Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 45, 31 July 1862 — ANATOMIA. [ARTICLE]

ANATOMIA.

■ No na Iwi. ■ ■ , I nni ki» kul*an« o na iwi, maloko o ke j kit& Oia ka mea e nuilaeioe ai f a eoolea ai, ina niiiaoaia ke kanakA ine ka iwi, e like n»o ka loli, pehea !a e hiki ai ia ia ke ku ae Pehea ia e Jbele/ PeheA la e hAnat Herjgafe kekahi iwij me ua iwi poo e pale ai i kalolo, a me na i wi aoao e pale ai i ke ake mama, he ume ka nui o na itri; e like me ka mahiki ai i ka mea kaumaha, peia na iwfj|ff o .na io ka mea e huki ai. I ka wa opio|>io f ua. palnpalu na iwi, a lie olu. aole )iiWf-Wawe ka haki; a i po ke kanaka, ua oollā, a i ka wa elemakule e hai pinepine no ka Nol&ila, haihai wale. O ka punb kamea o oolea ai na iwi; aia a kuni ia ka iwi|kk£ ahi, alaiia e ikea ai ka puna. he kepked,,ao|p nae i like me ka puna maoii, no ka Q|iip?t ta o kekahi mau mea malokp* O ka pilali kekaM mea maloko 9 i ? wi. ()|a kjekshi\kumu nui p f „na ,ifi <; £k| / ,ka inea e akaka ai,ku, pilali; e .luwe i,ka, i vtri uha. mpa, u iloko o kekahi o<?w/<r i huipu ia me[,ka, wai, poakoln paha kft waiho aua ilopau ka puna i.ka,aij% e ka aeiāa, he pa|upalu WAlsnq,.ft,he akame. ho aniani la kona aiai ajn% I ka hppkahua ana o;ke keiki, he pilali wale no na iwi, a maj lake ko)ip i.ka puna a wftiho,rrmvypena o ka pila* li, a liuliu* niai ia, mea, la ka mea palupalu i oolea, no ke kpipio;a.iia o ka puna malokp, e nana aku ka,koi f ka ikp i ka pujca kahi e, komolai, ke koko ( ua.hopmakaia. keia hana, ma,w;a|jpq, p ka iwi, a (| iiiM hp. iwi nui\ Hpfftiii/hpoma.ka ana ma na aoao, . hele ka ka pilali e itye me ka n%o 0 a h.opkui kekahi me kekahi. M •lna.he iwi loihi, e waiho k& puna mawaena a ma na poo kekahi, aole e huiia keia, a ooJte kanaka, nolaila, helelei na iwi loihi o ke'k'anaka hou'ke nialoo. /fna e hal k'a iwi, hou li'na wahi i hai, alaiU',' laVe hial'ke kok6 i ka' pliiia a ! Waihß : , ! ' puni fa 'Wmi, oia'ka hiea d kaj>ili hou ai'i ka iwi a paā.' ! 'l?a piiīahālaha iwi, he phekekalii, a 4le / kt»kahi.' Ua «|#iktc« f kWh#L wi&im aahiWhi «aua, oia ka ioahi o k'A iwi'; oia ka mea e rra- j !o ai ke kalakalā, a'e f>āhfce ai i ka oni aha mawaena o na io. Ua hakahaka na iwi loihi hui, i paa lakoh aolē e hai wawe, a i mama lakoh, a i wahi hoi e waiho ai ka momona. Eia pdha ke kuleaha 'o ka momona'ma*! loko 0 ni iwi ; i ka wa e mai ai ke kanaka, aole e : hiki ia ia lee āi i ka ai, ao!e e pdho tfa Ppu i ka ai a lil'6 iā'i' nuia e maoni ai, aka, >tia lilo ia i mea ajtvadWa'a nie ka W6Ja,'' a ine ke naHh, ma!6ko o kona'Opnj ii manaw'a, kiiia ae la ua momona la, a'na ke koko e lawe aku, a hiki i ha wahi apau o ko kino, oia ka mea e ikaika ai ke f ka,naka i ka wa mai, aka, i liuliu ka mai.ana, ..pau.ia mompna, alaila, ( kiiia ka momona o -ke kino a.puiii/ hiki wawe iho la, ka, i ua mai )a, a p.au ka mai, komp hou ka ai o ka opu, lilo ia i mea £ ikaika ai, alaila, e hoi hou ua momona leu- i ai n?amua, ( a hou na iwi i ka momona. $o ia mau mea, e pono ke waiho i ka aj j ka manawa inai, he hpopailua ka ppu ,i ka.ai, noka mea, ua ike ia he mea kuumaha ka ai, mai makau ka mai i ka. pololi j. ina e.hop(e, ka opu i ka ai, aole e make ke kanaka i ka pololi, nani ka lokomaikai o ke Akua i kona hoomakaukau ana i ka m'Pmona malhko 6 na iwi; i inea e ola ai k'e kfho i ka wa mai. Ua helu ia mui na iwi o k'akou e ka poe naauao, oia iii Kauka lapāaa e hoho hei nei, 240 iwi ilpko o ke, kino, ua mahele ia 1 ekolu mahele. 1. O na iwi oke poo. 2. O na iwi o ke kino ponoi. 3. O: na iwi o na lala. O na iwi o ke poo, oia ka mahele mua, O ka nuj o ia,mau ( iwi, he, 63 ma ke poo wale no ia.mau iwi/ ; Penei e mahele ai ia mau iwi/ 8 iwi o ke poo ponoi a pufii, 14 iwi 0 ka maka, niho, (ko kP kanaka makha,) 8 iwi pepeiao, 1 iwi āleīōl f sojje! ; e' ljke." na poo/o kanaka ke nana aku. Ua hana ke Akda, he aho okoa iki ko kekahi, a he okoa iki ko kekahi. Pela no nā maka V ao!e loa e loa* na kanaka elua, ; ua iike loa-ko lat«a hef leheiena» .ko 4 imi ake m» nai a, : jpa ma ke ao hel ,Q kekahi mau mahoe, :iUbikokoke liks ka iua e nana;pojnp aku, alai- . Ip,, ikea mai: ko laua mea e pkoa, ai. Hp mea nu\ i n&aina iiaaupp hpololi.aku i ke *no piaoM., P<oo } : sti,}*ēAl*kpt»j maui ke»ki i ano hofyj Opa kekahi ma na aoao o ke> pOo, e lapa ai tna na aoao, ma ka lae kekahi poe, ,a$ kp ,Hawaii. nei, manao lakou, o ke ppd lapalapa 'ma lea lae a mahope, oia ke poo ī maikai.. Ma na aina.naauao, e waiho wale Iw>ti i.na poo o ka lakou maa ioae ka maikai a ke Akua ī hana ai īa iakou. Na iiei o kepoo pomoL 1 Iwi ina ka lae, 9 iwkhaa ma o ke iwi hope, mahope b J^,po<j r 2 »wi m»fea, md na maha, 1 iwi kaodh*y mawaena o ka 1010 a me ke kump o kaihu/l iwi opeapea, aia maloko, ihalaih oka 1010. ; j ■ -■ '• i-.,:' ;■*s ,5-; i

