Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 10, 28 November 1861 — Page 1

Page PDF (1.64 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, NOVEMABA 28, 1861. HELU 10

 

Hoku o ka Pakipika.

He inoa no Kaikeaouli, i ili mai iaia mai ka poe Kahiko mai.

O ka hanu po lani o Waikulono,
O Waikulono o ka po o Peheekolo,
O Kanakulu i ke kai haale o Umi,
O ka ape ka hua i ka polo he 'Lii—e,
He 'Lii no ka lolo ahikanaka,
He pua hoomaui mae i ka la,
O Keaweikekahialiiokalani,
E kapu o—e.
He kapu no na lani hua ke mulea,
He hua lau ke mule awahia la,
He liko he mio he lau ia no Keaka,
Na lani pipio lua i laha'i,
Laha ka weli kalina ka pua o Kea,
Keakealani wahine—e—euwe,
Hoowahine hookane ana ke aloha,
Hoi ia nei i lahui ai,
Paoa hewa loko ia ia la,
I paoa i ke aloha e—e—oia—ne—i,
O ke aloha ka mea i hookoe,
Nana ia ka manao a kaawale,
Waiho e aku la ka lau o ka moe,
Kalilolilo aku la mehe la loa la,
Ke kuukuu i ka mali kaa o ka leo,
Loli aku la Kuamoo o ka makemake,
Kaao aku la mehe hala ua pala la,
Ka helelei ahu i ke ka o ke kana—ka,
He kanaka au no ke aloha mamua,
Ua okoa iho nei keia maua—awe,
Huli hoano iluna o Puna ka makani,
Komo wehe ho'a i ke oho o ke Kalukalu,
I ke oho puneki pua o ka manu,
Manu hoolala ili a aai,
Nana iho o ka uli a ia hoa,
O ka meheu a ke hoa nahelehele,
Ke ea aku i ke kahakai o Kapaa,
O ua kalukalu moe ipo la ne—ei,
Moe ko kino io ia nei ka manao,
E hoalala nei i kuu hiamoe—oe—lae
O Kahailani Kohaiauilawakea,
O ka aui i ka lele ana hilo,
O newa o ka pola ka o ka lupe Kohailani,
O Kawau kaohele Kaalaneo,
Kaalaneo ili ke kai ka wai,
I noho i ka wai a nokule ka ili,
He ili ehu ia no Kalakauaehu,
No Kukaeleiki a hua ka la—ni,
Oia—na.
Oia o ka loiele hihi o Hema,
O ka welu lani i mamaka ai na lii,
O ke ohi kupu lau niope o Kapulani,
I hoolala i paipaia ka lau,
Aohe lulo i ka wilia e ka makani,
O ke kumu i ka uka ka manomano,
O ke kauhi o ka lani ka pua Kiha,
O ke lii nana i hoano a lu—na-ue-eue,
He luna au he honua nalu no ka moe,
He nana makahiki i ikea,
I kea he mau aloha ia e noho nei la—aha la,
Noho ia olua—e—e—oia—nei,
Nonoho ia olua i Kaluaapana,
I ka hana walea o kahiki he lua lai,
He po no ka po, he ao no ke ao,
Aole a olua lani e ike,
Ua hihia loko ua miko i ka manao,
Ka olua uha kahi he aloha,
Hana lei ka hana e o e maniheu,
E o e kulua e lilo ai ka aha,
Ka hana hemolele i ikea ka maikai,
Maikai iho la ua kau ka la—au,
Hoolaau ana ke aloha ia nei,
Ka ua ana ia'u i lawelawe,
I ohua noho hale no ke alo—oha,
Lele kulu paka ka ua iluna o ka hala,
Hoonei i ka ha milo ka hinano,
I Koona ka newa ia o ka lehua,
Na haluku wai a ka manu i hana,
I hana hoale i ka liko o ka ohia,
I ka liko i ka pulolo o ke aalii,
Ua napele wale i ke kimoa e ka ua,
Paa ke koko hana hemo mai o ke ki,
Ua niua eha wale i Kaniahi—ku,
Kani hoihoi ana ka aka iki iloko,
Ua hene wale i ka loaa ia ia la,
HULAMA.
Kalaiokaina, Auanakeu, Kona, Hawaii.

HE KAAO NO HESINI.
Helu 1.
I unuhia mai mailoko mai o ka Arabian Nights.

                Ma ka Aina o Arabia, kekahi kulanakauhale o Balakola ka inoa, noloko o ua kulanakauhale la kekahi keiki o Hesini ka inoa, a penei ka mooolelo o ua Hesini nei.
