Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 11, 5 December 1861 — Page 4

Page PDF (1.71 MB)

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, DEKEMABA 5, 1861.

 

He Kanikau no ka Haku Ie su.

                He kanikau aloha keia no ka make ana o ko kakou Haku, i kaulia'i ma ke kea, na kekahi kanaka maoli i haku, na Kaeleowaipio.

He kanikau aloha keia ia oe e ka Haku a—e,
He kanikau aloha he u he manao mihi,
He manao lana i ka make ana o ka Haku,
I kaulia'i ma ka laau kea,
Ma ka puu o Karavali,
Makia ia na wawae a paa i ke kui,
I kia ia i ke meki, o ia i ka ihe,
Makini kona aoao,
Make ai ke keiki hipa a ke Akua
Ka mea laha ole, ke kupanaha, ka newenewe,
A kini akua, a na anela o ka lani,
Hoalaia'ku iluna kau ai i ka la,
Nakinaki ia i ke kiaha a paa i ka ohe,
Ohi'a na mea awaawa a pau,
Ke au o ka ia, ka huahuakai, ka wai vineka,
O ia iluna i ka Mesia,
Inu Iesu i ka wai vineka awaawa,
Hoi ka eha ma ka naau,
Pule Iesu i ka Makua,
"E ko'u Makua, e ko'u Makua,
Heaha hoi oe i haalele mai nei ia'u,
Ua nahae iho nei ka paku o ka luakini,
Mai luna a lalo,
Nauweuwe ai ka honua,
Nakakaka ka pohaku,
Kukuku ka pali haakoae,
Ala mai na ilina a pau,
Puka mai na kanaka kawalawala,
Noloko mai o na ilina,
Hele aku la i ke kulanakauhale lehulehu,
He lehu, he kini, he mano,
Ka make ana o ka haku ia kakou e ka honua,
No kakou ka hala make ai ka Haku,

Kani uina nakolo ka pihe,
Uina nakolo ke auhee,
Pilikua waha ka opeope,
Hii keiki ma ke alo,
Uwe alala i ka nahele,
Kani uina ka leo o ka hekili iluna,
Kani na kolokolo i ke kulu aumoe,
Kani oleole mai ka waha o ka uila,
Kani na holoholo i ke kahakai,
Ku pilikii ke kaha ke one,
Ke auhee a ka lanakila,
Mo ka pawa wehe ke alaula,
Lele opeapea ka hanauna manu,
Ka auna manu o ka lewa,
No Kalewanuu ke Akua,
No Kalewalani ke kanaka,
He kanaka Iesu he Akua ia,
He ulalele Iesu mai ka lani,
He hiwahiwa na Iehova,
He keiki makahiapo na ke Akua,
Ulu ka paku ka Uhane Hemolele,
Lele hoanoano i ka imo o ka lani,
Nana i ka pono me ka hewa,
Ua hewa ka honua,
Kani ai ka pu leo nui ma ke kuahiwi o Sinai
He leo no kekahi iloko o ke ao,
Opaipai ai ka lani e pili i lalo,
Pipili ka ua me ka makani,
Pili ka la me ka mahina,
Pili na hoku me ke ao kaalelewa,
Uhi ka lani poeleele pouli ka honua,
Uhi ka pohina ke awa nalowale na moku,
Ku ke kiahi ke kia lani,
Ke kia po a me ke kia ao,
Huli ke kua malamalama ke alo,
Papapau Parao ma i ke kai ula,
I hana o Mose i kona kookoo,
Kue ke kai me ka wai,
Ala-ala-make-ua-make,
Ua make ka honua i ka lele mua ana,
He hope ka ke Akua o Iehova,

Oili ke ahi mai ka lani mai,
Mai ka lima mai o Iehova,
Me ka luaipele, make ai ka aina o Sodoma,
Ina poo ai ilalo, pau ai na kulanakauhale i ke ahi,
Lapalapa, make mau, he hoailona no ka hewa,
Imi ke ahi i na lawehala,
Hahai a holo me kanaka,
Ahai ai Lota i ka mana o ka Haku,
Kuihe ka wahine ua kanalua,
Nana i na mea ike maka ia
Paulele i na waiwai o ke kino,
Hoolilo ia i kia paakai,
Ala-ala-make-ua-make,
Ua make ka honua i ka lele mua ana,
A he hope ka ke Akua o Iehova,

