, a me ka ukiuki. Ina he maikai i ko ke'lii manao, e hoolaha ia aku no kekahi olelo no ke aupuni, a e kakau ia no ia ma ke kanawai o Mesia, a me Peresia, i hana ole ia, aole loa e hele hou mai o Waseti imua i ke alo o ke alii o Ahasuero, a e haawi aku ke'liii ko Waseti waiwai alii na kekahi i oi aku kona pono i ko Waseti. Aia a hoolaha ia keia olelo ma ke aupuni, alaila, e hoomaikai no na wahine i na kane mai ka mea nui a ka mea uuku.
                Ua maikai keia olelo i ke'lii, a me kona mau Kuhina, a hana aku la ke'lii me na olelo a Memukama, hoolaha ia aku la ma ke aupuni a pau loa. Mahope o keia mau mea i ka wa i maalii ai ka huhu o ke'lii o Ahasuero, hoomanao iho la ia ia Waseti a me na olelo nona, a me ke kanawai i kau ia, alaila, olelo ae la kana poe kauwa e imi i kaikamahine puupaa, a maikai na maka ke nana aku A e hoonoho ke'lii i mau luna ma na aina a pau o kona aupuni i hoakoakoa mai lakou ma Sutana nei ma ka pakaua i na kaikamahine ke'lii e malama na hege i na wahine me ka hoomaemae i na laau ala e nani ai, a o ke kaikamahine a ke'lii e lealea ai, i lilo ai oia i alii wahine.
                Ua oluolu keia mau olelo i ke'lii a hana iho la peia, maloko o Susana ka pakaua kaua kekahi Iudaio o Moretetai kona inoa, he kanaka noloko o ka hanauna o Beniamina. Ua lawe pio ia mai Ierusalema mai ke'lii o ka Iuda ka mea a Nebusanesa i lawe pio ai. Nana i hanai o Esekera ke kaikamahine a kekahi makuakane ona, no ka mea, aole o Esekera makuakane, aole makuahine ua make, ua lilo ia kaikamahine na Moretetai, ma kona hana ana. Ua maikai loa na helehelena o Esetera ke nana aku.
                A laha keia kauoha a ke alii, ua akoakoa mai na wahine puupaa he nui maloko o ka pakaua o Sutana, me Esetera pu kekahi. A maluna o Hege ka luna o ke'lii o Esetera. ua mahalo ka luna no kona maikai loa iwaena o na wahine a pau loa, a haawiia na mea aala hoomaemae a me na mea a pau i hoonani ai, a me na kauwa ehiku nana, i mea lawelawe nona, (oia ehiku wahine.) Ua noho o Esetera ma ka hale maikai o na wahine. Aole i olelo o Esetera no kona lahui a me kona hanauna, no ka mea, ua kauoha mai kona makua hanai nona aole e olelo, a hiki i ka manawa pono e hele ai imua o ke'lii o Ahasuero, no ka mea, he 12 malama e hoonani ai, me ka hamo i na laau ala.
                No ka mea, eono malama me ka aila mura, a eono malama no na mea ala a me na mea e maemae ai, pela i hele ai na kaikamahine i ke'lii, o ka mea ana e makemake ai, oia ka ke alii e lawe ai i kona hale, i ke ahiahi e komo ai i ka hale, a ina mau ko ke'lii manao ia ia, e komo hou no ke makemake ke'lii ai ole e komo, ua hoowahawaha ke'lii, pela ko ke'lii ano mau.
                O Esetera, ua nui kona mahalo ia e na mea a pau, a me ka luna o Hege nana i malama i na wahine. I ka hiku o na makahiki o ko Ahasuero alii ana, i ka malama umi (oia hoi o Tebaka.) Laweia o Esetera imua o Ahasuero ke 'lii, a ua oi aku kona mahalo ia mamua o na wahine a pau loa, a me ke aloha ia, a me ka lokomaikai ia imua o na wahine puupaa a pau loa, a kauia ka lei alii maluna o kona poo, a hooliloia i alii wahine ma ka hakahaka o Waseti, alaila, hana ia i ahaaina nui no na 'lii, a me na mea a pau no Esetera, a ua haawiia ka hoomaha no na aina a pau, a me ka manawalea, e like me ka aoao mau o ke'lii.