                Elua laua keiki a ko laua mau makua, a i ka make ana o ka makuakane o laua nei, hooili ae la oia i ka hooilina a pau maluna o ke kaikuaana o Hesini, a o kahi hooilina o ua Hesini nei, he wahi Buke uuku, a o ka waiwai o ua wahi Buke nei, oia ke akamai i ka hana ana i ke gula maoli, i gula pepeiao, a komo lima paha, a me na mea like, oia ka hana mau a kona makuakane, o ka hana gula, aole oia i ao aku i kana oihana i kana mau keiki, a i ka make ana o ka makuakane o laua nei, ua ili aku ka nui o ka waiwai a pau maluna o kona kaikuaana, a o ua o Hesini a me kahi makuahine o laua nei, malalo aku o ke kaikuaana o Hesini, o ka hana mau a ko laua nei makuahine, o ke ao mau ia laua nei i na mea o ka Uhane, a me ka pono o ke Akua o ka lani.
                O ka hoomaka ana o ua Hesini nei e hana i ka "oihana hana gula;" hoi aku la oia a hi noho paa, mai ke kulanakauhale aku, ia ia nei nae i hiki ai i ke kulanakauhale; hoolimalima iho la keia i wahi hale hana (Shop) no ia nei. Hoomaka iho la keia i ka hana ana, kii aku la keia i ke auka a me na pohaku gula, a ka makuakane oia nei, lalau ae la keia, kahi Buke a ia nei, nana iho la iloko o ua wahi Buke nei, ike iho la keia i ke ano o ka hana ana i gula pepeiao, a i komo lima, a i pine gula, pela ka ia nei ao ana i ka hana gula a hala paha na la ekolu, ike ae la keia i kekahi kanaka e maalo ae ana mawaho o kahi hale hana oia nei, a hele mai la ua kanaka la, a kiei mai la ma ka puka, a ike aku la keia, i ua kanaka nei, hookipa aku la keia me ka leo oluolu loa, me ka i aku, e kuu makuakane aloha, e oluolu auanei oe, e hookomo i kou poo, maloko o ka malu o ka hale ekaeka? o kau keiki ilihune pane aku la ka malihini. "E kuu keiki maikai, o na olelo a pau i puka mai mai kou waha, ua like no ia me ke kuana nui o ka Makalii, ka mea nana i hooulu mai na kula wela panoa i ka La, pela no hoi oe i hooulu mai nei i ka manao aloha i loko o'u," komo aku la ka malihini, a noho pu iho la me ia nei, ike aku la ka malihini i na mea a pau a ia nei e hana nei, i aku la ia ia, "ka! he hana gula ka paha kau hana e kuu keiki;" ae aku la keia. Kahaha! wahi a ka malihini, o ka (Gold Smith) hana gula o ko makou wahi, aohe i like loa me kau e hana nei, he hiki loa ia lakou ke hoolilo i ke pa puna i gula, olelo aku la ka malihini ia Hesini, "e kii aku oe i apana papuna nahaha, a e lawe mai ia mea imua o'u" kii aku la o Hesini a lawe mai la, hookahi papuna okoa, olelo aku la ka malihini, e wawahi iho oe a okaoka liilii loa, a e kui ia ia a wali mamau, e like paha me ka poi paa, ke hoohalikeia, hana iho la o Hesini e like me na mea i olelo ia ia ia, a lawe mai la imua o ua kanaka nei, hou iki iho la ua kanaka nei he wahi wai iloko o kahi omole uuku, a lilo ae la i auka gula, makemake loa iho la o Hesini i keia mea a ka malihini i hoike ai ia ia, me ka olelo aku e ao mai ia ia, ae aku la ka malihini, me ka i aku ia ia, e lawe e kuai i ua auka gula nei a laua i ka Makeke, a o ke dala mua e kuai ia mai ana ia ia, oia kana e lawe mai me ke kuai pu mai nae i mea ai na laua nei.
                Hele aku la ua o Hesini, a kuai aku la i ka auka gula a laua nei, no na dala he kausani a keu, ike iho la keia i ka nui loa o ke dala a ia nei, pihoihoi loa iho la keia, a no ia pihoihoi no o ia nei, poina keia i ke kuai i ka io bipi, o ka popo palaoa wale no ka ia nei i kuai, hoi aku la keia a hiki i ka hale o laua nei, me kahi makuahine, haawi aku la i ka popo palaoa i kahi makuahine, me ka i aku, e hoomakaukau iho i wahi mea ai na kaua, e kii ae hoi au i kuu makamaka.
                Hiki aku la keia i kahi hale hana oia nei, ike aku la keia i ua malihini nei e noho ana no iloko, komo aku la keia me ka olioli o ka manao, a pane aku la i ua kanaka la, eia ke dala a kaua la, i kii mai la hoi au ia oe, e hoi kaua e paina, ae aku la ka malihini, a hoi aku la laua nei i ka hale, i ka hiki ana aku i ka hale, ike aku la ua malihini nei i ka papaaina, he palaoa wale no ko luna me ka paakai, aole he bipi, kahaha iho la ua kanaka nei iloko o kona naau, me ka i iho, "kumakaia maoli ka hoi keia wahi keiki ia'u, ae, mai kuhi hoi oe o oe wale no kai ike i na e ike iho ana hoi oe i ko make ia'u."
