Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 17, 16 January 1862 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, IANUARI 16, 1862. HELU 17.

 

KA HOKU
O KA
PAKIPIKA.

E HOOPUKA ia ana ka Hoku o ka Pakipika i kela poaha keia poaha a pau ka makahiki. O

J. W. H. KAUWAHI,

Oia no ka LUNA NUI, a o G. W. Mila, oia ka Luna Hooponopono a me ka Puuku. He nupepa a na kanaka maoli keia, na ko Hawaii nei poe keiki papa o ka aina i kukulu a ua manao ka Ahahui e kokua ana ko Hawaii nei i keia hana. Nolaila, aole i manao keia Ahahui e pono e paipai nui i ka lehuehu e lawe, no ka mea, ua ike lea ka Ahahui, e lawelawe no na kanaka Hawaii ma na oihana a na kanaka Hawaii.

Eia ke kumu manao paa.

                He nupepa ku i ka wa keia, aole no e hio io a ia nei, o ka hoonioniolo kana hana, a na na keiki papa o ka aina ka oihana luna maoli ana o ka hoopuka ana. He nupepa keia no ka lahui Hawaii, a ke noi ia aku nei na kanaka o na aoao a pau e hooili mai i ko lakou mau manao e pai.

Hoku o ka Pakipika.

He mele no Beni P. Keola.

He inoa hoi keia,
E Keola la he kamaiki,
He hiapo na
ke ala,
Kamalei na ke aloha,
He aloha o Leleiwi,
Kela lae onioni,
Lele mai o Waiuli,
Ma ka pua o ka hinano,
Kau pono i Keokea,
Akea wale ka ike'na,
I ka holo a ka mokuahi,
Elua pukonakona,
O Pele ko ka mauna,
Monuokekai ko kai,
Hapalua no ko'u lilo,
I ka holo hookahi ana,
O uweke no ka huila,
Kuu pau i ke kihikihi,
Ko kino manuahi hoi,
Kuu pau no i ka holo,
Hookahi no ia ihu,
Hoi hou no i Huia,
Huikau ai na hoa,
Kaawale i na maka,
Ke one i Piilani,
Pii aku ko'u makemake,
I ka pua o ka Melekule,
Kuleana mua ia no'u,
O ke kapena mua ia,
Piha pono ai ko moku,
Hoi koke ai i Mareka,
I ke kai maokioki,
Ka mimilo ma Nolewai,
O Kuaihelelani ia,
Aina ike ole ia,
E aho no Paliuli,
Aina huna a ke kupa,
Mahalo au ilaila,
Hanohano au i ka nani,
Pa kahea i Malama,
Na ke kini i Puulewa,
Milikaa aku ka manao,
I ke kihi hala o Kaena,
Hiipoi au ilaila,
Eleu mai Hopoe,
O ka huki kanana huki,
Au ana la i ke kai,
Akahi au a ike,
I ka mea ino he aloha,
Pa-kuhinia wale hoi,
Hookahi kau o ka lono,
Ua lono olelo mai,
Ka makani kau-aheahe,
Au iho nei ka manao,
Auhea la ia pua,
Akipohe o Haleola,
Uu ola no maua,
I ka leo o ka makua,
Auhea wale ana oe,
E ua pua rose nei,
Ua kui au ua lawa,
Pili pono i ko aloha,
NA J. D. EHUKAI.

HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 4.