Niniu ka lani kaa ka honua,
I ka inaina o Iehova e kau mai ana maluna,
Make ai ka aina o Gomora,
Me ke kulanakauhale nui o Babulona,
A o Betesaida, o Turo, o Sidona, Kapelenauma,
Ua huli i ka po i ka make mau,
He make kahiko mai keia,
Mai ka hookumu ana mai o ka honua,
O Adamu laua o Eva i ai i ka ai i lahui ia,
Pepehi Kaina ia Abela, olelo ke koko i ke Akua,
Hookauhua ka hewa o ka honua mai kinohi mai,
Mai kela hanauna mai a hiki loa mai i keia hanauna,
I ke au ia Noa, i hana'i o Noa i hale lana,
Olelo mai la o Iehova,
E luku ana au i na kanaka a pau,
Na kamalii a me na manu,
A me na mea kolo mai ke alo o ka honua'ku,
Alaila, haule mai la ka ua maluna o ka honua
Hookahi kanaha la me na po,
I ua mai ai o ka ua maluna o ka honua,
O ka ua maluna o ka wai malalo,
Wai kahe uka, kaikoo kai,
Kaihanee, pulawa na moku,
Uhi kekai a Kahinalii,
Nalowale na moku i ke kai,
Ala-ala-make, ua make,
Ua make ka honua i ka lele mua ana,
He hope ka ke Akua o Iehova,

Ohaoha lia, halialiha, he aloha o ka Haku a—e,
Kuu hoa u o ka po a me ke ao,
Kuu hoa mihi o kahi mehameha,
Kuu paku kuu alakai,
Kuu hoikeike o kahi ike ole ia,
Kuu hoa hoolaukanaka o kahi kanaka ole,
Kuu hoa hele o ka la ikiki a—e,
E alo ai i ka ua me ka makani,
E helu ai i na alanui a pau,
He alanui ma kai, he palahalaha,
He ala iki ma uka he ololi,
A he ala oki hoi kekahi mau ala,
He ala haupeepee me o'u hoa,
Me na hoa aloha iloko o Kristo Iesu,
Ku ka makemake ka hauoli maloko,
He makemake mawaho aole iloko,
He hoopaakiki no i ka naau,
He naau lolelua ua kuihe,
He hookohukohu, hooiaio maka wale no,
He hookoikoi hoahanau wale,
Puahi wale no mawaho, aole oiaio maloko,
Ua manao nui i na mea o keia ao,
Ina nani mae wale ke ike aku,
A ua hoino aku kahi i kekahi,
Pololei ka waha i ka hoike mai,
I ka olelo a ke Akua, ua puakala oloko,
He u aloha a me ka mihi aku ia oe, e kuu Haku,
No kou make ana i kaulia'i ma ke kea,

E kuu Haku e—ke kue nei ko keia ao,
Aole i malama e like me kau kauoha,
Mai manao kiekie kakou,
A me ka hoonaukiuki aku kekahi i kekahi,
A me ka huahuwa i kekahi i kekahi,
Aka, o ka hua na ka Uhane,
Oia ke aloha, ka olioli, ke kuikahi,
Ke ahonui, a me ka lokomaikai,
Ka maikai, ka manaoio,
Aole pela keia ao e ka Haku e—a,
Ke nanahu nei kekahi i kekahi,
Ke kue nei kekahi i kekahi e—a,
Aole i aloha ko keia ao ia oe e ka Haku e—a,
I kou make ana i kalahala no makou e—a,
Ke aloha o ka Haku aole e pau e—a,
W. D. SMITH.
Moiliili, Novemaba, 29, 1861.

No ke kuhihewa iwaena o kekahi poe o kakou e noho nei, a me a'u no hoi kekahi.