                Hoomakaukau iho la lakou nei e paina, ninau aku la ua kanaka nei ia Hesini, auhea ka hoi ka kakou bipi? e holo hou aku hoi oe a kuai mai hoi i wahi io bipi pulehu (Beefsteak) na'u, a holo aku la o Hesini, hoomaka iho la ua kanaka la e ai i kana mau apana palaoa, a pau na apana palaoa a ia nei i ka ai, hiki mai la hoi ka bipi pulehu a ua kanaka nei, ai aku la ua kanaka nei o ka bipi wale no hoi, a pau ka ai ana a lakou nei, olelo aku la ua kanaka nei, e pii hoi paha kaua i uka hoi e ao ai ia oe, ae aku la o Hisini, hele aku la laua nei, a waena konu o ke alanui, ike ae la ua o Heseni i ka napoo ana o ka la, haupu ae la ia i kahi makuahine ona, me ke kani iho o ke u; ike mai la no ua kanaka nei, ninau mai la ia ia nei, heaha hoi ia au i u iho la? olelo aku la ua wahi keiki nei, aole! i haupu wale iho la no au i kuu wahi makuahine, no ka mea, he mea mau loa i ko'u wahi makuahine.
                Ina e napoo aku ana ka la, alaila, olelo mai la kela me ka leo oluolu, a ano aloha, e i mai ai. E kuu keiki, ke kokoke nei ka la e napoo, e pau ana kona malamalama olinolino maluna ou, a e aui ae ia mai ou aku, ma ka nui lokomaikai o ke Akua o ka lani, ua loaa ia oe ka malamalama kupono, e hana ai oe i kou mau pomaikai a pau i keia la, nolaila, ke kauoha oluolu aku nei au ia oe, e hoomaikai oe i ke Akua, ka mea nana i malama mai ia oe, i keia la, alaila, pule iho la a pau hele aku la au e like me ko'u makemake a pela wale ae la no hoi au i haupu ae la la, (o ke ano o keia kanaka, he kanaka ano Debolo,) olelo ae la na kanaka la, ka! e aho no hoi ha ko kaua hoi i ko hale e moe ai, ae aku la ua wahi keiki nei.

                Hoi aku la laua nei a hiki i ka hale ua poeleele loa ia wa, komo aku la laua nei a ike mai la kahi makuahine oia nei olelo mai la ia ia nei. "E kuu keiki, pehea ka loihi o kou manawa i koe? i hoomaikai ole aku ai oe i kou Akua mamua o ka napoo ana aku o ka la, ano la! e hoomaikai aku oe i kou Akua, mamua o kou hoi ana i kou wahi moe," noho iho la laua nei, a hoomaikai aku la i ke Akua o ka lani, (oia hoi ka pule ohana,) a pau ka pule ana, hoihoi aku la keia i ka malihini, ma kekahi rumi o laua nei, (oia hoi, e kona wahi rumi moe no ia,) a haawi aku la keia i kahi moe (bedstead) oia nei no ua malihini la, a noho iho la laua nei me ke kamailio pu, a hiki i ka wa moe, olelo aku la keia, e moe laua nei, ae mai la kela, a moe iho la keia iluna o kekahi pahu holowaa loihi, o ua malihini nei hoi, iluna o ka moe; (o ka hele aku keia i ka pilikia o ua wahi keiki nei la,) moe iho la laua nei, a aohe i liuliu iho, ala mai la ua malihini nei, a nana mai la ia Hesini, ike mai la ua hiamoe loa o Hesini, ala ae la ua kanaka la, a kahea aku la ia Hesini, "ke ala mai nei no oe," kahea aku la keia, a no ke ala ole o ua wahi keiki nei, hopu iho la ua kanaka nei i kahi ukana ana, (he wahi pahu hahau,) a hele aku la, me ka ike ole ae o ua wahi keiki nei, ua kaia loa ia iho la e ka hiamoe, mamua o ka hele ana a ua kanaka nei, ua ike iho la keia, ua hiamoe loa ke keiki, hooluliluli aku la keia, a o ke ala ole ae, wahi iho la keia i ua wahi keiki nei i ka huluhulu a paa, hapai ae la iluna, a wehe ae la i ke pani o ka pahu, o ua wahi keiki nei e moe ana a hookomo iho la i ua wahi keiki nei iloko, me ke ala ole ae o ua wahi keiki nei, a komo iloko, papani iho la keia i ka pahu, a kakia iho la i ke kui maluna. O ke kumu o ka huhu ana o keia kanaka ia Hesini, o ka hanai ana o ua o Hesini, i ua kanaka nei, i ka paakai, no ka mea, he mea kapu loa ia ia lakou, aohe e ai i ke paakai, a o ke Akua hoi o ua kanaka nei e hoomana ai, o ke ahi; oia kona akua e hoomana ai.
