Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 4, 6 November 1862 — No ka pono i loaa i ke kana. [ARTICLE]

No ka pono i loaa i ke kana.

Elua ano o ka pono e loaa i ke kanaka, o ka pooo hikiwawe a me ka pono hakalia, o ka pono hikiwnwe, he lā pomaikai ia ma ka olelo ana, a be rnoe pomaikai kana i ka po iho. Aole auanei e ole kona olelo he moe pomaikai no ka'u i keia po, a o ka pono haka* lia hoi, he loihi no ia. Ōia no na hana ake kanaka i hoomaka mua ia m« ka noonoo loshi, a ua maopopo i ke kanaka ke kumu o kahi i hiki mai ai, a un hoomaka mua ke kanaka ika noonoo ana, i wahi e loaa mai ai a ia ka pono, i kekahi jva inahope ae, a ua hakalia ka noonoo o kekahi, a ua hikiwawe ka noonoO o kekahi, a ua hikiwawe ka hoomaka ana o na lima e lalau koke i ka hana, ke maopopo' he hana ma ka liina, a me ka hoolnu pu ana, o ke kino iloko o ua hana la a kfe kanaka i noonoo loihi ai. A o kekahi hanfa, ka oleio i hoopuka ia mai loko ae o kekahi kanaka a poe kanaka paha. Eloa ano oka olelo, he olelo e pomaikai no ka niea hookahi, a o kona ohane paha, a o kekahi olelo, a kekahi konaka «a pili i ka pomaikai o ka lehulehu, ao ke aupnni paha, aka, oka pono mu ka olelo, he oi aku ia mnmuu ona hana a pau, a oia ke pookela maluna o na pono a pau, aole ku olelo e uoho kauwa malalo o na hana e ae, inaluna no ia o na ihea a pau. Aia no iloko oia mea hookahi, ka nui ana oka waiwai ma. kai honuu. O ka noonoo ihaikai o kek4hi kanaka a poe Kanaku paha. Ia kakou e ike nei he 12 t> kakou mau aina. Aka, mamuli oke akamai ame ka ikaika, a me kd mana, a ine ka manao, o Kameharheha 1, a mamuii o kana olelo me kona ike, a ua hui ia keia pae aina maila* lo ae o kona noho alii, nolnila, o Hawaii ke poo o keia pae aina, a ua kamailio io ia knkou i keia wa, o Hawaii ka hoomaka ana o ka aina i pa mua ia Kamehameaa, a ke hoopuka pinepinē ia nei ka olelo Hawnii, ola wale no ka olelo i keia he olelo Hawaii, a ua kamaaina, a ua kopa kakou i keia ua lilo mai ka olelo Kauai i olelo Ha.WAii, a ptla hoi; oka oleio Beritania t he pono nui keia, ke hooikaika hei ke aupuni e kukolui na hale kula, a e ao ia na keiki, ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Beritania.

A madpopo io ko-kakou hanā nui māioko o keiā mau olelo; nolaiU, He pono pookela maoli kā olelo* o ka oieio ka meā niii o kē aupuui, iia kukulu ia k ( a olelo akamai niā kahi piiehu nle i ka makani, a me kahi pulu ole i ka uā, aia no ia ma ke pro b ka poe akāmai ā kākōu e ikē nleu iiei, āole e kala o 2esu i hoi āi i ka lan», inakahiki 1862 keia, a 0 kanli i>felo a me na kaula, mamuā «ku ka meā 6 alakai nei i poinaikai no na lahuikā> naka ā pau n ke āo nēi* ina ua hookahuliia ka olelo e |iOinaikāi ai ka lehillēhu, a i mea hoi e poino āi, alaila, ē kapa ia auanei ka inoa hē auhulihin, no kā mea, o kā olēlo ua oiāio loa kana maka, a ua paakiki e like me kā hāo a e like hoi me ka makemake nui o Ua olelo la ē'pomaikai hā mea a pau. t*eia do e loaā io māi āi kā poihaikai maona la, aolē ka pono, b ka olelo, hē pohb pokole, a he pono foihi, lbā, ā hē mai hui loa* a he mahānui pāu oie i ka wa pokole. Aole kakou i ike pono āku i ke kihb o kē Akua kāhiknlu, aka, o ka hlelo ki &ētt kahikuhi mai ia kakou, o ka manaoio oia iho la no ka ikē āha i Mā ki olēlo ki hooiaio ahā e ponb ai, ihā uā olelo kikau ia kekahi oteto ā kikōolā paha, i ui oiēlh inSkona pahā* alaila, ē kapa ia oiā hē kanaka **āawa, aka, ē hoikē tnai aha ka otelb t piikuama ka waha o kekahi kihāki i kona helehelēnā, a me kona mea i piha ai, ma ka huāolelo ® hooiaio mai ai i ka hoikē 1 ana t ke at>o o kona aupuni ā me kona āina h. M « ih hwi o kaneb ,, , 0 hoike «n« i k, halekelm* „, k, kioo „ h fc«Mk, tM k* p.pi kuhik.hi. r «k«w tf,lh M waihooluu t he pena kāokeo, he peaa ualanla, hē pena eleele, koe aka ke pēn* nolailā, he pono ke waīhn akta i waki hlhāu kupono malaUa, heaha (a koi i koe at kē pē. na omāomao? NoUila, o ka ka pakha o na pono i pātf 6 na mea ® wmOeo maā ane imua o kē ao

