Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 32, 1 May 1862 — He Moolelo no Aladana a me ka Ipukukui KUPANAHA! [ARTICLE]

He Moolelo no Aladana a me ka Ipukukui KUPANAHA!

- I uuuhUa no ka 41 Hoku oka Pakipika" noloko ae o ki Na Po Hookahi Kauaani kumamakahi o Alabia." Nfc S. K. Kaai i unuhi. Aia hoi raa ke kulanakauhale nlii 0 Kina, e. nōho awa kekahi kela humuhumu lole i kapaia koha inoa o Masekafa. He wahine kana, ame ke keiki, i kapaia o Aladana. No j kona ilihune loa, aole i lawa pono ka ai na lakoU e hala ai kn la. 0 ka mea niau i ka laua keiki, o ka auana hele io ia nei» mē kekahi poe keiki kolohe e aku, ahe molowa hoi ika hana. Ina manawa a pau, ua hooikaika inau akn kona ma-1 knakane i ke ao aua ia ia i kekahi eihana, i hiki ai ia ia ke maīiUna ia ia iho a me kona makuahine, ke hiki mai kona manawa e loohia ai eka make. Aka, aole i hoolohe raai ua keiki kuli la, nolaila, ua lilo ia i mea nona e mai ai a make aku la. A i ka make ana o ua Mju&k&fa nei, kona I makuakane, ua haalele īoa mai oia i ka hoi aua e ai i ko laua hale pouoi, me kona makuahine, a kuulala loa aku la i ka hele, ihe ka hialahia ia mai e ka mea e hooikaika ana i ka lakou wahi ai a loaa mai maloko o ka lulii ana T oiai ia m&nawa, he umikumamalima ona mau makahiki, aole paha ona wahi lihi hilahila iki ho ia mea; aka, he mea mau no nae i ua keiki nei, ke kiei iki aku i kona wah? luaui makuahine, i na la a pau. A i kekahi la, ia Aladana ma e paani ana me kona maa hoa t ma kekahi alanui, hele mai ana kekahi Nika Makaula; a i kona hiki ana mai ma ko lakou nei wahi e muiuiuia ana, kn iho la ia me ka haka pono aku i ua Aladana nei. A mahope iho oiaiia t huli ae la oia a ninau wUi kona mau hoa, . M Nohea la oia» a owai la hoi kona inau makuaP A i kona lohe ana mai i kona wahi raoooleio pokole t i aku la oia ia A)adaua t " Aofe aīehei Ia o kou makuakane, ka mea i knpaia o Maaekafa ke Kela f' ,l Oiaoo, ?> wahi a ke keiki, "aole &w e kala i make ai. tt 1

la maoawa, hooaweawe iho la na Xika Makaala nei, roe he mea la he oiaio, a apo mai la i ke keiki r a i mai la, " Owan no ke kaikaina ponoi o kon makaakane; a, aahea ko makuahine?" wahi a ka Nika. " Aia i ka ha!c/' wahi a ke keiki, " Eia oakou ihea e noho nei i keia manawaf " Aia iio hoi i kela hale la, n wahi hoe a ke keiki. 1 Ia manawa, ninini iho U ka Mākauia a piha kona poho lhna me ke dala nohaha, i akn Ia, — " E hai aku oe, i kon makuahine, e hiki aku ana au i keia ahiahi i o olua la, i ai ibo ai kakou i ka alna ahiahi rne olua, i ko olua hale la." A i kona hiki ana'ku imua o kona makuahine, hai akn la oia ia ia i na mea a pan ana i lohe mai ai, mai ua Nika Makaula nei, alaila, i mai la ka makuahine i kana keiki, " Aole au i lohe iki i kou maknakane e olelo ana, he kaikaina kona. Aka, heaha la . kana ? He nani ia, na haawi mai la no hoi oia ia oe i ke dala me ka lokomaikai wale mai, nolaila, e aho e hoomakankau aku au i na mea o ka aina