Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 17, 5 February 1863 — I ka Hoku o ka Pakipika ke Aloha. [ARTICLE]

I ka Hoku o ka Pakipika ke Aloha.

Ua mo1o«« p«ha ka maka o ka poe bctoh«-1 ln i m me* i piK' i ka Oifcaot | *ka hoi, i laea e p«a ««' ke o■* j B. Hoka. a me Aeioe Y. M. » « ma na j &«<*<* i bala ae t «me ** hew * j mai ana ika manao on» kanika i ka meaj. oiaio ole ikiko a ka o Beritania, no- i laila', e ahoieoi ka mioao i keU mau mea hoa- j kaka/ J t No ka ike o laoa, ua naaupo kanāka; a ike \ o!<? i ba oielo baole; noiai!», e inaa uo ka laua [ olelo kaa*il« ana, me ke alakai be«t i ka ma- | nao o ka poe ike ole, aa Heneri VIII i kakui kwa Ekalcsia; a nohila, i na he opu ahonuī ko olaa, e hahi ai hoi i keia maa manao, a e naa no me ka mki«riki ole, a e ale aka hoi ī 9 5 me ke akahele mah'e. \ K pono e hoike maa «a i na kqrna he !ehu- j lehu, i hikioleaiia Heneri VIII e kukalu i | keia Bkalesi«( o I£nelani. i lia makahiki !28i | ka hana ia ana o ko Beritania kumu kanawai, ] ua ann like iki me ko kakau i keia wa, a ua j kuokoa kela kanaka keia kanaka ma konaano [ Hoomana iho, We koha kt»4keā ule ia hoi. He | Aupuni ia e noho ana me ke kuma kanawai, aole e like me Roma, a me na wahi he lehulehu e ae o ia a ua hiki ole i kfc Aaphni e noho ana mal&lo oke kumu kanatvai, ke kakulu i Oihana HoOmana nona iho, no ka rae:i, aole i hoopaa ia ka manao ma ka bnoonou ia, e liio ka Oihaua Hoomana a ke alii i makemake ai i Oihana Hoomana no kela mea keia mea. li No ka ae aha 6 Liholiho i ,ka Oihana | Hoomana Puritana malalo o kt> Binnmu ma hooponopono ana, a oia ane» ka mea i lilo ai he Oi/iana ffcomana Liholiho( no kamea, nana i ae aku ia lakou e hoolaha aku i ka lakou hnna maikai. s!a ke kāapuni ana o Kaahumanu, a makemake iho la oia e bu|i na kanaka i kiī pono, a ae oia e noho keiī tnea ki id mea ma ia Oihaha Hoomana, a oia anei ka t»ea e liio ai o ka Hoomana Puritana i Oihnna Hoomann kūahuntHhū? no konā ae ana i ka hana a ha Kahuna Kristianb i hiki mua hmi maanei, e kukulu in ka Ekaleaiā ma Hawaii nei? E lilo anei ka Oihuna Hoomani Katolika tlomai Oihanā tioomuna fiaraui? no ka meā, na Farani e kukulu nei i kmia mau koa e ma|gm* i ko ka Pojje nohb ilii ana Inulaila, a na Farahi b hoopoa hei hb i ka hoho tnana

nna oka Pope ma ka waiwai oka hoheia. E lilo anel kA Oihatitt Helene i oihaha Ho ko Rusia Hiau nīii mua, no ka thea, ha lnkoh i kukulu, a aa ia oihann hoomana e hoolaha ia malaiia ? Āole ! aole loa ho ! i iiia pela Ua mnnao paio o o*U niah hba la, alaila : he hiki i kela thea keia ihea ke kapa'ku iUa Oihana Hhomana Katolika Roma t he Otfuina Hommna Pope, a lloomana. jfilibarāiti p&ha: no ka mea, na kekahi Po|m nui bia ihau ia īhalai a oi%Jibi b Hiltbarani, nnhd i kukulu i ke kahUa paa o ka hianū o ka noho makua aha o tia Bihopa o Koml meluna o na Bihopa e āe a piāu o ka hohiia ia fta.