                Ia manawa, aole o Esetera i hoike i kona hanauna a me kona lahuikanaka e like me ka Moresetai olelo, ua malama o Esetera ia olelo, ia manawa, huhu na luna elua o ke alii o Ahasuero na mea kiai puka o kona hale, imi iho la laua i wahi e kau ai ko laua lima maluna o ke'lii e pepehi ai, e noho ana o Maresai ma ka puka pa o ka hale o ke'lii.
                A ua ikeia keia mea e Moretekai, a nana i hai aku ia Esetera, i ke alii wahine, a ua hai aku o Esetera i keia mea i ke'lii ma ka inoa o Moretekai, a hookolokolo ia a maopopo, ua li ia laua a make, a ua palapala ia keia mea ma ka buke oihana o ke'lii.
                Mahope o keia mau mea, kaikai ke alii ia Hamana i punahele, a hookiekie loa ia ia maluna o ke aupuni a hoonoho ia ia me na'lii a pau e noho pu me ia, a o na mea a pau o ke alii kukuli lakou imua o Hamana, no ka mea, pela ke kauoha a ke'lii.
                O Moresekai, aole ona kukuli imua o Hamana, no ia mea, ua olelo na kanaka ia ia e kukuli, olelo no o Moresai he Iudaio no wau, ua oleloia keia mea ia Hamana, a ua huhu loa o Hamana i keia hana ana a Moresekai peia, (wahi a Hamana he hoowahawaha,) no ka mea, ua lohe o Hamana he lahui kanaka no kona, nolaila, imi iho la o Hamana e luku i na Iudaio a pau, i ka lahuikanaka a pau e noho ana ma ke aupuni o Ahasuero.
                I ka malama o Nisana i ka 12 o na makahiki o Ahasuero i alii ai, hoolei pu lakou imua o Hamana i hoailona, a hiki i ka malama 12 oia o Asara. I aku la o Hamana i ke alii ia Ahasuero, he lahuikanaka i hoopuehu ia a helelei iwaena o na kanaka, o koa ko lakou kanawai i ko na kanaka e ae a pau, aole hoi lakou i malama i na kanawai o ke'lii.

                A ina he mea pono i ke 'lii e manao e make lakou, e palapalaia, a na'u no e kaupaona aku i umi tausani tarena dala no ka poe malama ia hana, e lawe ia mai iloko o ka waihona o ke'lii, ia lohe ana o ke'lii i keia mau olelo, wehe ae oia i kona komo mai kona mau lima aku, a haawi ia Hamana i ka enemi o na Iudaio. Olelo mai la ke'lii ia Hamana, ua haawi ia ke dala nou, me na kanaka pu, e hana aku oe e like me kou manao ana he pono.
                Ia wa, ua laha koke na palapala i na'lii Kiaaina, na luna, na mea a pau, a ua hoailona ia me ke komo o ke'lii, a ua holo na elele ma na wahi apau e luku, e pepehi ia na Iudaio a pau loa, na mea nui, na mea liilii, na kane na wahine, ma ka la hookahi, oia ka la 13, o ka malama o Adara, a e lawe hoi i ko lakou waiwai pio, na kau ia ke kanawai i makaukau i ka la i olelo ia no ka luku ana.