hti Lde. Hwkahi keia (wi \ka w* « oo ai ke kanaka, ska, i ka hanaa ana o ke k«i* kl, moku ia mawaena, mai !tmft * hak i lalo i iwi. He iwi iahilahi; me he o!#p« la kona he!ch6tenav Aia kekahi hakihaka ma ke kihi e pili ana tnc na iwi ihu f mawaena o na aoao eloa o ka ?wi lae, o ka aoao maloko a Dit- ka aoaO niiwaho, He frjea keia e luni ai kaieo, no ka hak&hak» ko kani ana mebo pahu I». A i loaa ka mai i kapaia he ihu piia, pnk fho la ka pnka e komo a! ka maka* ni iloko o ua hakahaka nei. nolaila, ua hanu nui ka loq, Ma keia iwi kokahi hapa oka makalua, ka aoao, he lapa no kapili ana o ka i<r omha, ka mea e hnki ai i ka iwi a luna. Makeia iwi hoi »a lihi, kahi e pifs ai na kuemaka. . 3

lun Hua, He pat). iwi palahalaha keia, aolo nao i palahalaha roaolt, he opoupooniawaho, ahe tipoho maloko. ona hwa oke poo, aia mawoena konu o keia iwi. He ano huiua ha paiia ka heiehelea» o ka ,iwi ho*. Oia ka iwi fltil o ke poo, a naha plnepine ia i ke kaua.

