Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 50, 4 September 1862 — He Mooolelo no Keamalu. [ARTICLE]

He Mooolelo no Keamalu.

HELI 13«

M* k«t wmhi, e ife i&anēi kakoa i lu lokoim* Mm Q Ali7t)liiktt|>im i l«lM ifr«Jtiiie, me konai pine tnas t aole &o e oki i kun kho, t» k* ae% fce mea kē!ft i kmuah* 1« mai ko'o BKBttrJiIBBSBSWr.« ki i «Mr b<J« P ah * «uuiei Bāltmfe r foe a« ako watt e oki, e !ike me k*Q e koi inai nei, nolaila, o ko'a manao {«■» e lao koke oe, aofefe u'u makemake i kau kamaUio !oibiignaiV . m r € «Mf ira i uhiia I k* makaa, malalo o na haaolelo hooireliireli a kaaa kane, oiai hoi lana i wae-32HmfcS-^S ae oo hoi paha wao i ko Who, na nui loa •e *ei ka Ikm kon aloha i ka leho, aole ka hoi <*«k***4 kati Wf»hi!)Cf i loai % dc i Wa lididlit A)bte iio hoi he wahi tnea ā oiuolU iho o ki mtttad o ke kahe, i ka awe MHkāu aku ak» wahine. i

I āko k k* wahiue, heah* I* hpi ka hewa, e *e aknān* no wau i kou man*d e tuu i ko he ākā, ē lau ān* hō au, hāe k*nfe «li* h& WĪHifife hoī au hāe, i ltftH «UāAei āu ā, a ieā āe ma kahi (pole i* ow*u, aiā no āe pttid t āe mā kp ā!o nei lā, owau kā hoi ia, alaila, hooiliāl&ē fttfha oka ¥raa. Ae inai ta ho hoi ke kāne, te!e aka ia kei* Hohi āku la i ka ihii 0 ke kai»e, me kā oieto aku. Atoh* no tw#oe SMkadē t aldC& ttfhof f Ko lanei ku ae la no ia ituna ( kaiiki āe li 4 kāhi |)A-\t ā paā t o kā luū āku tā ho tā, o ko ii flēf iho āku iā ho fā # * pau māi ka malamalamā, thō āk'u tā ho keiā o ka pouli aku iā, * hapāiu* okā potitt, ālawa āe iā keia iltihā, 6 helfe ād āna kā inālāmālāma e hui pu me k* pouli, a māhāō ae tft kei* e hoi t * o kena hou iā fhāi m āhāuei e ldh, hōiāifā, 60te kei* i hoi. huli ākh ta nb iuh, ttāitā nāe keia hookolo ma ke aho, ko fa nei hokolo āku tā ho iā ā loaa k*ht I pāā āt 6 hā lēho ( «ehewehe āe no keia ā hefflto> hukihhki iho iā, ā mābatt fth hoi o Atotiādie ttā hemdj huki *e i* ho hoi, ko iā nei huli ae tā tto iā pii Uuna, u* pii ae no hot kei* ā ifā ikē iā no hoi kā malamāiāmā, bāā kēiā 1 ia ihkoā, hāhā iho iā fftāi tā keia i kā wana, kā uhālUia, kā thā, ka hawāe, a hie na mea kuku nd|| {Mu 0 ka Im kaawat« &fkS4i nel kiho, hcle iho )ā leiāiā tike me he puko* la, o ko kumu nae 0 ia nei i loaa ole i kēia iiio itato, e hoohalike ana ouā Hiaaopuhai*ko* ttēi i koh* and ā like loa me kd Kē*hiāth āho, i inahao māi ai kē kahe|D kān* Wāhin* ho iā.