E ka Hoku o ka moana Pakipika e.
                ALOHA NO OE. Ua lana mai ko'u wahi manao e hooili aku ia oe, a e kamilio pu kaua no na mea a pau, e pili ana i ko kakou Lahuikanaka ; o ka poe nae no na ke kumu manao maluna. Aole pili i ka poe ike, a me ke kuhihewa ole.
                E na hoa aloha, na keiki kupa o ko'u aina hanau nei. Ua haawiia mai ka manao ia kakou, e koho balota i mau Lunamakaainana no kakou, e komo i ka Ahaolelo kau Kanawai. He mea mau ia mai ka hoomaka ana oia Kanawai, a ke mau nei no a hiki i keia manawa.
                Ua ike au i kekahi poe e liki ana, e pau ke dala o ke kino ia ia, a me ke dala Auhau kula, a me ke dala Auhau alanui, ke kohoia aku oia e lilo i Lunamakaainana. A i na i kohoia oia, a o lakou paha, alaila, aole e loihi ka Ahaolelo ana, hookahi no paha pule o ka holo no ka ia o ka Ahaolelo, a kukala no ka ka Moi i kekahi pule ae, i ka hemo no o ka pilikia o na makaainana i ua luna la, a ia lakou paha e hai, o ka Apana o Honolulu nei. I loihi no ka ka Ahaolelo o ka la, e hanaia mai nei e na Lunamakaainana, i ka manao nui o na luna i na dala ekolu o ka la, lilo ia mau dala a ke Alii, nolaila, hemo ole ka pilikia. Aia no ka ka pono a uku hapawalu na kanaka ia ia, a ia lakou paha, mai Hawaii a Kauai, me ka haalele aku ka i na dala ekolu a ke Alii, alaila, hemo ka pilikia.
                E ke kanaka e manao ana e hoohuli i ka manao o kanaka pela, mai hana hou oe pela, o puni hewa mai auanei kekahi poe kuhihewa e oe, e like me kou. Ke olelo nei oe, e pau ia oe ke dala Auhau kula. Aka, mai ae e ka mea e olelo ana pela, oi oe mamua o na Lunamakaainana i ka wa e noho ana o Kamehameha III, a hiki mai i na Lunamakaainana o keia wa; kai no o ka hana noia a na Lunamakaainana, e hooikaika nei imua o ka Ahaolelo e hoemi mai, a e hoopau loa paha i ka Auhau kula, ke loaa nae kekahi puu dala e ae, e paa ai ka waihona o ka Auhau kula. Ina ma ka Auhau i ka waiwai o ke kanaka, oia no, ina hoi ma kekahi ano e ae, oia no.
                Pehea auanei e ola ai na kula, ka mea e hoonaauao ai i na keiki o ke Aupuni, a he Aupuni naauao ka olelo, aole no e kapaia ko kakou Aupuni, he Aupuni naauao, ina e haalele ia na kula, a e hoi ae na keiki i ka mapala hua ma ke alanui, a me ke kinipopo, a me ke ka pu-a, a me ia mea ae, ia mea ae, ano naaupo, ole loa. Ke olelo nei hoi kekahi poe kuhihewa, "Poho io no ka makou dala i ka Auhau kula, aole a makou keiki, e aho no na ka poe mea keiki e uku ae ke dala, no ke aoia o na keiki a lakou.
                Ea! kuhihewa oe, mai haha hou pela. Aole i kauia ke kanawai e hoopau ana i ka Auhau kula, a e hoololi ana he Kanawai Auhau makua mea keiki, no na kula mai Hawaii a Kauai, i akaka ai ia oe o na mea keiki wale no ke uku i na dala elua, no ka Auhau kula, a pakele oe, a me lakou la ae. Ua mana iki oe i keia manawa. I ka wa kahiko, eole Lunamakaainana, i komo i ka Ahaolelo a na"Lii, a i ka wa mamua aku o na'Lii kahiko o kakou, eia ka lakou olelo.
                "Ka hua i ko umauma haina mai." Pane aku ka luna. "He pololi ko'u, pane hou mai no na kanaka naaupo. "Kahua i ko umauma haina mai." pane hou no ua luna nei, he pololi ko'u. A no ke paakiki loa mai o na kamaaina; pane aku ka luna i kekahi olelo kaumaha, "Ke kii! kalai a maikai, paele a maikai, ma kai o Kahaloa e hele ai, he kapu Nuuanu he kolowalu.'' A hana no na makaainana e like me ka ka luna i olelo ai, a lawe no makai o Makapuu, a ma ke Kaha mai o Maunalua mai, Waialae mai, a a hiki i kahi a na'Lii i noho ai, i Waikiki paha. No keaha keia hana ana a ka luna pela? eia, ua olelo ka luna he pololi kona, a hai e ka huaolelo o ke kaumaha. Heaha hoi ka mea i ae wale aku ai na kanaka, e lawe maia Kaha, a haalele ia Nuuanu i kahi kokoke.
                Eia, no ka mana ole o kanaka ia wa, aia wale no i na 'Lii ka make, a me ke ola, ka paa, a me ka hemo, oia hoi na kupuna o keia pua Alii o kakou e noho nei. A i keia manawa ua haawiia mai ka make, a me ke ola i ke kanaka, (na na Makaainana.) A ia lakou ke kau o ke kanawai, a me ka hemo. Aia ia lakou ka hookolokolo jure, a me kekahi mau mea e ae.
                I ka wa kahiko, he hiki ia kakou ke hele i ka laau i Wahiawa, i kahi loihi loa i oi aku mamua o na mile elima. He hiki i ko Kona poe ke iho i Koolau i ka hana, a o ko Koolau hoi, pii mai i ka hana i Kona nei. A i keia manawa, aole pela. I ka wa i hoomaopopo ia mai ai ke kanawai, i ka makahiki 1840 paha. Ua kauia mai i kanawai no na la hana maluna o kakou. Ua hoomaopopo ia mai he mau Luna Auhau, ua hoomaopopo ia he la hana no ke Alii, ekolu la hana i ka pule mua o ka malama, elua no ke Alii, a hookahi no ke konohiki, a i ka pule alua hoi o ka malama, elua o ke konohiki, a hookahi o ke Alii, o ke kolu a me ka ha o ka hebetoma, e hookuuia na Makaainana, no lakou ia mau pule e hele ai, e noho ai, e molowa, e hiamoe ai, a e hana ai, e hoopukapuka ai.
                Ua ko ia kanawai pela. Ua pii na kanaka i ke kuahiwi, ke kualono, i ka he-i i ke kahakai, i ka manawai, i ke awawa. I pii lakou i ke aha? I pii lakou no ka hooluhiia e ka Luna Auhau i waiwai no ke'Lii, i waiwai ponoi nona. A pela no hoi ke konohiki e hooluhi ai i ua mau kanaka nei no, i kona mau la hana, e pii no e like me ko ke Alii mau la, he anana me iwilei ka loa o ka pou, he elua anana me iwilei ka loa o ke oa, he kanaha ka aho, ohule ke poo i ka nahele, no ka imi i mea e kaa ai ka auhau a ka Luna Auhau, a me ke konohiki a i na he kanaka loaa o ka hapawalu, e hookuuia oia ma ia mau luhi. A ma ia wa hookahi no, ua haawi ke Alii Kamehameha III, i kona waiwai ponoi oia ke dala loaa, a waiwai loaa paha i kona mau la, i mea e kokua ai i na kumu kula, no ke ao ana i na keiki a ka poe mea keiki, o ua waiwai la o ko ke'Lii mau la, au i hana ai e ka mea keiki, a me ka mea keiki ole e hoohalahala nei.
                No ke Alii maoli ia waiwai, aole nou e ka mea keiki ole, ua haawi lokomaikai ke'Lii i kekahi hapa o ka uku kumu, a i na makua kekahi hapa o ua uku kumu kula nei, i mea e hoihoi ai na kumu i ke ao i na keiki mea makua, a keiki makua ole hoi. O oe paha kekahi keiki makua ole ia wa, ua aoia oe i ka ike, a ua loaa kekahi wahi manao iki, o ka hoomaopopo ole ka hewa. A no ia hoomaopopo ole kuhihewa ka manao.

