Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 8, 4 December 1862 — He kaao no Luke, kekahi kaikamahine Alii, a me kona mau makua. [ARTICLE]

He kaao no Luke, kekahi kaikamahine Alii, a me kona mau makua.

A komo sko ln laua nei iloko o ka halo ilalo, ai« hoi, ike aku ja laua nei i kekahi rumi maikai loa, a maloko oia nimi, He mala pua, a i ko lana ka ana raa ka puka, holo mai la ke ala o na pua a pau e ulu ana maloko o ua mmi la, a ihiiia laoa nei i eehia iho ai ika oli> oli nui, a malaila laua nei i noho hoonanea iho ai, maluna onānoho koki daitnanu, a me na nobo gulo he inui wule, ma ka paia a puni o ua mini nei; a malaila oo hoi na mea kanu o na aino pua a pau; "• A ]feu ko laua noho hoonanea ana, me ka makaikai mawaena o na pua a pau, aka, aia nae malt>ko oia male pua, he pua i oi ae ke ala, i kapak," Ka pua nla o AinahaU," a oia hui ka pua ala a kakou e johe mauhei, i ka olelo ia, a nolaila hoi keiā olelo ana, " hele a loaa ia oe ka piia roee ala o Ainahuu, he keu oePela walii a ka olelo a kukou v e lohe nei ma ka olelo ia, aka, ia Kimo nae, a me kana moopuna, oia hoi o Keaka Pepa, a kakou »ike iho nei, i lioopnka ia ma ke Kuokoa, a ia laua wale no ka loaa ana. Pau ae la ko iaua makaikai ana ia rumi, a hnnle nku ana no lana hn rumi, aka, i ko laua ike ana aku i na mea maloko, aia hoi, he mau kii ano e loa o ka nani,.e kaa ana a punl o loko; aia no h«»i malaila ke kii o na 'lii nui kahi i kau ai, a meelua kaikamahine, a ua lilo ko lakou mHW kir » Km ahtt he~māū kīilohi, aka, he hiki ho nae 'ia lakōu ke hookani i na mea kani o naano lehulehu, aka, aole nae he hiki ialakou ke olelo mai; a o na .kaikamahine nae kai oi ae. A o keia mau kii, oia nO na 'lil, no lakou na poo, a me ka iwi i pa ia ai ka pOnaWai a Kimo i auau ai, e like me ka mēa i olelo ia ae nei ma kela Helu. A o ke kii no hoi o ke keiki n Kimo i hoola ai, e hel£ pti hei mo ia, ala no maloko o ua rumila, aka, oia kii nae, iiole e hiki ia ke oni, a hana hoi i na mea leaiea, e like me na kii e oe, liō ka mea, ua lilo mai kona ola i uā keiki nei, āka, i ka manawā nāe āole keia i olā, ua hana ho 0a kii e like no me na kii e ae, aka.ua lilo mai nae kona ola ( ā kau wale ana no oia, e iike me ke ano man o na kii i kakou e ike nei. - Aoie hāe i pah loa nā o iālo i ka hele ia e laua nei, aki, hoomakā aka la hae lāuā i ka pii āha iluna, a ia laua hoi i'hoao āku ai i kā pii āha, aole nae he hiki ke pii aku, no ka niea, ua keu loa aku tio ka pahee, ā no keia hiki ole o īauā nei, wehe ae la 6 Kimo i kona komo daimana« ā kiola iho lā iluna o ua ālapii n«i, a lilo a* lā iā i-leuieānā ao lina e hiki āi iluna, a he W nae anuii o ua alāpii nei, tfka ia laun nei nae i hiki ai ilunā, ā kome lauā iloko o ka liiina hooieipa, āia hoi ke kii o Lnke, e ku ana iluna o ka pakankān gulā>a na. kahiko | iā kdnl kino Ike kapa d«ircana, « me itā mā-1 htt hulu gulā elua, e kaU ana mā kona poohii»i, aka, i ko Eimo ike āhā āku, pa«veo ae la koha maki, a iniki malu aku la i ke aikane, a komi iho la ho hoi