Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 16, 9 January 1862 — No ka pono o keia lahuikanaka. [ARTICLE]

No ka pono o keia lahuikanaka.

1 ka pw e ike taai nna i keta aiao mānan & me ka poe ē īso<>boo aoa i ka pono 10 maoli, aa an e kamaiiio pn oo hs po&o kamaaina, a me na pooo malihini me ou%uq ma keia walia kamailin. oi» ka Hf>ku ano£no o ka Pakipika e holo ana iniua o kakoo me be uwea īelekalapa !a.

'Aia no Ooko o keia hoa olelo i ofelo ia maluea "ka pono o kela lahuikanaka," eia fca mea mua, o keia lahoikanaka, o*ai ii? Oia no ka lahai ili alaala e noho ana i maa laĀaauia knpa no keut Aopuiii, oīa na'lii, na kanaka koikoi, na kanaka iraiwai, ame [ka poe ilihane, na kane, iia wahine, na keij ki t na Inahine, na elemaknīe. oia no «a haī- | olelo !a, i o ka pouo o ni lahnikanaka la ka I mea nui e noonoo ai. | Ka pono o keia lahoikinaka oia ka inea io i a koikoi me he poka poepoe 5a e iliwai lain : mania aha, oia ka mea nai i naele ke nootakn, oia ka mea e kukulu i4 nei ke ai ihj na poiio io e laha ae ana, oia ka e hapal ia nei ki baroki ana, oia ka m&a mihao huiia e loaa koni mau paleni a ine kona hopena. £.a pono inua, oia ni poho i nai ii ai e kamehiiiieha I, a toe uaiii, na koā ihe ka ikiiki nui, me ka holo imua d ka ihike I ikfg hk i t tdheia, oia ka poe ina i ki iwiiWa o ki hiake 8 me ka poino, o na poioli a ine ke ahUinUi o ka wela o ka ta a me na ale inaatitf o iii kai kiulaiii o HaWaii uei, d ha kii hohouu a me na kai papau, o na aiha helehele auakūa poWi e hiike ai s o na awi-1 iWi J»oopoo, ttofeo o keia ikaika iiiii, tia loai ki poho o ! keia lahuikauaku ma ka noho ana 5 lia olttolu ke ōla aha, i ua iniln iii kĪKo Lki' hiikē hiioīi i ka liinii o ke kiiiika; ua piiluini ii iimoku lehuleliii i me hi kiniki koi kititeitfMsVdfti oie o hi o MaWaii paii im kapu alii iiui i iiiē hi liao Wale ihi tai hi \Vihi i pau loi, iii niiheie ii ki iiiii iiiiihuli b uu'lii a ihe ni kui ikiika, iheieni ihakiiiuihi: iioko d keii po&o i intta } aoie he kumiikahiwai hoomaiu hiakaaiuihi f i hddwiiwii; ioie t inaiu iua ui iuei #-#|i iui i ki t)dho kuokoi o keii i ihe keii: tti;iiiiU ki hoomaiu ihi i ki f*difto i&i k& | kikiWii mihio i kikaii Wihi ii e hi'iii; i ii&iii kiiiiki pili ii iikoU: ltdko d keii liBei, idte i idii ki |jdtid id £ b)udtu ii fli ihēi i paii idi; . i

ditt keia, ka inai-e aua o kē kaH6 i w&hiue, aiue kā wahihe i kane, o ke utni Waie i ua kdki ihe ua iueā iuake, o kā uete o ua k&aiuaha i ua kukauā ttiu& ā wuiwai māuii, oka hookaumaha o ua 3 iii ( a hie na kajpu eehia o lakou, oka hui o u& iuea i hooakuu ia e 3t4 ha ia a iUe ftft hsidhoibtitt; W|ii iiui weliwēli d ktMji Eēle iiaua inai ke Akua hiāuā* luā iUāi* lli iiio ia i kahua tio na pohb ā |)au o keia l&huihanaka e nohb nei> bia kela bA uia Sbta iiiona; he auwai ka uaaU b U&Hii iibkb b kb lehbva iima, a naha i hookāiie āe iikē iue kbtia Mukewake. tJa kb keia iuea i bieib ia im kb &aiīiehahieha iUau hāha a pau iibkb 5 loha hbbhbo UUĪ āua i koha Wa fe Uoiib ttUjtihi aua, aolfe oi&i ihii i ka i*ono b ka uiea nuku waie ftb e piii aua i uu inea eiua & e koltt> a i ualii wale hb a neie ua iuakaaihaabie ona mahao i koha hanohaho uui a inē ka iuahatb ia, i ku uui o na kauwft ft uie ha koa oua, i ka hiii o Ua aiua i lilo ia ia (