ahiahi, i makaukau ai kaua uo ka hookipa ana mai ia ia i ko kaua hale nei.'' A i ke ahiahi ana iho, hiki io mai la ko laua makamaka nialihiui, a uwe ae la me ka wahine kane inake a Masekafa, a iloko o ko laua manawa e uwe ana, i ae la ka wahine, " £ hiki miia e ia mai no la lioi paha e oe, ina 110 hoi paha ua loaa mai ko kuaaiia, e mea hoi kau i ka n&nea o ka noho ana o kela aiua, aohe wahi manao ae e o ka hoa i hanauia, ka iho la no nae i ke kino la," wahia ka wahine. " Oia iho la no hoi paha," wahi a ka Makaula. A i k'a pau ana ō ka laua uwe ana, wailio mai ke kanaka he mau hua ono iluna o ka papa aina, a ai iho la lakou, A iloko no o ko lakou manawa e ai ana, mahalo hooineam&a ae la ka Makaula ia Aladana, i ■■ " Ua likeloa mola no oe ine ko makiiakaiie* iloko o koua nuiu la opiopio, oiai kanaha ae nei na makaliiki mai ko'u la i haalele iho ai ia ia a me ko inalia aina hanau, a mailaila mai no nae ka paanaau ana o kona helehelena ia'u. Eia kekahi, i na manawa a pau a'u e hooinauao ae ai nona, halialia wale mai la no ia'u, o ka maua mau hana o ko maua wa kamaliu Oia 110 no oe i ke kui e o ae ana i na maka la, o ka waimaka ka luahi." I hou aku la no oia i ke keiki, l ' Heaha kau oihana e noho nei ?" Aole i hiki ia Aladana ke dkemu aku no ia niiiau, a no ka nui o kona hilahila, kulou iho la kona poo ilalo me ke ano inae. Ia manawa, i aku la ka makuahine i ke kanaka, " Aohe hana ; oia hele wale ilīo la 110, a, e like no me ia i loaa mai la ia oe ina na alaiiui." A ma keia olelo hoike a kona makuahiue, ua piha loa oloko ona i ka hilahila, Aka, ia inanawa, i mai la ua Makaula nei. " E kukulu no wau i hale kuai nou, me ka hoopiha ia loko me na mea kuai makamae a pau; aka, e haalele nae oe i kou aiio katnalii, a me ke kololie." 1 ko Aladana lolie aua'e i keia manao o koua makuakane hoomeamea, ua hoopiha ia kona naau i ka olioli. A i ke kakahiaka nui ae oia la, hiki aku la ua Makauīa nei, a lawe pu ae hi ia ia nei me ia, a kahiko ae la ia ia ine na kahiko nani, i like me ko ka poe kalepa, a hookomo ilio la he mau data iloko o kona pakeke ; a hooalakai ae la ia ia nei imua o ka poe kalepa nūi o ka aiha, i ike inai ai lakou i kana keiki, a launa mai me ia. Ma'keia wahi» e hoomaopopo ai kakou, iloko ō keia mau haha pahele & patl a iia kanaka nei, ua punihei loa aktd o Aladana a me kona makualiine, me ka manao āfeu f lie oiaio ; nolaila, ua hoomaikai aku laua ia Alaha ke Akua no ka hoomaikai o ko lakou hoohalaWai ia ana. Pela mau nae i hoonui ai ua kauaka la i na mea kipe, a hiki aku i ka inanawa ana i ike maopopo iho ai, ua pauiele mai laua ia ia me ko laua ihanao a paii, alaila, ia manawa, i aku la oia i ua wahine nei a kona kaikuaana hoomeamea, i ka kn&nawa a lakoii e noho ana i ka papaaina, i mai 10, " No kuu inanao ana he poalima ka la i kakahiaka, nolaila, ke makemake nei an, e hele pu o Alaīana me au i hoomaikai aku ai au ia ia i kekahi kihapai maikai, eia la mawaho aku nei