                A paa iho la o ua o Hesini iloko o ka pahu, hele aku la ua kanaka nei i ka uapo e hoolimalima i moku, a loaa aku la ia ia nei kekahi Kapena moku, olelo iho la laua nei no ka hoolimalima ana i ka moku, a holo ia mea ia laua nei, olelo aku la keia i ua Kapena nei, e olelo aku oe i ou mau kanaka, e kii i kuu wahi ukana, he wahi pahu, kuhikuhi aku la keia i ke alanui, a me ka hale, a me ka rumi oia nei i moe ai. I ko oukou kii ana, e akahele oukou, mai hoonioni, mai walaau oukou iloko o ka rumi, a hiki mai kuu wahi ukana i ka moku, alaila kakou holo; kii aku la ua poe kanaka nei, i ua pahu nei, a hoouka aku la iluna o ka moku, (aohe i ike iki kahi makuahine o Hesini i keia hana ino a keia kanaka) o ka holo aku la no hoi ia o lakou nei ia po, a ao ia po, ike aku la lakou nei ua nalowale ka aina, lawe ia mai la ua pahu nei o Hesini imua o ua kanaka nei, wehe ae la ua kanaka nei i ke pani a ala ae la ua o Hesini, a lele ae la mawaho o ka pahu.
                Akahi no a ike mai ua kanaka oluna o ka moku, he keiki ka ko loko o keia pahu, hooku ia aku la ua wahi keiki nei ma ka pelekai o ka moku, me ka nakiikii ia o na wawae i ke kaula, a noke aku la ua kanaka nei i ka pepehi, i ka hili, i ka hahau i ke kaula i ua wahi keiki nei, maluna, malalo, ma na wahi no a puni o ua wahi keiki nei, a aneane ua wahi keiki nei e nawaliwali, hina iho la ilalo ke alo, a aki iho la na niho i ka oneki o ka moku, ike iho la ua kanaka nei ua kokoke e nawaliwali ke keiki, olelo aku la oia i ke keiki me ke kuhikuhi aku i kekahi ahi nui e a ana i pahiku ia kona enaena, Ea! e ke keiki, ke ike nei oe i keia ahi nui e a nei, nolaila, e kukuli oe a e hoomana aku ia ia, alaila e hoola aku au au ia oe, a i kukuli ole mai oe, he oiaio, e pepehi aku no au ia oe, a make, a na kou akua au e hoomana nei, nana e kii mai e hoola ae hoi ia oe, malia hoi o ike mai auanei ko Akua i ko pilikia kii mai hoi e hoola ia oe, hoomanawanui ae la ua wahi keiki nei i ke ku iluna, a pane mai la ua kanaka nei, me ka hoohiki ma ka inoa o Alahe, (oia ka inoa o ke Akua ma ka olelo Arabia,) wahi a ua wahi keiki nei, ke hoohiki aku nei ae ma ka inoa o Alahe, ka mea nana i hana ka lani, a me ka honua, a me na mea iloko o laua, kuu akua hoi a'u e hoomana aku nei, aole loa au e kukuli, aole no hoi au e homana iki aku i kou Akua au e olelo mai nei, ike iho la ke kanaka, aole e ae mai ana ua wahi keiki nei i ka hoomana aku i kona Akua, wehe ae la ia i ke kaula o ke keiki i nakinaki ia ai, a hookuu ae la, noho iho la lakou nei, me ka hoomalimali aku o ua kanaka nei i kahi keiki, ike iho la ua kanaka nei, aole i hooko ia kona makemake maluna o ke keiki, imi hou iho la ia i hana hou nana maluna o ke keiki. I ke kolu o ka la o lakou nei i ka moana, ike aku la lakou nei ma kekahi aoao o ka aina i kekahi ululaau kokoke ma kahakai, nonoi aku la ua kanaka nei i ke Kapena, e hoopae aku ia ia nei, a me ua wahi keiki nei ma keia wahi, a ae mai la ke Kapena, hoopae ia aku la laua nei, hele aku laua nei a waena konu o ka ululaau, hookani iho la ua kanaka nei i kahi pahu ana, i lo-a no i ke kani ana o ka pahu, e puka mai ana elua Kamelo, oia ke alanui o laua nei e hele ai, ia laua nei e hele ana iwaena o ka mala o ka ululaau, pololi iho la ua wahi keiki nei, o Hesini, hai aku la keia i kona pololi i ua kanaka nei, lele iho la laua nei i lalo, a hookuu aku la i na Kamelo, kii aku la ua kanaka nei i ke oka laau, a hoolilo iho la i popo palaoa, haawi aku la keia na Hesini hookahi popo, a hookahi no hoi nana.