illo 6 K:ettmatu i keia mau tno k^hi! wāe ai f hao e»e īa no kft mana o Hloaopuealakoi, a lioo«* lit ilunā» mnmua pono tnat o kā iho o lea %M ( 4 k&hei» fniit la no i ke kane* Bik hoi au o Kēamalu kb Wahine, hooili i& aku Uunā o ka waa, nami aku auanel ka hana* % iMai m*i ana kēia wahine, a he itte t6i tfb h6i iaē ko Keamaiu nho, āka ( ua hoomanao uae keia no ka Keamalu mau olelo, ina e hooea poho ae mi ke ato ( o kana wahine ia, a i hooea ae ma kahi e aole ia o kana WaHine, notkita hoote aku ta keia t aote oe o ka'u wahiaei Ltiu hou iho ia no ua wahine nei« *,hooe* hou ae |a no ma kahi e, kahea hou mai ta no i* ia ia nei, hoote aku la no kela, luu hou iho ta no f a hooea hou ae ta no ma kahi e, hoolē aku ta no keia, me ka o)eio akU, aoīe no oe o ka'u wahine, aia no k&'u wahine a hooea pofeo ae ma ko'u ato ōei ta, o ka'u wahine ka hoi la.

A lohe ua wahinē t&i i keta oteto ī ke ka* ne, tuu hou iho ta ua wahine nei, a hooea iela ma kē ilo o ke kane, a manaoio iho ia ua kane nei o kana wahine io no ia, a hoōīH ae ta keia ituna b'ia waa t koni Itoke aku la no ua wahhie nei i ke kawe e ho6, a pane mai ld lie kahe» atia jkha & pau ae ka I akh U Ui M |foe ka maalea, 0 ka apa aiai ka kau, e loaa mai auahel kaua la Hiuaopuhalako, mi make kaaa, haalete akn nei au e makaukau aua e plt tti*i. Aole no nae i hootohe aku k6 kane no kju|a mau ulelo palau. , - % Ala hbt/t li I&i&aluh&*a«!ha - 4J ma* na waa, a powehlwehi aku la keia, elua mea e noho aua iiuna o lla W«a, ma&fto ae ta keia i ka Hto o ke kine, a nui fttii li kb fi iīel aioha, ua oi a£u bot ke aloha mamua oka eha, kō ia nei hapai aku ta no ia i mete pauel , £ Aiw6hitupua e kou kane—a, Kuu kaae o lea wa kamalii, I Hohuiiia mai ka ikii oka waa i o*u ttei, Aot% ua ta o KeamilU, O Hlnaouiihulikoa na ia he akua, B Aiwohikupua e,kuu ka—ne.

A & i kal» feo mahop*, #al *o Uū, i ikMi» tfctt AHkAnel k* huia hc 3*loi& a he il4 hw ame { k% niut tk% ftka, tetf» 0 Jt% t)6 o K<dun*)tii pe *fca U kci% t« kl )fci 49® kA'd wihiuo la. «a«i Un* w* Mi» E BUnfco iiMi oe o Ke* inkla keK ov»u inmi no o Ke*tmdu k» Q w* lun», o Hin*opohdako* kdai he Aknā, «ho« p>*i p*h» oe e lohi nel fiee »k« 1« no ke )»a9, ta« t*ki Uo h»k> pM no ka *rfc«, oie ke m«lis ole mai no i» jtMi,noliul*, h*p«iboo m Uo|»i keia m+ |e me ke k«hM «ko peiiei 1 kM» »,