o ke kulanakauhale, a o kahi hoi ia o na haua akamai a kupanaha ; a e iawe pu no la hīi āu me oua wahi mea pain& tia i noho ai ia hoi maua a po hoimai» Nolaila, ma keia hoike manao ana a ua Makahla nei, ua ae loa aku o Aladana a hie kona makuahine me kē kaualua ole. A ia kakahiaka aha ae, kahiko ae la ke kanaka opiopio ia la iho, me kona mau lole o ke knupau. haele pn aku la me ka Makaula e i Kihapai o ka Naai a me ka Haaohiiio, i kahi koi o ka poe koikoi, a me

nalii e !uana'i. lle wahi mamao aku nae ia mai ke kulanakaohale mai, a no ko Aladana! ike mua ole ana i na mea nani e like rae ia { ana i lohe <ho ai, nolaila, ua nni loa kona l olioli, me ke ake nni ana e ike koke aku. Aka, o na makuakaoe hoomeamea nei hoi» ona, ua alakai uahili akn ia ia nei ma kahi { mamao loa aku tnai na kihapai nei t e hiki [ aku ai i kekalii kula palahalaha e moe ana a hiki ioa aku i kekahi pae mauna, me ka hoonanea mai ia ia i ua olelo lealea he /īui, i poina'i oia i ana i ka loihi o ke a!a a laua e heie nei, a me ka hookuku pu mai i na olelo ao e i ana, " E pōuo ia oe e haalele i koa ano kamalii, a e iauna niau akn me ka |K>e kanaka makua " 0 keia mau olelo a pan a ua kanaka uei, ua pono no ia i ko Alaeiana mau maka ; aka> uwe ae ia nae oia i ka uiaiuhiluhi a me ka malwloe, a i ko ka Makaula manawa i ike koke mai ai ia mea, pnnee aku la oia he wahi puolo mea ono, a me ona inau wahi io moniona, a haawi aku la. I aku la, " E lawe oe e like me ka nui o kou makemake,"*a noho iho la laua e ai, a i ko laua maona ana, hoomau aku la laua i ka hele ana imua. A i ko laua hiki ana aku i na kahawai naim i hookaaWale ae i keia mau kuahiwi kiekie elua, iiaiia i aku Ia ka Makaula ia Aladana, " Ma keia wahi e hoike aku 110 wau ia oe i kekahi mea kamahao ioa," A kena aku la ia ia e lapulapu koke i waIne maloo, a e hoa ae i ahi, a i ka mānawa hoi i a ae ai ke ahi, ninini aku la ka Makaula i kekahi mea ala iluna o ke ahi, a puaua ae i kekahi mau huaolelo mana. la mauawa no, ea mai la he punohu uwalii nui, me ka hōonenei ia o ka honua inalalo o laua ; a i ke akakuU ana iho o ka pitkoa ana o ka uahi, a na ka malamalaina konaiie o ke ahi a laua i hoali ae ai, i hoike mai i ko laua mau maka i kekahi pohakU huina ha, e waiho koke iho ana imua o laua; No ko Alaelana piha loa i ka īnakau i ua mea aiia i ike aku ai, nolaila, manao ae la oia e holo a e haalele i ka Makaula 5 aka, ua liopu koke ae la nae oia ia ia, a kui aku la me ka puupuu ikaik'a, a hlna hkii 1a kela ilalo. A i ke ala aua mai o ke keiki, ine na waimaka e kalie aiia mai koua inau maka'ku, ninau aku la ia i ua mea nei ana e manaoia* iho nei he makuakane nona, "Heahalaka'u inau hana kupono ole i hanai, imua ou, i kau mai ai kou lima ine ke kaumaha maiuna iho ou ? " 1 mai la ke kanaka, " 0 ko'u niakemake, ea, 0 kou ku uiai ma kalii kokoke ia'u, i makaukau ai oe e hoolohe mai i na mea a'u ekauoha aku ai, a e liooko hoi i na haha a'U i hoomakaukau ai