                Ua mau ka luhi ana o na kanaka pela, a hiki i ka makahiki 1848 paha. Ua hooholoia ma ka Ahaolelo oia makahiki, mamuli o ka pii pinepine o na makaainana, i ka hooluhi mau ia e na Luna Auhau, a me na konohiki. Penei ka hoololi ana "Ina o ka mea i haawi mai i hapalua dala maoli, a ekolu hapawalu waiwai paha, i ka Luna Aahau o kona Apana, e haawiia mai no ia ia i palapala hookaa, i ekolu malama e hele ole ai i na la hana o ke Alii,"
                A pela ka hana ana mai, ua maha kekahi poe kanaka ia manawa, ka poe loaa o ke dala, maloko oia mau malama ekolu, e iwa nae la hana, he hapawalu ko ka la hookahi, ane like me $1,12 1/2. Ua hooliloia no nae ia waiwai no na kula, ua mau no ka hana ana pela, uku kekahi $2,00 no ka makahiki hookahi, a o kekahi, $1 ,00 no aono malama, a pela mai. O kela mau dala no nae e uku nei no na kula no, iloko no nae o ko ke Alii mau la, e no ke Alii no ia waiwai, aole nou e ka mea hoohalahala nei, na ka poe mea keiki wale no e uku na dala paha, a e kaawale oe. Aole kanawai i kauia ma keia Aupuni, e hoopau loa ana i na la hana, a e hookuu wale i ke kanaka, e hele wale iho no oia pela.
                Aole no hoi he kanawai i kauia ma keia Aupuni, e hoopau loa ia na kula o ke Aupuni, a e kauoha ana na ka poe mea keiki no i makemake e imi naauao, a na lakou no la e kukulu i Ahahui, e haawi i dala manawalea, a kumupaa paha, i mea e hoolimalima i na kumu kula, e ao i na keiki a ua poe mea keiki la, o kuhi hewa anei kaua. Eia wale no. Ua kauia i kanawai e hoololi ae i ka hoopau ana i na la hana o ke Alii he 36, a e hookomo iho i elua dala malaila. O kela mau dala elua au e ka mea keiki ole e hoohalahala nei, na ke Alii ponoi no ia mau dala, no kona mau la hana no. E like me oe e hele nei i ko ke konohiki mau la, no ke konohiki ponoi noia.
                A ke makemake nei ke'lii, e haawi i ua mau dala la $2,00, na na kumu kula, no ke ao ana i na keiki ma ka ike, a me ka noho malie. O oe no kekahi o ka mea keiki ole e hoohalahala nei i keia manawa. Ua aoia no oe iloko o na kula Aupuni, a hiki i ka M. H. 1858 paha, haalele oe i ke kula, no kou paakiki paha , a hoolohe ole i na mea a ke kumu i ao mai ai, ua loaa iki wale no paha ma ka heluhelu, a me kekahi mau kumu mua o na mea helu, aole paha he loaa pono o ke kakau lima, aole paha he lawe nui i ka Hae Hawaii, aia ilaila na kanawai e hoomaopopo ai, ke keiki makua ole nae oe, ua make kahiko na makua, aole oe i papa aku ia manawa i ka poe mea keiki ole; e uku ana i ka lakou mau dala elua, e i aku no la hoi oe, na'u no e uku ke dala o ke kumu, no ke ao ana mai ia'u.
                A ma ia kuhihewa no, ua hele mai kekahi kanaka me kona balota, a olelo mai ia oe. "Ina oe e koho mai ia'u, pau ka Auhau kula, a me ke kino, a pau ke kapu ana o ke kula o na konohiki, komo wale na holoholona, me ka uku ole." A ma ia mau olelo pahee, puni aku oe, lawe oe i ko iala balota, helu ko iala la, aole e pau. Aole no he mana o na Lunamakaainana, a me ke A upuni, e ae ana e hookomo wale ia na holoholona, ma ka loi kalo a kekahi kanaka, a pela aku ana i ka loi a kekahi kanaka, (koe nae ka poe kue maoli i ke Aupuni,) i mea e hana ino ai i ko lakou la waiwai, me ka uku ole aku.
                Pehea na konohiki, i ko lakou la waiwai ponoi noia o na kula o lakou, aole lakou la e ae mai. E like me oe, i kau loi kalo i hehi ia ai, e ka holoholona, a hoopii oe, a pela no lakou la. Eia keia, ua olelo aku paha kekahi luna ia oe. "Aole au e lawe i ke dala o ke Aupuni, ke uku mai ia'u i ka hapawalu," (e like me ka mea i haiia maluna,) o ka pilikia no ka'u mea wehe, alua ka lilo o ke Alii ia'u, o na dala$3.00, o ka hoopau aku i ka pilikia. Aole paha kela e ae mai e hemo ke kaumaha o kakou, oia no ka mea e hemo ole mai nei i na Lunamakaainana mua e hele nei, ma ke dala ko lakou la lawe, heaha ka lakou la mea e nana mai ai ia oe, o ka heleuma ka lakou la mea huki. He wahahee ia olelo, he apuhi, he pulu, he apu, he hoopahee. O keia mea o ka Ahaolelo, mai na Aupuni naauao mai, a hiki ia nei, i lohe oe e ka mea kuhihewa. He mea e imi ana i ka pono like o ke Aupuni a me na Makaainana.
(Aole i pau)