                Ia olelo ana a Panaewa pela, lohe o Hiiakaikapoliopele, alaila, pane aku o Hiiakaikapoliopele ia Panaewa ma ke mele, penei.
                Pau ke aho i ke kahawai lau o Hilo,
                He lau ka puu,
                He mano kaihona,
                He mano na kahawai o Kulaipo,
                He wai Honolii,
                He pali o Kamaee,
                He pali no Koolau,
                Ka Hilopaliku,
                He pali Wailuku,
                He one ke hele ia,
                He one e keehia'la,
                I Waiolama,
                Heaka ka wi,
                A ka wai i Panaewa,
                O Panaewa nui,
                Moku-lehua,
                Ohia kupu ha-o-e-o-e,
                I ka ua lehua ula,
                I ka wi ia e ka manu,
                A ua po—e,
                Po Hilo i ka uahi o kuu aina,
                Ola ia kini,
                Ke—a mai la ke ahi e,
                No ka ike ana aku o Hiiakaikapoliopele i ka uahi o ke ahi a Pele e iho ana i kai o Puna, nolaila kela mele a ia nei mailuna.
                Nana aku keia ia Panaewa, e hoomakaukau ana kela e pepehi mai ia laua, me ko Panaewa manao e make ana laua nei ia ia, oli aku ana o Hiiakaikapoliopele, penei.
                O Panaewa ohia loloa,
                Ohia uliuli i ka ua,
                I moku paewa ia,
                E ka laau,
                O kepekepe,
                A kauka i Haili la,
                Ilihia,
                Ilihia i ka leo,
                He leo wale no—e,
                Alaila, i mai o Panaewa, ae, ilihia io i ka leo, i ilihia ia laua nei, i ka laua nei i ana mai nei, he mau kane olua, nolaila, hewa ae nei ka waha, i kahi umeke poi, a me kahi kalo, heaha la hoi, aia no i ka ikaika? alaila, loaa ke alanui ia olua.
                Alaila, ko laua nei hakaka iho la no ia me
Panaewa, oia hakaka o laua nei a luhi o Panaewa, luhi no hoi o Hiiakaikapoliopele, hoomaha laua nei, a maha laua nei, hakaka hou laua nei, ia hakaka ana a laua nei, ike o Pele ia Hiiakaikapoliopele, e hakaka ana me Panaewa.
                Alaila, kahea aku o Pele i na Hoaiku kane, a me na Hoaiku wahine, auhea oukou, aia ko kakou kaikaina la, ke hakaka mai la me Panaewa, e hele oukou e kokua i ko kakou kaikaina.
                Hiki aku ana lakou la, hookahi no ka muka ana ae a lakou nei ia Panaewa, o ka make no ia; pau i ka ai ia.
                Alaila, kena kela ia Pauopalae e hele i ka luau, moe o Hiiakaikapoliopele i ka luhi o ka hakaka ana me Panaewa.
                A hoi mai ke kahu me ka luau, wahi i ka luau a paa, kau i ke ahi, ka ia nei moe no, oia moe oia nei, a o ke ala ole mai o Hiiakaikapoliopele, hoala o Pauopalae ma ke mele penei.
                E ala, e ala—e,
                E ala e Hikaalani,
                E ala e Kehooilonaikalani,
                E ala e Hoomauwahine,
                A Makalii la, e ala—e,
                Alaila, ala mai la o Hiiakaikapoliopele, ninau mai ia Pauopalae, aole paha e kala i moa ai, ua paapaa loa paha. Alaila, wehe o Pauopalae i ka luau, a pau ke ino, alaila, kaumaha keia i na aumakua, e like me ka hana a na kanaka i ka wa kahiko, a pau ia hana ana, ai o Pauopalae, a pau ka ai ana aia nei.
                Ko laua nei hele aku la no ia a waena o ke alanui, alala mai ana keia puaa, oia alala mai no a kokoke ia laua nei, oli aku ana o Hiiakaikapoliopele, penei.
                Aloko au o Panaewa,
                Halawai me ka puaa,
                A ka wahine,
