Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 27, 27 March 1862 — Page 4
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, MARAKI 27, 1862.
HE INOA NO AILUENE.
Ailuene no he inoa la,
Pale kau i ka u a kuahine e,
Aia ka pua i na pali la,
Ke awe mai la i ka nahele e,
Pulu elo ka maka o ka lehua la,
He lehua ia no Lanihuli e,
E huli e hoi ia nei la,
I ike i ka nani o uka e,
No uka ia pua ahihi la,
No ka luna aku i ka huina e,
E hui kaua ua lai la,
Ua ko ke ano o ke aloha e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e,
KELIIOKAHEKILI T.
Ailuene no he inoa la,
O Nohiau no he makua e,
Aia ka pua i Olaa la,
Laahia ia uka i na manu e,
Oo leo lea o ka nahele la,
Iwi polena o ka mauna e,
Ua paa Kinihale i ka noe la,
I ka ua koko ula i ka nahele e,
Ua pili me Hilo Hanakahi la,
Hookahi ke aloha me iala e,
Oi ala ka iini a loko la,
Ke koina nei a ka manao e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e, J. KUPA.
Ailuene no he inoa la,
O Loke no he make e,
Aia ka pua i Paliuli la,
I ka ulu lehua i Panaewa e,
Onaona ke ala i ka wao la,
I ka hale hoi o ka wahine e,
Laieikawai i ka uka la,
Iulu ke noho i ke anu e,
Noho mai ka ua i ka nahele la,
I ka lihilihi o ka onohi e,
E ake no au a ike la,
I ke kula manu o Haili e,
Ua ilihia au i ka nani la,
I ka ulu wehi o ke ala e,
Eia ka ino o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e,
KAPENA B.
Ailuene no he inoa la,
Maleka no hoi he makua e,
Aia ka pua i Pualii la,
I ka honi lauae i ke kula e,
Noho mai ka ohu i na pali la,
Halii mai la i ka nahele e,
I ka luna wale o Kamaoha la,
Ohaoha ia pua i ka ike e,
A ike aku au i ka hoa la,
Hoa pili Lihue no ka hoe e,
Noe anu iho i Kupehau la,
Hau nihi kokolo i ke pili e,
E pili kaua ia nei la,
I ke kio wai kapu a Kana e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he ina e,
PAUELUA. M.
Ailuene no he inoa la,
Kamanao no hoi he makua e,
Aia ka pua i ka ahele la,
I ka liko lehua i Nuuanu e,
Ua anu ka noe i hauolu la,
E ola ka hiapo i ka wai e,
I ka wai olu o na pali la,
Ke nihi mai la i ka mauna e,
Uliuli ohaoha ka pali la,
Onaona ke ala ke honi e,
Ai ae ka nani i Lanihuli la,
E huli ka pono i ke Kaona e,
I ike i ka wai welawela la,
I ka wai kau o Bokekona e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keahiulu he inoa e,
MALINA B.
Ailuene no he inoa la,
Ka hoomalae no hoi he makua e,
Aia ka pua i ka hikina la,
I ka la hiki o Haehae e,
Kau pono ilua o Kumukahi la,
A kahi a ike i ke anu e,
I ka wai hau a Lilinoe la,
Nana i noho mai ka mauna e,
Iuiu Poliahu i ka uka la,
Nohenohe i ka ike a ka maka e,
He anoi he manao no ia la la,
He haupu he aloha kai loko e,
Ka loko hana ia o ke koi la,
Koi aku e pili me Hiku e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e,
KAHOLO K.
Ailuene no he inoa la,
Kaneaukai he makua e,
Aia ka pua i ka mauna la,
Kipu mai la i na pali e,
I ka nuku wale o Nuuanu la,
Ua anu mamua i ka ua e,
I ka ua kahiko i Hauola la,
Lana mai ka manao e ike e,
I ka lai wale o Kekele la,
I ka waihona olu a ke kupa e,
Kupa auwai o ka nahele la,
Hoolawa i ka nui o ka pua e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e,
LUUKIA.
Ailuene no he inoa la,
Kahaukuilua he makua e,
Aia ka pua i Mamala la,
O ka welo a ka hae keleunu e,
Aukuu ai ia o ka moana la,
Ua ana ae nei i ka makani e,
I ke kuikui a kui lua la,
Elua nu hou i ke kaona e,
Ka huila o ke kaa ae nome la,
O ka holo a ka lio ae lai e,
Ua lai Ailuene ke noho la,
I ka hale pilioki maikai e,
I ka pahupahu a pahu ulu la,
I ka hookomo ulu pakake e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e,
KAAONOHI.