                A ike o Maresekai i keia pilikia nui o na Iudaio, alaila, haehae iho la oia i kona aahu, a komo i ke kapa inoino, a me ka lehu, a uwe iho la me ke kaumaha loa, a hele oia iwaho o ka puka pa o ke'lii, a ma na wahi a pau loa i laha ai keia olelo luku, nui loa ke kanikau o na Iudaio, a me ka uwe ana, kumakena a nui loa ka poe hookeai, me ka moe ma kahi inoino. A lohe o Esetera i keia mea, nui loa kona ehaeha me ka hookeai ana, alaila, kauoha aku la oia i ka luna ia Hataka e hele e ninau pono ia Moresekai no keia mea, hai maila oia i na mea a pau loa ia Hataka.
                A lohe o Esetera i keia mau mea a Moresetai i olelo mai ai ia Hataka, olelo oia penei, ua ike na mea a pau, a me na kanaka o ke'lii o ka mea e hele iloko i ke 'lii la he kane, he wahine paha, me ke kii ole ia, hookahi kanawai nona o ka make, ke o ole mai ke'lii i ke kookoo gula ia ia i mea e ola ai, aole au i kiina mai e ko alii i keia mau la he kanakolu. Ua hai ia keia mau olelo a Esetera ia Moresekai i kona lohe ana.
                Hai aku la o Moresekai i kona manao i ka luna, i aku la, mai manao oe iloko o kou naau e pakele oe iloko o ka hale o ke'lii, no ka mea, ina e hanau oe i kau olelo i keia manawa, alaila, e loaa no ina Iudaio ka hookeai, a me ke ola mai kahi e mai, a e make ana oe a me ka hale o kou makuakane. Malie paha o kou mea ia e hiki ai i ke aupuni no ka manawa e like me keia.
                A lohe o Esetera i keia mau olelo, kauoha aku la ia ia Moresekai e hoakoakoa mai ina Iudaio ma ka pakaua o Susana nei, e hookeai oukou no'u, mai ai, mai inu hoi i na la ekolu, aole i ka po, aole i ke ao, a owau no kekahi e hookeai, a me ko'u poe wahine, a pela wau e komo aku ai i ke'lii la, aole ia i kupono i ke kanawai, aka, ina e make au, make no. Alaila, hana iho la o Moresekai e like me na olelo a Esetera i kauoha mai ai ia ia. A i ke kolu o ka la, hookomo ae la o Esetera i ka lole alii, a ku aku la ma ka pahale o ke alii i loko o ka hale alii, a e noho ana ke'lii ma kona noho alii.
                A ike mai la ke 'Lii ia Esetera i ke alii wahine, e ku ana maloko o ke keena, loaa ia ia ke aloha ia mai eia, O mai la ke 'Lii i ke kookoo gula ma ka lima ia Esetera hookokoke aku la o Esetera hoopa aku la i ka welaa o ke kookoo alii, alaila i mai la ke 'lil ia ia. Heaha kau e ke 'lii wahine e Esetera, a heaha hoi kau e noi mai ai, e haawi ia aku noia ia oe, ina paha o ka hapalua o ke aupuni.
                I aku la o Esetera, i na he maikai ia i ke 'lii, e hele mai ke 'lii a me Hamana i keia la, i ka aha inu a'u i hoomakaukau ai nona, alaila, olelo aku la ke 'lii e hoolalelale ia Hamana e hana oia i ka mea a Esetera i hoomakaukau ai. A hele mai la ke 'lii me Hamana i ka aha inu a Esetera i hoomakaukau ai. Olelo mai la ke 'lii maloko o ka aha inu waina. Heaha kau mea e noi mai ai? E haawi no ia ia oe? A heaha kau kauoha? Ina paha o ka hapalua o ke aupuni ia, e hana ia no ia.
                Olelo aku o Esetera, ina i loaa ia'u ke aloha a e ke 'lii, a i lealea ke 'lii i ka'u mea e noi aku ai, a e hana hoi e like me ka'u e kauoha aku ai, e hele mai ke 'lii a me Hamana i ka ahaaina a popo a'u e hoomakaukau ai no laua. Puka aku la o Hamana iwaho ia la me ka olioli a me ka naau mama. A ike o Moreuekai ma ka puka pa o ke 'lii, aole i ku iluna, aole i nee aku nona, piha loa iho la ia i ka ukiuki no Moredekai.