                Me kuu maka,
                Lehua i uka,
                Me ka malu koi,
                I ka nahele,
                E uwe ana i ka laau,
                Alala ka puaa a ka wahine,
                He puaa kanaenae,
                He kanaenae mohai ola,
                E ola ia Pele,
                I ka wahine o ka lua—e,
                Ku ana o Wahineomao i ke alo o laua nei, ka-naenae ana o Wahineomao i ke alo o Hiiakaikapoliopele i ka puaa.
                Ea! o oe na e Pele, eia ka puaa, he puaa no ka hoohiki ana a ka makua a ike ia oe e Pele, alaila, hoi aku moe i ke kane.
                Pane mai o Hiiaikapoliopele ia Wahineomao, aole au o Pele, aia no o Pele i ka lua.
                Koi mai ana no o Wahineomao, no kona manao no o Pele no keia, hoole paa loa mai kela, me ka olelo mai, aole au o Pele, aia no o Pele i ka lua, o hele.
                Alaila, aoao aku la o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, no kona hele ana.
                I aku o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, i hele auanei oe a hiki i ka lua, o ka wahine nui auanei e noho ana ma ka puka o ka hale la, aole ia o Pele, mai ike auanei oe i na wahine maikai oloko o ka hale la, mai haawi oe i ko puaa ia lakou o make oe, nana no auanei oe i kahi ope ahu e waiho ana i kapuahi la, o Pele ia, ia ia ko puaa e haawi ai.
                I mai o Wahineomao, ka! e hala loa auanei paha olua, aole e loaa mai ia'u, i mai o Hiiakaikapoliopele, ae loaa wale mai no maua ia oe ia nei.
                Ko Wahineomao hele aku la no ia, e hao aku ana no o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, noho ana i ka lua, ko Wahineomao kanaenae aku la no ia, e like me ke kamailio ana o Hiiakaikapoliopele. A pau ke kanaenae ana aia nei, huli mai keia e hoi, hu ae ana ka manao iloko oia nei, huli hou aku o Wahineomao, i mai o Pele, aole mau wahine i loaa mai nei ia oe e hele aku ana la, i mai o Wahineomao, he mau wahine no, i mai o Pele ia Wahineomao, o hoi a loaa aku ua mau wahine la, ea! o kahi kaikamahine iho la, o kau aikane ia, ae aku o Wahineomao, ae, hoi mai hoi keia, e hookomo aku ana o Hiiakaikapoliople i ka manao ia Wahineomao, huli hou aku o Wahineomao, a pane aku ia Pele, me ke kuamuamu aku ia Pele, ka! kainoa no he wahine maikai oe e Pele, he maikai wale no na wahine o ka lua nei a pau, o oe no ka! ka wahine ino loa o keia wahi, ulaula kou maka, makole pu no hoi, ino loa no oe e Pele. A pau ia olelo ana a Wahineomao, kona huli aku la no ia hoi, e hao aku ana no o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, loaa no laua nei ia Wahineomao.
                I mai o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao e! mama hoi oe, ae aku o Wahineomao, ae, mama au, eia no ka olua ke hele nei, kuhi au ua hala loa olua, nolaila hoi, wikiwiki mai nei au.
                I mai o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, pehea oe i hele aku ai? i mai o Wahineomao.
                Hele aku nei no hoi au e hiki, e like no hoi me kau i olelo mai, ike no hoi au i ke ope ahu e waiho ana ma kapuahi, kaumaha no hoi au i kuu puaa, a haawi no hoi au ia ia, huli mai au e hoi, ninau mai kela ia olua, i aku nei au, ua loaa no au ia olua, kauoha mai nei ia'u i aikane oe nau, e kii kakou i ke kane i Kauai, pela mai nei la ia'u, i mai o Hiiakaikapoliopele, o kau olelo wale iho la no ia, pane mai o Wahineomao, aole, i kauoha mai nei ia'u e nana au ia olua ke hiki i Kauai, a loaa ke kane, nana au i ka honi o olua, i ka launa o olua alaila, hoi mai au hai aku ia ia, pela mai nei a'u. Ninau aku o Hiiakaikapoliopele, aole au olelo ia Pele, ka! he olelo no ka'u ia Pele, kuamuamu aku nei au ia Pele, i aku nei au he wahine ino loa no ka oe e Pele, u-i no na wahine o ka lua nei a pau, o oe e Pele ka wahine ino, makole kou maka, ulaula no hoi, pela aku nei au i olelo aku nei ia Pele, akaaka o Hiiakaikapoliopele, a pau ka akaaka ana aia nei, o ko lakou hele aku la no ia.