Ailuene no he inoa la,
Iia no hoi he makua e,
He aloha e ka ihu o ka lio la,
O Uila i mauana Kiliopu e,
O ke kani hone ae a ke kiu la,
O ka hoa olelo i ke kula e,
Aia ke ala i Koiahi la,
Ka maile lau lii i ka nahele e,
E ake no au a inu la,
I ka wai kumu ole i ka pali e,
No Kukaniloko ke aloha la,
Ke kupua noho mai i ke kula e,
I ke kula no hoi maua la,
Me kuu hoa i ka haao e,
Eia ka inoa o ke kama la,
O Keoahiulu he inoa e.
NA LIA.
Ua manao no na aupuni hui e kaua nei me Mekiko e hoonoho i kekahi o na hanauna alii o Europe i alii hoomau ma ia aina maluhia ole.
HE MOOOLELO NO MOKULEHUA.
Helu 6.
Alaila, alualu aku la o Pueo ia Keauokaia, oi hele aku o Pueo, a kokoke iki aku, kahea aku la keia, e Keauokaia e, e hoi; ua hoohewahewa wau ia oe, hoi mai, oi hea aku o Pueo, aole oi ala maliu mai, oi hea aku o Pueo, aole oi ala maliu mai, alaila, oli ae la o Keauokaia i keia mele penei;
Ia haki nunuu kai e Kohala he makani,
Hina moe aku la haka ia o Hilia,
Owea ula'ku la ka ia o Ewa i ka makani,
Akoakoa aku la ka ia o Kaelepulu,
Lala uahi ka ia o Maunalei,
Lei mau ka wahine i kane ia, ke lei la—e,
Lala uahi ka wahine i ke ahi lala laumaia,
Lala aku la i ka makani o Kawaihae—a,
Ke hoohaehae ae la ke kiu wailehua,
E kau auanei i ka Iama ula,
Ke hoi nei no o Keauokaia,
I ka moku o Omaonuikuululu,
Hoi mai la o Pueo, he kumakena ka lakou hana ia wa, moe aku, a moe mai, a pela aku hoi ka lakou hana ana.
Ke hele nei o Keauokai me ke'lii o Haehae, a hiki i ka waonahele, puni laua nei i ka pali nalowale ke alanui, hiki ole laua nei, ilaila la, oli kino wailua ua o ke'lii Haehae, penei.
Ia nani wale no ku a ka pali o lalo,
O ka lau o ka pali aia i kai,
Aloha wale no kuu kaikunane,
O ka pali hiihii, pali a maua e hele ai,
I ka uka, i ka nahele,
Laweia au a uka o Kaloakaoma,
Hana puu okea ia iho au ilaila,
Kapalapala ia iho kuu koko iluna,
Haona ia aku kuu uhane iloko,
Ala ae au paipai,
Laweia a loko o Waiui i Waiwelawela a i Waihaehae,
Aloha mai ka maka o ka makua,
He makua ino wale anei e,
Kou hale e ka makua—e.
Loaa iho la ke alanui o laua nei, a hiki laua nei i ke one nenelu a Kane ma laua o Kanaloa, hoopuupuu okea ia o ke'lii o Haehae, hapala ia i ke koko, hooia ke kinowailua, laweia a loko o Waiui, i Waihaehae, i Waiwelawela.
Ua oleloia ma keia Kaao, ua ola hou o ke 'lii o Haehae, oia ka mea e kapa ia ana he Kaao. A kokoke laua nei e hiki i ka hale, hoonoho iho la o Keauokaia, e noho oe ia nei a kii hou mai au ia oe. Hoi aku la o Keauokaia a hiki i ka hale, noho iho la, alaila, hai aku keia i ka mea i hanaia no kona hele ana, a me ka make ana, me ke ola ana, pane mai ka makuahine, nani no nae ke aloha i ko hoihoi ana mai a ola hou, alaila, noi aku keia i ke kapa, alaila, wehe ia na kapa ala o uka o Laa i waihoia iloko o ka ipu, o ka akaka, a pela aku. I aku kela i hiki mai auanei ea, iluna auanei o ka uha.
Hoaahu ia o ke'lii o Haehae i ke kapa a paa, hoi mai keia kau i ka uha o ua o Laniwahine, uwe lakou nei. Eia hoi keia, he kaikamahine aloha makuahine o ke'lii o Haehae. Noho pu iho la lakou nei a hala eha anahulu la, alaila, pane aku o ke'lii o Haehae, e hoi au, o hoi mai auanei kuu makuakane, make kuu makuahine. Alaila, hoi mai la keia a hiki i ka hale, ike mai la o Pueo, uwe mai la.
O ka hiki ana iho no ia o ke'lii o Haehae, holo aha no o Kanehunamoku, ninau o Pueo, e hele ana oe i hea? I mai la kela, e hele ana au e make i Kalelehouwouwo. Ua hiki ae he mau kanaka aia i ko'u wahi. Paa aku o Pueo, aole he paa mai, paa pu aku no hoi me ke kaikaina me Aukeleaiku, aole oia la maliu mai, hele aku la no. Aia ma kela aina, ina e haule ka ua, make no, pela na mea a pau, malaila i make ai o Kanehunamoku, ua nalowale loa.