                Haele aku la laua nei malalo o na ululaau eia nae ua wahi keiki nei mahope iho o ua kanaka nei, ia ia nei e hele ana mahope iho o na kanaka nei, ike aku la keia i keia hale alii nui (Castle, nui a nani, a hanohano no hoi, me ka i iho iloko o kona naau, o ke keu keia o na hale maikai a'u i ike ai ma ke ao nei, ike mai la no ua kanaka nei i ka mea a ko ia nei naau e hana nei, ninau mai la ia ia, heaha ia au e hamumumu mai nei? olelo aku la keia. Ka! heaha mai ka hoi kau, o keia hale nui maikai hoi paha e ku nei i waena o ka ululaau la, ke manao nei au, aole loa a'u hale maikai i ike ai ma ke ao nei e like me keia, o ke keu keia o ka hale maikai; hai aku la ua kanaka nei. O keia hale, he hale alii keia no na kaikamahine akua ehiku.
                A pau ae la ka laua nei kamailio ana, hele aku la laua nei, a hiki i kekahi alanui mana olelo aku ua kanaka nei, o keia alanui auanei e moe nei la ea, o kou alanui ia e hele ai, hele no hoi oe me kau wahi popo palaoa no hoi, i hele auanei oe a i loaa ia oe auanei kekahi manu nui e lele mai ana la, o ko alanui ka hoi ia e hele ai, na ua manu la ka hoi ia e lele mai a loaa oe, a moe mai auanei ua manu la mamua ou, alaila kau iho oe maluna o ua manu la, a nana ia e lawe aku ia oe, i hele auanei olua me ka manu, a hiki i ka piko o kela puu kiekie la, alaila, lele ae oe ilalo, aia iluna o ua puu la ka waiwai, ke gula a me ke dala, e ohi no hoi oe i ka waiwai e lime kou makemake, a pau no hoi kou makemake, alaila, kau ae no hoi oe maluna o ua manu la, a na ua manu la ia e hoihoi ia oe i kou wahi, ae aku la keia, a hele aku me ka mea i olelo ia mai ia ia nei, ia ia nei e hele ana iwaena o ke alanui, ike aku la keia i kekahi mea nui e alai ana i ka malamalama o ka La, hoomaopopo loa aku la keia i ka nana ana i ua mea nei, ike maopopo aku la keia, he manu, hoomanao ae la keia i ka mea a ua kanaka la i olelo mai ai ia ia nei, Ka! wahi a ua wahi keiki nei, o kuu alanui ka paha keia a ua kanaka nei i olelo mai nei ia'u; alaila hoomanao ae la keia i ka inoa o ke Akua, E hoomaikai ia ka Inoa o Alahe, (Iehova ma ka olelo a ko Arabia) ka mea nana i kokua mai ia'u, iloko o na pilikia i kaahope ae, a pela no hoi oe e kokua mai ai ia'u, iloko o na pilikia e hiki mai ana, a mau loa aku i ke ao pau ole, Amene. A pau ae la ka pule ana a ia nei, ike aku la keia i ua manu nei, e lele mai ana e kokoke i ke alo oia nei, a hiki mai la ua manu nei, kau ae la keia iluna o ka manu, a lele aku la iloko o ka lewa.
                Lawe ia aku la keia e ua manu nei, a hiki pono iluna o ka piko o ua puu nei, hoolei aku la ua manu nei ia ia nei, iluna o ua puu la, ku iho la keia iluna o ua puu nei, ike iho la keia, he iwi kanaka ke waiho ana, a he poo kanaka, maopopo iho la ia ia nei, ua lawe ia mai keia iluna o ua puu nei e make ai, me he mea la, eha wale no anana ke anapuni o luna o ua puu nei, nana aku la keia ma kahi aoao o ua puu nei, ike poliuliu keia ia lalo, ma kahi aoao hoi o ua puu nei, he one olalo, ma kahi aoao hoi, he ululaau o lalo, haule no make loa, a ma kahi aoao hoi, ike iho la keia i na ale o ka moana, e poi ana malalo o ke kumu o ka pali, maopopo iho la ia ia nei, aohe wahi oia nei e ola ai, noho iho la keia, uwe i ka make, a pau ka uwe ana, pule aku la keia i ke Akua.
(Aole i pau)

He wahi Kaao no Mokulehua.