Eiti koha kahiiwai kaulaha, tta ka|tftift o ka thattu tuite ( eifet itotttt hklha, e hele ktt el&tnakttle a me kii luahitte a i ke &ifttttif; Oia k* m&ke oie i kit $>oe pepehī kiho o ke alahui, he w&hi heie hb iik tttē& ptt lbft} a aia wahi hele ttui iti kahi e maīu ai ke otft, e pepeh'i wale ia, aole e khiia e ti* kapuai, ttble powā, walu ke dltt. lßitt ka oi«lo aioha kanlaua tttt& iu iftj i htH b Ai ma «a tftdkttptitti o Maui, Molokal, &auat> iohe oia ia keotta, e pfcp£hi ihe ana i iia makaaihaua o Hamakua, 6 Waipio, e luku aha, me ka hooumīuoiiw MĪ ia o hfe wahine a tufe ha keiki, a tne ko Iftkott tttittt |)0t)0 * pau o ke kitto, hu Uiai kotitt aloha ia lakoU, (īooki i koha kaua aha, huli hott hoi i Hawaii > kokun i tm tnak(tditifiM f aoie ko ttiii i iokoiuo ia Keōua, tta nui koha uwe a me ke kttttwāha no na makaainana i hmaia peia. I Aka, tna keia mau tnea a patt loa ī hana % auleahei kakoU e pōho ke manao o ke ki feia o ka oiaio o ka pono o keia lahuikannkA iiemo ai na pono he nui ioa o ke kino i ko* e ok hei } ke olelo nei titi oia no, a, I irl osa, e hiki pahtt ia kakoU ke mahaoio i | kapono o keia wa e ttoho ttei, tt e hootttat«to IH. ► Si» keia pono hou i oiii mai noloko o kn | [wio ttttttt a Kamehameha 1, o ka olelo a ke AKni, oia ka olelo i kakau buke ia tne kotttt iiKsj kauiana o ka Pnlapala Hemolele, m lōt£ mau palena mai Kinohi a i!oikeana, o! fee» oielo ua Hke me ka pahu ponka, a me kt.k>i lipi, a me ka pahi oi loa, a me na mea m«iw)na. Oka oielo a ke Aktta ka olēlo, o na haoie malihioi o Ameiika na kahu, ka ha* ka «noho ai ka olelo a tne ka ponoio tnaoli, tn *ebe ia kek buke Hc4to o ka makahiki a hiki i keia makahiki 1868. |J tt n\fMua lete tnai na poho a me na hana o &«'& btike inma o kakon. līaloko o keia pono bott i maopopo ni o ke Aua m*aa o lehov% aole anei o Kaili ia 4 ia no ka inea* he eku& kaili o ! l4wva i ke aopnni bontta m haawi i kaiaa | n;=a i manao ai, su>!e an«i f filo na attpmii o &ir£uia i ka Wrae)a, a pela i ka «ra e ai& ak o San!aj ua kaili ae o leītova i ke Aupti-

oi o ls£rae!» mal īi£a& &b a h&awi | s no!a*!?, «a maopopo he wmfo maa i ok?o ia. (Āoie i pau.) $CF* Amepikaheiia» ka aui o na oaka a paa lsa, « he 66,1173 na osofea o k&la ano koia ano, a 93 na maaawe ka (e«o ®e 13,000 koa kiai. Mamoa o fce ma keia aiea oie ta, oa mahuahae §s« i keia wa, he 500 a keo m manova. Ma 6eritaoia Amerika (Kaaada) 5,ē®9,477 *a k&naka i 9,667 oa meko, 081 na moko maht3 o Koiheka» ka pakaaa ikaika loa oia aina i oi ae i ko na wahi eae ma Amenka Akau, Amerika &eaa. Ma Ēuropa 47 na Moi,he 4 na £«eperec, afea 4 oka huioa pau 47, a pela ka nui ooa Aupuoi. O Koaia keaopuni nui loa, 7S6»000 aa mi!e 82,610,090 kaoaka, 918 oa laannwa me na Penei ka hoike asa i ka oui o oa maoo«ra ma na Auponi noi o ke ao neL Ko Bbaitiaia Nei, 3 papa pu, 42 ; 2 papa po, ®8 j I papa pu, 486; tt»6a la»e pu, SB7; hui pan* 813; na kauaka, 08,704. Ko FAHAWI. 3 pftf>ft S0; 2 papa pu, 4£j 1 papa pu, 206; mea lawe pu t ĪsJ#} hui pauj 484; na konakai 39,815. Ko UūaiA. ā P*P* 2 papa pu, 30; 1 pap& pttJ 146} mk \*<*ē 28 aoi ae; hoi naa, 218; itft kanaka, 38,600. fco SfcfAf«U. 8 papa jju, 7i 2 pa|tft pu, i£* J papa pu t 74; mea la«re pU| 4īl* hui pftUjidt| na kah&ki» 13,788, At»te i hdike ia ko keliithi fOaU aupuoi 6 tnahdp6 e hoikeia 06, Oka liiana o ka tttfthuftra fiēt>itfti)ift| Uft oī ftkU i ko na HtftHlUWft o fift ftUpiitii i Koike pU īa t kau t»U mh* txld& lft I tnattUWft Be?itania 6oi fthft i kd ttfttfftt)UWft eiun o kein niftU aupiihi i hoike pū ia iHa feeift ffiftu pipa.