                Hoi aku la o Hamana i kona hale, a hai aku la i kona poe a pau a me kana wahine, i kona kiekie a me ka punahele loa i ke 'lii.—
                Olelo aku la o Hamana, aole i hookomo o Esetera i kekahi mea e ae, ia'u wale no a me ke lii i ka aha inu i keia la, a pela i ka la apopo. Aka, he mea ole keia mau mea ia'u, i ko'u ike ana ia Moredekai, e noho ana ma ka puka pa o ke 'lii, olelo mai la kana wahine, o Teleta kana wahine, a me kona poe a pau, e hana i olokea, (oia he amana,) i 50 tuhka ke kiekie, a e olelo aku oe i ke 'lii a popo e Liia o Moretekai maluna olaila, Ua pono ia i ko Hamana manao. A hana iho la i anana nona.
                Ia po, aole hiki i ke 'lii ke hiamoe, a kauoha ae la ia e lawe ia mai ke puke oihana; a heluhelu ia ia imua o ke alii. A loaa ka palapala o ka hai ana a Moretekai no ka manao ino ana o na kiai elua o ke alii e pepehi i ke 'lii a make, Ninau ke alii, he aha ka mea makai, a me ka mea nui i hanaia ia Moretekai no keia mea? olelo aku la na kauwa aohe mea i hanaia nona.
                Ninau mai la ke alii, auhea o Hamana? I maila lakou, eia-e no mawaho o ka pa hale, I mai la ke'lii e hele mai ia iloko, komo mai la o Hamana. Ninau maila ke 'lii ia ia. Heaha ka mea a ke'lii e manao nei i ke kanaka ana e hapai nei? Nalu iho la o Hamana iloko ona iho, Owai ka mea a ke 'lii e manao nei e hapai, Aole anei owau? I aku la o Hanuna, no ke kanaka a ke 'lii manao ai e hapai, e lawe ia mai ka lole alii a ke 'lii i komo ai, a me ka lio a ke 'lii i hooholoholo ai a me ka lei alii e hoolei ia i kona poo.
                A e haawi ia ia mau mea i ka lima o kekahi o na'lii koiki o ke'lii, nana e hoaahu i ka lole i ke kanaka a ke 'lii i makemake ai e hapai, a e hooholo maluna o ka lio ma ke alanui o ke kulanakauhale, a e kala aku mamua ona pela e hana ia ai ke kanaka a ke 'lii i manao ai e hapai.
                Alaila, olelo mai la ke 'lii ia Hamana, e wikiwiki oe, o lawe i ka lio a me ka lole a e hana aku oe pela ia Moretekai, ka Iudaio, ka mea e noho ana ma ka puka pa o ke 'lii. Mai hoohaule i kekahi o neia mau olelo ilalo. Alaila, hana aku la o Hamana e like me ka ke 'lii mau olelo ia Moretekai, hoaahu i ka lole, hooholo i ka lio, kala aku imua o na kanaka- Pela i hana ia mai ai ke kanaka a ke lii i manao ai e hapai.
                Mahope o keia mau mea, hoi aku la o Hamana i kona hale me ke kaniuhu a me ka pulou o kona poo, Hai aku la o Hamana i kana wahine ia Teleta, a i kona poe makamaka a pau i na mea i loohia ia ia. Olelo mai la kona poe akamai, a me kana wahine, ina no ka poe Iudai o Moretekai, ua haule oe imua ona i keia wa, aole oe e lanakila ana. Aia lakou e kamailio ana hiki mai la ka luna o ke 'lii e hele wikiwiki i ka aha inu o Esetera.