Eno kwie tn»i la nka Wib, H»a aan hoi oPaliaii, - A kaoae pQi *i, I ke ana me ke koekpe, He koena keiao*o, /• K«a hoi an i% owaa lo fcdi, Ko booalp» o l« po l*i, Moe oe • hnli ae ei* aa, Aole na lao Keiunal», 0 lltnaopoha!aft»a na Ia fefc akua, Hpolo!fta mai ka iha o ka waa i ofa nei, knn kaiM~4. Hooie hoti «ktt hi sk> ke kane, «ole io no ka ooe ka'a waitlil% āia no ka'n wahine ke heln papa ma» !a tna ke mele i ko īnaua wabi of ka pili Piiie hotl no na *aiiife nei e like me mamnft, hoe hoil aktt ta no ie kane t ka w», i nana hon mai no hoi ko ia ia hana, e holo aoa do laoa i% a ua tnAtaao loaaka la hoi inai ia ia nei akii, hapii hoii 4j|> ho keia i keia mele, peneL £ Aiwohikitptta e ktttt kkiae—a, lLttn kane wai ke aio hnli i k* mauna, Mai ka uka o ka wai * holi, K hnli mai oe eia wau, £ia no hoi au o koii hoa, • 70/ feo wahine o na po elua, A huli mai hoi &tl hoi, Loāa kau tnea nut oke aloha, He aioha ia oe e kekahe, v '. . K iaweia lā e ka wahine, Wahine aktta»o ki» moan» nei—la t E manaoaha pahk 1 kona opu he ketki kaUaka, E Aiwohikiipni kttu kiiie- E -e i Hooioliia tiaai kā ihn o kik Waa, •• Ao)& nk d Keiioāiii- % 1 O Hifi£U)f)tth&i&kofLtia la he akuā, \| / Aītwe ktttt kahe—e. ' Uā maopopo loa ae ia i* kakou, ma keia a KeaUiiiiUi e hahai tnai ana i ke āno o ko olelo iaua noho ami, i thcā hoi e tnaltu kuai ai ke kane, a mādad ae lā iioī i keia wāiiihe āna e hoio pu nei, āoie ia hoi ia o kahā Wahiiie, a 0 ka ineā ia hoi e hēa inaī anā ihāhope oia ! ta hoi kāim wāhine, ākd, āoīe 110 o lauaja I Wāhi tnea ā k*naiua iho, iahā Wiie iho tā fio keiā i kā iwa 0 ka tnoana/tae ka Ike ole ia ākti 0 ka aihā, ā kāU mai lā kā mānao 0 ka ihāke iā iā heī. Ēiiiā ta 0 ko ia iiei īāna anā i kā hioanā, h pii māi iā ka maeele mā na wawae, a peīā tlo ma nā Wehl ā (lāh ittā ke kino, hele mai ia ā haiki ko ia nei wahi ota; a Ike āhiahi o kā iilā 0 kā la, kati wāte hiai tā &o hā ihāka o ke kupunoahihē tnoo oia hei t i aui ae āuanei ka hana, e kii māī āhā 0 Kaalenuiakaiwaiwa mahope ( hapai akil ana kēia i keiā wāhi meiēi pehei. £ KāaiehuiākāiwāiWā e ktl iiiāi hei- I —e, B hoihoi ae oe ia'u, A hiki ikāiālA o kuh mākiākane, 0 inaiia ho o īloahoaiku, āuwe kuu ' # Lohe.hoi keia makiiakane 1 keiā mā# huā meie, lito hoi keiā hāhā 1 iāwe* āole nae i liuiiu kaumaha ho hei thākuākāhē, ō kā hāāiēie iho ia no e hāpai āe āua keiāikēiā wāhi meie pēneL