Haalele iho la o Mokulehua i keia wahi a me Iwa, haele wale aku la no laua nei, a hiki laua ma kahi o Makalii, oia ke alii kane oia aina, a o Mauwahine ke'lii wahine. He hoohakaka moa ka hana oia wahi aina, alaila, ia laua nei i hiki ai ilaila, ehookahakaha ana kekahi moa kane nui. Ia manawa, ua piliia mai laua nei i ua moa nui nei, aia no hoi ia laua nei ka imi o ka laua nei moa. A no ka laua nei waiwai ole, ua pili laua nei i na iwi o laua nei, ina e eo ia lakou la, make laua nei, ia manawa, kukulu ia mai na moa a pau, a o kekahi wahi moa uuku, koho laua nei o ka laua nei moa ia, eia ka auanei o Lono ia wahi moa, a hoomakaukau ia hoi ke kaua moa, aole nae hoi laua nei i ike e, he kanaka keia moa, eia ka auanei o Makalii no keia moa.
Ia manawa la hakaka iho la na moa, kiko aku la ua wahi moa iki nei i ka maka o Makalii, maka paa, make loa iho la o Makalii, alaila, oli ae la o Mokulehua.
Ke hoalohaloha mai nei ka makani o ka aina la e,
O ka lewanuu, a me ka lawe lani,
O kahi a maua i haele ai,
E ae aku ai maua i ka Mokumokupoo,
E ike aku ai maua i ka moku,
I ka wahine nui ai kanaka,
I ka moku o Aukeleaiku i noho ai,
I ka haka, i kahi i kau ai o ka manu o Halulu,
I haele ai maua ma ka lewa o ka moku,
E ike aku ai kaua ia Makalii la, o Makalii,
O Makalii la ke kane, o Mauwahine la ka wahine,
O ka pili o ke ino, me ka pili o Welehu,
Lilo o Lono kino a moa ia maua,
Hee ka aina la e Makalii e pa wale hoi—e,
Make iho la o Makalii, kaohi mai o Mauwahine ee noho laua nei ilaila, mahope o ke kumakena ana, hoole aku la laua nei aole e noho, e hele ana no maua.
Naue aku la laua nei, a hiki laua nei i Kapiheakekua, ilaila laua nei i makaikai ai, halawai iho la laua nei me Kauilamakaeha, oia ko laila alii, ninau mai kela; heaha kau huakai e kuu haku i hiki mai ai o onei, Panei aku la keia, makemake au e ike i ke kumu o ka lani. I mai la kela, ia nei la pau kahi pono, he hewa keia wahi, a he pono no hoi keia wahi la, aia ka haka o ka la, e kaa ana ia ma kona wahi iho. A pau ka makaikai ana a laua nei, huli hoi mai laua nei i ka aina, alaila, oli ae la o Mokulehua penei.
Mai kahiko ka ua ana a ka ua,
Hana poluea Makaikiolea,
Ke hoailona la i luna o Waahia,
Ke hea la i ka ae o Kaulakahi,
Ako Limaloa i ka hale a ka naulu,
Moe kakaoko Niihau i ka malie,
O ke ku a Lehua i ke kai,
A ka paoo e inu nei,
Aloha wale o Lehua i ke kai—e,
Aia no laua nei ma ke kukulu komohana akau o Kauai, oli hou ae no o Mokulehua.
O Mana aina wela i ka la,
Wela aku la ia kaha kua welawela,
Ka ke aho i ka malu o ka ohai,
He ohai pepe malumalu,
Ia hala kahi la ma ke kua,
Aloha mai ka la o Mana—e,
O Mana i ka wailiula,
I kolo,—i kolo—maka—pii,
I ka laau ku kapakahi o ka helu,
Hele aku o ke kaha o Kaawaloa,
Kuu kini akua haa i ke kaha o Waiolono nei la—e, ua lono,
A Waiolono, hoolono au o ka leo o ke'kua,
E kani kohakoha, e kani hookiokio mai ana,
Ka leo o ke akua ua ahiahi,
A pau ka Mokulehua oli ana, alaila, oli aku la no hoi o Iwa penei,
O na keiki kui lei o ke kaha i Papiohuli,
Ka huli ana a ka wai i ka pua pilipili,
Ke alualu la i ka pua Makolokolo,
Kuhi ka malihini he wai no paha ia,
Puni oukou i ka alapahi a ua kini la,
O ke kini ako hale halau o Limaloa,
Ke ako la Mana i ka hale a ke akua e,
Aohe ka he akua, he kanaka no Limaloa,
Ia nei laua nei, huli e hoi i Hawaii, kipaku mai la o Limaloa me ka olelo mai, e uhoi olua, he make aku keia, aole he pono i koe. Huli mai la laua nei hoi loa, alaila, hapai ae la o Mokulehua he wahi mele penei.