kela, ine ko laua mahāo kahiheua like, o kekino maoH tio la hoi b Lttke keia e hookeikei mai hāi, ano keia mea no hol, na nlepuhi Im o Kihio i ke āloha, a ua i maeele na aa koni o kona punwai, e hoōlele' aoa i ha madelia makalii no ka olioli, me ka hoopiha aha i kona manāwa, no kā noonoo ahā i mau olelo kupiono e pane aku ei, a maliu mai kela, tne kā hoohui pono ia taua ilōko 0 ka launa oloolu ana» e hoopnmehana ana vo ke abhā iini; aka, inaopopoāe la no hoi i kon* maeae, o ke alohā ao leana e hāawi aku, aka, 1 kooa āloha ana aku nae, aole hoi oia la pane niai, nelaila, hlkihila iho la o Kimo, a ieānah ae la e hoomāke ia ia iho, a» hoSo āna *kii a lele oia ka paka aniaēi. A āo ke ano e o keia manāo b loaa iā Kimo, aolaila, kah** aka k & uanu, " E Kimo ! mai saaoati ee la oe iho, no ka oea, aolekela o b kino aāoli o kau me» i man«o nui ai, he kii* wāle ho keia» a o kona kmo ee&oH, ai» no &a m«]oko o Miiuml, 6 Wonanea aua ia ia Iho, iloko o k• iāai i«m ote, i hoonani ia e ko mekoaalii, aia at> oia kna!āila« kahi.i naaea ai, oiai hoi keaa tnau la opcopio. Y> 4 o Kimo j keia leo, mliu mai la oia, nui<toa» fca peeliai i kakUakila kah&ewa, aale k hei i neke i ka Pilikaa, eia wa& eo ka hoi na aiakela, ikaleoeleUaoi Ao ke kekoo-

loa bo», bobako lo oia ilalo, a pee iko 1« m ke aooo o ko olapii; a o ko ku«u bo«o kooa W# aoa, o ko omkau oo i ke kamaOio aoa ili a »« a»oo, oo ka om, be ono hou oo ia I kooa lohe aoa, a hoomaoao ao la oo ia, aole oo i taak« fca Pilikoau Hali m«i 1« o Kimo, o kaoa iko la ke aikaoe e pee aoa ma ke «l«pte, oa ooke loa t ka kaahila, a boo«la iho ta o Kimo, ok ka olalo tbo, " ent nei e n»oe oei, «ole ka kela o Luke, ke» la mea a kaoa i ike ako nei.eia ka o kooa kii wale oo i«. I rnai la boi ke aikaoe, " -pd• io ka boi, iea no paha be kaoaka, be«bea mai 00 la boi, aole ka hoi auanei kela be Hieiau mai, x. mai poino bewa k«ua iloka o keia kuhibe*a nui o kaoa." A hoopao tbo laua i ko laua kamailio aoa no ia mea. Hoi bou aku 1« laua nei, a hiki no ma u« mmi oei e fco aoa ke kii o Loke, hamohamo aoa laoa n»-i Ina o « maaoei, ote ke kilohi aoa mana wabt a pm o kona kino, (kii) me ka hai aku no hoi no ko laoa kahihewa. A pau ae la ko laoa makaikai aoa i oa kii nei, a me na nani « pou maloko oia rumi, aka hoi, i ko laaa huli ana ae, aia hoi, ike «ku 1« no laua i kekahi kii e kau ana ma ka pukiio kekahi rumi, me ka iooa i palapola ia, " Ka mmi o Lake." A hele aku ia no laua, a ku iho la ma ka puka o ua rumi nei. aia no hoi o Luke iloko kahi i noho at, a kikeke aku la laua nei mawahoo ka puka, a lohe o Luke, kahoā mai la oia, aole nae o laaa paiie iki aku, alaila, pane mai 1« o Luke, me ka ninau mai . no boi, " Ina o oe na e kuu Haku/ ka mea nona ke aloha a me ka mahalo, a nona hoi keia hanohano nui a'u e hoolai nei, alaila, e komn mai no, no ka mea, eia no hoi au, ke noho aku n< i no au me ka haehae i ke aioha nou, no ka meā, ua hele loihi loa oe iloko o keia mau la, ao|e no hoi oe pela e hele nei, aka, i keia hele ana hoi au, ua haohao