- A«»le loa-hā Herteri i kukulu i keia Oihana tntt Beriīaniā. iVĪā keiā papa iiioā t AUgUslina, he Bihopa tnua b Kanatubjiri, poni ia i Faratii i kā makahiki 599, ā biā hele mai o ka lālāhi Bihopa, penei: Laurbhtius, M. H. 001, Kifellitu9i Btf, tāstu#, 62-2» Hohbriiis, 626, Adcbdatus, 05Ōi *fhebdbhē» 669, Brithvvaldj 692 4 Tlaturin, TB1» Knthelm, ?Jis, Cuthberti 740» Bregwiu, 758, Lambt?rt, ?04 t Athelairb» t93j Wulfred, 800, Sheogili], BJJ2, Ceoluoth, 832, Atlielreh, 872; Piegrtiund» 889; Aihelhi» &05; Wuifhehni 024; Odo, ; Duhstan, 959; Etuelgar, 988; Sirtcius> 989; Alfrie, 993; Ēiphege, i009; Livihgus, (013; Agelnoth, t020; Eadrinus, t038; ilubert, t050; Stigand, 1052; Lnufrane, 1073; Ahseliu, 1093; iialph 1114; William oorbttil, ii22; Theohald, tl38; Thotnas a Becketj ii62; Biohard, 1171; Bāld\vin. t!84; lteginatd, Pitfc jocelih, itOt; Hubert Walt&r, ii9S; Stephen Langton, 1206; Richard Wethershed, 1229; fedtnun 4 1234; Boniface saooy, 124<1; i2t2; John Peekham, I2i8; Hobert Wihchelsdy 4 93j Walfcer fteynold§j 1312| Bihibn Mepkām, 132?; John Strafordj t333: John t>e Uffohl, 13Ī8; Thoms Bntd«rardin, 1349; Sitnoh Sudbury, 1375; Williām Gburteuay, 1381; Thomas Arundel, 1393; iienry Cbidheley ( 1414; Jbhtt StoffUtd 4 1443» Johti Kemp, 1452; Thbmas Bourcheitj 1454; Jbhn Mārtbt» f HB6| Hehhr 1501; WiUiam \Vathām, i504; Th«*mas» Cramner» 1533; MaiheW Parkb* is* 59; Edmmvd QtittcaU 15t5; Johh 1563; Richard Bāttcroft 1604 ; 6«orge Abk»t* iOi 1; Loiltiāto Land 4 Wiiliama iuxottj 1660; Gilbērt Sheldou, WiUiam Sāne« roft, lŪtS; Jbhh , 4 , lG9(j Thomas Tenisoh, 1694; Williām Wake, |?15; J o h n Porter, 1737; Thomās Herrthg f 1H?; 9iiathe# HuUon, 1?5?» &bckef, l?5Ōj lFredrick 1768; jbtta Moobe, ilBsj Charles Matniers Sutton» 1895} WiUiam How> ley, 1828; a hiki i ka Bibopd hātiā i poai o Staley. Ke moku ole ttei ka laina Bihopa mai kinohi uiai ā hiki i k€tā īā, k tto ka hbo--1« loihi loa ana o keia maU Biho|>ā i ka ooho manā attā o ka Pope niāiuhā o Ukou t a. me kā hookaāmahā; noUila, aole anei iā he kiiiuu uo Beritatiia ke kauiilhu I nā hana kupo--00 ole ma k« kauUke, a me kā ttoho ana e Hke oe ka pono «uāoU. O loāne i ke alii moa 1 kau ta ka »ā»ae o kā P*pe malana © kona a-i. Okāmāna hookauenaha o ka Pope mā Bentatiia; pet»et no iat 1 ln« e hookolokolo ia ma kekahi hihia. a hoohotoia taa ka o ke aupuni; aiaila, kuo tnai li k« a bote ®k«i iā ka aoao i haule ka hihia, a ofefo t " ā»k oo e paā na olelo hoohoio, « hele a fcā ao makou t ka Pope, a uana &o e haawri mat i