Ka waiwai o liēin Wiu Aupuiii ī hoikeii* b fc« Aupuni waiwai ntli tna ko ao iiēi) G«{ eana iko na Aupuni & pMU malalo b ki la, a hē Aupuni aie nui, nki» ola aie nui m k6tii kuwu ' i lilo si i Aupuni nui IoS aikiiika, no ka mea, tn*lo« kd ohi wtilē 06 koni iie nui lon } «hd uiiku Wiis titt Ki&WiiiiU* akij I bi MKWliho kotii m nui iua* i na, ua ilihune oia feifcaiktiGEej akai oia aie tiui loa he mea ole no, no ki aolē ē hiki ik& iioiii ke diii ke lāwe ipāUiadala t ake koi, ai Ike l&kou bii kohj* tftēft i Aupuni ttui ii, i ikiiki ai, i i iiaikiii nui ii i ke kaū ia George 111, oi ef&e? |?j -«IMiwhp»»».!! i) 11 h&ūmi:**- k,Ma»»#"!* a fcē 'liii Wihine b ki hipikolu b he io nei. O £i*itoi i liii Rusia kekihi niau Aupuoi WiiWil e bi iiii i kb kekihi tniii iupiinl e ii. tfti Aiii i tne Ēurop4 he mau aupuni pookela no iiUi i ki ikiiki & me ka wiwo ole, a me ka nui o kā WiiWii i me ka lako. OiWahi i keii wa> ua ii oii me he lui pele iii hb ki puni walwai o na kannka, i ttt« ki puni kiUii k« iai ikiiki nei tti Au» puni o i ki mea oi loa, e lanekili tiui ii, tti niikiukiu ki fimpewi o Farani i tti kb« a,03t,000 no ki wa ona enemi e iii liiai ii i me na moku hio kili ona, nb* laila u* liii na kaeaka o &«Htanii imi Fifini Ui tiii i huhu lbi, iha he kauiiwa«na o iaui, h« keu iku n ke kiui ikiiki td& i oi e id I ni kiut d ki io nai» apau iloko 1000 makahiki a hiki i keii la, I

Wi kaWk» lii ktt lli 6 ktt Ko hfctt!e m&inei ka ua tna Koioa nei, aia hoi e hookahe tnai ana na wai, ahe Waiwai itt ttd tta hale will-ko nittttttei, tta kukēle k& lfepo, a ua puktt mat na mefe utu o na ano tehulēhu, a nui na wai hooluu ke nana aku, a tttt kiihiko ka ili hohua ia ia iho. Nani ka ke Akua hiau hatta. Atil6 ina namea opala watd tto kona kahikb ana, Aia hoi na mata-ko hui o R. W» Wood, ke Wili ftei kekalii, akē ttltt mai nei hoi tt tttittli ka ain&. Pela no hoi ko O. Charmah, ke kokoke mai nei koha wa e ohi i ka hua, peia tto ke ko no ka ekaleeia no Kloloa nei, e kukupii ana tt ohaoha, o na thfett tttu e tte hoi ōka poe hana, ke nlu mai ttei lakou, a olioli ka poe ona iiona ia. I!o1o ka hana ke ftittifti fft&i ka ilaktt i ha kuattft ntti Wntt katt hooiio. K makaala ana hol ka poe ltana a pau. B hapii iana kekahi no ka hana hale, tnd ke kahalua ote ttoko o kēia wa ino, he hale kula ia eaoia at kekahi poe kaikamahine uuku tna na oihana ike, tne kā noho pono ana, oia ho kekahi o na oihana kiekie tna ke ao nei. Ite oiaio ho ope, lt hiki ka wa e oo ai, tta pati na tnea kantt i ka ohi īa, a hlkl tnai ka |a» halowale na mea nlo, a kahiko na mea hana t pan kona nani.

PeU kekaln poe o teiakoti tM iloko tio o keia mahina, ua hala aktt i ka make kekahi poe. a he tnau mea opiopio lakou a paa, a ke loihi tta la i koe a hiki i ka elemekule, aka hoi, aole i h&ina m&i ka 3a e make ai kekahi oia poe wahitse ni, a nphpm m t aka, ua hala koke ma ka la 13 iho ttei, a ke aoho oei koua m*tt hoa ttie ka twe aloha ia ia, tta pan ka holoholo pu ana tue ia sia tia alanoi o keia walii kaooa. Ue oiaio hoi ? e like me ka pau waie o toa mea ttltt f a me «a mea i hanaia eka ilnia kapela no ke ola o kakou a paa. Hiiu. Koloa» Kauai, iar<uarl, #, iS62. *