Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 29, 30 April 1863 — HE MOOLELO NO LUKELA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO LUKELA!

HE MOOOLELO LUKELA!

Ua ike kakou ma k& Helu 11 o keia |ROO* Jelo, ua hat aku o Lukela i ke alanui o Lomio e hele ai * hiki » kahi o Kaman* e noho aoA t oia ke aupuni 0 Mauoakamara, tma keia Helu ho» kakou e nana ai iko Lomio hiki anti i Mauoekamara. Ma ka Helu nae i hala hope ae nei, ua ike kakou aia o Lumio i ka moaoa kahi i hele ai; I ka enaaawa a Lomio i hooi ai i ke ala i ka uioana, la wo, naoa aku la ia i ka aioa, aole nae he ike ia aku, no ka mea, ua paa i ka Of6e, a iloko o kona ike ana io. mea, " leie mai la ka hauli o na olelo kuhikuhi a Lukeln ia ia," peoei'i " o kahi a ka nue enee paa ana, oia ka hoailuna 0 ka aina." Alaiia, kau peno aku la ka ihu o ka moku i ka noe, a hiki keia i ka aina, i nana aku ka hana, he mau palela ka ka pa owaho/a he laau aala i puhi pu ia ine ke k», a nolaila ka noe a me ke ala, u hala hope ia mea Hiki aku la keia i kahi o Kamara e noho ana, ehiku pa Kaimana, a i ka walu o ka pa, ilaila o Kamara, ewalu kiowai, a me 11 a pua ala he nui loa, e hoopulu ia ana e ka wai o na kiowai, a he inahana kupono, a me ka huihui kupono 6ka wai. v v A he ala i oi aku mamua o ke komo ana mai o ka aina mai waho mai. a ua punia knna hanu a me ke kino i ke ala, a ua lilo ia i mea manoanoa ma ka honi ana aku, a hala hope na pa ewalii ia Lomio, hiki aku la ia i kahi o Kamara e noho ana. Aia hoi, ua ike rnai o Kamara ia Lomio, e kali mai ana ia o ka hiki aku; o ka hale o Kamara, he hale nnni, he kaimana a me ka momi, he gula, a he ala no hoi, A mahope iho o ka hiki ana mai o Lomio, a mawaho o ka walu o ke pani e pili ana me ka hale, komo ihai la o Loinio, aole e hiki, ia wa, haalulu iho Sa oia me ka maku nui, no ka mea, ua pum ia i ke ola o Kamara. Ia manawa. nana mai la o Kamara ma ka pufka tnakahi, no ke komo cj/e aku 6 hele kino mai la o Kam6rā "6anlF mai ia Lomio, ia Kamara i hele mai ai a ku ma ka paepae o ka puka 0 ka hale, nanaak'u la o Lomio, ho keu o ka nani a me ka ui t he keu o ke ala a me ka hihiu, he keu o ka oi ame ka pili ole mai, lie nani mai ka piko poo a ka manea wawae. Ia ike ana o Lomio i na maka nahenahe waliwali palupalu o Karnara a me kona kino a puni, haalulu oia, āole hiki ke hele imua, aole e emi mahope, aole hoi e hiki ke huli ma na auao, ua puni hoi ia i ke ala, aole e hiki ke hanu pono