loa wau, rae kuu manao no hoe, uo lilo aku la oe i ka wahine hou, nolaila, aohe pono iki o ko'u manao e noho noi, aka, ma kuu lohe ana aku nei i kau kikeke aaa mai nei, olu koke iho 1« ko'u manaO, oiai hoi, ua hiki inai oe e kuu Haku i keia la, a ua hoopau koke ia ka manao ulupuni iloko o'u. f/ A lohe o Kimo ma no keia, i aku la no oia 1 ke aikane, e olelo ak') oe, '*he mau malihini ko waho nei." I aku la no hoi ke aikane, " aole ko Haku, aka, he mau malihini ko waho nei." A loKe mni la hoi o Luke i keia leo, pane mai la oia maloko, " ae, ina he mau malihini olu i, aloha wale ko kakou halewai maka no ka men, ua paa loa ka puka." Aka, pahe akulahoi ke aikane a Kimo mawaho, " Auwe ! aole no ka he ki a ko kane i waiho iho ia oe ?" I mai la hoi kela maloko, " o na rumi a pau o keia hale mai luna a* lalo, he homo wale no, aka, o keia rumi, aohe kupua nui nana e wehe o hemo ai." ; Lohenkn In nae o Kimo i keia olelo a ke, pane aku la oia mawaho, •• he paa no me ka ole, aka, ina hol e like me kaue olelo māi nei, he paā lda, aohe ka hd kupua ei hemo ai f ak«, ina hoi e hetno ia māua keia puka, heaha la auanei kau uku ia maua ?" Hookahi no a'u uku, o kuu kiuo ho a lilo nku ia olua, Wahi hoi ā Luke. Pano hou aku la o Kimo, " aole o mauā manad pela, e lilo mai kou kino ia maua, aka; hookahi ā maua uku e munao ai, o ko kakou halnwai pu ana." A ma keia mau olelo a Kimo, lohe potio liiai la o Luke ika leo", iile he mēa la, 6 Kimo no mawaho, waiii ā -ka naau iini o Lnke ia manaWa knke iho la no, ma ka oi o kona aloha i ke kāne, no' ka mea, wahi a kona manao kuko nui, i piha i ke aloha kupa . naha,o kuu kane no pahā mawaho, o kuu mea aloha hoi Pela wale iho la no ua o Luke e olelo . oei iloko o koAā kiiko, e hoopiha loa āna i kona lunnmahāo i kē kaiimaha, a hāle wikiwiki, oa pānā o kona puuwai, i elua pāha anā i ke "se-! tohā hookahi, a bda mai la o Luke maloko, | me kā oīelo mai, u £a ! inā o oe 7 na e kuu I kane aloha, i piha potid ai kdu haau i ke kuko; ino o nei mea he aloha kane, ka mea hoi a v ti i hoomanawanui ai iloko o na |nlikia he nui, a ha mākua i haha mai ai tiifclaoa o'o, a i waeoa hoi o rieia pilikia liiii a'u e hoho nei, oolai-; la, e ae mai oe, e ike aku au i kou maii makā, mamuo & kou pane hoo āna maU' { Ma kāla olelo a Lukē, oa hoopuiii kdie iā j mai lā o Kiuio e ke aloha, ā iho lōakaWālo m«i la nā kulu wāiaaaka he oui, e kahe ana a haule ilalo, aka, no ka ikiiki loao kona manao i fce aloha i ka wahine, 0 kau nui āoa e* ike kona maa maka, oolaila, Kahau aku la oiai kona koekoo, a heiho aku !ake pani hāo, bāalulu ae lā ka haie, a pau ka haahilu «oa, fcomo ākia la laua nēpi, a ia laua na6 i ike aku ai loko oi& he mea aoo e 100 ia m« ka lāiia ike āna kka, ua uhau ia kooa aoaiH* na māa oaoi loa, i tke oie iā e laua a o Luke nae* aia oo oia inaloko o ke keena antabi, o hoaiki māi ann ioaloko o ke alohilohi aleāle o ke aniani, a iia hoooani ia kooa keena, a me ke popakaokau nui o ku aoo ma kooa «oao, ina poa aala, hooOāōi o kahi moe, he ioea hoooanea