Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 8, 23 February 1878 — -HEKAAO ARABIA -NO KALUA WAIWAI HUNA Kahuhipa Laki. [ARTICLE]

-HEKAAO ARABIA -NO KALUA WAIWAI HUNA Kahuhipa Laki.

[Unuhiia no ka INupej>a Ko Uawau I'ak Aina o kokalii Ilawaii nooau. ( IIIĪLU S. H1 (, J NOON(.)(.) kanaka maoli uo kou, o koii uiau liiohiomi, lio waiolu, o kau 01010 luia, ho pahoo, o kau ku ana, h« kilakilu, o ka alawa aiia ae a koii mau ouohi maka, ho nohoa, a o na niea a pau, ua alako ia aku ia e ka waipahe naheualie o kau maii 01010, wahi a ka Moi. Aka, o ko'u iini nui a nie ka lia o kuu mauiio, o kou hai mni no i kahi au e hiinu nei i keia waiwai, a oiai hoi ma kou lianau ana, he la maikni, ua lilo o oe ka ona o keia waiwai. A ma ke kanawai hoi o ke aupiuii, e lilo ia'u ka hapalima walo no o ka waiwai, a o ke koena hoi nau no ia. A ka Moi, walii a lemiliha, aole i loaa ia'u he waiwai, ma ke ola aiia o ko Akua, ke lioohiki nei au, "pili pan manao ai i ka ipukai a Pele, ole kukahi, ole kulua, aole loa no." Ua ane hopohopo iho la keia i ka hoike pau aku i ka moolelo, o loho ia, a malia oia no ke noho koko mai nei kekahi poo koa ona, a e loaa no lakou, a e pau loa i ka popehi ia. Me lav hauoli nui a nie ku pomaikai lua ole, a o ka ke Akna alakai aua no ia i kahi o ka pouo i ka poe hilinai aku laia, oiai i koia wa no, e noho ana kekahi kuhikuhi puuone kaulaua o ka Moi,! na laweia mai la oia e nanu i keia mea auo e. 0 l)akianosa, ua iko no ia, a ua ike no hoi ma kona ano kilo, he poe hiamou ehiku, ke hiolani la ma kekahi ana j nui, aia no i keia wahi aku nei. Na na kukai olelo ana a lakou nei, i hoomaopo-! po loa niai ai i ua kuhikuhi puuono nei i | na inea a patt i liala. Hawanawana ma- j lu aku la ke kuhikuhi puuone i ka Moij me ka i aku, auhea oe, o keia kanaka, j oia no kekalii kauwa a Dakianosa, ka j Moi nui a kauluna o ka wa kahiko, a na j ke Akua i hookaakaa i kona inan maka, j a haalele aku la oia nei i kela Moi, a ho- j lo aku la me kona poe hoa olima, a he | kahuhipa oia ka ehiku, a he wahi ilio,; kokoowalu ko lakou noi noho ana i kela [ ana, a aia a huli ke au o na makahiki he 30J, aUūla ala īuai lakou, a hoopahaoliao i ka lahuikanaka, Uulaila, ke hai aku nei au ia oe, o keia kanaka kekahi o na k" uwa a Dakianosa Ka Nui. ]So keia mea, ua oluolu loa ia o Enekouka ka Moi i ua oielo kukahekahe a ke kuliikuhi puuone ana, a olelo aku la ia lemiliha, e huai im,u mai oe ia'u iiia mea a pau loa me Iw kali ole, o hopu ia oe e a'u a hoopaa i ka halepaa. ko leiniliha aloha loa i kona ]ioe hoa e noho īuai la i ka poloii, ke loa mai la na nuka-i ka uana mai o ka hoi aku,! nolaila ua pan ae la koua ano mak ui no ka hopu ia niai e Dakiauosa, oiai ina kona noonoo, eia no o Dakiatiosa ke pee nei, a e nolio ana a lohe pouo ia ko lakou wahi e [iee nei, o ke kii aku no ia a pepehi no ka holo malu. 0 ko ia nei lealekale aku la no ia, he hehene wale'i(o ka ' aka a ka poe o loko, oiai o kana hana ' akamai no ia i kona wa e noho ana me I Dakianosa, ko ia nei noke loa aku la hoi | ia e ake ana o ka oluolu mai o ka .Aloi, a 1 hooknu iaia. I Ua nanea loa ia lakou a pau i ka ia ! nei kamnilio ana, a o na olelo a ka Aloi i! anoi loa ai, o ka lemiliha olelo ana ae, j peiiei :~E ke ulii ka Moi, e oluola mai kou hanohano alii, a o maliu mai i ka uwalo akn a kau kauwa haahaa noi, ke ' hai aku nei no hoi au ia oe e ka Moi, ho hale no ko'u, he inau keiki, a he mau [ālikana he nui wale e noho noi iloko o ko.ia knlanakauhaio, a na lakou no o lioiko mai i ka oiaio o ka'u mau mea e olelo ni-i. Pane aku la ke kilo o ka Moi, o ike pika oe, o kau niau mea o kamailio nei, e kala wale i popopo ai, oiai, mai ia wa mai a hiki i keia la, ekolu ae nei liaiu ri a ine kumauiaiwa na makahiki. E hoike liou mai no oe i mau hooiaio liou, wahi a ka Moi. Aohe a s n m >a i koe o hoike alui ai ia no e ka, Moi au hoi e mookolo mai nei.

