Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 48, 21 August 1862 — ANATOMIA. [ARTICLE]

ANATOMIA.

No *a lici. Iwi Papalina. iwi nuinaa m*i o pepeiao, I» hookuH* me ka iwi maha, n ne ki iwlīoa*, a me k* ivi lae. O b hookaio* m£ ka iwi ttaba» oi» k« apo no ka io maha, nao, e haki ai ka iwi a lalo ilaii*. | Jm 2>*t Hookahi inih# ka loa o kei» map hookniia me ka iwi lae, a pili n% moe pooo malona o ka Hu, e iike rae ke koipoi malooa o ka waha. /bw Wamahu He mau iwi aaka loa keia. l'a like fcona ano ? me ka maiau manamana iima, peia ka nni a me ka lahilahi; Aia ina loko o ka laa maka, ma kekahi aoao o ka ptska waimaka. Ina aa paa ua puka la, he mea mao i ka poe akaniai T ka hou i keia iwi i pukā no ka waimaka. 4 u • liti KHeō. Alua ia mau iwi, a iia pill pu Lauia, aia ma ka pau ana o ka iwi a luna ma ke kileo. Ua hana ia keia ivri, i pale iftitraena o ka waha a me ka ihu. 0 k<j|a ntau iwi, a we na iwi owili, a me na iwi ihu, ka i ai pinepine ia e ka pala. Oiu ka mai a ke Akua i haawi mai i uku hoopai no ka poe hewa. hti (heili. Aia laua maloko IoĀ o ka ihu, mmlaila e ulu ai ka fo kupu. He mau iwi mama a he lahilahi, ua owiliiae like me ka owUi-f4pa uukd. Ua hoomdnamāna* hoa ii naaalohi honi i piika mai ai oka iwi kānaha, l hoopalahalaha ia maluna o ha iwi owili e like me ka punawelewele. He uuku keia iwi ma ka ihu o ke kanaku, hookahi paha Iniha' ka !oa, aka t nia ka ihu o ka iUo a me kekahi mau holoholona, ua nui loa ia. No* liila paha ka loihi aiia o ko lakou ihi£ i aka> mai lakou i ka honi i ka lakou ai, a me ka ineheu wawae o ko iakou mea e uni aku ai. īiei Paku. Hookahi keia iwi, ua ku mawaenā o ka ihu maloko aku o ka pou. Ua pili ia ia ki pfiali paku, a ;ua hookuiia me ka iwi a luna. Ku kapakahi kekahi manawa, a&lelwalWkonii 0 ki ihu. J >, . Jwi A-a-lalo. Ua hookuiia keia iwi me ua iwi mahu malalo iki aē o ke apo, aia ke artii mamua o ka pepeiao, elua manamana o keia Iwi. ma kft hookuinii kuhi, a uā kapaia mana ami. A o kekahi, aia mamua mai, a ua kapaia mana mua. He puka uuku maloko 0 keia iwi, mai kekahi aoao o ka auwae a i kēkahi aoao, i wahi e holo ai ke āakoko a me ke aalolo, a manamana aku ma na niho. Nonā niho. He 32 mau niho;V ke kanaka, he 16 ma ka iwi a luna, a he 16 ma ka iwi. Eia ko lakou mau inoa ; e 8 niho ai waiu, 4 ole, 8 kui, 8 kui nui, 4 niho 00. iWi maoli la ka niho, he oolea nae mawaho i hiki pono ke nau i na mea uaoa. 1 ka wa e hanauia ai ke keiki, aia no na niho ma ko lakrid wahi niālbkb o ka iwi-a, o na niho inua, helelei maluna, a me na niho paa mālalo, a nui ae ke keiki, eono paKia inalama, alaila puka mai kekahi niho, me he hua kanu la, ua kupu mai maloko mai o ka lēpo. Elua tnakahtki e kupuai na niho helele», alaila pau; he 20 lakou, ma ke ono o hā makahiki paha, alaila, hēlelei kēkahi niho, a kupu mai kekahi mea hou e pani i ka hakahnka. Ma ka 18 o ba makāhiki ē kupu ai ua niho 00, ma ka 20 paha, nolaila i kapaia ai lakou na niho ōo, & tne na hiho o ka i naauao. Kuhihewa kekahi poe, aia na niho i hoo-1 kuhuM ma ke piepeiao, āoiē loa pēla, aole e hiki ia mea