Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 24, 26 March 1863 — HE KAAO NO UILAMA! [ARTICLE]

HE KAAO NO UILAMA!

Ma keia Helu, e ike ana kakou ika hana maalea ana a Uilama, i wahi e loaa ai kana raēa i aloha ai, ā tta ho, no ka mea, ua halawai kino nae laua iioko o kēia hana maalea ana, a e ike auanet kakou ika hooko pono ia ana o ko lana maa makemake, iuamult o ke aloha iini i loaa ia iāua i!oko o ko laua wa moeuhane, e Kke me ka mea i kamailio ia ia kakōu ma kela pepa iho nei t nolaila, e loaa ana m kakou ka hōon&nēa ana me ka ōluolu kuponō» a he mea ntt hoi ē hoolēlē ia ai ka hatsli ōna kētki puukani oka pae aina llawaii nei, a mē na kaikamahinē pUUkani ō kē na nei. A pau kana hai ana i kana maii ōiēl#ifiiiua 0 na kanaka, a ōia hoi kela mēa i kamailiō ia ae la ē kakou ma kēla p<ipA ihō &ēi§ k hēle aku !a ōia a kuiho la malale o Ua pa ftēi» lalau īho la ōia i ka hamafe, a paa ae la ma ka liina akau, a hao iho la kona litna hēma ike dala, a tttē kē kūi, adko ia nei hōō|»ili. ahu Ia hō ia ikē dala ika p& hao* &ō kē kakia aku la nō'iii " '■ A uta ka paa ana t» na aēa ihai kakk mua at, ō kona hōōmaka aku la ho īa i ka pii, tttē koha hoomau hō naē ika kana ihaaīēa iha t a hiki ōiā ttia ka ba|ikiua ō ua p& haō tt«li kani aē ia o\u i ka uwēa, h lōhē ha kanaka e bōhō ana iialōi a ma ka pōē a pati ma ka mo* ku, a manāo iho k lakou» aolē i makē 6 tJilftma, hoōkani ihō ia iakou iha ihēH katti> A hōōmaka hou aku la ōia i ka pii iitutk| mē ko* na manao kahaka hae, ē iōaa ēhā ia ia ka pōt* nō i kona wa % hiki at iluna* m kōna māhāo* hē mau koa kui kekahi maiuna dka ē likē k hoi me kathēn mau i ka pft ō m alih A hiki kēia ai kō ia nei inakaik&i ana k aolē nae hē ntē& i baa la k, nōīaiia kōōkani hōu ihōīa kēia i ka uwēa,ō ka lōhē aku ia ttō ia o tta kahēka apm oia &ēti ē hoKo ana mai uka a hiki ika ihōku* me ko lakou olēlo iho, H ua ola no ka kē alii o kā* hookani kokē iho )a hō ia me ka hōoho olioii a»a» la ia hei hoi i hikiaiiluna, mahopē iho o kōaa hōōkani ana i kana uwea, hnomaka aku la kēia ē hēlē maluna oua pa nei, a iko ia hēi aiawa ana iho* ike iho la kēia i ka laula la» uua ōie mai oluna oha pa nei, ahēle aku la hoi kēia a hikī ma ka aoao maloko o ua pa hui nēi, mē ka manao ttēe ē loaa ia ia kekahi alā* nui e iho ai a hiki ilaio, aka, ia ia aēi hae i imi aku ai, aohē naē hē loaa o kē alanui, no» laiia, hoomaka hou hō kēia tkē kākia ana i kē tlaia mē kē kui> a me ka hamaH?* e likē me kaua hana ana l kona pii ana mai ma ka aoao mawaho, a pēla no hōi kaiia h»na ana maloko t aka t ia ia no ē hana mau atta a hiki ika hapaiua* hoomaka aē la no kēia ē hōōkaoi i ka uwēki aka, ia hookani . ana no & ia hei ika uwea» lohē aku ift no na kanaka oiiai a hoo* nmka hau 6ku la ttōia i ka ihōana k hlki ila» 10, mē ka hopohopo no nae o kona manao o ioaa oia ika poē koa kfcl,aka, aolo ūaa hoi i loaa ia ia kēkahi oia aho. Hoomaka hou no keia e hookani i ka uwea, e likē