A no kein ku loihi o Lomio ma kahi hookahi, alaila, knhea moi la o Kamara; e kuu Haku ! e ku ana ku hoi oe malaila i ke āba? 1 akii o au e hiki āku, ua haalulu wau i ke aia, alaila, pane mai la o Komara, hele mai; wahi hoi a Lomio, aole au e hiki aku ua pilikia wau. Alaila, ku mai o |Kamara a hele mai io Lomio la, lalau mai la ma ka lima a alakai aku la ia Loinio a komo aku ta i ka hale, a noho iho ia iluna o ka noho kaimana. Alāila, pane aku la o Kauiara, heaha ka huakai a kuu haku o ka hiki ana mai, iha he hua olelo e hai inai i kau kauwa wahine nei? ae, he olelo ka niea a kau kauwa i hiki mai ai imua ou, wahi hoi a Lomio. ' " O ka'u keiki ponoi mai ko'u puhaka aku, ua hoopalau ia nau ma ka ihoa o na kupuna, a ua hiki mai ka «ra e jnare ai olua, a ua makāukau i keia wa, a oia ko'u kumu i hiki mai ai i ou nei, ina be ae kou e hele kaua, a ina he hoole kou, e hai mai oe ano, no ka mea, ua hai ia mai ko'u mana«ra e hiki ai, oia ka hora 1 o keia po, a i hala ia wa ia'u, he make ko'u hope. 1 * A lohe o Kamara i keia mau olelo a Lomio, alāila, pā'ne mai la oia, e kuu haku, o kau mau oielu a pau loa i keia wa, malaiia kau kauwa wahine e moe kokuii iho ai a hooiiaoi aku, a maiaila hoi au e lawe aku ai i kuu ola a mua o kuu haku, oiā hoi kau keiki o 'kou puhaka. ; Ina pela koil manao, (wahi hoi a Loinio,) eia ka mauawa, " i mai o Kamm, alia, .« oleio aku au ia oe; e ae mai oe ia'u ano no, e hele au e launa me ko'u 6»au makua no kekahi mea e pili ana i ko'u kino, ina paha kaua e helahemahema paha w&u, hooluhi ia oe ke kamaama." " lā wa, kau aku ia o Kamara Āaluna o ke kaa kāimana, a me na lio kaiaiana, a he mau lole ilunā o na pepeiao o na lio, hookahi īole he bila kana, hookahi lole be ohe kaoa, t ke wa e holo at na lio m* ke kaa, ia manawa, kuapau lau ala i ke kani, he keo o ka lea a me ka hoene, ikano na iio e hanu ana, a hei iho na kapuai, ia wa e kuu pao iho a» oft lole » ka holo. A hiki o Kānaara t kahi o oa makea i eoho ai, ninau mai ia laua, heaha kaa hoakai o

ka hiki ana mai? I mko 0 Kaniar#, ua hiki mai ka elele a kau kane t keia wa, i kii mai nei ia'o e hele, ā nolaila āo i hele mai I» io olua ala; no kehahi hemahema e pili ana ia'o, i ko'u wa e hele ai a hemahema i kekahi mea, e hooluhi paha aaanei au i ke kamaaina oia wahi, nolaila, e hāawi mai olua i kekahi tnea mana ia'ii. Alaiin, olelo mai la na makua, e! ka maua kaikamahīne, mai h«oa 0« pcta •! he mea ole ia mea au e maaao la e (awe, hehoohilahila ia mau* a me oe, he«moa lapuwale ia i kau kane, heaha la ia imua ona ? Eia wale no ka pono ia oe, ina oe i hele a hiki ilaila, a i hemahema oe i kekahi mea, e olelo wale ae no oe, i mea no'u, e aho ia mauiua o kou lawe.ana i ka mea mana. Ia wa, hoi mai la o Kamara a hiki i ka hale, kahi hoi a Loinio e noho nei, alaila, olelo aku la o Lomio, pehea mai la, ua inakaukau ka heleo kaua, ae mai la o KamHra, ae; alaila, olelo aku Ik o Lomio, ma ke ino» ku kākou e holo ai; hoole āku la o Kamara, aole e pono kaua malun 0 ka moku e hoio ai, e lohi loa auanei kaua. Ke olelo aku nei au ia oe aoo, e hele oe e olelo aku i ke Kapena o ka moku a me na kanaka, e boi lakou ma ka moāha, a mauka i aku nei no kaua e helo ai; (maanei kakou e ! noOnoo iho ai he mana no ka paha ko Kaina- i ra o ka olelo ana pela e hele laua maluna o j ka moana hohonu lipolipo i uhi ia e na ale | kupikipikio a ka'makani e uhai lua āna?) ae, he mana no a mo ka ike ko Kamara, a he | waiwai 110 e like pu me Kilahama a oi aku, no ka mea, hookahi haneri aupuni o Kamara. Alaila, olelo aku la o Kamnra ia Lomio, e nols oe iluna o keia noho Koki kaimana, paa 1 no oe buanei a paa, inai lālau. oe,.mai pili ko j maka, ma ka'u olelo aku, malaila oe e hoolo-1 he mai ai, a owau hoi o kaua ma keia wāhi e noho ai. No ka mea, e hele ana ka hale, na pono no a pau loa o loko nei; na pa kaiinana ewalu. na kiowai auau ewālu, na pua ahbQ kela ano keia ano, na mea ala no a pau*i||| o Maunakamara, mamuli 0 hTa Haku wahine hiwahiwa lāha ole 0 Kamara. - Maanei kakou e ku iho ai a hoolohe iki i ka leo kanikau a Maunaaniani, ka wahiiie nonā na ābpurti ewalu 1 loaa ai ia ftia, ā- e kapaē pokole iho kakou no Kamara, ka lei mae ole 6 'keia mooolelo, kahi hoi a ke ala ā me ke onaonā i hooku iho ai. iloke 0 keia wa e makaukau nei o Kama ra e hele e hui kino me Kilahama, ia manawa, lele mai la ka hauli i ko Māunaaniani puuwai, a iko iho la oia ua lilo 0 Kilahama ia Kārnara, a ua nele oia i ke kune ole.