O Kona o Puna elua laua,
O Kau o Hamakua o kuu aina,
E noho ana i ka lai,
I kaiaulu o makani Koaniani,
Ke aa la ka pua i ka wai o Kuanalua,
I kai o Hai la, haina mai,
Haina mai nei au e Kanikaula,
I kai o Hai la, haina mai,
Haina mai nei au e Kanikaula,
Eia hoi e he lono keia—e,
O ka lono, a lono ae mahope la,
A mea no oe a kikii mai hoi—e,
A hiki laua nei i Oahu, aole mea kue ia laua nei hoi ana, a hiki laua nei i Maui, ilaila kekahi kupua, pane mai la ua kupua nei, penei, "hiikaalaweau," e kipaku mai ana ia laua nei e hoi mahope, ma kahi a laua i hele mai ai, hoole aku la laua nei, me ka i aku, aole maua no hope, aia ko maua wahi mamua aku ma kahi e puka mai la o ka la. Pane mai la ua wahine kupua nei, "ua pono," o kakou pu no ilaila.
Hiki aku la laua nei i Hawaii, i Niuhele i kahi o Pueo e noho ana, alaila, lohe i ka mea i hanaia no ke kaikamahine, alaila, ui ae la o Mokulehua, pehea la ko oukou manao i kuu wahine? wahi a na ohua, he hewa ko wahine. Heaha ka oukou hana, eia ka makou hana, he kulai aku he kulai mai, he moe aku a he moe mai. I mai o Mokulehua, aole ia he mea hewa. Eia kou manao, hele ae nei au i kuu huakai hele a hoi mai nei, hoomanao ae la au i kuu poe enemi, oia hoi kuu poe kahu nana i moe kuu poe kaikaina wahine, e make ana lakou ia'u i keia la!
No keia leo make o na kahu, puiwa o Iwa holo i ka nahelehele, a anahulu, ai i ka maia a ke akua, a make o Iwa i ka pali o Kanahoahoa, aole i make na kahu, lilo hou ia Iwa ka hana oia mau la, hookii o Mokulehua i ka ai, no ke aloha i na aikane, ua manao ua hoi i Kauai.
Ia manawa, kena o Pueo ia Aea a me Peelau e haele i ke kui lehua iloko o Ululehua. Ia laua nei e kui ana, he leo ka laua i lohe, ai-ku-mau-mau-ai-ku-wa, manao wale laua nei, aia paha ilaila o Iwa, i aku o Peelau ia Aea, aloha ino o Iwa, kanaka maikai no hoi, aole ka maua i noho a hele wale. Ia laua nei e lia nei, a e kuko nei hoi, hooho mai la ke akua o ka pali, me ka olelo mai "Alele ka'u iwa, he lauki ua uhae ia a koe mahope, a he hulu moa la ke ano, he inoa kapu ka'u na Kamohoalii, a kau, a lele la, puahiohio la, ku Iwa i ka pali la, a lele—la."
Ia manawa, oli mai la o Iwa ma ke ano kinowailua i luna o ka pali penei.
A eia au la i uka,
I noho ae nei hoi au i ka makani hau Kilioopu o Kahiko,
O Kahiko hoi ka'u e aloha aku nei,
Aloha ko'u hoa o ke alakai,
E ike aku ai kaua i ka hono o na moku nei la e aloha—e,
Eia au la i uka,
I noho ae nei hoi au i ke kui lehua,
O ka malu o ka pali kai hala i kai,
O ke aka o ke kanaka ke maalo nei,
Maalo kino ole au i ka nahelehele,
O ka uka i ka iu o Aukele nei la—e aloha,
Nou hoi kekahi aloha e, nou hoi la—e alua,
A uka au o Nahoahoa,
Kilohi iho kuu maka ilalo,
Ike au i ka pala o ka maia,
O ke akua o maua, ai hewa au,
Paia au a ka uka o Nahoahoa,
Lahai au i ka pali nei la—e, aloha,
Ua make—ua make ae nei hoi au o kau e,
A uka au o Nahoaho,
Ia ula ke pili i hao hia e ka makani,
Makani hooholu a ka wahine i Puuwanawana nei la—aloha,
Aloha wale no kuu aikane,
I imi kaua i ke kumu o ka lani, aole i loaa,
Kukulu ae maua i na kupuna akua o maua, a pa i ka lani,
Kiponaponaia e maua, na akua o maua,
Kuku ana maua iluna,
I ka hale o Kane ma laua o Kanaloa,
Nonoho ana maua iloko i ka aha olina,
Ike maua ia Kulanihakoi,
Moe maua ia Kaopiokalani,
I ke kaikamahine a Kane ma laua o Kanaloa aloha—e.
A paa na lei o laua nei, hoi laua nei a hiki i kai, i nana aku ka hana ua mai loa o Mokulehua, alaila, hai laua nei i ka mea i hanaia ma ke kuahiwi, alaila, manao o Mokulehua ua make, alaila, ai keia a maona, ola ka nawaliwali.