                Ninau mai la ke alii ia Esetera, heaha kau mea e noi mai ai? E ke 'lii wahine o Esetera. Olelo aku la o Esetera, e ke alii, ina e lealea ke 'lii, e haawi ia ko'u ola ma ka nonoi ana, a me ko'u lahuikanaka hoi ma ka'u kauoha, no ka mea, ua kuaiia makou, owai, a me ko'u lahuikanaka e lukuia, a e pepehi ia hoi a make.
                I na wa kuaiia a lilo aku makou i poe kaukane, a poe kauwahine, ina ua olelo a'u ke hiki ole i ka enemi e pani i ka hakahaka o ko ke 'lii mea poho. Olelo mai la ke 'lii o Ahazuero, ninau mai la ia Eserera. Owai la ia? Auhea hoi ka mea hoopiha i kona naau e hana pela? O keia enemi ka mea i kue mai o Hamana hewa no, pela aku o Esetera ke 'lii wahine ia Ahazuero.
                Alaila, makau o Hamana i keia mau olelo mua o ke 'lii a me Esetera, ku ae la o Ahazuero me ka huhu a hele iwaho i ka pa kanu o ka hale alii, A ku mai la o Hamana imua o Esetera e noi mai ana i ola nona. A hoi mai ke 'lii mai waho mai, ua hina o Hamana maluna o ka moe o Esetera. Olelo iho la ke 'lii, e pue ana i ke 'lii wahine, Olelo mai la kekahi luna ona, aia ka olokea a Hamana i hana ai 50 kubika kona kiekie. I mai la ke 'lii, e liia oia maluna ona, a lii lakou ia Hamana ma ka olokea ana i hoomakaukau ai no Moretekai, pau ka huhu o ke 'lii o Ahazuero. Ia wa haawi ke 'lii i ka hale o Hamana e luku ia, a me kona koma gula alii ia Esetera e kahea ia na mea a pau e hoakoakoa no ka hoopau ana i na palapala luku a Hamana i na Iudai. A ua kiekie loa o Moretekai maluna o ke aupuni, a me Esetera, a pela i ola ai na Iudaio, a puni ke aupuni. Oia ka mooolelo no Esetera, Pau aku ka'u o ka oukou koe. S. D. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama. Oka. 21, 1861.

Mooolelo o ka hookumu ana o ka Hoku Pakipika.
Helu 2.

                I kekahi manawa mahope mai, palapala maoli aku au ia H. M. Wini, elua a'u palapala ia ia no ke pai ana i ka Hoku Loa o Hawaii, ma ka olelo maoli, me ka olelo haole ole, me ke pai ana nae i ka moolelo o na kanaka kaulana o Hawaii nei, a me na'lii o Hawaii nei, a me na mele maikai, e like me ka Nuhou a J. W. Masi i hoopuka ai i ka M. H. 1854, i $4.00 nae no ka makahiki, a me ke pai ia o na mea hou no ko na aina e, a pela aku, oia ke ano nui o ka'u palapala ia Wini, poina loa ia'u ka la i palapala ai, aole no hoi i kakau au i kope.
                A ma ia mau kope elua, ua kali wale au o ka loaa mai o ka ekemu ia'u, a me ka paneia mai maloko o ka palapala, aole nae he loaa mai? a he hoowahawaha paha ko Wini, a no ia pane ole ia mai. Aole no au i pane hou aku. Eia hou keia.
                I ka malama o Maraki 4, 1857. Ua hookoia ke pai ana o ka Nupepa Hae Hawaii Buke 2, me ka hoomahuahua ana i kona kino $1.50 ka uku noia nupepa. Ua olioli no kakou ia nupepa i ka puka ana ma Hawaii nei me ka pau ole nae o ka makemake, o J. Fuller ka Lunahooponopono. Ua mau ka hele ana oia nupepa, a hiki i ka Buke 6 o ka Hae Hawaii. Ua nui nae ka mahaloia oia nupepa, a ua nui no hoi ka poe hoohalahala, e hoomahuahua i ka pepa; a owau kekahi oia poe hoohalahala, makehewa nae ia hoohalahala ana o makou, me ke kokua ole mai o na kanaka elua tausani a keu, ma ka hoonui ana i ka nupepa Hae Hawaii.