uohoi me kana hana mau, a he mea oIU oli no hoi i kona poe ka lohē ana aku, aua hoopiha koke ia iho ta lakou i ka olioli, mē ka lana no hoi o ko iakou manao, aohe 1 make ko lakou haku, holaila hoomaka ae la ho lakou • hookani t na mea kani, e like me ka lakou ha» na mau, ka mea hoi t kauoha ia ē ko lakou haku Uilama, la Uilama naee ku ana a pau kona pihoi* hoi, hoomahui aku la ia ma ka hele ana, ma ka inaopōpo olē nae ia ia ōka halē oua kaika* mahinē Viritina nei, aka, aku la no kēia ma ka imi hele ana. a pomalkai hōi ka oaa ana oka hale o ua kaikamahina eēi, a o ke alanui aku hoi ia maa ana i imt hou ai, me ka manao makau no na«, o ike ta mai no ē na koa, no ka mea» ua kahi k hoi oia, ō kēk mau wahi aku la la hoi kai hēle I kē koa, ahē koa la hoi malaila e malama ana I ka hat« k a me ua kaikamahina hēi, eia no ka hol aolē, hele aku la hōi keia a loaa ka aknul, ku iho la nae hoi keia a Huliu* o kaii «aa I pau aa i kona manae hopōhopo. !a ia no hoi e ku ana a Hulhi, hoomaka aku la oia e pit ma ke alapii, a hiki hoi k«ia iluna, ku iho la kēia mamaho ōka huiai, akk, lohe m*t la no ua kaikamahiuē n«i tkō ia xm ha* j lulu ana aku mawaho, me koaa haok»ō ao hoi i ke kumu o keia mea kamahao i hiki aktt| isa kooa wahl, oiai hoi, aoha no he mēa « ae I ē hiki aka ikiia, noUila, puk aku la aie keia i 1 ka Akua, me kona maaa» hoi, © k« keiki »o ana ihalawai pn ai eae ia ma kā haie ku!a; a pe&ēi hoe ka&fc pule aoa, «* Eke Akua, ua hoop&maikai mai ©<s i fc*a kauw» wahine gai, aaa kou kwe a&a mai i kēia kamalkl Uenaaii, eke laaeo pa aei maualkēia pō.* A,fetifb ō Uitausa ea fe& pute hk* i*f»afea pola m£ kaia «ka t pft!«ls «ii r

Sma, me he mei la e hookī mai ioi 1 ka i& oei kikeke aktt, nie ka hai iko 00 hoi nwioko * 0 kāoā pule, " alii oe ē koeao māL" < Ku iho la &ō kēii mawaho, a pea ae Sa ka \ pole āni a tta kaikaiaahioe nei, kii aka la a | āē la i ka paka, komo ika ia no hoi ua| wahi U»iama nei, me kona hele āni akii, a hi- : ki ma lia rumi o ua kaikamahioe nei i pule | āt, i malaila 00 hoi laue oei i uoho Iho ai, a \ iā iāoā ctiē hoi i tauui ai, lele aku li Ui Wāhi tJi!ama nei, me konā maoao hoi* e hoopili e ia nalaau mua, e alia tcai ana uā k&ikamalune nei, me ke kaupale ana mai t kona lima, a noho iho li o Uilama, me kā pau ole nāē 0 ke kuko ini iloko o kona inanāo, e eke ē hui koke laua, me kā hōokō pono k hoi i kō īāūā mākēmakēi A mahōpe ibo 0 kona nōhō iuā, kamaiiio mii li Ui Wāhine li ii UilaiUii Uō koni tooeahāne i kā po, i pēlā āku iio iā |>o, ā pelā mau aku Uō i hiki i ka wa i laUniai i kā hālekuiā, aka t t kō'i* ikē āhi ākU i kōU kiUō { ua like lōā nō ine ki*U mēa i ike āi inā nā moeuhāiiē iua, uōiāiiii hu aē lā kō'U aloiii, Uō kō'u ikē māōii anā ākU i kou hēiēhēlēiiāi i ke launa pu nei hoi kaim ma keia po. Owāu Uō hōi kekāhi, i mōe iā Uō hōī ōē 6 i*u i kā pō mā k& moēuhāUē āna* i iā loaa piaēpihē āiiā ia'u o kōU Uhānē, Uolāiii, hu āē iā ko*u ālōhā a Uui ii