                Ia hele ana aku a lakou nei, a hiki lakou nei i kai o Makaukiu, he Hulaana nui ia e waiho la a hiki i keia wa. Ia hiki ana o lakou nei i Makaukiu, wikiwiki aku o Wahineomao me Pauopalae e au ma ua Hulaana nei, pane aku o Hiiakaikapoliopele ia laua la, e! alia olua e au aku, koi no laua la e au, pane mai o Hiiakaikapoliopele, alia kakou e au, aohe alanui o kakou maanei a ia ke alanui o kakou la ma ka pali, ina kakou e au aku maanei la, make kakou ia Makaukiu, eia la ua lawe ae nei o Makaukiu i na niho oua a kau ma ke kua, hookahi no ke nahu ae, pau kakou. O ka nui, koi o laua la e au, no ka mea, ua makau laua la i kela alanui no ka pali, oia ke kumu o ko laua la koi ikaika e au, koi no laua la e au, hoole hou aku keia, aole.
                I loa no ia kakou a au aku, hookahi no ke poi mai o Makaukiu, pau kakou i ka make. Koi hou no laua la e au.
                Ina lakou e pii ma ka pali, he loihi loa ia alanui, o ke kokoke no keia, pela ko laua manao. A no ka nui koi o laua nei e au malaila, Alaila, lalau ae o Hiiakaikapoliopele i ka auki, i aku keia ia laua la; eia ke ala o kakou ia nei, e kaka ae au i ka auki, a hoolei aku i ke kai. I hoolei au i ka auki, a i nalowale, aohe alanui o kakou, aka, i hoolei au a i nalowale ole ka auki, alaila, o ke ala no na la au aku kakou, aka, i nalo ka auki, aohe ala o onei, aia ke ala ma ka pali.
                Alaila, kaka iho la o Hiiakaikapoliopele i ka auki, a pau ka alualu o ka auki i ke kaka ia, oli aku keia he mele, no ko laua la koi ikaika e au ma Makaukiu, nolaila, manao keia ia Wahineomao ma, he mau kane laua, he wahine no keia, no ko laua hooko ole mai i ka ia nei olelo aku ia laua, nolaila, oli aku keia, penei.
                Au ma ka Hulaana,
                Kaikoo ka pali,
                Pihapiha o Eleele,
                Ke kai o Makaukiu,
                A'u e hopo i ka loa,
                O Honokaneiki,
                I kane la olu—a,
                I wahine la wau—e,
                A pau ia mele a Hiiakaikapoliopele, kiola aku keia i ka auki, i loa no i ke kiola ana aku aia nei, o ka nalo aku la no ia o ka auki la, i aku keia ia laua la, aia la, e au aku nei kakou la, make kakou ia Makaukiu.
                Pane mai o Wahineomao, ka! hoolei aku la no paha oe i ka auki, uhi ae la ka limu, nalowale ka auki, kuhi oe he Mano. Koi no laua nei e au, hoole aku no o Hiiakaipoliopele, alia olua e au aku, e kaka hou ae au i ka auki, lalau hou no o Hiiakaikapoliopele i ka auki a hoolei hou no, i loa no i ka hoolei ana aku, nalowale hou no ka auki, i aku no keia, aia la, aohe ala o kai nei, aia ke ala ma ka pali.
                Hoomakaukau hoi laua la e au, kaohi aku keia, alia e au. Lalau hou keia i ka auki, kaka keia, o ke kolu ia o ka ia nei hana ana pela, oli aku keia, penei.
                Hookuku,
                Ka au-hula-ana,
                O ka pali,
                Ke pue ala e ke kai,
                A nalo ka auki,
                He Ia ko lalo,
                He Ia o Makaukiu,
                O Makaukiu hoi—e,