Alaila, uwe ihō la ia me ka waimaka, a kaukau iho la oia, u! e kuhi aoa wau owau ka'u maikai i ike, ka nani, ka mana, aole kal eia ka he ala kekahi mea e lilo ai ke kane, e kuhi ana au o ka maikai o ke kino ka mea e makemake ia ai, henha la hoi? aola na'u i kii eku, nau no, a nau mai la no hoi keia haalele. E na kane, ooiea na hoa ai waiu o Kauahoa, e hele ana a kukulu kaiaihi a ka ua holio, e naue hele ana me Kiililipuahauoka« lena, aia ka wahind kaawale o Maunaaniani, i haalele ia e kela keiki puukani launa ole e Kilahama; Ē haalele kakon i ke kamailio ana no ko Maunaaniani uwe haaloulou on® i ka nele a me ka hoka i ke kane ole, a e nana pono ae kakou ia Kamara i kona hele ana e lauoa kino me Kilahama, He raau minuke i koe a hala ae ka hora umikumamalua o ke aumoe, hiki aku i kn hora 1 o ke aumoe, e hele ai & loaa ka puka ana a ka la, la Wa i hiki ai laua nei me ka hale i ke aupunī 0 KHahama e noho ana, a me Lake|a f a me Ane Hil» t a me aa'lii no a pau loa, <>ifi mau paa no o ka hale, o o na pa kaimana ewaiu, o na pua aia no a paa loa o ke aupuni o Kamara. Ia manawa, ike mai la o Kilahama ia Kamara, o Lukela, Aoe Hiia, koe aku na'lii e ae, a oie tia kanaka. aole i ike mai, aia a hi~ ki i ka wa e mare ai, alaiia. ia wa lakoa e ike ai, a me na makaainaoa a pao loa. Aia hoi mawahoo ka lapa uwila o ka hale ko Karaara kii kahi i kau ia'i, i mea hoike aku i kena nani imua o ka lehulehu> I ka iks ana o na mea a pau i ke kii o Kamarii, alaila, ua oi ko lekou mahalo a me ka lele o ko lakeiu hauli, no ka nani launa ole o kona mao helehaleoa, a ua makana maoawa lea aku lakou i aa mea maikai i ko kii o Kamara, a kokoke i ka wa moo o kekaht po «e, ia mannwa, ma kekahi aoao o Ka« ra * r *i ■ flt* kekahi &oao ao hoi o Kilahema ( a he pani aaiani ma waeaa o £aua. (I ka pooae a Kamara ma i hiki mua ai i ke iopaai 6 Kilahama e ooho oei; aolo Ss> kou i o&oe iki ia koena po, a ao mle ao, aai ia la a po; I ala wale ia 00 o lakou, cs* ke kainailio aaa ao k« mara o KiU&ama laoa o K«mara.) Mihi o Kaaun ma koaa vabi t a weho i koaa kapa a koo koaa pale »11ok»ko, a o Kk lakaaui oo hol aa kooa wahi, em aao f «a oe