                I ka makahiki 1859 paha, i ka malama o Iulai, ua hoopuka ia mai ka nupepa Hoku loa a na misionari hoolepope; o Henere H. Pareka ka Lunahooponopono, Ua olioli no ka manao no ka ike ana ia nupepa, He kanalua nae ka manao no ka lohi loa, hookahi no pepa i ka malama hookahi. I kekahi manawa, ua halawai no maua me H. H. Pareka, e kamailio pu no ka hoomahuahua ana i kana nupepa, aole nae i hoomaopopo loa ia mai mahuahua paha ia nupepa, "Hoku Loa," ina aole e hele o H. H. Pareka i kumu no ke kula nui o Lahainaluna.
                Ua kakau hoi au he wahi mele no Keawenuiaumi, a me na makani o Hawaii, aia ma ka helu 1 o ka Hoku Loa, Buke 2. I ka akoakoa ana o na misionari hoolepope o Hawaii nei ma Honolulu, i ka malama o Mei M. H. 1860.
                Ua kakau wau i palapala hoopii aku i na misionari hoolepope, e hoomahuahua i ka nupepa Hoku Loa, ma ka hoopuka mau ana i kela hebeboma keia hebedoma, a hala na hebedoma he 52, me ka uku ana nae i $1.00 no ka makahiki noia nupepa.
                Ke kumu nae o ko'u koi ana me ke kakau ia o na inoa he 30, me kuu haawi ponoi aku ia W. P. Alekanekelo, ka mea e noho ana i ka Lunahoomalu ia Ahaolelo, eia hoi, keia, no kuu makemake i na mea hou ano nui mai na aina e mai, i hoolahaia ma ka Hoku Loa, a me kuu makemake nui e paiia na haiao a M. Kuaea, a me S. Kahoohalahala, na mea kaulana o na kanaka Hawaii, i hooliloia i misionari hoolepope, a laua i haiao ai paha na ko laua apana, i lohe ole ia e na apana e ae. Aia hoi ko lakou mea e ike ai, o ka lawe ana i na nupepa Hoku Loa. A e paiia no hoi na haiao a na Misionari hoolepope haole, e noho nei ma ko Hawaii pae aina. Oia ka mea a'u i palapala aku ai ia lakou.
                A i ke kali ana me ka manao e ekemuia mai, maloko o ka palapala paha, a me kekahi ano e ae. I kekahi wa, halawai maua me Rev. L. Kamika, e ninau aku ana wau no ka hoomahuahuaia o ka Hoku Loa, hoole mai kela, "aole e hiki, aole lunahooponopono, ua hoi o H. H. Pareka i Lahainaluna, aole mea hooponopono," wahi ana, pela paha, aole paha. Nolaila, ua ko ole hou no ka makemake.
                A i ka la 5 o Dekemaba 1860, helu 36 Buke 5 o ka Hae Hawaii, Ua hoopuka mai o S. B. K. (oia hoi o Kaulia o Kikihale o Honolulu,) he palapala hoohalahala, e hoomahuahua no ka Hae Hawaii, i palua kona kino nui i ko ka Hae Hawaii, e paiia ana ia manawa. Ua ae mai o J. Pula e hoomahuahuaia kona nui i ka palua o ka Hae e paiia ana ia wa, a e palua no na uku, i ka $2.50 a emi mai paha i ka $2.00, ke nui nae ka poe makemaka.