                A pau ia mele a ia nei, i hoolei aku ka hana oia nei i ka auki, nalowale hou no ka auki, i aku o Hiiakaikapoliopele, aohe ala o kai nei, hoopaakiki no laua la e au, aua hou aku no keia.
                Lalau hou no o Hiiakaikapoliopele i ka auki, a hana hou no e like me kana hana mau, a oli hou no kela i keia mele, penei.
                Mehe uahi mahu kai la,
                Ko lalo o Kakaauki,
                I Makauki—u,
                He kiu he ulele aloha,
                Eia i o'u nei—e,
                A pau ia mele aia nei, i nana aku ana ka hana o lakou nei, hoea ae ana o Makaukiu mai lalo ae a nana iluna o ka ili kai, holo mai ana o Wahineomao ma i kula, a kahi no a pau ko laua manao. O ka hakaka iho la no ia o Hiiakaikapoliopele me Makaukiu, a make iho la o Makaukiu ia Hiiakaikapoliopele, a hele aku la no lakou nei, manao no o Hiiakaikapoliopele e kii no keia ia Mahiki e pepehi. Kii no keia, ma Waipio ka pii ana a lakou nei, a luna lakou nei o Waipio, nana iho keia ia lalo o Waipio. Kani aku ke oli aia nei, penei.
                A luna au o Waipio,
                Kilohi aku kuu maka ilalo,
                Hele hoi ke ala,
                Ma kai o Makaukiu,
                Hele hoi ke ala,
                Ma uka o Kapuoa,
                Pihapihahee,
                I ka welowelo,
                I ka puu kolea,
                I ka ino—e,
                Ino Mahiki,
                Ua ike ka hoi au,
                He ino Mahiki,
                He ino, he ino loa no—e,
                A pau ia mele a ia nei, hoomaka ka hele, ia hele ana aku a lakou nei, kahea ana keia mau wahi kanaka, ma ke mele, penei.
                E Hiiakaikapoliopele—e,
                E kii mai oe ia maua,
                E ka hookuli i kaualo—e,
                Ka opu aloha ole—e,
                I nana aku ka hana o lakou nei, he mau wahi alualu, ua pepehi ia, ua make, ua lole ia na iwi, ua pau, o na alualu wale no keia e kahea nei ia Hiiakaikapoliopele. Ko Hiiakaikapoliopele lalau ae la no ia i ka auki, hookomo iloko o ua mau alualu nei, i iwi no laua, ko ia nei hana no ia a ola ua mau alualu nei, ku ae no lakou nei hele ana, noho no laua i ko laua wahi, i Pololu.
                Ko lakou nei hele aku la no ia, a komo iloko o Mahiki, hoolale mai ana o Mahiki i ka lepo mamua o lakou nei, aole keia i hakaka me Mahiki, kii e keia pepehi ia Moolau, kahea aku o Hiiakaikapoliopele ia Moolau ma ke mele, penei.
                A loko au o Mahiki,
                Halawai me ke'kua,
                Okioki poo,
                Okioki iho la i kona poo,
                Kahihi ae la i kona naau,
                Hoale mai ana,
                I kona koko i o'u nei,
                E lau e, lau—e,
                No'u ke ala,
                I hele aku hoi—e,
                A pau ia mele a Hiiakaikapoliopele, pane mai o Mokulau, aohe ala, aia no a nui ka ikaika, loaa ke alanui. Aia no o Mokulau i kona wahi i Kohala. Ko laua hoomaka iho la no ia i ka hakaka ko laua hakaka no ia a luhi, hoomaha, ia hoomaha ana, kani aku ke oli a Hiiakaikapoliopele, penei.
                A Moolau,
                I ka pua,
                O ka uhiuhi,
                Helelei mai ana,
                Ka pua o Koolau,
                Lohia e na moo-liilii,
                Na moo-liilii kaala,
                E kolo i ke kula,
                E iho i kai o Kawaihae la,
                Heia ae la ka moe liilii,
                E hakaka kaua paio,
                Olua auanei,
                He 'kua Moolau,
                O Moolau Akua—e,