tiku, Uo liai al;u nei au i:i 00, aia ina kūu hale a'u i hai ae nei, he nui loa ko'u wiiwnl, a iua ua pakule oo i ka wai\v;ii, e huli kaua a loaa kuu liale, e liaawi nuikana wnle aku no au ia oo i kekahi o ia niau waiwai, oiai, na'u ponoi ia wai i huli me lea hou o ko'u lae, a owau walo uo kai iko i leahi a'u i wailio ai, aole nae he liui hnnu e like me kau o koikoi mai nei. la wn ua hoomukaukau koko ao la na 'lii h mo kona )ioo ukali e lielo i ka hale 0 leftiililia. I ko lakou heloana, o lomiliha 110 maniua, ko noko la kela i ka alawa, i ka nana ina o a mnanei, aolio no ho wahi mea a iko iki ia o ko alanui a me ka hale, a ua ano iiaupauaho loa ia lakou i ka nolee 1 ka huli, a kokoko o pauaho ka IMoi, aka, iiia ka lokoniaikai niau o ke Akua Oiaio, ua hoouna niai Uia i anela o alakai. P aie inai ta ka anela ia īoniililia, o ko kauwa a ke Akua Manu Loa, nani koii ano kauinaha. 1 loaha mai lmi kan, o keia kulanakauhalo, ua loli ano e loa ilnko o ka po hookahi, holu' :w noi ko'u Inilo, a aolio hoi ko alanui e hiki aleu ai ilaila. i'j haliai mai ia'u, wahi a ka anola, a na'u e alakai aku ia ooilaila. llahai aku la o īomiliha ma kona mehou, a jiola no lioi ka Moi a me kona j poe ukali, a liala kokalu wa, liiki lakou nei i kekahi liale, olelo aku la ka anela, | eia ko hale. la wa no ua nalowalu iho \ la ka anela. | Ma ka lokoinaikai o ke Akua ilana ! Loa, ua koino koke koiu iloko o ua hale j nei, a loaa aku la lie eleuiakule, ua liele ; a iuuiniakaioie, me kekaiu' poo kanaka ui j e nolio ana a puni ka eloniakule. [ Aioha aku la koia ia lakou, a aloha : niai la no hoi lakou la nūu uei, a ninau aku la keia nie ka liooko'iko'i, o koia hale no'u no ia, a nawai oukou i olelo e nolio ia nei, a healia ki> oukou kuleana niaauei ? ilanao au ua kuliihewa 00, wahi a ka oloiiiakulo nio ke okalakala no lioi, ualoihi loa l<a nolio ana o ko niakou i>hana i keia liale, ua hooili inai ko'u kinninakano i koia hale i ko'u niakuakano, aolo no ia i luake i keia wa, aka ua anoane no o lele loa koua liami, oia ua palalaiihala, a ua knnikoo, o ke ola ia a ko Akua Ua pii iuo ke kai o "na keiki i ka lomiliha mau 01010 okalakuln, a auehenehe inai la lakou e lalau lima iaia nei, aka, ; olelo aku la ka niakuakano, oiai o kana | poe koiki no 3ca keia o poai nei iaia. Mai j hiilm oukou e a'u kamniki, no ka mea, o j ka oluolu, aole ia he huhii, nialia ]iaha he mau olelo maikai kmia, e lioolohe kaiiuli ae la ka elenialeule a ninau akn la iaia. ]iehea la i inainio ai oe o kou hale keia ? hoaha hoi kau mau hooiaio no ia moa P a owai la oe P Kohehe!