                A i ka helu 37 oia Buke 5 no, o ka la 12 o Dekemaba 1860. Ua hoomaopopo mai o J. Pula ka Lunahooponopono o ka Hae, i keia mau olelo malalo iho, no hoomahuahua ana o ka Hae Hawaii, eia malalo iho kana mau olelo.

No ka hoonui ana o ka Hae.

                "O keia manawa no ka wa kupono e hoohulihuli, a e kukulu i ka olelo no ka pono a pono ole paha o ka hoonui ana i ke kino o ka Hae; no ka mea, i kakali oukou a pau keia buke, mamua o ka hoakakaia ana mai o ko oukou makemake, aole e hiki ke hoonui ae, ke pai nei makou i keia pule i wahi pepa manuahi, i ike iho oukou i ke ano o ka pepa ke hoonuiia ae; aka, eono wale no aoao i keia pule, aia hoonuiia e like me ka mea e manaoia ana, ewalu no na aoao. Ina e hookoia ia manao, ina e hoopomaikaiia oukou, no ka mea, e paiia ana no na mele, na kaao, na nuhou o kela ano keia ano no na aina e, ano keia pae aina kekahi, na palapala paio, a me ka hoopaapaa ma ke ano oluolu, aia mea ae ia mea ae. Owai anei la ka mea minamina i ke dala hookahi hou aku, ke loaa ia ia i kela pule keia pule i ewalu na aoao i piha i na mea momona e like me ka mea i oleloia maluna. Minamina no paha ka naaupo, aole nae i minamina ka poe ano nowelo. Nolaila, e noonoo iho oukou na hoa o ka Hae, e noonoo me ke akahi, aia a loaa ia oukou ka manao paa, alaila e hai mai imua o ka lehulehu i loheia."
                Oia na manao maikai o J. Fuller i hai mai ai imua o ka lehulehu. I hea la na Luna o ka Hae Hawaii ia manawa, i hea la o Punimaemae ma, ilohe ole ai i keia kahea a J. Pula, e paipai i na kanaka, e hoomahuahua i ka poe e lawe i ka Hae Hawaii.
                Eia paha, no ka ike paha o Punimaemae, e hoopukaia na mele, a me na kaao, nolaila, hiamoe oia, aole ekemu mai. Owau, ua paipai no wau i ka'u poe lawe Hae oia Nupepa nui, ua ae mai no lakou, eia hou hoi.
                Ua hoopukaia mai ka palapala a J. P. Kauwalu o Waialua, a me J. W. B. Kaulainamoku o Honolulu ma ka helu 39 aoao 166, Buke 5 o ka la 26 o Dekemaba 1860, e ae ana e hoonui i ke kino o ka Hae Hawaii, me ka ae aku e uku i na dala $2.50 paha. A e noi mai ana o J. P. Kauwalu, e hoopuka kekahi helu nui, hoikeike i ke kii o ua pepa la, Nolaila, manao iho la keiki o ke kuaaina e puka io ana ka nupepa nui.
(Aole i pau.)

No ka olelo Nane.

E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe:
                E nana pu mai kakou i ka pololei, a pololei ole o keia wehewehe ana, no ka hailoaa o ka olelo Nane a Kalaiolele i hoopuka ia ma ka Helu 3, e like me kou noi ana mai, e hai aku no au ma ka mea kupono i ko'u noonoo ana iho, aka hoi, ina ua ike oe, ua hili a huhewa keia wehewehe ana, e kapae malie ae no me ka mahalo iho. E nana hou ma ke kumu o ka mea i manao ia. E kau ana kekahi Moohueloawa nui ma ka mauna Kalemela, 1,861 anana kona loa, e hai pokole aku no au, o ka makahiki akahi tausani ewalu haneri kanaono ku mama kahi no ia, oia ka Moohueloawa nui i hoike ia mai ma ka pane akahi, a ma ka pane elua hoi, "E hiki mai ana he mea oi aku kona loihi ma mua o ko'u, eia kona haina, o ka makahiki