ob oa malihioi, o mlāila no ba poa ooa ano a pāu t e ka aoa iluoa oīaa kaukaa oei. A ike mai la o Lukc f weho pooo āe la ia i ka uhi elaimaaa oka moe, a ike mai 1« is laua nei, e la aaa ma kekahi aoao o ke pakaukau, aka, o Kiow oae, oa ko knoihi ae otfc ma ke koa o ko āikaoo, o holi akulakoaa mokai kabi a, alaila, aia māi la o Loke aai kahi moe mai» a noho iho la oia iluna o ke kae o ka •«āe, a kaawi mai la i ka welelau o kM «aaie lia»i « lalaoāku la oo bo» īaha, a oia oo ke aioha mau oo oa alii o Pelekaee. owi ka «ra kakiko uai, ā hiki i keia manawa, aki, ikona elokaaoa mmi, hoehuli iho la o Kimo 5 ke

fcts» o hooa Imm a »fce i*o !a e Lnlw i fc* komo i Mota*a is « l«fcoa m m H«ta aua»k«MEiM». Maopopo io» »to ti ko L«tn ilte aa» taa he lom, ki«t 100 (Aii h oit si fc« Im o fc« «i--kaoe, aki, ac bttM lon «e fe o R»i iot» n>«u omI», «ka, oo ko Knao i«i ole in aai, ' lele oko« to«i 1« «o o L«ke, mai hui m*i o k« «oe, bo k« m«, si ««opopo 100 ae la oo m ; Lake, o Kioo oo keia, aka, m ia i ike pooo io ii, booi ae la m m ko Kioo maa pepaHn», a hoki «ka h taahio« o kaln aoe, a ihiia | kiia i bookabek«he iho ai i oa kohi mimka o ko lana m«q «loh» nni. P«t» *g (a ko laoa awa «n« f i aku lio Kiioo ia Luke, " I kn n«i oei oo isana ia oe e hoi k«kou ? a hoi loa «ko k«o« i Pelekaoe." 1 m«i la hoi o Luke, " Pebi-a auaoei kakoa e hiki ai mai keia wabi aka, a mai ka ikaika ae boi oka Pilikua !" 1 aku 1« hoi o Kieo/oe k« oioau ako, *'eia aku oei hoi t he« u« k«ne nei «u ? a o k« maoawa hea hoi ka wa e hoi m«i ail aku la hoi o Luke, " s)oa l», alna po, aohe hoi mai nei." Paoe aku la boi 0 Kimo, "na make «ko la hoi h« i ka pepehi ia e kana&a ?" P«oe mai la hoi o Lnke, me k« oleio mai, ** Auhea oe, aohe kaoaka ikaika, aohe no hoi he kupua, e Unakila ae m«luna o kera Pilikaa, a he like me ka oie oa mea a pau imua ona." A ia laua no e kamailo ana, kani mai ana ka lioi ka hele o ka aina ahi3hi, ko lakou hele aku la no ia a hiki ma ka rumi aina, a hiki lakou nei malniia,. i nina «ku «uanei ka hona, eku mai ana ke pnkaukau, i hoopiha ia i na mea ai o na ano a paa, a e kuku ane no ka eho o oa mea ai, aka, ua like pu no nae me ka Kimo mea «i, pela no hoi keia, a e ku ana no hoi ekolu noho, a noho iho la lakou e ai «na a inaona, aliila, eu ae la lakou nei e hoi, ku ana ekolu mau kaikamahine puukani, 1 aahu ia i na kapa gula naui, a oa alohi ko lnkou mau helehelena i ka ike ako, a aloha ha like niai la lakou ia Kimo nia, a o ko lakou nalo aku la no ia. aka, o ke aikane a Kimo, oia hoi o llail una ka hoi kona iooa, ua paulehia loa oia i ke «loha ana i kekahi kai kamahine, »l»ko o ka manawapokole o ka ike ana, aka, ua hoopilikia loa. ia mai la kona manao, ua lilo hoi la i mea e moe ole ai kona po ma ka moe ana iho, a hiki wale i ke ao ana. A hoi aku la lakou oei a ka rumi nui ma waena, oia hoi kela rumi i olelo ia ae nei e kakou, e ku ana ke kii o Luke, a malaila no lakou nei i nanea ai, aka, o llailahia nae, he holoholo walo no kana hana, no ka mea. aohe pono iki o kona