ho iaaion Nf>Uifck, e maopopo aaanei, elaa mtaa mri f o ke Aopam, i'e b Pope h«f; nolftila, i fc« miUhiki 1200, t*« b»le o loane, a ka»li i*fce aopani o Beritania mai i» ia aka, a hookakali u imoa oka Pope. Ika tva keia e mana k>a ana oa P'ipe n«i, Ma ke ia, e ike ia no 300 rnakabtki tnat»ua akn hoi o Heoeri VIII ka hoole ioa o BeriUtnia i ka noho ana oka Hooiaana Pope. Hertfri I, I 100, i Stephen, 113$. Heoen 11, 1164, Jolw, i3OO j tzc. &c. Pela no a hiki ia Heoen VIII, a na- i aa i hoole loa aka ika noho maoa ana oka | Pope maiaaa o na Bibopa o Enelaoi, a me bo-1 na aupuoi. Aka, ke mau la oo ka hoomana ! me kona mau Bihopa, me ka moka ole oke } kaulahao lal tni kopaa maa a hiki wate ī keia i wa e noho ia nei. | Ua ahkai hewa ia fta oka poe he- ? iuhelu hupepAi oo ka makemake ana o Hene- { ri VIII, e oki i kaua wahine, a raare hou aka oia ia Ahne B»lina, nolaila. hana iho !a oia i me» e kaawale ai kana Oihana Hoomana, me ka Oihnna Hoomana mau o Enelani ia manawa. Laiaii loa, ina pela ka manad, no ka mea, he kānaka haipule ole o fieneri VIII, aka, e like me ka hiki ole ana o ka manao hooko o ke alii maluna o kona nina ih«, pela no oia i kapae aku ai. E like hoi me ka hoike ia ana mamua, oa poni poho ia o Petero, pela no i mau ai ka oilmna hoomana inai kona inau mun akti a hiki i keia manawa; O ka hoololi ann. a na Bihopa oia manawa i na hana ino, a kalohe ako laila Bihopa iho i na m&kaainana, a no ka mea, ua nui ka hana haumia iloko o lakou iho, nolaila, ua lu ia na rnea ano ino a paii, a tia na Bihnpaoia umnawa, i hUi, a nodnoo nui ihā niea i hana» a hookomokomo wale ia ilokū o ka Oihana Hoomana, iloko hoi o kona wa e noho ana ine ke ino; iiī nianawa, ua olelo im Bihop6 iiia ko lakoU hui nna, ua haumia ka ekalesia, a e pono ke hoopondffbho hou, a ua hooko ia. Ama keia hoopohopoho hou ana* lia hali ia na moonlelo kahiko loa t mai ka makahiki 53 tnai, a hiki ikn makahiki 400; a mtihope hiai bb, miiopopo ia lakotij aole hoomana oka oihana KatoHkaj ia A me ha kii, a ifte ka hoole ana ina hoahanau no ka inu ana i kauwaina, iloko o ke Sakarema. Na na Bihopit ho hoi i unuhi ae i ka ikihaia ma ka olelo Beritunia, a me na mea a pau i ike ia īlokh o A-k nāaupO} ka hahā lioii ia arta o keia inau inea; a penei ha aho. Ika makahiki 800, ā e 90b paha i hookomo ia kii Pūrgatofy, a oia kahi U iia Katolika Uoma i manao ai* ua hoomaemae ia ha Uhane hia ka hoohiuinoino aha.