O ka hana haunaele a Poki ma—Ka hooikaika ana o Kaahumanu ma ka pono.

                Mahope iho make o Kahalaia, alaila, haawi o Kaahumanu a me Kalaimoku ia Kauikeaouli na Poki e malama. Haawi no hoi ia ia i ka aina mai Hawaii a Kauai nana e malama. A pau keia mau mea ia ia, alaila, hoomanao iho la o Kaahumanu i ka pono a kana kane. Imi nui iho la i pono ke Aupuni o kona Alii, maloko o ka olelo a ke Akua, a loaa iho la ia ia, huli io no ia a hooikaika no ia i na kanaka a me na 'Lii. Lohe o Poki e hoohaunaele ana o Kalaiwahi ia Kauai, e ake ana oia e kaua me Kaikioewa, alaila holo ae la o Poki maluna o Paalua me na kanaka a me na pu kau poohiwi he nui loa. Hoomakaukau iho la ia no ke kaua mai o Kalaiwahi ia ia. A pae ae la o Poki ma iuka, a honi iho la laua me Kaikioewa. Ua nui ae la ko laua uwe ana, hoomakaukau ia mai la ka mea ai. A poalua ka moe ana i kapa, alaila, olelo iho laua e hoike mai o Kalaiwahi i kana pu, a hookuke aku ia ia. Aua iho la o Kaikioewa, aole make hookuke ia Kalaiwahi. Alaila, hele mai la o Poki laua me Kaikioewa a ee mai maluna o ka waa, a holo mai la ma ka muliwai a pae ma kela kapa, a komo aku laua iloko o ka papu a hoike iho la i ka pu a Kalaiwahi a me ka pauda a me ka pahi. Aole pu oloko o ka papu, ua pau i ka ohi ia e na kanaka iwaho. Alaila, ike iho la o Poki, ua kolohe io no o Kalaiwahi. Alaila, i aku o Poki ia Kalaiwahi, " Eu hoi kaua ma Oahu." I aku la o Kalaiwahi, "Aia paha ia ia nei." I aku la o Kaikioewa, "E noho no maua." I aku o Poki, aole, eu hoi no maua," Ae aku o Kaikioewa, "Ae." Noho iho la a hiki i ka wa i hoi mai ai o Poki ma i Oahu, hoi pu mai la no hoi lakou me Kalaiwahi. Pono keia hana a Poki, aka, aole i mau loa kana hana pono ana. Eia ka hana hewa, hana iho la o Poki i hale kuai rama nona i mea imi waiwai, oia ka hoomaka ana o kona lilo loa i ka ino. Mahope iho, inu iho la o Poki i ka rama a lilo loa i ka hewa. A, hilahila o Kalaimoku, a holo ia ma Hawaii a make malaila, ma ka makahiki 1827 kona make ana. He kanaka ano haipule o Kalaimoku, a kokua ikaika aku oia mamuli o ka pono. He Alihikaua ikaika no hoi ia. A pue iho la oia o Poki ia Kaahumanu e kaua, no ka mea, ua lilo no ka Aina ia Kaahumanu. Hooikaika loa iho la o Poki a me kana wahine ma ka hewa, a aie nui iho la o Poki; uuku Kaliholiho aie ana; nui loa ka Poki. A alakai no o Poki laua me kana wahine ia Kauikeouli ma ka hewa. Hiki hou mai la ua mau hewa nui la i hanaia ma ka wa o Liholiho; o ka inu rama, a me ka aie, a luhi hou iho la na makaainana i ka pii i ka wahie ala a me ka imi dala. Aole he mau hewa nui e ae e like me keia ma keia pae aina i keia mau hewa nui elua, o ka inu rama, a me ka aie, o na mea no ia e poino loa ai ke aupuni. Ua nui ko Poki hooikaika ana i huli na kanaka i ka hewa, a i kipi i ka aina, aka, nui no hoi ko ke Akua kokua ana i ka pono, ma ka waha o Kaahumanu.
                Nolaila, aole i lilo kanaka i ka hewa me Poki, he mau opala wale no kai lilo me ia. Nui ko Poki hana ino mai ia Kaahumanu ia wa, a nui no hoi ko Kaahumanu hooikaika ana ma ka pono. Kau iho la o Kaahumanu i ke kanawai no Hawaii nei e like me kona aina naauao. Hele aku la o Poki a hui me kekahi poe, a kue loa mai la lakou ia Kaahumanu, pai mai la lakou ma ka olelo kaua, a haunaele loa iho la ka aina. Noho o Poki me ke kau o kona manao i ka waiwai me ka hanohano, a nolaila, manao oia e kipi i loaa mai ia mau mea ia ia.
                I kekahi manawa holo oia ma Hawaii a noho iho la i Hilo. Okioki iho la i ka Aina, a haawi ae la ina 'Lii a me na kanaka o ke Alii a kuko no i ke kaua a me ka make no o Kaahumanu. A lohe ia no keia kaua ma Honolulu.
                A hoi mai la no ia a noho iho la ma Oahu, ia manawa iho no, hele aku la ia ma Waikiki, hoonoho iho la no ia i ke kaua, manao iho la o Kekuanaoa a me Kanaina e hele aku e nana, no ka mea, ua lohe no laua i ke kaua. Ee ae la laua maluna o na lio, holo mai la laua a hiki i Kewalo. Alaila, makau mai la o Kanaina, i aku ia Kekuanaoa, "O hele oe, e hoi au me na wahine a kaua, a e hoomaha aku ia laua, a me Elisabeth" (oia o Kaahumanu,) a hoi no hoi o Kanaina, a holo aku no o Kekuanaoa, holo aku la oia ma ka lio a hiki aku la i Waikiki. Nana la hoi ia i na kanaka, paapu ke kou o Kahalea, e paa ana na lima i ka pu, aole leo pane, elua mau kanaka i aloha mai ia ia, aloha aku no hoi ia. A ike mai la o Poki ia ia, paweo aela kona mau maka ia ia. Ua lele aku no nae ia me ka manaolana me ka hopo ole a ku i ke alo o Poki a hoohuli aku la ia ia a oki wale iho la keia hana ana, pela ke kue mau o Poki a me kana wahine, a alakai no hoi laua ia Kauikeaouli ma ka hewa. No keia mau mea, nui loa iho la ka haunaele o ka aina, a moekolohe hou na kanaka, a hoomana hou kahi poe i na kii. Ia wa hooikaika mai ke Akua i ka pono i ka waha o Nahienaena, kupaa oia ma ka po o ia wa, kii aku oia a me Kaahumanu, a me kekahi poe Alii e hoohuli mai ia ia Kauikeaouli ma ka pono, a ae mai oia. A ma ia hope mai, poai hele o Kaahumanu, a me Kauikeaouli a puni Oahu, a holo aku laua a Maui, hui pu laua me Nahienaena a me Hoapili, a poai lakou a puni o Molokai, a me Maui, a me Hawaii, e hoohuli mai i na makaainana ma ka pono. A ua huli mai no na makaainana ma ka pono, a ua maluhia no ke Aupuni.
J. P. KAWAIMAKA.
Kaumakapili, Honolulu. Jan. 7, 1862.