nau ; a e ike lea hoi i ke kupaa ana o kou manao, me ka paulele mai ia'u, a 110 ko'u iko ana ae nei i ka oiaio ana oia mea, nolaila, e hoolohe mai, aia hoi, he lua liuna malalo iho o keia pohaku; aia hoi malaila e loaa'i na waiwai makamae he nui loa, ke inalama pono nae oe i kuu katioha. w A i ko Atadana ae aua'ku e hoolohe pono aha oia i kana inau kauoha, alaila, hooko iho la ka Makaula i kekahi komo mana iloko 0 kekahi 0 ko ke keiki mau uianamana lima, a i mai la, — " Mamua'e o kou hapai ana'e i ka pohaku, e kalokalo aē oe i ka inoa 0. ko makuakane, a me ko kupUnakane, i mahia'i oe ke hapai ae." A i ko ke keiki liooko ana ē like loa me ke kauoha, ua ala io mai 110 ka pohaku, mē ka mama loa, o ke kaawale loa ana'e o ua pohaku la mai kahi aha i Waiho miia'i, ike iho la oia he man anmmuu alapii e moe ana 1 laio. Ia nianawa i mai la ua Makaula nei, " Ike oe i ka oiaio 0 ua mea a'u i olēlo akti hei, nolaila, e hoolohe liou inai oe, aōle o ka loaa wale ana o keift waihona waiwai ka meanui; aka, o kou ola iho kekahi» no ka mea ua hiiinai ia niuluna iho 0 ka pono o kan hana ana e īo&Ā'i iia maii mea la, oiai ia'u i hemo ae nei kona puka. Aka, Ua hookapu ia mai nae au i ke koinb ana iloko, a o oe hookahi ka mea i ae ia mai ai ia haawina, ano la, e iho aku oe i lalo, me ka makau ole, a i hiki aku oe i ke kumu o ke alapii, ea, alaiia, ia manawa e ikē aku ai oe ekolu mau rumi e waiho hamama mai ana imua ou, a iloko oia mau rtimi pakalii ekolu, e ike aku ana oe i ke gula, a me ke dals, e waiho mokaki mai ana imua 0 kou mau maka, nolaila, ke kauoha honoa aku nei au ia oē mamna, mai we iki i kekahi oia mau mea; a pela hoi ikou lole, e malama loa, o pa auanei ma iua pHia o ua ana la; no ka mea, i ka manawa no ehana'i oe pela f he oiāio, e poino anā oe. Aka, ke puka aku oe ma kela aoao o ua matf rumi la, a komo aku iloko o kekalii kihapai, malaila e manao iho ai oe ua palekana, ai&ila hoi, e lawe mai 1 na mea a pau a kou maka e ike aku ana. A ina kekahi kihi iw o ua kiliapai la e ioaa'na ia oe ipnknkni e a uiniki mai ana, alula, ē knn mai oe ia tnea ilalo, a e kiola'kn i kona nilp, me ka n|unl pts akn i ka wai oloko, a e hooiho inaloko o ko» palale t i lawe mai ai oe i o*n neL" A i ko Aladana maiiawa i hele ai, na ma-

| lama ioa oia i na k«aofaa a kona makuakane ! hoomeamea. Ika manawa nae ons e hele ( ana iloko on» mau nuai" nei, ua makaala ; [ ioa oia, »o ka makaa ika make. Aia ia i | biki akd ai i ke kihapai, hele ae la oia, a i lawe maMa i ka ipnknkni a hana iho la mai losto iho okc alo o kona paiule. Ia manawa I hoonmka e ia oia e nana mao a maanei, me ka oluolu. Ike ae la oia ina laau, e iulau ana me na htta o na ano he nni, i lioolnu ia nie na ano waihooluu a pau. Oia lioi he he moiui, he gtila, he dala, a me na meai iwni eae he nui. Aka, aole nae i hiki maopopo i ko kakoa kanaka opio ke hai maopopo i ka maikai, a me ka waiwai o ua maa idea la, no ka mea, aole oia ijke mamua.