Kahea aku la o Mokulehua ia Kanikaniaula, ninau aku la, i make ia wai o Iwa? Pane mai o kanikaniaula ia makou no. Heaha ka mea i make ai? O ka ai ana i ka maia a makou, oia kona mea i make ai ia makou.
Iloko o ka olua mea nui aole makou i lawe na makou, alaila olelo o Mokulehua ia Kanikaniaula e kii oe a hoihoi mai i kuu aikane. Pela ka loaa ana o Iwa i oleloia ma keia Kaao ua ola no.
Mahope o keia wa ua hui hou o Mokulehua me Iwa, ua pakela no hoi na kaikai na wahine, ua ike ole na kahu o Mokulehua i ka la i ka mea mahana no ke kii ana e hoohiamoe i na kaikaina o Pueo a lealea loaa hoi ia laua.
O ka pau ana keia, ke oki nei au maanei.
Aloha oukou: Ka poe nana i hooikaika e pai ia iloko o ka nupepa opu ahonui, a me ka poe e nana mai ana, i na mea i kaa hope ae, ke manaolana loa nei au, aole paha i pololei loa keia kakau ia ana, aka, aneane no paha e makehewa ke ahewaia malaila, no ka mea, o na mea i kukuluia ma ka papa o ka naau, he mea nalowale wale no ia.
Nolaila, na ko kakou poe akeakamai keia mea i kukulu iho, aole no ia i hanaia e like me ko na haole ka paa maloko o na buke, nolaila, ua pololei no ka laweia ana mai o na mea ma ka naa. I ka hana mua ana, loaa he mau hua lealea komo wale iho a mahope hele pololei me ka haule o kekahi alaila, o ka poe lohe mua hoowahawaha.
I loko o na kaao a pau loa he mea like ole no ia, aka, ma na olelo ano nui e noonoo ai kakou, malia he wahi waiwai kou ilaila, ai ole no hoi, oia iho la no. I na ua hewa au iloko o keia hakaka ana, e kala mai ia hewa o'u. Pau ae la no. B. K. H.**
He moolelo a me ke kanikau no ka make ana o Paewahine!
Ua make emoole o Paewahine i ka la elima iho nei o Maraki, oia ka poakolu, i ka hora ekolu oia la, me keia ke kumu o kona make ana, he mai mua no ma kona kua a he puu nui maloko o ka opu, iloko o ia la, oia kakahiaka, pii au i ka awa a hoi mai i ka hale, ike aku au ia ia e anau ana i ka wai, pau ka auau ana komo keia i kahi kapa, hoi mai la maua a me ka makuahine o kuu wahine a komo makou iloko o ka hale, i aku la wau, e ai kakou, ae mai la no kela, ai no hoi maua a maona hoi maua e moe, ia moe ana a maua, e kamailio ana no maua me ko ia la hoohewahewa ole, ia manawa no hiamoe maua, puka kela iwaho a hoi mai kela moe hou maua, ia manawa, e kamailio ana no maua, komo mai la ka makuahine ia, manawa pau ae la ka maua kamailo ana, ka mai la kamakuahine i ahi paka, elua kani ana mai a ke kila ko ia la u iho la no ia, ia manawa ka make iho la no ia, a eia kona wahi mele malalo nei.
He Kanikau aloha no Paewahine.
Aloha nui oe e Paewahine,
Kuu wahine mai ka makani anu he kiu,
Mai ka makani pa kolonahe hoi he Kauaula,
Kuu wahine mai ke kukui o Pualoke,
Mai ka ulu-a-o-a la o Lihue,
Kuu wahine, kuu hoa hele i ka po me ke ao,
Kuu hoa ohumu ma na mea o ke kino,
Kuu wahine o ka malu hau o Kahaukomo,
Kaawale ka pili a maua me kuu wahine,
Kuu wahine mai ka waihalau o Wailua,
Kahia akaua e hele ai me na keiki,
Kuu wahine o ka lulu o Hauola,
Kuu wahine o ka iaula o Kapaa,
Kuu hoa hele o ka wai o Waipouli,
A me ka lulu o Moikeha,
Kuu wahine o ka wai mio o Kolowai,
O ka wai kaulana ma Kauai,
Me he onini puaia la o Nounou i ka malia,
Ku hookano o Kalepa i ka makani,
Nanai mahalo ia luna o Aahoaka,
He akaka ka ua i ka maka o ka lehua,
Auwe kuu wahine—e,
Aloha mai ke hoa he wahine la,
Kuu hoa o ke ao poonui o Anehola,
Kuu wahine mai ka malu o ke kanawai,
Mai kahi ai kaupaona o ke aupuni,
Kuu wahine mai ka la wela o Kupolo,
Kuu hoa o ka ulukukui o Paia,
Kuu wahine o ke alapii nui o Hoolaea,
A me ka malu o ka hale o Wilimana,
Kuu wahine mai ka wai o Koloa,
Kuu hoa o ka wai ula o Makaweli,