oei, a me m mea cn*loko mi uiu «nea i polii ole iake kukui, a u« koeake pah« kekaM m kabi e aku, aoSe i hoike ia mni illoko o keia io, ika, o ka p«mo a n»e ka ponaikai, oka oleln oa hui ia aku malaila a mao aku, a maaoei ae, a pela wale oo a pau oa nea « pau, a oa vela i k* ahr ka lnaa a ne ki honua, a ua lilo na mea a pao i mea «>le, a oa hoike ia mai ka haoohano o ka olelo, a «e kona alii aoa, a nolalla, iloko oa mea a pau e hiki ai i ko ke ao oei, ma ka olelo wale oo e hooko ia mai ai na mea a pao. O ka olelo, oia oo ke Akua kahikolu, pe> nei ka hoakaka ana, i kinohi ka olelo, aole ka olelo he mea hana ia, iole i hoakakaia kona mea nana i hana, ao|e ooa kokoolna. oia wale no, ua noho mehameha io, ua paulehia ka olehr maluna o kona mana, a oa A kaomaba a knikoi, aole ona mea Hke/ ua kapaia oia he mea kuleaina nui iloko o na me%a pau, a noloko o keia ka ho.kaka ana 1 ke ano o ke Akua E aho e kamailio iki kakou no ka mana o ka olelo e hooiaio mai ena i ke ano o ke I Akua, me ko kakou ike inaopopo iho, oia no ka mana, e maopopo aoanei ia kakou ma ko kakou komo nna i ke ola, o ka makani, oia ka mana o ka olelo, a oia ke ola o na mea hanu, aia maloko oia niei he ki e paa ai, a he ki e heino ai, a oia mwi, ua paa loa ke Akun ia tnea. Aole ke Akua i haawi mai i ke ki o ka make a ine ke ola, ua paa lon oia ia men, nolaila, o ka o)#fifi ka inea nana knkou e poiuku a waawaa; ina |»ahri ua lalau ka hoakaka ana no keia mea, he manomano ka kauluaoa mai o ko'u a me ka heokele liawawa ike ole maanei mai au a mao aku o loane, ka inen nana e hoike mai aina i ke ano a me ke kino o k& olelo, a me ka leau e olelo ana; ke pa nei ka makani, aole nae oe i ike i kana wahi i hele niai «i; eia nae ka mea hiii a kakou e noonoo ni, o ka olelo i ao pono ia mai ia kakou, aole ia he mea leo a iea hoi, he hope ko ia mea, aole ia he mea i kamailio wale ia, ua hanaia ka olelo i mea hoakaka e mnmua, ina i lilo ka olelu i wanana, aia a hooko ia mahope rio ka wa pOkole paha a loihi paha, ina i ku ka olelo i kn pomaikai, he pomaikai ka hookē ana. ina i ku ka oleloi i ka poino, he poino ka hooko ana, kē hoakaka ia nae mamua na mēa pili. K. Maakuia.