oe* ā imi māi Uēi iā oē, ā iōāā ihu uēi ōē mā ke āufmui umikumāHiiluā Uēi» i kē ilēhu pu iiēi kāUā, me kuu hēōpihaM fiU huf i kā ōliali Utiiv i tfilā* māimui o ki kaikāmāhiuēi tfa kānē' ōē aā'u, i m Wāhiuē hōi āu uāu i kēiā 1 mā kā piir m o m kiuu o kuuā i kēiā pa» ādiē m ii ē piii afii r aifā* mu ka ho* fā ist ō ke ā#akēā 0 ks ia āpōpo, e puka iku āhā hē pāiāpālā imui bti, ā e ko kāui wi ka hōi iā ē māfē āi, m kā hōōku pōno iā 0 kd kāuā māū mākēmākē» kā m@ā i hāuā iā ē kā» Uā iiōkō 0 kā ōtē| ē hōpu hēWi āfiā i ke kihō uhāhē wākāai, ilōka hoi 0 ko kāua wa hāUēi »kā> i kā {)Udhō Uā fiāt§ kōkē āku tfi,<ē likē mē kē ikā 0 kē kāuikāi ilōko 0 ko» fii |fiiāttl kilōhi» pēlā fiō kāUā iiōkō o ko kāUi wi mōēuhāiiē, wāhi a uā kāikāmāhiai fiēi t £ kāpāē iki hōi kakoU i kā ōlelō ānā no kō Oilamā hōi āUā mai, a ē kamaillo pokōle hōi kākōu tto kā ināhao o nā kiUāki i pau mē ia, kā poe hdi i pau i heiē mai lloko o kātii lt)iā« kāi mākāikāi, me kā maopopo olē no hōi ia lakou ō kē kumu o keiā helē kāāpuni imi i Uā āupuui, ā me kekumu hoi 0 konapiiana maluUā o kiekie, i liaua iā mā kōnā- mealēā 1 kumu uonā ē hiki ai iluuā, ā hē mea hāōhao Uō iā i kā mānāō ō nā kanaka. tīā pau āē tā ko knkou olelo ana 00 k* māuāō haohao o tia kāUika, ā e hōōuākā hōu āku kakou i ke kā* moilio āUā no kō Uiiāum hoi uuā māi, māho« pe ihō 0 kouā launā āua mē kē kāikāuiāhiuē, ka mēā hōi i kāmāiiio mua ia āē lā ē kākōU, ī kapāe īki ia āē uei hdi, mamull ō ko kākōu kāmāilio pokolē āua tto ki māuāō haohao 0 na kāiiāliāi A māhōpē iho 0 kā pāu āuā o ka o)etu āUā ā Uā kāikāmahluē Uei, keuā iku ti ola k ŪU iimi ehoi t o kā ae āku lā uohoi ō Uiiāmi, ko ' ii uēl ku ae ii tto ti liuuā, i o kē ik»hi lktt li nu iā i uā kālkāmihiao nei, āiohi mii )a | ttō hōī kēlā* i piu hōi ke aloha ana i liui I nei, ko ii uei pukā mai !ā uo iā iwihō, i hēlē > iku lā, ā pāu iho lā ko iaua launa ana. I kā wā i Ūilama 1 hoi māt āi m*i ka hāiē mai oki wihiue Viritina, hele āku lā ui Wā> hiuē uēl ē hai I kōiiā mau makua, ma ka olelo aua aku maiōko 0 ka pule pēuei, 14 ua hiki mai kekāhi kauaki m& ko'u wahi I keia po, i Ui hāiāwai maua, i ua kāmaiiio pu tto hōi, Ud ke Akoi mai paha ko&ā mea i hikl mai ii mi» iueK" Pau aeilā ki la nei pule ana malaila, heiē hou iku tā kēii a ma ka hale 0 ua kemu ifii, i kōmo iku ia keU iloko, i pule *ku lā pēuēi, >*uā hlki mai kēkihi kiuaki mi ko'u hil« i keia po, 0 kē kumu paha 0 kona hik» ana mel maloko net, no ke Akui mii no pahi, i ui iāuua pu mauā mi ke kamailio pu iUi. M A pau uo hōi ka ii nēi kamailio pu iOi tne ua kumu; o ki puki aku la no ia, i hele iku !i i kē ohiUi Vir»tifta o lakou, a hai aku ta « like m« tii mēii oleio mui i& ae ia* a ptu no hoi ti olelo ini t kona hol iku li no li a htki ma koni hale, komo iku ti no mi kouā rumi moe, puie iku ti keia, i pfcu ki puia atti, o kona moe iho I» Ja. Iko&i iii i»i ie i ke wi kakihliki» hele iku lihoi ft hiki ma k« hāl« oo«kumu, kona kamiilio