Kuu wahine o ka waikea o Waimea,
Kuu wahine o ke one o Pawehe,
Kuu wahine o ka uluniu o Kaunalewa,
O Kaunalewa ko kai, o Puukapele ko uka,
Kuu wahine o ka la kikiki o Papaenaena,
Kuu hoa o ke one kani o Noohili,
Ua luhi ehu wale ka pahapaha o Polihale,
I ka hapai ia e ka makani he naulu,
Uluku mai nei loko i ke aloha ia oe,
O ka mea aloha o ka wahine—e,
Kuu wahine o ke ahi lele o Kamaile,
Kau malie ka auhau i ka makani,
I ka hooholu ia e ka ohu,
Ohu luna o Kalalau i ka paoa i ke ala,
Aala ka mokihana me ka hinahina,
Hina aku la oe i ke ala hoi ole mai,
U wale ana au o ko aloha—e,
O ka mea aloha o ka wahine,
Kuu wahine o ka pali kui o Kahulaana,
Nana aku kaua o na ohia o Kupakoili,
Kuu wahine o ke one halala o Mahamoku,
Kuu wahine o ka wai o Kupuhau,
Kuu hoa o kai hona o Kapaia,
Kuu wahine o ka lai o Lihue,
Hookahi no ai o ke ahe a ka makani,
Makani kuu wahine i nalo iho nei,
Auwe kuu wahine—e,
Kuu wahine o na ale o Kaieiewaho,
A me ka makani anu o Poka-i,
Kuu hoa o ka lai o ke Kaona,
Mai ka uwa lua a na haole,
Kuu wahine i ka nuku o Nuuanu,
Huli aku nana i ko-a mokumoku o Heeia,
Kuu wahine o ka aina makamaka ole,
Hookahi makamaka o oe o ka wahine,
Kuu wahine o ka la inea ai ole,
Oia wahi a kaua e no noho ai—e,
Me na kini makamaka no o kaua,
E Paewahine e aloha oe,
Hele i ke ala hoi ole mai—e,
I hookahi ea hoi mai o ko aloha e,
Aloha no hoi oe la—e,
Na K. W. AHUIHALA.
Kaumakapili, Honolulu, Maraki, 22, 1862.
OLELO HOOLAHA.
I ka Lahui Hawaii.
Papa, Laau Hale,
PILI HALE!
A me na lako e ae a pau, no ke kukulu ana i na hale.
UA MAKAUKAU au e kuai aku ia oukou i na Lako kukulu Hale, me na pa, a me na mea e ae a oukou i manao ai.
NA:
PAPA O KELA ANO, KEIA ANO.
LAAU HALE, o kela ano, keia ano.
PILI HALE,
PINE,
AAHO,
KEPA,
PANI PUKA,
PUKA ANIANI,
OLEPELEPE,
KUI,
PENA,
AILA PENA,
WAI HOOMALOO PENA
Ia mea aku, ia mea aku, no ke kumu kuai makepono, e emi ana malalo iho o ka kekahi poe. E hiki mai ana na moku papa o'u i kela manawa keia manawa, nolaila, e lako mau ana au. E hele mai ka poe kuai mai Hawaii a Niihau, e halawai me a'u, ke keiki kamaaina, mamua o ka hele ana aku ia hai, i maopopo ia lakou ka oluolu, a e loaa no au ma ko'u wahi, mauka iho o ka Hale Hookolokolo.
KAMUELA, (kaikaina o Kimo Pelekane.)
Honolulu, Ian. 17, 1862. 20-3m.
HALE KUAI O AKE.
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea kupono o na ano a pau e kuonoono ai i ka noho ana, e haele nui paha lakou ma kahi o
AKE,
Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.
J. W. KINI.
MEA PAI KII.
HONOLULU, OAHU.
E PILI ANA KONA KEENA HANA me ka Hale Leta maluna ponoi o ke keena o ke KUOKOA.
E hele mai hookahi, E hele mai a pau, a e paiia na kii maikai no oukou, me ka uku Emi.
Mai poina i kahi o ko'u keena hana, maluna ae o ke keena pai o ka Nupepa Kuokoa. E pili la me ka Hale Leta.
Honolulu, Ianuari 30, 1862. 16-tf
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei oukou e na kanaka a pau, ke nana mai, o makou o na mea nona na inoa malalo nei, ke hookapu aku nei makou i ko makou kai hoolimalima, oia hoi o Koholaiki e waiho ana ma Halawa, a o kekahi kanaka ano lawaia waa, upena e holo ana i ka po maluna o ua kai nei i haiia maluna, ina e loaa ia makou e hopu no makou a paa e like me ke Kanawai o ka aina, aole no i pili keia olelo i haiia maluna no na kanaka e hele ana i ke ao i ka lawaia, a hoi ma no i ke ao, aole noho a po. Eia kekahi, o na ia malalo iho o keia i hoolimalima e makou, e kii na kanaka e hele ana i ka hana a ke konohiki, me ka lawe ole nae i ka upena. E lilo keia olelo i Kanawai paa i kona la e laha ai ma ka Hoku Pakipika. J. D. KALUAIHILO.