i |0* alu ko KiUhaoo* biM loi oo ke kioo a ' Kam«tr9, oo ka naoa »ka • kumaka ka ike i j k«t«ioti t ke aloha e koopau iho «i, k*ht hoi |* ka olia ame ka n»*ha e kuene |>ono iho | ai i koiM mioao, e hooihu koke oo k ka pohu, | i kahi e oiuutu iho ai ka poho ana o na pe*u | A o ke kaikamahine ihokaeaea hoī, ka | hi<j|ihi«a laha oie o K&toara, o kooa maoao j o ka nonoo(»ke t ke kihi poohiwi o ka | «naWma, aka, tza pa» kooa Manao a hikī i ka 1 alaila, huhuhue iho i na keiki ipkoe o laua. keiki Kilahama hoi, oa ikaika loa klnaina e ake oo a mokomoko, pela noo Kif|hcma i h»a-a iho ai a kokuke mai ka weīl 1 * °ke *' Bu ' a ° e ike iaana aoJb ili oke kanaka. > I|£manawa, ala mai la o Kamar mai kona •* fa s woe mai me kooa palē 2ti lahilahi loa, a aoau » ® hiki i ki biku o na kiowai, wehe ae la oia i ke kapa a waiho ma k a l^®' a »l a . ' uu <l ' tu Hoko'o kā wai. hoi, wehe ae l& oia i ka pu* k* W*'* 0 '» a hoaiki aku la, e nana pono aoa t& t!pe kino kina ole o Kamara, a e oni ana ka iVo ka pupu iloko ona, " me he inea ala U 11 ' a ® lu faana wa » w ®i» e nuu wale īho no hoi | keoa wale iho ob hoi." A;pau ka auau ana i Kamara, alaila, hoi ae la oia a makapa, lele mai la ka ea a me na uiauu e kewele i ka wai, ia manawa, pane iH(Ā la o Katnara, penei; inakemake au i lole hahenahe keokeo loa no'u, a me na mea i*• ■ - uo a/pau loa. iā\ wa, ku ke ahua o ka lole, ke o, o ka haināka, o ke kamaa, ke kakini, ka hupa, ke kaliki, ke komo, ka papole, ke pine, o na mea maikai no a pau loa. Ia manawa no, kahea hou ae la o Kima* ra, penei; ua makemake au I na kaikamahioe giiilo ewalu, o ku mai lakou i keia manawa e hookomo i kiiu kupa, a e kahi i kūa lauoho, a e hamo mai no hoi i na mea alk a pau.loa. wa f waiho iho la o Kamara i kana mau' i kauoha ae ai; a he manawa ole nd hoi, hiki mai ana na kaikamahine gtila ewalu, a me ko lakou mau kahiko gula wale no mai luua a hala ilalo, ia wa a lakou i hiki tnj<i āi, lalau like iho la lakou i na mea a pau r £jQfetolLr+. ¥ / „ T ' O ka kekahi, o ka hamo i ka fauoho o Ka r mara ika laau ala, ao ka kekahi hoi o ka hookomo i ke kapa, o kekahi hoi, o ke kakini, a o ka kekahi, o ke kamaa, a o ka lima hoi o lakou, o ka hupa, o ke ono, o ke aniani, o ka hiku, o ke kaliki, a o ka walu o lakou, o na pua hooflani a pau loa, o keia ano keia ano. A pau keia mau pono a pou i ka hookomo, ia mannwa, pane hou ae la no oa Kamara nei, ua makemake au i na keiki kaimana ewaln, e hele mai lakou ano i keia manawa, i moa nana e paa kuu hupa.

la manawa, ku ana na keiki kaimana ewalu, he kaimana ke kino a me ka aahu, a me na kilou moni, he moa lawe no ka hupa ma na aoao o Kninara, & hoi mai la lakou nsi i ka hale, ua hele like lakou mawaho o ka hua 0 ko Kamara lole, me ka poai puni ana ia K«mara a puni. A hiki lakou nei ma ko ia nei wahi e noho ai o ka iumi hooluolu, ia manawa, kāhea aku la o Kamara ia Kilahama, e Kilahama e! kai fioa e hele ana oe i ka auau? ae, wahi hoi a Kilahama, e hele aku ana no wau e auau, no ka mea, ua pau mai ia hoi kau auau ana, Ae, ua waiho aku wau i ka walu o ke kiowii nou, a malaiia no hoi. oe e auau iho ai; aole, wahi hoi a Kilaham®, o kaa kiowai no 1 auau mai nei, a malaila no hai au e komo iho ai e annu, anle wahi hoi a Kamara, e kau Haku, o ke kiowAĪ a kau kaowa wahlne i auau iho ai, mai hoohaumia oe e kuu Haku ia oe iho, ma ke kiowai a kau kauwa lepo nei i auau iho ai; no ka mea, he hopohopo wio ia oe, oiai, aole paha oa makemake ia'u, alaila, oa haumia eoe ia'u oei, a īli aai ka poino maiaoa o kau kauwa oei.