aku k no ii, '«ei m»k«(0ik« iu e mar« mē k« ka&e isoka mai at t k«ia po, »i« oa«i ko olui maoao**' Hil mal li uo hoi ne kumu me ki olelo mai, " « mac« m 0« i kiu kaue, oo ka mea, mii k« Akua ieii k« loa« i aoa a kau kane, āohe no hoi he kittok« e «« e Mki miloko nei, «k«, aa ka m»ne 0 fee Akmi i lawe mai i k«o« Oiu, * uā iōii iio« k* po* naukii, i «hoof»ahu«huii t« «ku km etmi »0 mo keiahope aku/' fi» «* le kaaa k»«saiiio p* ene ma m o k* bei iku'la 00 iao m kaikamihi* hal«. kikiii aku le hot fe*msmak»ht t ! m mk* u«i»« l&l M tfc i kā SMMm umlkumeiaaiui, «

kakeu iho !a keīa he palapala, me ka oiel<» iho meloko, Mr. Uiiam& '—Jlktka 0 kou manāwa e ike ai i kēia paiap&la, o k«u manawa no iae kau iho ai malani © ke kia, a e holo koke mti oe. 84e ke aloha. A pau ka i? nei palapala ana ikeia mau wahi olelo i hoike i \ ae la maluna, kahea āku la [ōmM kē kahukaa, e !ā#ē koke i ka pilapala a ; hiki ma kahi o Uilama i noho ai, a ē kakali hoi oē, a pau kana nana aaa, anoai paha, hf manaō kona, mahope ihō o ka pau ana o | klha heiuhela aha. A jjau keia mau oleoi, o . ki holo aku la no ia o ke kahukaa. | Jtia kamailiō ae la kakou nō ha tnēa i hanai ia# kē kaikamahinē Vifitina, mahopē iho o : kwllilama hoi ana aku, a e hooihaka hou kaj»kt|jt ē ōiēīō no ko Uilama hōi ana, Hlahōpē & | ka' pau ana o ka iaha kamailio aua, a hoomaI ka āku ai oia ē heie, a hiki iha ke alanui ana ihōihoai. A hiki kēiamiike alahUi ana i iho iho ai, a ku iho (a kēia maiaila, hōōkani ae la keia i kas*rea aha, a iohe aku la na kanakaj hōō** ks| aē ia hō hoi ldtoti i na Mēa kahī* thē kō iafc|>u olēio ihō hō hoi hō ka makē ole ō Mo lakoaalii. Hoomaka ae la keia i ka pii hbU ana a hikī & ki hapalua o ua pa hēii hookahi hoU ae ia nō keia i ka uWēa, a peia hō kōna piī āhft a hik| iluha o ua pa Aēi, i £elā hō i kōha hōō* th|l|a aha e ihō t lālō* ō kahi haha hō iā 0 ka Ha«kani i ka uwea, a pela ho kana hana mau ana a hiki ilalo, ma na tvahi no hoi ana ē hookani mah ai, ē hai āha ftō kona mākē ōlē ttna iloko o kona wa i hele ai« a me kona hoi ana mai a hui me kona poē kaaaka* ē iikē t&e ka* na oiēlo kauoha niua< t:ko ia nei hiki anft ilalo, ē hōhō &ttft fiU &fl k*h|kā htē kā hookahi hō i ha mea kani, ākā« i ktf : ikē ana mai o oa kauaka ia ia ttēi» o ko lakouhele aku ia hd ia « aloha} i ia wa tto konk hai ana aku ēmua o na kanak*, ho ke k#u ō ko lakou heie ana maī, mo k& &iēb atta aku # " o ke kumu nui ō keia holō aha mai o khkou, mal ke aupuni akahi mai, a hiki i ke aupuni» umikumamalua tteij oia hoi» he wahihe i iōaa ia*u ma ka moeuhane, a ua hoo* piha ioa ia hoi au i kē aloha» a ua imi hui m ē aalo ai, aka, 4ohe fiae he wahi ē pau ai, ua helē imi mai nei au t iloko hoi o keia hēie kaapuui ana mai nei, aka« ma kēia po no t ua haiawai kino maua t H A pau ae le no kana kamailio ana { akahi hō hoi a pau ka mahao haohaō o kona poe ka« nnka* ua maopopō &e la ke kumu ō ko iakou holo ana mal Hoōlale ao la kēia