0 ua makuakane īkuikil ttei b*U, M&i ko'u mau kupuna mai» A tolta iho neliioi ia'u» Hc paani hoa k&malii ( He uwe wale iho no—e. Klahea aku aua kēia ia Paianiuuimahaoō, aole uo hoi i e»no t nāai aha ia kanoj iiio hoi kpia nana 1 lairei aoie uo hoi i liuiiii, loeia il ia uoi kd iuai pik& a hoomauawauui hp hoi keia f Uk%.iio ka ;Id|ka oife no o kahi kupono, a tno ka ltlt ioa hoi o ko iaua noi hoio kekahi, 6 hook&he. pouo iho atia keia maluna pono o ke poo, (oia ka ka mea i holionō ai o ka Palani) o ka huhu no hoi ia oia makuakane, o ka haaielē iho ia no lioi la } e hapai aku aua o Keamalu i keia wahi mete, peuei. - 0 uainakuakane huhu koke nei no o'u, Mai ko'u īnau kupuna mai no, A ioaa iho nei no itt*u, Ua ino oe—e, ua iuo oe, g Lana hou iho la no keia a ao ia po, i i la wa kakahiaka nui, ike aku la keia ia ka(icH nutuimae&ea e iana mai aua, e oii aku ; atia keia. E Kahonuuuimaeaea, B ku mai uei I*—a, Hoihoi ae oe ia'u, A hiki i ka uina o kuu tunkuakiuie t 0 mau no o Hoahoaiku, ® f auwekuu make— He manawaole, hiki mai ana ia makuaka* iie, oia panee mai ta uo hoi a kokoke ia ia uei t ma ke «b pono mal, pii aku ia no keia .ā kau po&o iiuua, īaua toa ae ia ua houu nei, a maloo ke kua 1 kA la, ke kope iho la »o ia o &» hui, hao ea maua o ka houu, o ka heie ao hoi ia a ahiahi poelee!e, pae laua nei i uka, ma kahii k&paia o Papai, ko ia nei he* le nku ia uo ia, « poiua hoi ia la ne! ka kuakane, aolehoiimoku limukiU*, a hoolei •lw hoi, peia uo ka halia aua a ka poe aumo aua i ka wa kahiko. ; &okotō akd ia koia, me' ka mauao hoi e toaa kona wahi e nalo at, a hooea aku ia ke* ia he pa puaa, a oa hauaia hoi he hale uo ka poe puaa lulii, komo aku )a keia, a liio ae la ka hale ia R&amalu, hoaa waie iho la no ka puaa liiiiii} a no ko ia ttei uoho aua.l'la pa puaa nei, ua kapaia ka inoa oia aina o Papuaa a hiki i kek la, / ?.•>■ ' A. j Noho iho la keia iloko o ua pa puaa |tei, a ao ia po, o ka ia net hana, o ka wae no i ua meaa haua iuo ai ia ia uei, aole nae oia nei wahi kapa. A mehaaa ioa ae i», lohft aku 1& keia i k* htttiMfaatt mat a na kanaka, e hooho ana, " He i* n ui! HeU&uiiP Hoomanao ki fa keia i ka makuakant iole uae hoi e pono ia ia uei ke heie akola ma&awa, no ko ia nei maaao, o ikek ma! noho iho la ket& a poeieeie, hele aku * *»ki i kahakai, momoku mal 1a i ka Umukala, * hoolei aku Ia i ke kai nana &o l*keia,uananakake kuao ka nei i fra }*. Aole no hoi i Huiiu, pilmai

_ ¥ Mī *4* ī © ** nālo aMala no la, i hoimm » fio W kela, ā nobo no boi ato ka puaa, a*o ae la, kakal i akn im ke» o ka k*eia mai o ka ai aka pāaa, no ka mea, Ufi hele keia a pololi Aoie ao hoi i liah'n iho, paka mai ana ka irahine nana ka Jmaa me ka ai t kākali ākn la keta o ka hoi o na wāhlne nei* * b<?i akn la kela, kokolo akn la keia, a o nā wahi tnea io, pan ae la ia ia nei i ka ohi ia, i o kā ia nei hana man no ka wae i ko ia nei iāo» a o kl liiii o kd !ā Hēi mān ia, na līke nd ta tbe ke anahuln hoUkam, |«iu lēa ke lā ko ia «ei ino, pii &n no ka maikai, e ane iike akn ana no me mamna. I ke kakahiaka o kā umi o kā la, heīe mai no ua wahine nei e hānal I na pnaa, a iio ka hiki #awe loa oka paa o ka ai, haohao loa kona maiiao, nolaila, noho loa la, mē kā makeinake hotj e ike i ke kuma o keia pan aUa, aka, aole nae k«ia i nana mua ia loko o ka hale no ka laihi loa no hoi o kana nbK»%M kā j)ā, i hāW aku ka hana, ula mai ana o lokp o ka hale, hooho ae me ka leo nui, Auwe { pau kā kafe o -YO pilaa i ke aiii e t - iiele i£q la keia iloko okā pa, i nana aku ka hana, he wahine ke noho inai anā t hele akii la k&ia a kokoke, a ike aku la i kā maikai maoli, aloha aku ia keia, alohā ināi la no hoi kelā. ,Pāue ākn ke kamaaioa, £ hoi kaUā i kā hale) ad akti ia nb hoi o Keamalu, ā fiā ko ia ne! irahi aahu oīe, kii ua wahhie n«i 4 patt no neī, p ia y&i no Keamalu 110, aole hae ī laWeiā e>- Ikkf "kufifi, i f ko Ke&fttblu Wa i ike la ai 6 IlkōUi LaWe hiai la uā iiei; a la nd a paā, hoi aku la no hoi a ka hkiē/liōo;mākaiikah ke kamaaina I nā mea āi { āi no hoī keia a ināoha. A okekoena patt hoi, haawi akU o Keamalii i ka wahine, me ka oielo £ Uiaiamā ioā oe i keiā ineā r āe mai Ia iiō hol keia.