He wahi Kaao no Mokulehua.
Helu 2.

Nani kuu pohia-a ana iaia,
I ko pulama ana no a aloha,
Ua aloha olua—e,
Hele aku nei kuu kane,
Ku ka punoho, ka uakoko
Ka alewalewa, ke anuenue,
Ku i ka la o kuu kane i hele ai la—e—aloha
Ka mea aloha o ke kane, aole iho nei,
Aloha kuu kane i ka halewai,
Hale a maua e nonoho ai,
Nonoho aku maua, o ka hu, o ka makaainana
Kuu kane mai ka po loa o ka Hooilo,
Ka mea aloha o ke kane, me he wai la—e,
Aloha kuu kane i ka hale Palapalai,
Hale a maua e nonoho ai,
Mai ka ua kukalahale o ka aina,
Mai ka makani hoihoi a ka wahine,
Hoi mai kaua, eia au ko hoa o ke anu—e,
Mai ka makani pupuu a mehana i na kuli,
Ko ka moena hoa ole—kuu kane—e,
Kuu kane mai ka malu ki,
Hale ohiahia a maua e nonoho ai, me kuu kane—e,
Mai ka malu o ke ki—a, kuu kane e,
Ka mea aloha o ke kane, aole iho nei,
Aloha kuu kane i ke kula la o Haehae,
Mai ke kula la a maua e nonoho ai,
Awe kokolo ka ua i ka pali,
Hoolue ka wai i kai o Kahiko,
Opu iho la ka nalu o kuu aina ua lai,
Hele aku nei ka makamaka o ke kane,
Ka mea i ikea'i o ka aina—e—aloha,
Ka mea aloha o ke kane, me he ane la—e,
E Kaulukauluna, e Kaulukaulalo,
E Kaulukauikahanahanai nei la—e,
E kahea mai oe ia'u la,
Heaha auanei kau oloko nei, mawaho aku,
Ka mea aloha o ke kane, aole iho nei,
                Ia Pueo e naauaua ana, hele mai o Kaulukaaikahanahanai, i nana mai ka hana ia Pueo, e noho wale ana, aole kapa, ua waiho wale kahi huna, i hele aku hoi a ka hale, aole ke kane, nana'ku hoi i ka hale, ua inoino, ua pulu ka moena i ka wai, a me ke kapa, alaila, kaulai keia i na wahi kapa, a me na moena, alaila, hoaahu keia ia Pueo i ke kapa, alaila, pane aku ua kahu nei, "ua pono io no ka oe au e naauaua ae nei, ua hele io no ka ko kane." Ua aahu kapa iho la o Pueo ia wa no.
                Hoi aku la o Pueo a loko, noho iho la keia ma ka ipuka, hooke i ka upe, kulu no hoi ka waimaka, uwe ka opua, alawa aku keia, e pii ana ke kane i ke alapii, a me na kaikuahine; Oli aku no keia.
                                O na wahine pipii mauna,
                                A-e kuahiwi o Keaau,
                                Ua mae ia pua i ka lei ia,
                                O ka pua o ka Lehua o Kulilikaua,
                Iloko o keia wa, hele o Mokulehua ma ke alanui, halawai pu iho la o Iwa me ia, ua makemake hoi o Iwa ia Mokulehua i aikane nana, aole nae laua i hui, akahi no laua nei a hui. Ike mai la o Iwa, alaila, oli mai la oia penei.
Ua kaua ka olua e nonoho mai la,
I kuia i ka leo, i noua i ka pua.
Haloiloi ai ka maka o ka Lehua i ka wai,
Kuu wai la e, i Waialoha,
O na wahine holoholo Lehua,
Hahai pua o Keahialaka,
Ua laka ia manu ke pili i ka ili,
Kuu ili kapu, a e noa ia, ia oe,
                Ia manawa la hoaikane laua nei, aloha aku aloha mai, lilo ae la laua nei a hookahi manao.
                Eia ka moolelo no Iwa, he wahi kanaka ia no Kauai, o Wailuanuiahoano kona wahi makuahine, ua loheia o Mokulehua he kanaka maikai, ua hoohiki ia hoi o Iwa i aikane aloha na Mokulehua. Eia hoi, o ka Iwa oihana akamai ka aihue. Ia ia iloko o ka opu o kona makuahine, hoomaka aku oia i kana oihana o ka aihue, iloko o ha moku eono o Kauai, a hiki i kona wa nui, ku oia a hele ma kahi ana e imi ai i ka mea i manao ia nana.
                Pela ka halawai ana a Mokulehua me Iwa ma ke alanui. Iho aku la lakou nei a hiki i kai, aia ilaila o Wakea ma a me na makua.