KEAWE.
KUPAU.
NUUANU.
Honolulu, Maraki 10, 1862. 25-3t
OLELO KAHEA!
O KA MEA nona ka inoa malalo nei, ua makaukau oia i na kanaka paahana, o kela ano keia ano, no ka uku oluolu loa.
Nolaila, ke kauoha aku nei au i na haole a pau e makemake ana paha e ohi i mau kanaka hana o kela ano keia ano, no ka uku oluolu, e pono no ke hele mai ma ko'u keena hana, ma ke alanui Maunakea, a e loaa no au ia oukou malaila, mai ka hora 9 o ke kakahiaka, a hiki i ka hora 3 ahiahi. Me ka Mahalo.
W. S. PAHUKULA.
Honolulu, Maraki 13, 1862. 25-1m.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, UA hookohu mai ka mea Hanohano o John Ii, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ka mea nona ka inoa malalo nei, i Luna Hooponopono no ka waiwai o Opealu, ka'u wahine i make aku nei me ka palapala kauoha ole. Nolaila, ke hoike aku nei au i na mea a pau a Opealu i aie ai e hoike mai i na Bila aie i kau inoaia e Opealu, a me ka poe i aie mai ia Opealu, e hookaa mai lakou iloko o ko'u lima, a me ka poe ia ia ka waiwai lewa a waiwai paa o Opealu, e hoike koke mai lakou ia'u me ka hoopanee ole. Ina hoike ole mai kekahi i kana bila aie o Opealu a hala ka la mua o Aperila e hiki mai ana, alaila, aole au e nana i ko lakou koi hou ana mai mahope. Eia keia, ua koho wau ia JNO. L. NAILIILI, i hope no'u nana e hooponopono i keia hana, a he pono ke hele i ona la ka poe i oleloia maluna.
UMAUMA.
Luna Hoponopono Waiwai o Opealu.
Honolulu, Maraki 19, 1862. 26-2t*
OLELO HOOLAHA.
UA PEKU, a ua keku ia mai au e Aulani ka'u wahine mare, a ua hookowa ae ia i ka poli pumehana o ke kane me ka wahine, a ua haalele mai i ko maua wahi moe, a me ka noho pu ana, a ua hele aku mamuli o kona makemake nui, nolaila, ke kauoha ia aku nei na mea a pau o kela ano keia ano, mai hoaie ia ia, a o ka mea hoaie ia ia, mamuli ona ia koi ana, aole au e hookaa i kona aie mai keia la aku, a me na la i hala mahope. Owau me ke aloha ia ia, me ka manao i na la a pau o keia noho ana, kuu wahine e, aloha auanei oe.
J. W. D. K.*
S. D. Keolanui.
UA MAKAUKAU wau e kokua i ke kakau ana no na palapala a pau loa, ke lawe ia mai imua o'u ma ko'u keena kakau ma Niuhelewai Kapalama, oia na mele, na Kanikau, Olelo Hoolaha, olelo i kela a i keia, ia'u no ka pepa, inika, nolaila, e wiki oukou, he wahi uku haahaa loa no ke kauwa hana pololei.
Ili! Ili! Ili!
E UKU aku no na mea nona na inoa malalo nei i ka uku oi loa no na ili, ke laweia mai ma ko lakou hale kuai.
JANION, GREEN & Co.
Honolulu, Okatoba 22, 1861. 5-tf
KA HOKU
O KA
PAKIPIKA.
E HOOPUKA ia ana ka Hoku o ka Pakipika i kela poaha keia poaha a pau ka makahiki. O
J. W. H. KAUWAHI,
Oia no ka LUNA NUI, a o G. W. Mila, oia ka Luna Hooponopono a me ka Puuku. He nupepa a na kanaka maoli keia, na ko Hawaii nei poe keiki papa o ka aina i kukulu a ua manao ka Ahahui e kokua ana ko Hawaii nei i keia hana. Nolaila, aole i manao keia Ahahui e pono e paipai nui i ka lehuehu e lawe, no ka mea, ua ike lea ka Ahahui, e lawelawe no na kanaka Hawaii ma na oihana a na kanaka Hawaii.
Eia ke kumu manao paa.
He nupepa ku i ka wa keia, aole no e hio io a ia nei, o ka hoonioniolo kana hana, a na na keiki papa o ka aina ka oihana luna maoli ana o ka hoopuka ana. He nupepa keia no ka lahui Hawaii, a ke noi ia aku nei na kanaka o na aoao a pau e hooili mai i ko lakou mau manao e pai.
OLELO HOOLAHA.