hri Hope. He manoenoa Wiaiwi no ka pili ana o na io mii e hoki «f i ke poo lluna. He wa loihi kon« malalo, kahi o huiia'i me ka iW? opeap«a, he poka kekahi ma ka aoao malalo,ho poka nui.hookahi pahft inlha ka loa o ko kah» wacntt o na pak*« poepo# Uf malaila e iho ai ka 1010 ma ke kuamoo, » manamaim aku ma ko kino' m, p»ti, Ma ka lihi o ka puka nui kekahi mau puk» uuku eha, a me ka hookuina o ke poo me ka iwi mua oke kuamoo.' Ma ka puka kokoke i ka hookīuha f#i, e puka aku ai ke' aalolo o ke ālelo.' 'ōiakeaalolo hoao. ,w

' Im maHa. Uā puni keia iwi lae, a me ka iwj uĀa, a mekaJwfhope, a iiie ka bpea^aV',fte wahi iwi ewaewa keia, oka aoao laliilahi, (ia kapaia ka hapa unaiii, a o ka aoao manpahoa, ua kapaia ka hapaoolea, maiaila f ria rtjea lōhe 6ka pepeiaol He wahi oi k'ōna e huiia me ke apo o ka iwi papalina mamua 6 ka pepeiao, a he wahi puupuu kekahi mahope o ka pepeiao, ua kapaia, kumupepei'ao." Ke wahi'oi loihi feia iwi ma ka a6ao maWlo, hookahi paha iniiia a mc ka hapa kona lojhi nae ke hui la ke ano, nolaila/i kapaiia ,fcona Inoa, o ke kui, he nui na lō. no Wa moni |(na,'Ka rpilt"ma ke kui o ka noi^;^v.p^k^o. kela iwj. , 0 ka puka pepeiao mawahō. He puka nui 'ia ua puni ika lihi' iwi, inalaila ka pepei'ao. 0 ka puka pepeiao maloko, He puka nui loa aku ia ma ka aoao hope o ka hapa oolea, ma keia puka e komo ai ke aalole lohe o ka pepeiao, he wahi puka iki ma ke kumupepeiao iio kekāhi aalolo e hele ana i ka papalina, Aia puka ewaewa kahi'e. koinp ai ka lohe mai ka waha mai, i ka pepeiao. He lua kekahi ma keia (wi, kahi e hookuiia'i ka iwi a ialo, eia kekahi, e nana i ka aoao maloko a ike i Wa vraha £waewa e pili ai ka 1010, a me ke awawa o ke aalele o ka wahi o ka hio. V. ./ , '' īwi Kanana. Ua kapaia keia inoa no ka nui' o' na'puka.. makalii'i houia ma'keia iwi, e lilee me ka mea lulu pepa paha a me ke ieanana, aia kona wahi mawaena o ke poo, malalo iho oka 1010, rna ke kumu o ka ihu, a mawaena hoi o na maka, iria paha i wawahi ia na iwi o lee poo a kaawale, alaila, ikea mai ka iwi kanana, .iie.wah? olelo ua aalo-

lo ua hoomananpanaia a kinikini na rnanamana e like rne ka lopi keokeo,' he pokole nao, komo lakoa ma na puka o Jceia iwi, malaila e hele ai i ka ihu. Ua kapaia kona inoa honi, oia kamea e ike ai iua mea ala ke honi aku. He hakaka keia, he mama, he pukapuka, i mea e kani ai ka leo, a e maopopo a{ ka honi ana. He lepe kona e ku ana mawaena o ka lōfo, e 'like roe ka lepe o ka moa, malaila e paa ai ka pakd o ka 1010, £iua wahi laumania o keia iwi, no ka makaloa ia mau wahi, a he paka mawaena e kupono ana ma ka poo o ka- ,iba, ; owili, e pili pakahi.ana ma ka aoao o keia pako, malaila ke kumu o ka mai, i kapaia o ka iokupu. :,..l ,v,; A.e, > y. l '/ {AoleKpau.)