manao, no ke kuko iloko o kona naau oo kela kaikamahine, a o ka Luke hana hoi, o ka hookani piana, a no ka nalo ole ok» Hailama m»nao kuko, noho iho la oia nie Kimo, aoka laua hana hoi ka mu, a 7^lfirtaltoUTfiinea alīi,-r7o k«rnieirtia Wkf } jka hora 9; a hoi aku la o Hailama ma kona keena, a o Kimo hoi a me Luke, hoi aku la no hoi -laaua ma ko laua keena, a haule ibo la maluna o ko laua wahi moe, a malaila laua i aahu iho at i na waihooluu o ko laua mau aloha iini, e hool&wa like ana i ko laua ma)temtfke, omi hoi, he manawa loihi ko laua o ke kaawule ana, akahi no ko laua launa ana, ā va hoopiha loa ia laua i ka olioli nui. Moe iho la lakou nei, a ao ae la ka po, i aku o Kimo* ia Lti|e» « me Uailama, " E, auhea olua, eia ko Kakou me ko kakou e hoi ai } ke olelo aku nei au ia olua, ano e hoomakaukau ai." Ku ae la ia a iho aku la a hiki i lalo, a hele aku la, a hiki tna na hale ana i houla ai i kanaka, oia hoi na hale he 12, i olelo mtSa ia e kakoo, aka, i kona hiki ana malaila, aia no hoi na kanaka e piha ana, a ike mai la ia ia, moe like mai la lakon imua o Kimo, me ke aloha like ana mai ia ia nei. A ku iho la keia imua o lakoa, i mai la ua poe nei, " Heaha ka manao oko makou Haku, hiki niai ai i keia wahi ioo i" I aku la o Kiino, " i hple mai nei au, e hoi ana au i ke Aupuni o kuu wahine, a o oukou hoi a pao, e no£o no oukou ma keia aina maikai, i hoopulu ia i oa laan ulioli. a me na pua ak |oiiaooa e ulu ana ma keia aioa, a me na n>e« oliuli, a jip»iipo ooa mauna, a e ooho no hoi ookoo me ka luhi ole, me he poe Moi la oo na Aupani nui, a. o oiikou oo oa alii o ka aina, anb* oo hoi he kupua e hiki mai i «oei, oo ka mea, 0 kuu iooa, ua kaolaoa aku oo ia ma oa wahi « pau i ooho ia e 0« kupua, aoie lakou e hiki mai maanei, aohe no hoi be mea e t« oaoa e hpopilikia ia «iokoo; a oa'a ik» e kokoa Iko ookoo ola t ma. oa mea ai i hana ole ia e oa limā.*' A paa iaot«u ol«lo aoa a Kiuo, uoohi ae lala hfe wahi huke palapaU, i k«kao ia i keia mao hoa olelo, Buke ahi oke ol«;" Ao ua wahi boke oei, oa haawi akoo Kioio i'kekahi kanaka ooi aoo hooohano, me.ka olelo aku, "Ke hookoho, u ke hooīilo akooei «o ia oe, e lilo oe i alii maluna o keia Aopooi, a o kou Kohioa, oao op ia e kobo aku, ae ao ako oe i oa kaoaka i ka poikao, i me ke kakapahi, a pela oo oe e hana mao ai, a eooo" oakahiki, alaila, i& hiki hoa mai ao m A o kem wahi boke hoi, ek oo maloko oao ttā mea a pio a« e oaaoao ai, «oa ke pai aoa ae a koo lima ma kooa ili, ao ka mMawa do aa 0 ku koke mai ai oa kanaka, a oaao fo«i t« oe, alaila, e paoe akooe, i mea «i oa koo pae kanaka, a o kao maa tafea « hoi, i mem. ouikai wale no kaueai ai aaalaaa o kaa pakaokae/' Ae m«i la no ooi oo kaoaka oei. Ku ae la o Kimoilaaa, 8 aloka ako ta ia lakou, a alnhalike oiai k oo boi lakoo, me ka hooho like aoa, o kaalolo «e lo ka keōea i ke lakoo oao teo, a foi ako ta aohm b tSM», a Wki i ka bale, o oeko aoa no o o Hailamahea, ala eo oio maloko okela roan keia lomi kahi i hek e laweHilu ano iīa mea maoo m ka Pii&oa.