A hiahope lhoj nliiau aku la ka mea hale, fea wahiiie īniihēā iii&l ii6Ī heie titia oe i hea t No iuea mai, 1 holo inai / inakpu i kalepa ai, iuake ;kawm o' koti i iuea fte nei ia, pau ko tnftkoU ka make, a owau wale no koe«

Niuau hou ka wahine, Ehiā ka hui p koti kā moāha a piāēl oe i ttkki A ehia no hoi la o koU hoho ana ma.ko loaa aku nei ia'u ? Wahi hoi ā Ke'Āinalu, Eluā o'u īa ma ka moaha, a o kā lā i make ai ākditi, a hē ttmi hoi la ma kuu wahi i lofea āe hei ia pe. Kui loā iho lā ke āloha o tiā waiiihe nei, ā nihau aku iā ho, Heahā no ia hoi kou. ineā | hoi oie hiai ai i kā hale nei f Aoie e ppiio, Wahi a Keamaiu*

ia manawh, oleio aku ua wahihē hei, ioa no hoi paha me oākō-Keamāiu maikai e kā« Ulftrtā mai hēi la, m&lkai io nō hoi< i aku o Keamalu, ua ike ho hoi i ua alii ia o i ka 1ā t hōlo ai me ke kahē, ā ihe ha alii « l>āu ōko m&kou la uō hoi i ike ai, hē fisai* kai io ho, a ua pakela ioa aku ho koiia maw kai ihamua o ko'u» I aku ia hoi ua kamaaU na nei/ Āuhea no ia hoi he ike aku o keia, alai*iā th&r āohe ikē ia akhi J

;; bōi o Keamalu i ka wahihe, 0 oe waie no nae paha ko kou hale nel? lakd hōi kā wahine, Owau no, a me ka'u a e noho nae oe i ka hale nol, e kii āe hoi ātt e hōi hiki. Heie aku la hoi kela ā hoi pu mai la me ke/k'āhe, o kā ai ho kai ke kfthē, ō ka wāhiē no hoi kāi ka Wahine, ā hiki laua hei i ka haie, hoa ka imu d ka ai, ā kaiua, hoa hoi kā imu o ka IHo, a kalua ia, ihoa kAitnu ō ka hi, a maalili ka ai, moa hoi ka Uio, inākaukau ka ai, ai hoi lakou nei a maōha, iuāha waie ihō la no, a hiki mai i ka wa o ka moe, ike aku la kēia i na kamaaihā, e ho» omakaukau mai āna i kahi moe, i iho la ia iiōko otii, no'u ka paha kela Waln e hana ia mai la ?

A uhi ia iho la ka nua moeha'i na Wihu iapa OilhōloWāi elua, i hoope ia i n» ttiea āla, a kahea ia mai la keia, hoi āku 1a no hoi kefa moe, uhi iā iho )a kekahi kUiei ka< lukalu.

I ākti wahine no Keamahi no hoi ua mau mea o ka hoolāko ātiĀ ia, aole hoi i pati ka hookupu ana a ka makāaiuan»; o ka hookupu ana, o ka hoio ē no iā, kai m paha e liuliu iki iho ana, aoie kā, ā o kō kou boi mai no ia.