Hoi aku la lakou nei a hiki i kai i Kahiko, i ka hale o ke kaikuahine, noho iho la ilaila o Mokulehua a me Iwa, o ke kaikuahine no hoi oia nei, a me ka poe aikane ana. Ia lakou hoi e noho ana, hiki mai la ka luna mai kahi mai o na makua, hai mai la oia i ka olelo, ua kauoha mai nei ou mau makua, o ko kaikuahine no kau wahine. hoa-o ae no olua, ko olua pono iho la no ia. Ua pono ole keia manao ia Mokulehua, no kona aloha ia Pueo.
                Ahiki i ka wai lai o ke ano ahiahi, pio kukui, alaila, hoihoi keia ia Iwa ma kahi o ka wahine, a! oia nei ma ka paia, ma kahi wahine ole. I aku o Mokulehua, pehea mai oe? i aku keia, ua pono o Iwa, e aho paha e haele kaua ma kai. Ia manawa, ua lilo o Kanikaniula i akua no ia nei. Hea ae la keia, i papa no maua, ia manawa loaa koke ka papa heenalu o laua nei, holo aku la no hoi laua nei a hiki i ke ko-a Kahala.
                Ia Pueo e noho nei, ke hookii nei oia i ka ai, ua pau ka ono o nei mea he ai, a hookahi mea ono i koia nei manao o ke kane wale no. Haupu ae la keia, no ke aloha no i ke kane, i aku keia ia Kapoakeanui kekahi kaikaina o ia nei. E aho paha e hele oe e ike wale aku hoi i ke kane a kakou la; nuha loa kela, alaila, kena keia ia Kapoakeaiki i ka muli aku, ae mai kela me ka i mai; owau no ke hele e ike.
                Kui iho la o Pueo i ka lei a pau, he lei lehua, i aku no hoi keia, eia kau makana la, e lawe oe a i ke kane a kaua hoolei aku oe, a aloha aku hoi oe ia ia. Ku no hoi keia hele a Kaiaulu, hoomaha a oluolu, iho aku la no hoi keia i kai, noho iho la no hoi o Pueo uwe, a kokoke aku keia i kai, ku no hoi keia i Kaiaulu, i nana aku auanei ka hana oia nei, ua hala aia la i kai i ka heenalu, e lana mai ana i ko-a Kahala, i nana aku nae hoi ka hana, elua e lana mai ana, alaila, oli aku la no hoi keia i keia wahi mele, penei.
Ike wale aku e ka makani kolonahe,
I kuu mea kane i uka o Keaau nei la—e, au mai hoi—e,
O ka iki o ke aloha kai a oe,
O ka nui o ke aloha kai a'u,
Aloha kuu kane iloko o Waiui,
Kahi a maua e nonoho ai, me kuu kane—e,
Ka mea aloha o ke kane aole iho nei.
                Ku no hoi keia i Kaiaulu, a kipou aku la no hoi a hiki i kahakai, nonoi aku la keia i papa no ia nei i kanaka, aole he haawi ia mai, pela ke noi hele ana oia nei, a loaa ka papa oia nei, kakala ae la oia nei i ke kapa oia nei a hemo, waiho iho la ia i ke kupuna wahine oia nei ia Kaohikiaumoana, ia ia ke kaohi o kona kapa. Ia ia nei i kau ai iluna o ka papa, e lawe aku ana o Keaumiki a me Keauka ia ia nei. He mea manawa ole ia la, hiki ana keia a kokoke i kahi a lauala e lana mai ana, ike mai la o Iwa, hai mai la oia ia Mokulehua, o kahi wahine hoi paha i oli mai nei i Kaiaulu la, a i ae la, a hiki aku la keia, honi laua nei, a pau ka honi ana, uwe no hoi a pau, hoolei aku no hoi keia i ka lei lehua, me ka i aku, i aloha mai nei ko hoa ia oe, i hoouna mai nei ia'u, ua hookii i ka ai, ua noho wale aole kapa, ua make paha? aole paha? alaila, pane mai o Mokulehua; aloha ia, aloha na ka hu o maua, aloha no hoi na kaikaina o maua, aloha no hoi na hale o maua, he aloha au ia ia. Ilaila no, pau ka hana ana, aole o'u lilo mao a maanei, ke noho nei no au me ko'u manao ia ia. E hoi oe a ia ia, e i aku oe ia ia, e ai i ka ai, e aahu i ke kapa, e malama i na kanaka, ia manawa, wili keia i ka huahuakai, a hoolei i koi ala poo, me ka i aku, e hoi no hoi oe a aloha aku ia ia, apopo au hiki aku au ilaila. (Aole i pau.)