                O Wakea, oia kona kupunakane, o Papanuihanaumoku, oia kona kupunawahine. Hanau o Hiikua he keikikane, i hoowiliwili ai i ke ahiahi, a hanau i kakahiaka, laweia a kalewanuu, a ka lewa lani, i ka pihe o ke'kua, ilaila au e noho ai. O oe ia—e—aloha.
                O Kanikaniaula la kuu kupunakane, o Hinalahalaha la kuu kupunawahine. O keia kupunakane o Mokulehua, oia ka mea i hooliloia i Akua nona, aia nae a maopopo aku.
                O Lonoikamakahiki oia ka makuakane o Mokulehau, o ke 'lii o Haehae, oia kona makuahine i hoowiliwili ai i ke ahiahi i hanau i ke kakahiaka laweia a loko o Mauumae, ilaila ko Mokulehua wahi i hanai makua ole ia ai, o ka Pololei o ka nahele kona hoa lealea ma ia noho ana. Owau ia.
                Eia keia, o na makua o Mokulehua, a me na kupuna, oia o Wakea ma, aia no i kai o Mauumae. Ke noho nei o Mokulehua i Mauumae me Kanikaniula, kona kupunakane Akua ona mahope, a me na kaikaina o Kanikaniula; oia na kahu o ka hanai a lakou. O Kualanakila, o Kualanakilanui, o Kualanakilananai, o Kualanakilapohaku; eha keia poe, a o Kaulukauluna; o Kaulukaulalo, o Kaulukaaikahanahanai, ekolu keia poe. No kela poe kanaka a eha i hai mua ia, eia ka lakou mau keiki, o Weloua a me Welola, he mau keikikane, a na ka poe ekolu mahope iho, eia ka lakou mau keikikane, o Keaoiluna, a me Keaoilalo, o lakou na kahu o Mokulehua o ka noho ana i Mauumae.
                Ia noho ana a nui o Mokulehua, ua pii pu mai kona nani a me kona maikai, ua nohea na maka ke noho mai, ua ai pono ka manu iluna ke nana 'ku; a i kuu manao wale ana, nana no ka lai ke naue ae. Ia ia, kuko na kahu o Mokulehua e hele e imi i wahine na ka hanai a lakou. Kuka lakou i ka mea nana e huli ka wahine a ka hanai a lakou. Ma keia hana ana a na kahu, me ka lohe ole o na makua, a me na kupuna i kai, e hewa auanei mahope.
                Ua pono i ko lakou manao, o Kualanakila ka mea e hele, oia ka hope mai o Kanikaniaula. Ia wa hele mai o Kualanakila a hiki ma kahakai, o ka mahiki, o ka pohuehue, kiola aku la keia iloko o ke kai, a ae aku la no hoi keia mahope. Ia wa no, e lawe aku ana o Keaumiki a me Keauka ia ia nei, aole okana mai o ua mea he holo, o koia nei lilo mai la no ia, ia hele ana mai aia nei, a hiki mua keia i Laniku; a i Lanimoe, a Laupala, i Nihoa, i Kamokumanamana, i Kuaihelani, i Hanakaieie, i Onuiki, i Onunui, i Kapuuoneiki, i Kumumahane, i ka moku o Kamohalii, ilaila, ike keia i ka a mai o ke ahi a ka Pele, alaila, pae keia i uka o keia aina. Ia Kualanakila e noho ana ma kapa o kahi ana i pae aku ai, ike aku la keia i keia poe wahine ekolu e iho mai ana. O keia poe wahine, oia o Pueo a me kona mau kaikaina; o Kapawakeaiki, o Kapawakeanui, mamua mai o laua o Pueo, halawai pu iho la lakou nei ilaila, i aku no hoi keia, ke haele mai nei hoi oukou, ae mai no hoi lakou la, ae, ke haele aku nei no hoi makou ma kahakai aku nei, alaila, ninau mai no hoi lakou la; a ke hele mai nei hoi oe, alaila, pane aku no hoi kela, ua hanai i ka hanai a ui, a kanaka maikai, o ka wahine ole, oia ka mea i ikea'i o keia aina la, pane mai o Pueo, hele auanei oe a ihea kahi e loaa ai o kau wahine? pane aku no hoi keia, "ihea hoi," aole paha e maopopo ia'u ka loaa o ka wahine o keia wahi, e like me oe ka ui la. Ia manawa, pane mai o Pueo, aole o'u ui, he mai iho nei ko'u i keia mau la. I aku no hoi keia, aole no hoi ou mai la, he ano ola wale no. Pane mai no o Pueo, he mai ko'u. Ua mai o Pueo he ohao, ua inoino ka opu, ua lapaauia a ola, olelo hoi ke kahuna e auau mau i ke kai i kakahiaka, i ke ahiahi, pela e hana ai a kualima. Oia ka mea i halawai pu ai lakou nei. Ia lakou e kamailio ana a nui aku, pane aku la o Kualanakila ia Pueo, ke noi aku nei au ia oe, i wahine oe na ka hanai a makou, oia o Mokulehua, ke manao nei au, he wahine kupono oe na kuu alii. Ia wa, koi aku keia e haele pu, i mai no hoi kela; aole paha e pono kaua ke haele pu, aole i pau ka lapaau ana a ke kahuna ia'u. I aku no hoi keia, a hea e pau ai? hai aku no hoi keia, aia no hoi iloko o na la maikai, e a ai no hoi o ke ahi la, alaila pau kuu mai; mahope paha oia wa la, hele aku au. E manao mai no nae hoi oe i ko'u hele ana aku. Alaila pane mai no hoi o Kualanakila, ina oe e hele ae, eia ko waa, hele no auanei oe a kahakai, hopu auanei oe i ka mahiki, a me ka pohuehue, hoolei iloko o ke kai, a ae iho no oe, aole au hopohopo ana. Aole nae hoi keia i hai aku mai hele oe maloko o na pahu puloulou o pilikia e oe auanei, mawaho no oe e hele ai. A pau ko laua launa ana, a me ke kamailio ana a laua, huli aku la no hoi o Kualanakila, hoi no hoi i Mauumae, i ka aina o Mokulehua.