ke kolo maloko o ka iwi-a k hlki i kona wahi ē puka mai ai. £ hopinānao kakou i ka lokomaikai o ke Akua, i ko-1 na haavH ahā mai i kā waiu na ke keiki, tna ka hanau ana; a hiki mai i ka mauawa pono ia ia ke ai i ka ai, alaila, haawi oia i nā hiho e nau ai i ka ai. Eia hoi kēkahi inanāo, he lapuwale ka manao b ka pote kua i ka w&iu, a hanai i ke keiki i kekahi mea e ae. Aole pono e ukuhi i ka ai a T puuiawa mho ole. He mea make ia; aole nae e hiki wawe ka make; akai no ka hiki oie i ka opu ke hooMho ia mau mpa a pau } nolaila ka hookii, a me ka wiwi, a me kfe hafiu, ā the ka wela, a me ka ea, a me ka hi. Alia ka ai a loaa ia ia na niho, ka mea e hiki ai, alaiia, makaukau ka lso ka āi/ā tdē kā īā ! mea e ikaika ai, a i mea e nui āi ke keiki. Kiā'Hkahi, ināi kni waie i na niho, e waiho malie pela ma kahi i kanuia'i e ke Akua, aka, paha, ālaila, hemo; : l£C j£tād.ahi iwi iiook&lii keia, aia mawaena o na io o ke alelo, maiuna o ka puu. Me like konā hēlehēlena me ka iwi-a laio, he huku nae, na kokokē like hae me kē - dala ka nui o lEoha poepoe ana. Ni iiei 6 ka Pepkiho. 1 *TSwalu keia iwi, 4 ma kekahi pepei|bo t a l ma kekahi pepeiao, he mau iwi uuku loa lakou. Iwi hamare, ua like mē ka hfthiarē. Iwi kiia, ua like me ke kua a ka Amana. Iwi |66poe, he iwi uuku loa, htii kā hiiā wāJbait. !wi kēehi, he likē loa me ke keehi noho lio. I ka haltilu āna o na mea kani ma ka paku maloko o ka pepeiao, e huki ia ke au ioihi o ka hamarē, ā kmiou ibo kona poo ma |cā&i poupou o ke'kāā, ku iho la ka wiiu o k* kni nia b ā hnkiia ke kepa, & Wuiu nui iho la ma kahi i hoopalahalahaia kfe a4101<5 lohe, he mea kupāhāhā kā lohfe ana āokāEph, ii. pohih4s» aole e īiikikehoo» maopopo i ke akainai o kē Akua. tna makemake kakou e nana i na iwi pepei* ao, e huli i ke ptib o ka ilio, o ka Mpi paha, a hm loa iīoko o ka pepeiiKH he iwl milloo

k» poao, aka, iwwkioU f*ff II 0» lik4 kanakA. 111, U& t& |J Na iniokekmo. He M iwi i kapaia no ke kmo; he 24 imi kuamoo, 24 iwi aoao, 1 tw% f =. , u m,| § 0 keia mmo iwi &S oia ke kumu e pill ai i na lala, a me ka roea e malu ai na mea palupa)u; hiki «j»we ka eha ke pale ole ia i ka mea oolea. Maloko oke kuiunoo ka hooloihi ana o ka 1010, i kapasa ke aalolo kuamoo. Maloko o ka umauma ke ake a me ka panwai..o Maloko o k* t iwi kē koao^ka puuao. iwi kuamoo, hc %4 lakou,T o ka ai, 12 <y'kd|c«M% a a oa hookuiia kekahi i kekahi a paa loa, ina e lawe kakou i ka iwi kuamoo a nana pono ako, e ike kakou i na oi ekola, elna ma na aoao, hookahi ma#āena konu, eba * wkbi e ,pl!i|li lāē iwi, eloā imahiria; elha me ke kino oka iwi, he wahi poepoe ia, e nana i ka puka nui no ke aalolo kuamoo, e ihs aoa a ē āilhaiiiana &la tii|waen| I & iwi cidra a pau: pela -walēho māi luh»-t 10. ona wahi oi, no ka pili ana o na io a me na olona, e huki ai ke kino a kupono iluna, ā e hoea hou ke kulou iho ilalo. He mea pllali uwauwa niawaena o na iwi e pili pfi ana, oia ka mea e hiki ai ke kuamoo ke pelu iki ai aole e hai. Ina e ana ia ke kiekie o kekahaka i ke kakahiaka, a hana ikaika oia ia la a po, a ana hou ia; alaila, e