                E hooili hou mai i ke kope no ke Kaao o Mokulehua, e wiki mai o peku auanei ka Hoku o ka Pakipika ia oe.

NO KA HOKU O KA PAKIPIKA.

                Ua ike iho au i ka ninau a J. W. Kalaiolele ma ka Buke I, Helu 3, e ninau ana i ka Ahahui naauao o ka "Nupepa Kuokoa" no ka Moohueloawa nui e kau ana ma ka mauna Kalemela, a me ka mea i oi aku kona loa e 5 anana mamua o kela, a me na hua palapala "A. D." a me "M. H." hookahi ano, i kauia nae ma na olelo ke ole elua, a me ka helu ana o kona mau la a hiki i ka wa e ko ai.
                He ninau poopoo, a hohonu io no hoi ka ninau a J. W. Kalaiolele, a ua ike iho nei no hoi au i ka olelo pane a F. W. Kaawaloa ma kou Helu 6. Mamua ae nei nae o ka pane mua ia ana mai nei o ka hailoaa o keia nana, aole au i manao, ua i pili keia ninau ia makou i kekahi o na amana liilii o ka "Hoku o ka Pakipika" e kuku ana ma na kuaaina nei, nolaila ka pane mua ole aku, o i ia mai i ka mahaoi, a no ko'u ike i ka manao ninau o ka "Pepa" e pili ana i na mea a pau, nolaila, ke pane nei, me ka hilahila hookamani ole.
                Ina la ua ukiuki oia nei, e hoonanea ana wau ia'u iho ma ka alawa iini ana o ko'u mau maka i ka "Hoku o ka Pakipika," a ua ane lailai ko'u manao malaila, halawai iho la ka alo ana o ko'u maka me ka nana i oleloia maluna a hoolilo koke iho la wau i ko'u noonoo ana malaila, a penei ka hailoaa i ko'u manao e pili ana ina ninau. O ka Moohueloawa nui e kau ana ma ka mauna o Kalemela nona na anana 1861. O keia makahiki no ia, a o ka mea e hiki mai ana nona na anana oi 5, o ka makahiki 1866 no ia, a 5 hoi makahiki mai ka makahiki 1861 —1866 oia no na anana oi 5, a o na hua palapala A. D. a me M. H. i kauia ma ka lae, hookahi noia ano, he hoailona hoopokole o ka makahiki, a o ka helu ana o kona mau la a hiki wale i ka wa e ko ai, oia no ka nui o na la mai keia mau la iho nei a hiki wale aku i ka pau ana o ka makahiki 1866.
                Oia aela no kahi loaa la i ke keiki kuaaina. W. H. UWELEALEA.
Makawao, Maui. Nov. 7, 1861.

He Nane.

                O kekahi Buke huli waiwai na kekahi kanaka, e waiho ana ma kona waihona imi loaa, i kona huli ana, ua waiwai oia, a i kekahi huli ana, ua poho oia. Eha ano nui o ua Buke la.
                1. Ina oia e huli ma kekahi ano o ua Buke la, nona na hua olelo 7, a he hoailona alii i loaa ia ia, ma na hua olelo 7, i kakauia i kona inoa.
                2. Ina oia e huli ma kekahi ano o na Buke la, nona na hua olelo 4, a he hoailona alii i loaa ia ia ma na huaolelo 4, i kakauia i kona inoa.
                3. Ina oia e huli ma kekahi ano o ua Buke la, nona na hua olelo 6, a he hoailona alii i loaa ia ia, ma na hua olelo 6, i kakauia i kona inoa.
                4. Ina oia e huli ma kekahi ano o ua Buke la, nona na hua olelo 4, a he hoailona alii i loaa ia ia, ma na hua olelo 4, i kakauia i kona inoa.
                Ninau. Heaha keia Buke huli waiwai? Heaha na ano a pau o ua Buke la, no lakou na hoailona alii iloaa ia lakou, ma na inoa ponoi o ko lakou ano? E hai mai ka poe noiau a noonoo, me ka lana no o ko'u manao e loaa no. D. IOBA.