                Noho iho la no hoi o Pueo, a pau ka auau kai ana, ua kualima. A hiki i ka po io Muku, oia ka po pau o ka mahina ma ka helu Hawaii, a no hoi ke ahi, hoopau i ka haumia, ke ano hoi ia o ka lapaau ana. Ia pau ana o ka lapaau ana, i aku keia i ka makuahine, e hele ana au, e haalele ana wau i ko kakou noho pu ana ma keia wahi. Hoakaka aku keia i ke kumu o ka hele e like me ka mea i hai ia maluna.
                I mai no hoi ka makuahine, aole pono oe ke hele, i aku keia, a pehea ka! i pono hoi paha ka hele me ke kauwa pu hoi; o kau hele ka, o oe wale no, i hou mai keia, owai la auanei kau mau kauwa, i mai no hoi kela, ou mau kaikaina no hoi paha, i kii wai, i kii kapa. Ua pono keia manao ia Pueo.
                Ia manawa, hoomaka lakou nei a ekolu e hele i Mauumae, a hiki lakou nei i kahakai, alaila, lalau no hoi keia i ka mahiki, a me ka pohuehue, hoolei aku la no hoi iloko o ke kai, kau aku la no hoi lakou nei. Lawe aku la no hoi o Keaumiki a me Keauka ia lakou nei, ko lakou nei lilo aku la no ia, a pae i Mauumae.
                Ia pae ana o lakou nei i Mauumae, pii pono akula no lakou nei ma ke alanui mawaena konu, oia ko ke alii alanui. Hele aku la lakou nei, a hala ka pahu puloulou mua, a me ka lua, a me ke kolu, alaila, ike mai la ka poe Ilamuku o Mokulehua, kahea mai la lakou la, mawaho ae—e mau aku la no lakou nei i ka hele, a kokoke e hiki i ka ha o ka pahu Puloulou, hopu ia ae la lakou nei, lilo na lima ma ke kua, hoihoi ia ae la lakou nei mawaho, ma kahi noa me ka pilikia pu i loaa ia lakou. Lawe ia aku la lakou nei a ke alo o ke kaikuahine o Mokulehua, oia hoi o Kapaai. I mai la ua alii wahine nei, e holo aku kekahi luna a ia Kualanakila, e hele mai e nana i keia poe wahine, malie paha o ka wahine keia a kuu kaikunane, alaila, ua kina i ko maua hale; a maewaewa iho nei no hoi, aole no hoi he wehe ae ona. E hiki e mai ana o Kanikaniula, hai mai la i kona manao, me ka i mai, pehea la o Kualanakila? aole paha ona manao i kana mea i imi ai a loaa hoi, kauoha hoi ia lakou la e hele mai, hele mai hoi lakou la, a mawaena i kona hale. Pehea mai la kona manao, ia wa auanei e kamailio ana, me ka makaukau o Kanikaniaula e wehe, a hemo na lima, hoihoi aku la no hoi keia ma ua wahi kapu nei. Ui aku o Kapaai, pehea la wau? ua maewaewa paha kuu kaikoeke ia'u? hoole mai la o Kualanakila, me a'u wale no ia, weliweli mai la ka hoi au, hiki aku la laua nei i ka hale me na pokii no oia nei. Ua noho keia ilaila a poakolu, maikai ka hale o laua nei, i ka poalima, komo laua nei iloko o ka hale o laua nei. A ma keia hoolailai ana o laua, i ka manawa pono, loaa ka laua makahiapo, he kaikamahine, oia hoi o ke'lii o Haehae, aole i ike na kahu i keia keiki, a hanau wale no, o Kanikaniula wale no kai ike, i ka lohe ana o na kahu o Mokulehua; ua hanau o Pueo, a na ko Pueo nae ia keiki. Inoino iho la ka manao o na kahu o Mokulehua, ia manawa, hele kekahi kahu a kai o Mauumae i kahi o na makua a me na kupuna. Alapahi wale aku la ua kahu nei.