īka Wa ia ka hooliio ia ana o ka bareriā, a tne ka u\Vaina, i ib| i koko maoli ho lbsu, i ka makahiki; 1210 ka hoolfe aha, aole ē inii na hbahahaii i ka waina i ka ahaaina a ka llaku, n o ka barena wale ttb kfe ai ia, oia ka Uinkahiki 14Ī4; ā i ka hiakahiki 1060» kk hbbtā id thate M Kahuha. O keia thau metk āpail; ka hā Bihopa oia thahā\Va i hooioīi ai, aole tiēh&ri Vill» i kauoha aku e hana pelā, aka, uā ha Khhuha no* no ka mea, ua ike ka haumia o kaoilmua hob mana ā ka Pope» i hnbkomokotnb ai iibkb b ha bihana hOhinana» e maliu, e hbblohe mai ana i kahāi ilokb b ha mukahiki mahope iuai 0 hd kehelulia fehikh, ā hiki i keia \Va; No kā hāaupo o kā {>oe e heluheiu hei i kā moholelo b Bfet-iUhia, aole o lakou hoikfe iki inai i hā kUniu o ko lietieri VIII pepehi iina i kana hiaU wahihe> ā ho ka loaa āha jpahā b ke kumii kupbho t kb lākbii niea i hoike ok maiai. Ūa maopopo lbā i ka poe nāāiiab akeā tt paU/a me kā koike o ha mooolelo polblei f tne ka hio oīe itia*kekahi aoao a ine kekāhii tte kupono hae kb Heneiri ViU pe()fehi āha i kona mau waliihOi hb kā tiieā t ua loāa pono kekahi maU \*ahiue b nioekalohe ahāj hife kfekāhi thau alli bh&i nbldilā, āole aud t'a he k.UihU kupoiio e ai ke alii i kā mea hāna hewa itnUa o kona alo, a ilokō hoi o kona hāle ? Auhea hoi olua* a me AEiou Y. M. ( a oia anei kā meā i liloai ? ā fia pili *āhei ia ia kā kā hafi& ahā iiie nā Bihopā, ilōkh o kā liikbU halawāi 1 ā lilo kā oihana hnomahā mau oia wā, i Oihahā l-īeneH Vlilj hb ka tfteā, ua ae aku oiā i kā haiia a hā Bilibpāj iloko o kā lakoii inauhalawai, |kmb kā hoole ibā ahā i kā thāiiā t*opfe kona aupuiii, A iua tib j[fiiha tne kbhā mhekalohe ā J)āUi me kbna pepeh» ana i ha wāhihe* bla aufei ka tnea i piii aku āi, nāha t kukulu kela Oihaha Huomana ? Āole ioāi 4tia peiā kā hhopanpaa ātia &ia kā tttahād 6 Ēoi&i a me AkioO Xi M., alaiiā, ,uā haumiā ioa liā iPope i kanā iuāu vahiue mahuahi he iehulēhūi a nie iia tāusahi kihāka* i make i kā tnqH*siiwnn £ ltke hbi ms Alekanedef Bbtgia, i*acal ilj fiuhifate Viif 4 0 ibāh« (he wahine keiā i hahau i ke keikimākealahui, i kā ira e kai huakāi āāā ihā ke aiāhui) iu)ius li t Wodati Vilij iiihh XlVj ā M niii Wāle e lawa 01 ke kaau i kā heiii !a t ādie te īhk ua haawi iā kā Oihauā>Hbomabā,& ĒhW i*hi» tsaā o HeueH VIII iā 4 peh&ā hoi keia ? t?a ! ik« au he tnau kumu lāpuwale loa : keia» akā» ina pela ke āho t> kā oakoil ki pili- | pUi ana, aiaila, ua hiki I kela a me ketā olelo e like tne ko lakou uianao tho, tnā kā hi i linai olē i na kumu hoike, tiā kuthu, a me ha meā |»ili ke ano pūlolei, a ku hoi i kā oiaio. tikā me kt hatititiā o ha oihana hoomaiiā a pao o ka hooua uei, Ooko o ko takou mana«ra (lāaupo* e pono iio ia kakou ke hoo{mitia i hā dk«i i hānā tk iiā liMnawā} ā « hilinai aku kā pono ina ka hāba pttoo, a kā Oihāoa nmuā no kā poao e keia matialir« t aole ae kā wat hālā. . tlā piha na meā hoakaka no na mea poliihi

n dl«i « ■m» e makemāk* o!oa i. hnt>«kska hoū aka, « ike no olaa i» "W«ī~ ltli t ikl hikkika ika u.*' A- M. Kitbelk. Kaopuawa, Feb. 2, 1863.