I ua kanaka ē hoi, a o kō lakou hoi no ia» a o ka hōi aku la no hoi ia ō ua wahl Ūilama uēi, ma ka haiē onā kaikamahlhē ana i nōho al t kōtno aku la kēia m ko ia ttei himi! a aoho iho la, ak*, iohē aku la ua mau kaikamahine hēi i ia oei haiululu aaa mai, hele mai iaua, a weha ae la i ka puka ō ko iā aei fumi, i aana aku ka hahāhā, ē ftōho mai atta ua wahi Uikma nei, 1 hea ihō ttēi o§ o ka hele ana a o kē aumoe no kēia, o ka hiki wale aē uo koē I ka hora umikumamalua ? wahi ana kāikamahine} ma ka holōhoio walē aku hēi no wau a hōi anal (a, wahi a Uilama, Paue nt«i fia hoi ua miu kaikamahiuē nei, me he ano hookohuhu k, me ka ōlelo mai, " molowa olē no nae oo i kau hōioholō hookahi waie iho 00« I kohu oō hoi pa* ha aei aiea o ka holoholo aaa i ke kokooiua, a i ole, i kē kihikini la hol, pēla hoi kamea mau ē Ikē la tiēi« M Hēaha hoi auahēi ka mea ē moiowa ai, wahl a Uilama. Pau ae la kē kamaiiio ana a lakou, o kahoi aku la no la o ua mau kaikamahinē oei a ma ko lauā tumi, a o ko ia fiēi moē ibo la no ia, a i ka wa kakahiaka nul, ko ia nei aia ae la no it, a hoi aku la i ka moku; a it ia hoi i puka ii māka moku, iho akn la koia mahope, a kahēa aku la I ke kuēnē e kii aku i ka pahu kapa, a kii aku la ao hoi ke kuena a lawe tmu la, a wēhē a« la no hoi I oa kapa kupono i ke komo ana iho ia manawa, a komo tto bol kēla a pau, kena hou oku la no kēia t kē kueno e laWē hou mai i kekahi pahu, a lawe ia mai la ao hoi, a kana hoa aku la oo keio e wehe, a ē lawa ae hol i o*u kapa alii gu!a, na mea a pau mai ku papale a hiki i na|tamfta, he gala wa-> Se no, a pau hoi Sa mau i ka f&ākatikaa, olelo hou aku k no oia i k« kaeue, e kiī aku i ko ka wahiae pahu k«pa,ka aiea ana i hoo* inakeukau ē wale ai i o la hoooa, a lawe la mai la oo hoi, a wehē koke ae la no h« us kueoe nei t ka pahu, a lawe ae la I ko ka wahioe mau kahiko a pau, be gula weie no, a ka» uoha aku la oe &oi oia, e law» ia oiau »ea a pau iuka, I alua kuene $ ko Uilama ISpe, e ema iw» hoi i ko ka w&hioe, a e lawe keke ia •e keia mao nea e paa eaa nka, ke hiki ae no hoi i kaluealo. A pui tbo la kaaa aiou oielo kauohs, o kota hei awa aku la no ia a hiki i uka, koaw oo boi feoia ikko o balē, afea, ike fiisi la kiikamKhiae alii iaia «ei, mai 1« ao &ot Nua ia le aie fea nieaa mas, ** i hea keu kakdbkka oel o bi hek a&a tbo nii V* Ma ka hoiohalo aku eoi a«, wahi a Uilamai i ho« Ako la ua itt«u kaikaaaahīo® nei, "mka- | kali ib» B§i eo maoa i ko kakow ei&i kakaki*

A pan ka iakou mau olelo ao«, o b hoomakaukau kokē iho ia oo la ona mea ai, a paa ae k ua roe ai m ka makaukau, o ko lakou net be|e aktt la no ia e ai t a pau no hoi ka ai ana, hookamailio mai lt ua mau kaikamakioe oei, me ka maoao mai hoi, e lilo aku keia i ksae na laua, aka, u ko ia nēi ku aē la tto ia, a hoi aku la no ma ko ia nei rumi, ooho iho la nō hoī keia, a hiki eela iks hora 10, paka ana na kaene uiai kai mai o ka moku, a komoana ma ka trumi oia neu