                Ia manawa i lohe ai o na makua a me na kupuna, he mea e ka nui o ko lakou huhu, no ka lohe ole mamua e he wahine ka Mokulehua. Hoouna mai la lakou i ka luna, me ka hai mai i kekahi mau huaolelo i na kahu nana i malama o Mokulehua. Aole pono o ka hanai a keia poe, a ike i ka nui, i ka ui, a me ka maikai, hoomoe malu i ka wahine, aia hoi paha ka pono a lohe pu, alaila hoomoe i ka wahine. A pau keia olelo ana, alaila, pane aku ka luna ia Mokulehua, i kauoha mai nei ou makua, a me ou kupuna ia'u, e kaili ia oe; e hoi oe i kai, alaila, pane aku o Mokulehua, aole au e hiki. Hoi aku la ua luna nei, a hai aku la ia lakou la, me ka i aku, aole e hiki mai, o Kumimi ka luna.
                Ia manawa, kena ae ana na makua ia Kapaai, a me na wahine ona e kii ia Mokulehua e kaili mai. He poe aikane na Kapaai keia poe wahine, o Kalalaohia, o Kaohiaula, o Kaohiapuakea, o Maileiki, o Mailehoe. Pii aku la ua poe wahine nei a hiki i uka, kahiko lakou nei ia lakou nei i ka Awapuhi, i ka Maile, a me na mea ala o ke kuahiwi, alaila hiki aku la lakou nei i Mauumae, i kahi o Mokulehua i hanaiia'i, ea aku ana no hoi lakou nei, e noho mai ana no hoi lauala, alaila, pane aku la o Kapaai, i kii mai nei makou e kaili ia oe, i kauoha mai nei na makua o kakou, a me o kaua poe kupuna e hoi kaua i kai, alaila; pane aku la o Mokulehua ia Pueo, pehea la wau, e hoi paha au i kai? i mai hoi o Pueo, mamuli hoi au ou i ikeia'i keia aina makamaka ole, na kou poe hoi au i kii ae; nolaila, he aloha kou ia'u ke noi haahaa aku nei au ia oe, e noho mai no kaua, lele mai la lakou la a apuepue, paa no ia Pueo, oi paa mai ia la a po. Pii kekahi poe a maluna o kaupaku o ka hale, wawahi lakou nei a nahaha, alaila, hoopihaia ka pua liilii i ka wai a piha, houhouia a puka-puka, kulu ka wai, me he paka ua la. Oi ala 'ku o Pueo ma ia po a kakahiaka, ia pili ana iho no hoi o ka maka oia nei, ka lilo aku la no ia o ke kane aia nei mai ka poli aku, ia hikilele ana'e, mai ka pili ana o ka maka, aole ke kane, kupu mai la ke aloha o ke kane, aole paa ka waimaka ke pani iho. Kulou iho keia, uwe, a pau ka uwe ana, alaila, hapai ae la oia i keia wahi mele a oli aku la, penei.
Aloha kuu kane i ka poli no a iliki ia'ku nei,
Na holoholo nei i ke kula o Mauumae,
O kahi a maua e nonoho ai,
Me kuu kane—e—aloha,
Noho aku maua o ka malu o ke Kou,
Mai ka malu o ke Ki a—kuu kane—e,
Ka mea aloha o ke kane; aole iho nei—a,
Hele aku nei kuu kane, kuu koolua o ke alanui,
E ike aku ai kaua ia Mokulehua la,
O Mokulehua i ke kai—e,—aloha,
E uwe mihi ae ana au i o'u hoa,
Kuu hoa i ka nahele, nahele wale o Anahila,
Anoano aloha na lehua o Kaliu—e,
Ke kini kui pua lei hala o Mokupawa,
I kahiko, i Poloa, i Poae, i Pohina, i kai, i ka nalu o Huia ke ala—e,
A ala wale ka hala, aia i kai o Kamilo,
Ke kui ia mai la e ka ipo,
Ke halia mai la e ke kai o'u hale—e,
Hala oe, kuu hoa hoi—e,
He hoa i ka ua kapakea o Lanakila,
Mai ke kapa kihae a mehana no i ka ili,
Hoomehana aku i ka poli o ke hoa, kuu kane,
He kane no oe he aloha na'u la,
O oe ia—e,—eia au la,
(Aole i pau.)