E LIKE me ke Kanawai i hooholo ia i ka la 24 o Augate o keia makahiki, ke kahea aku nei maua i na Konohiki a pau, mai Hawaii a Kauai, i loaa ko lakou palapala mahele, aole nae i loaa ko lakou palapala hooko mai na Luna Hoona mai, e hele mai lakou imua o maua ma ke Keena hana o ke Kuhina Kalaiaina, i kela poakahi keia poakahi, o na pule a pau, me na hoike pu mai, e hoomaopopo i ko lakou kuleana ma ia mau aina mahele, a na maua e haawi i palapala hooko e like me na Luna Hoona mamua, ke maopopo ko oukou kuleana, a i ole na Konohiki, o na hooilina a me na Luna hooponopono waiwai hooilina paha.
Ina aole oukou e hele mai a hiki i ka la hope o Iune M. H. 1862, e nele no oukou i ka aina ole, a e lilo ia mau aina i ke Aupuni.
Ua makaukau na Palapala Hooko o ka poe nona na inoa malalo. E kii koke mai.
Kamanoualani, (Napuahola,) Kanehiwa, (Hinau,)
Luluhiwalani, Koakano,
Kaopua, Hono, (Nahalau,)
Honaunau, Kainalu,
Kaluainanea, Kawai, (Kiaaina,)
Kapalu, Ke, (Hoopili,)
Hale, Nahua,
Hanakaipo, Kailakanoa,
Keawehano, Kalawaiaku,
Pahau, Napahi,
Paalua, Kanunu,
Laamaikahiki, Helehewa, S. (Kainaina,)
Alapai, (Kalola w,) Kaulunae,
Pahoa (Fehling & Maikai,) Kanele,
Kaahumanu, (Kaoaopa,) Kainaina,
Paewahine, (Hinau,) Hoe,
S. SPENCER.
J. H. SMITH.
Kakauolelo o ke Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, 18, Ianuari 1862, 18-tf
PAPA MANUAHI!
EIA ka mea hou loa no na kanaka maoli o Hawaii nei, ua loaa mai ia'u na Papa Oregona o kela ano keia ano, me ke kumu kuai make pono loa, e pono e hele mai oukou e hoakaka i ka oiaio no keia mea. Eia ke ano o na Laau a me na Papa.
Laau nui, laau liilii, Papa hele, Papa kahiia, Papa kalakala, Papa Paina no Amerika a me na Pine paa, Pili.
Eia kekahi, Pena keokeo Pelekane maikai loa, Pena omaomao lenalena, Aila pena, Wai hoomaloo a me na mea e ae kupono no na hale. Aia makai ma
Aina Hou, mauka iho o ka Hale Dute Hou.
GEO. G. HOWE.
Honolulu, Aperila 3, 1861. 15-tf
KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.
NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!
A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.
OLELO HOOLAHA!
HALE HANA NOHO A ME NA KOKI!
O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ke hai aku nei maua ma ke akea, ua makaukau no maua e hana i na mea a pau e pili ana i ka oihana i oleloia maluna.
Eia no hoi ma ko maua wahi na noho a me na papakaukau e kuai ai ma ka uku emi loa.
Na lako hale kahiko i hana hou ia.
O na pahu kupapau o na ano a pau no ka uku make pono loa kekahi mea a maua e kuai ana.
E pono no i na kanaka a pau e hele mua mai e kamailio pu me maua mamua o ka hele ana ma na wahi e ae, no ka mea, ke manao nei maua e oluolu no oukou e kuai me maua. ALAPINI,
KALE.
Alanui Alii, ma kahi e pili ana i kahi o Keoni Palaunu Luna Makai. 11-tf
MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.
AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m
PEPEIAO LAAU! LALA MANO!
KE MAKEMAKE nei au i na pepeiao laau a me na Lala mano e lae mai me a'u e kuai ai no ke kumukuai makepono loa, oia hoi 8 1/2 keneta o ka paona hookahi o ka pepepiao laau, a he 15 keneta no ka paona hookahi o ka Lalamano, aia ko'u hale kuai ma Polelewa, mauka o ka Hale pule haole, e pili ana ma ka aoao ma Ewa o ka Hale kuai uwini hepa o Kakela ma, a mauka hoi o ke alanui Alii. AHUNAKO, (Pake.) 45-tf
Olelo Hoolaha!
O NA MEA A PAU E MANAO ANA E LAWE mai i na Olelo Hoolaha, a me na Mele, e hookomoia ma ka Hoku Pakipika, e hiki no ia oukou ke waiho mai ma ko'u lima, G. W. MILA. ka Luna Hooponopono, a ina aole au ma ka Hale Paipalapala, alaila, e pono no e waiho ma ka lima o J. L. Kapahi, a me ke Kakauolelo o ka Luna Hooponopono. Ia lakou wale no, aole i kekahi mea e ae. G. W. MILA.
18-tf Luna Hooponopono.
R. E. Wakeman,
Kamana Hale a me ke kapilipili Kaa.
ALANUI ALII MAUKA O KA HALE LOLE BIPI o Mr. CORNWELL.
22-tf