Kupapau kanu pu ia me ka Ilio ola.

                Ma ka la 4 o Ianua ri iho nei, oia ka poaono i hala iho nei, hele aku au i ka halawai, oia ka hora 2, hiki aku la makou ma ka hale pule o Kawaiahao, ike aku la makou i kekahi kupapau e eli ia mai ana ka lua hele aku au malaila o Moo, a me Auwaa, hookuuia aku la ka pahu kupapau mamua, a mahope, hikiikiiia na wawae o ka ilio a kiola ola ia me ka make ole, e aoa ana no, uhi no ka lepo maluna, aole i pau ka aoa ana a hiki i ka paa loa ana o ka lepo maluna.
                E! auhea oukou e ou hoa, e nana mai kakou i keia hana hoomainoino a ko kakou lahui kahiko, ke hana nei no ka mamuli o ka aoao kahiko loa, ke kanuia o ke kahu ma ka lua kupapau, kanu pu no me ka ilio me ke ola no, a ina he puaa kanu pu no me ka puaa.
                A ina he moa kanu pu no me ka moa, a pela'ku na mea like, kahaha, pau ole ke kuhihewa! Pau ole ke kuhihewa!! Pau ole ke kuhihewa!!!" E na makamaka, kainoa ua hiki mai ka malamalama o ke Akua maanei e pau ae ka hana ma ka pouli, a me ka naaupo, e puka kakou a hookanaka aku mamuli o ka pono o ka Haku Iesu Kristo,
Amene. W. P. Daniela.
Kapauhi, Jan. 6, 1862.

                He naaupo io no ka mea nana i haalele i ke kino maoli a apo iho i ke akaku.