—kahaha !! e keia elemakule liooinaniha, la e liiki ai ia oe ke 1 hoopaapaa niai, oiai, o k>>. poo a pau a'u i wehewehe ai, a tne lm hooiaio jiu !ie ole ka inaliu ia niai, aole e liiki ia'u ke hoomaopopo aku ia oe, e nana uiai no oe i ko'u kulana i kein wa. j la wa ua maliu niai la ka elemaknlo iaia, a ike mai la no hui i ko ia nei kulana ia wa, nolaila. e hoolohe mai e kuu keiki, ke nanea loa aku uei au i-kau kamailio, a ke onioni uei kuu puuwai nou. Nana pono aku la ua keiki nei i ka hapauea, a nououoho iho la laua noi ou kaniaiiio ana, a iloko o ia mau kukai 01010 lo pu ana, ua ala niai la na noonoo i ka eleinakule, a haupu ao Ui kona nianao no ia nei, holo malu aku la keia i ka nimi a loaa ko kii o lemiliha e wailio aua no, nana iho la koia na līke pu loa no, honi ilio la keia i'ko kii, e hooman ana, e kuwili ana, oiai na ike ih o la no k<-ia', o ka niakuakane nui keia, o kona inakuaI keia w a liina iho ]a ia ilalo, a honi iho la i na wawae o I'niiliha, e hooina'u ana i kona niau papalina īniuomiuo, alu- : alu na wannaka, o konainau nmiuiin hoi i hookeokeo ia e na niakiihiH lehnlehu wale, t luhe ana iluna o ka i ,-po. Uwe i ae la ia ine ka leo nui, auwe o'u man kuj pu-—na ! | A no ka nui o na waimaka e hwlo ana j mai kona mau maka nnii, imle e hiki ia : iu ko kam'ailio hou ao. Q na'lii a nie ku i poe ukali, o lohe ana uo i ka lana noi , nian kamakamailio ana, a me ka hopona ( o ia mea, ua kahalia loa ia, a niuau akn | la ka M«ā i ka eh īuakul,., pehoa, ke lawo j n« anei oe iaia noi a he kupuna nui ; _ Ae e ka Moi, o ko'„ makuakaue, o ka , ia nei nioopuna kuakoln iu. i Aole nae e hiki iaia nei ko kamailio ; pono, oiai e ha'uha'i, an;l n „ ko kl ))pi waha i ka uwe, oiai nkuhi i JO ] i;l \\- f , j j. ( , ; kupuna nui. .\ ; nvai } wi e yie fc(J \ ua pili mana ilaila. ' : 31'»hnpo il)„ lalail ak n [ ;l i k;l ; ma-a alakai aku la iaia m.iloko uj;a r U _

mi, ike. ao la koia ho liuui kuporo, olelo :io ln, na'u no keia laau i •kapili inaiuiei, ai« iuii ko poo malalo, o loiui no lio j>olmku onionio, lie umoki ia no kokahī [>oo ipu lopo he nmi, i hoopilni ia a piha mo ke o ko au ia Diikiunosa, a o ko kauuialiii o kola amo koia auka gulrt, 100 dorama. Oiai ua poo lioowaha nei e kaikai ana i keia laau, apo niui la ka olouuiluilo ia:a uoi iuo ka pnniohiuia nui o ke aloha, a 01010 aku la iaia, oia ao no ko'u makuakano. ko ola mai noi,- ua holo nao a olomakulo loa, ua pili i ka moona, a nana no i kiunailio niai iii'u i kokalii mau moa nu o kamahit) niai uoi. Mai, wahi ana, o liele inai oo o iko i ko'u iniikuakano a nio leou ]ioo hanauna, Helo ]iu aku la o lemiliha īno ia, akonio aku la iloko o kokalii rtuni, i ka na- > iui ana aku, o noho niai ana kekalii nioa im holo a kolopupii. la wa ua hoohainu ia nku la oia i ka waiu, a owalea ao la kona nuiu inaka a nann nini la iaia noi, a i kona loho ium o loniililiu koiii, huloiloi niai la na waimaka, a hanini nuii la na oninka wai a Ko i\loha, a pelu no ltt>i o loiniliha, o liaalo nna kona mau wainuika ma kona niau ]>:i]ialiiiii. 110 moa o no hoi ko kaha o ka mauao oka poo a pau i akoaUoa iu:\i, i ka iko ana ua palupalu loa ka nioopuiia kinilua a loniililia, a o ia niau ui uo o ko kupunakano nui, aka, o kanauii ikeia iwaena o lakou, hookahi no ano o ko lakou nuiu liolohelona, aoho i ano e ae kokahi mui kokahi, mai ko kuakohi a i ko kupimakauo uui uui loa, lio like walo no ka na~ naina, lio niaka-liko, a lie liko walo no iui leo. I ka iko ana o na kanaka. i koia moa kupanalia, na holoholoua a mo na 100, he ino.i o ko lakou eohiii, a liiki ole ia lakou ko hoole ao i ka iMana o ko Akua Oiaio. 