OLELO HOOLAHA.
HUMUHUMU PEA!

KE HAI AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei, i kona mau makamaka a i ka lehulehu hoi, ua makaukau no oia e hana i ka hana a pau i haawiia ia ia e hana ai

MA KE ANO MAIKAI!
A ma ka Uku Emi loa!

E pono no ke hele e imua ona, mamua o ka hele ana io hai.
E ninau hoi no kona ano, ia Kimo Pelekane a me Paulo Manini.
1-3m WILAMA G. WOOLSEY.

KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!

AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.
NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!
                A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.

OLELO HOOLAHA.
PIULA WAI! PIULA WAI!

O ka poe e makemake ana e hookomo i ka Wai Piula ma ko lakou wahi, pono no ke hele lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo nei, no ka mea, ua hiki ia ia ke h ana i na Piula me ke ano paa, aole noha koke, no ka mea, o kana hana no ia ana i ao ai a maikai Aia no ia ia na lako a pau e pono ai keia

–HANA, OIA HOI–
Na Ki Wai o na ano a pau!
KA PIULA WAI
A ia mea aku ia mea aku e pono ai.
Aia ma ko'u wahi hana ma Alanui Kaahumanu,
Ka Hale
Hana Piula Maikai Loa!

                Mai kuhihewa oukou, no ka mea, ekolu na hale hana piula ma ia Alanui, a o ko'u hale, oia ka Hale mauka loa.
2-tf J. J. O'DONNELL.

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke ALANUI NUUANU, makai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai no kela hewa keia hewa i hoopiiia'i oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa a me ka pololei i ko oukou mau palapala kuai o kela ano keia ano, me na palapala hoolimalima, me na palapala haawi waiwai paa a waiwai lewa, na olelo ae like o kela ano keia ano, na palapala hoopaa o kela ano keia ano, na palapala moraki waiwai paa a waiwai lewa, o na palapala hoohui o kela ano keia ano, a me na palapala hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na palapala kauoha a pau, a me na palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.
Honolulu, Augate 31, 1861.

HALE KUAI O AKE.

O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea kupono o na ano a pau e kuonoono ai i ka noho ana, e haele nui paha lakou ma kahi o

AKE,

Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.

Loaa Pomaikai!
Nui na Waki a me na Hoonani!
375 na mea Makana!

AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana i ka pomaikai nui no kahi lilo uuku! e hele nui oukou i ka hale hana waki o KINI, ma alanui Kalepa e pili ana i ka hale Uinihepa, oia ka hale kuai kamaa, a e nana i na mea nani ma ia Wahi. Hookahi dala ($1.) ke kumukuai o ke kuleana iloko o keia waiwai, a 3,000 ka nui o na kuleana. Ua kokoke pau na kuleana i ke kuai ia, aia a pau loa, e pau ana ia mau mea, a o ka poe i loaa ka oi, he pomaikai wale no. I ka la 25 o Dekemaba e hana ai. KINI.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-4t

OLELO HOOLAHA!
NO NA AUHAU.

E KA poe i auhauia, e hoomanao oukou e ohiia no, ma ke Kanawai, na Auhau a pau, ke kaa ole ia mamua o ka la mua o Dekemapa, e like me keia pauku Kanawai, penei:
                "Ina i loaa ole ka waiwai kupono e laweia; alaila, ina he kanaka kino ikaika kela, e hiki no i ua Lunakanawai nei, ke hooholo, e hookaa oia i kona auhau ma ka hana Alanui, a hana e ae paha o ke Aupuni, he hapaha no ka la."
                Aia ma ka hale ma ke kihi o ke Alanui Alii wahine a me Alanui Nuuanu, e lawe ai oukou i na auhau i kela poaono keia poaono, mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi.
JOHN O. DOMINIS.
5 Luna Auhau.

MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.

AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m.

LOIO! LOIO!!
INA MAKEMAKE KEKAHI E KOHO IA
J. W. H. KAUWAHI

I LOIO, e pono no ke hele ma ka hale hana o HALAKI (C. C. HARRIS,) kokoke i ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mawaena o ka hora 9 kaka hiaka a me ka hora 3 o ke ahiahi.

J. F. COLBURN, (KOLOPANA.)
LUNAKUAIKUDALA!
—Ma Alanui Kaahumanu.—

Honolulu, 2-tf