akaka ai kona emi ana, hookahi Inihaka emi ana,eia ka mea e pokole ai, o ke ku ana iluna a me ka huki ikaikā ana o na io, oia ka inea e kaomi ai malhna o ka meā hwauwa, iahilahi iki iho la ia. a pokole iho la ke kuamoo. Ua hookuiia kā iWi ihua o ka ai me ke poo, he ami ia. no k« hookunon anaj; waha ia, a kolno niai mā ka ahwahā oi o ka lua o na iwi, e Hke me \e komo ,qna?o ka pou haie ma ke oa, mawaena o laua ka hooluliluli ana oke poo, a me ka alawa ana ae. Iwi aoao* He 24 keia mau iwi, he 12 ma kekahi aoao, a he 12 ma kekahi aoao, ua like ko na kane me ko na wahine. Ua hookuiia kekahi poo ma ka iwi kua o ke kuamoo, a pela na iwi kua he 12. Ua hookuiia kekahi poo ma ka iwi umauma, he pilali ko ia poo i inea e olu ai, e hiki pono ai ke hanu. 0 na iwi 1 olunā kai pili pono me ka iwi umauma, a o na iwi elua i koe, ua pokole nmi a lewa wale maloko o ka io. Ina e hanu mai ke kanaka, piha mai la ke ake mama, a pii mai na iwi aoao, a hanu aku hoi hou na iwi aoao ilalo, a pela e upa ai, māu ai ke-a, paa i ka po a me ke ao a pau ke ola ana. lu-i umauma. He wahi iwi mama keia, hookahi iniha me ka hapa kona laula, a he 10 iniha kona loa i kekahi ihahawa. Ma kaHi i hniia'i m'ē ha itfi iei kona wāhi pālāhal|hā. He ka aoao inalalo ina ka hōupō| uā 6 paha iwi o ka wa kamali, a oo ke kdnā : ka, e hui lakou ( 3fpahā, 4'hia kekahi manawa, he hookāhi |rall nb. )' s No va iwi ka. Oia ka inoa iiui o na iwi okoa eha i huipaia, a no ka ppēfib6 ānā, uā hoohalike ia ine ka ipu. He mau iwi paa koiā, o ke kumu hoi e noho ai ke kino, a me ke poo, ame ka lata maluna. E 2 iwi pakole, 1 iwi kikaia, 1 iwi leinii, a he mau iwi ewaewa keia, ua huipuia laua ma ke ālp a ma kē ua hhipu ihe ka ivH kikāla, aka, ma ka oleloāna, ua puunaue ia lauai pākolu na iwi. < 0 ka iwi palahalaha ma ka papakolē, o kahi e hui ai laua ma ke alo, iwi puukole, a o kahi e noho iho ai kē kauaka ma ka tii/ho, he iwi leinu kona inoa. Ua kaawale keiā mau iwi i ka wā kamalii, a oo kē kānakā, e huiia lakou ekolu i hookahi, aia ko lakou wahi e hui ai ina ka lua o ka huainoa no ka iwi hilo, 2*6 oia lua, no kā iwi papakoie, 2-5 no ka iwi lemu, a 1-5 no ka iwi puukole. He kae kaīakala māluna o ka iwi papakole kahi e piii nui ai na io, ua kapaia ka lihi māl'lil pau anā o ka lihi ma ke alo, ēlna wāhi phu ; ua kapaia ka mea oluna, kihi oluna, a o ko lalō iho, kihi plalo, o ka iwi papakole, aia mawaena o ka iwi lemu a me ka iwi puukole, he pukti nui, uā kapaia, pukiapoailoihi, a a o kahi ē hui ai ia mau iwi, ua kapaia kauwahi, ka lala o ka iwi puhkolē, a o ke kauwahi, ka lala o ka iwilemu, he palahalaha ka ka phpākolē o ka wahine, a hepalāhalaha ole ko na kane. Ixti kikala. He aneane hninakolu, ēlha aoao like kona ano, ua huli ia ka huina oi malalo, he iwi hookahi keia, aka, i ka wa kāmalii, ua elima paha, ua nui na puka maioko oha, he umi paha kahi ē pnka mai ai ha manahiana o ke aalolo kuamoa. Iwi okoie Ua pili keia ma kahi. oi o ka iwi kikala, a «la hobltiēiciē iā mīldlo, he hookahi keia ike kanak% he dua ua kinikuil ma ha holoholoha, a ua kapaiā, he huelo. t .