I keia tnatt 1& o ko Keamaiu kaawale ana, aohe no he wahi mea a aloha mai i ke kan«, ē like ffiē kona mau la e noho Iphē 6$ ' *nā. lā lākou nei e ala ana, he no r ka lakou, ākā, e makemāke 'aiiā iiā kamaaina e auā ia ia nei, a hoole ākn na kela me ka olelo aku, Aole au e poun^ ho me ōiua, e pilikia loa niai āāinei ia'u, ke manao, la pāha owau kekatt k&d* kē, A liiōe iho lio hoi Wau i ka naauātt anā kun wahi makuahinē, e ookni kā 6 kaāwe, e oie no kuu wahi ma ktUikā4c, pākele ai, nolailā la ea, aole an e pono ho oafe olua. ■"'' i E hoi no' #an, e noho no olua, a i ltfoā fiftāi e ana nei ma keia mn», mkmimi Ifi, lnāi noho olna, e kti no a bcW ae, āe ia no Jhti laua moe iho la lakou i kar wanaao, a!» ae la likou nel, ai no Kojt ā hoomakimkāii ko ia nd hele, bt*mi aktf lā nā kamaāina be man makana no no ko ia nei hele ana, hoole aku la Im,' kn no hoi kelā hele, hahai no hoi laua 4«ri W kihi i hōi tnai «i, h<>i no hoi kem a hikl f liuli, ā hiki keiā i nahale, hllulia mmi k« ak>bā o ke kane, ko«to akā la na aku ka hana ia loko o ka hale, o kā ho tnai t»« Mkine* a pau o loko, keia ma k« w&hi e moe ai, o ka mai o koianei uweaku lāp» jP

m Am*rtum A*mm* * iuhma iui AiteiM s m*& * ke iUiia* . Paoku h Nō ka hooi ibi blt>fci mmbtne 44 ../, $jLeo Puika 9. 3fo 1« boni i» k<Ā»bi l*|feibe o»k*niakel* d*}it book*lri &M no ka 8* i<ma lalāii, aolail4, boosi*iia bo Pmuku 3. Ko ka boai 9»a k«kahl wilnlie —•• īio.oo "ttbi 4. Kolui piaaei ana ioe ke kapono 0ie...... A *. *i.... īo Pnako 5. K«> iuk keiki opio ole ina e taalain* U ā )ehaiebti »• keiki, «a oi ae mainiia o bGk>kahi.,. t .,.., ī, . $&Ō0 Panka 6; Oke mea boo|»)*o ma ka W kknkei..,^..^;..-;^...g5 Pāeka 1 Hoopalān Inmi noho 1 1 ; 60 P<tokti Bii Ma ka lomi hooki|ta ~ Si . $1.00 Paakii 9. Oka Inea e hoopalatl iweena okā nliilaaiuk iA *>* 4 11 |5.00 Pattktk 10. oka mea e hele {?n me kekahi wahiiie mai ka hale «ku a biki i kekahi liaīe iiii4i , 25 Panka 11. oka m£a hele |?u me kekahi Wahiiie make kni ana a hiki i ka hAle ( he eiiina keneka, mea kokua ho ke kahuna pale hele pu ioe poe kana. Paukn 12. Kā wahine akamai ke kakāu kli 60 Paukii 13. Ka wahine aahu ka lole #aba hlli i . i. iiii.i., i....litii;iii oo Pauku 14. : Kā wahiiie me kā owiliwili lāuoho, ina eoi māmna oka omi t he eiiibā keneka no kela wiliWili keia wiiiwilii ;Pfkukti 16. oka wahiue aaho hupa, iīia e oi mamtiā o na kapuai he umi, be elima dāla no kela kapiiai keia kapūai. Pauku 16. O ka wahine i loāa ke kane ā mare iā inā' ke aho mnalea flo keta hewa iiiiiiiii.). <.ii tiiuiill $5.00 . Pankn Ili 0 ke kane mare oīe ina he |30 makohiki ā keu ae 4 . w*., v ; i.., $10.00 | i'auku 18; lua he kanakā ā keu ae iia inakahiki *. <.. } ~; . . < 4 4 ,. 4 , 4 .... ti $30.00 19« Inā he kanaīīma ā keū $60.00 Paukii 20. ona wahine maikai a pati j ātihati ia ina ka hapaha a hiki ikā .. $26;00 Pauku 21. No kē keiki kane liuku 60 Paiiku 22i Kaikamahine uiiku, ; , 10 ifi Di