1 ko lakou nnna pono nna ma ka ]>apa kuhikuhi manawa, ua liala na makahiki lio 30 ( J, mai la i helo ai a liini i koia la. Aoho no i kao mai oka hiauioo ana, a i ka nana aku no, aolio tio wahi i lu ia iho, o na moopuna kai liolo a pili i ka inoena, aka o leiniliha, o iu mau ooloa no o na kakai. I ka homo aua 110 o ua kaola nui noi, ua loaa ilio la na uiea a pau loa a loiuiliha i olelo ai. Ua makana aku la olemiliha i kekahi o koia iniiu ipu gula i ka Moi, a o ke koena i na keiki a kana iuoopuna kuakolu. I keia \vn un puue koke aka hi lea Moi na iko ]iono ilio la, a im hiliuai nui loa makou i kau niau 01010 a pau o lomiliha, e haele kakou i kela poo o oukou o noho mai la i ka \nako a ka ai, a o kokua kakou ia lakou. 0 ka'u ia e iini loa nei, wahi a lemiliha. Ūā [ ulea ae la ke kauolia a ka Moi, e helo na pualikoa, na uiakaaiuana ni« na mea ai, a ?ne na nioa a pau e jiono ai kela ]ioo e noho mai la iloko oko ana. Ua hooko pono ia ka leo o ka leo o ka A i ka niakaukau ana, ua 11:11.e ' aku Ia ka huakai ike ana. I ka hiki ana o lakou nei i ke aua, i naua aku ka haiia 0 lakou noi, ho ku i ka makau a uie ka eehia na inea a pau. E lui ana ka ]>a nui nianoiuioa, a kiokie 110 hoi, i leukiiluia ai u D.ikinnosa, ua lioie a kti]>u ka limu iluna oka pohaku, Ika nana aku nie h.e pali poliaku ]>aala. Ko koia moa, ua ano kuoiui mai la lakon noi, aohe hoi ho mea i aa e hookokoke aku. Ia wa ua ake loa ka Moi 0 ike i 1111 hoa 0 leuiiliha, ua kouio aku la lakou uoi, i ko lakou nei konio aua akn, lelo loauo la ka hanu o ua poo hiamoo nei ehiku. Aka, inamua ao 0 ke aili loa ana o ka hanu hope loa o koia poo, ua lohe aku la lnkou noi i na hua pule a ua poo luamoo i uoi, e pule ana 110, a inako loa iho la, a ! me kuhi ilio pu, ua make loa 110. Luaa ! :io ko laleou moepuu. j Un uhi iho la ku oohia, a ko ao la ke i ano o loko 0 ua aaa noi, a ku muinule ' | i.ho la ka poo a pan i konio aku, me ke ! j kahaha nui i keia mea knpanaiia. Emi ! j hopo mai la lakou a p.ui iwaho, a i ko j lakou pau ]iono aun tnai iwaho, a ina ka I ' mana o ke Akua, ua pani pua lo;\ ia ao ! la ka puka 0 ko ann, a o ia j>aa 110 a hiki | 1 koia hora. Ua eleu leoko ae la ka Moi e knkulu i kia hoomanao no iakou. A mahma o •keia ki;i, ua kauoha ko alii, 0 kalia ia ka moolelo 0 na hiolani ehiku, a e hoikeni j hoi k.i Mana o lehova, a e ike ia hoi ma j • keia jnea ko ko Akua Mana, Kona (,)ia- j j io, Kona Aloha lioi i ka |;<>o a pnu o lii ' I iinai nku ana laia, nia ka pnlo hnokiole,' j a mo ka nianaoio aku laia, aole hoi i ki' I j kanaka 0 liko n.e ka kakou Daki lttl osa i j pule ai a liala lio kanakoln iuak;ihi l u", i | loun ae ka liana o ka waiwai, piha ae la jia a momona, a poku akn la i ka lloa 1 Nauu i iiaua. ■ Ma keia wahi, na ],nu ko kako„ hooj mui ana i ka waiwai o kalua huna, » „10 i kn hoolono ana hoi i ka nonol,, 0 ,ia pu--1 ka-ihu o nn lliolani Eliiku.