Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 11, 16 March 1878 — Ka Peresidena Hayes o Amerika Huipuia. [ARTICLE]

Ka Peresidena Hayes o Amerika Huipuia.

Kc hooleele ia mai nei kd moolelo o Amerilai Huipuia ma ke koho bulotu Peroaidena ibo uei o ia aupuni i malama ia i ku pule mu,i o Noveruuba, o ka 1876' 1 halu. Ma leo koho ana o na makaainana o na mokuaina, ua ukakaloa, un oi kiekie lon. na balota 110 Sauiuela J. Tilden, ka reresidena a ka aoao Demoearattv, aka, nia kekahi ano o ae i niauao ia ho kolohe, ua oi akw hv niv poo elele koho Peresidena o ka aoao liipwhalika, nokila la, kohoiu ai o E. B, tiayes i Peresidenano Aiuerika Huipuia. Hookahi wale no balota ol o ko Hayes mau elele imua o ko Tilden, aoho i nni aku. O ke kumu o keia oi ana o ko Hayes, ua iini apuka ka Papa Nana Balota o Louisiana. Ua hoololiia ka huina Lalota o keknhi apnna koho o ka aoao Democarata no ka aoao Ripubalika, a p-la iho Ia i huli ai ka pomaikai no Hayes. I keia malauia aku nei nae, hoopiiia mai nei na Hoa o ka Papa Nana o Louisiana no keiaapuka, a ua hoahuwaia keknhi o lakou, oia o Generala Anderson, a he elutv i koe uu hopuia n hoopauia a o ko laua hoopaiia koe, pela ka hoomaopo|io aku. No keia mea, na noi ae kekahi Luna Senate kiekie o ka mana iloko o ka Ahaole o na Senate, oia o Hon. R. Conklin, enanahouia leo R. B. Hayes kupono e noho ma ka noho Peresidena a me kona

| ole, nu luunuii, ua hoopanu inai noi Uokahi Hoa o ka Papa Nana o Louisiana no kona ano apuka. Ina o oiaio koia mau launu liewa o kela mau Hoa o ka Nupa Nana o Louisiana niLi ka aooaoo o ko Seimte, alaila, Uooknlu walo no kuaiuoo a Hayes a me kona Hope e hana ai, o ke ku ao a liaalele iho i ka noho no Samuela J. Tilden a mo kona Hopo. 0 ica paīauma nui iloko o keia mau la, oin no ka pnmalo nui, e knu nei malumi oka aina. Ua.nhi pu mai koia paunulo ana, miiluna oka b»patiui o kokakou nei uupnui; u mo lio lu, ho mau wahi upnua kakuikuhi kui koo mni. Ua hiki mai nn louo no ka haliaua low o ka pamnlo ma ka apaua o Kau, a he mea hookuihe a hooknmiiuha i nu mimao mikiula o ka poe ako inuhiui i naue nui nku nei ilaila. Ua nui ka poo i haalele i koia kulnnnkauhulo, hanlelo i nu home amo na hana, e paa ana mu ko lakou muu lima, n uauo nku noi iluilu me na manuoluuu, i lioopiliuia i kō ako holomua; a ko munaolnna ae noi mnkou, aole e hookuouii liopo ia ko lakou mau manno īiko linna. Ma ka aoao ona Kona, na hahana pn ka lnnia ana a ka la ma ia mau w.hi; n hiki wulo umi ma Wuimea mn. Mu Kohulu, ma Hamakua, a me Hilo ma, ua alioua iki no ma ia muu wahi; a e liko uo pnlm mo ko ano mau o na nouo Koolau, uu louu pinepine no iu lukou na wahi pomaikai ma-u. 'Ma ka inokupuni o Knma, ua loaa pu ia lukou ko lukou ma(l mahelo o ka pamulo nui. Ma ka aoao o Koolau a me Huna, ua loau no ke kulukulu ua ma ia mau wuhi; aka, niu Kaupo, mu Kahikinui, ma Honuaula, a ma Kula nw mai, ua hahana loa ka la ma ia mau wahi. Ua haiia mai mukou, aia mn Uiupulakua, kola home naui o Capt. Makee, e lio ana palia Ua iiau; o ia wuhi i mea 010. No ka ikaika loa oka la malaila, ua nui ka maloo nna oko laila mau lua wui, a ua mauaoia, o ke oo ko holookoa 0 lilo ana i men 010. No ka uui loa a me ko kaumuha o ka pamalo, ke lawo la o Capt. Muleee i koun poe paahuna a me .na bipi i koua muhi leo ma Waihee, a mo ho la, e hualola ia ana pulia o Ulupnlakun. Ma Mnui Komohana, na lawa ] pu me l ūla ika pamulo; a aia nne ma Molokai kau wuhi haliana ona kau la nui. Ko pau ake wailio mokaki la ka make ana o n.i bipi ma ke kula a ma na kapa alauui ma kela ame keii wahi Ma keia mokupuni hoi, me he la, ua like paha na Laawina i loaa ia kakou. Ma na kula loa, a hiki nk'n i Waialua a me Kahuku ma, via w,nho moleaki na bipi make a ine im lio ma na kae alauni. Pela pu me Ewa a me Waianae ma, a mi na pali Koolau hoi, aohe mau loan kuaua yo kahi muu la loihi wale. Aka; eia ma ke aloalii ponoi nei ka makou pilioihoi, no keia knn pamalo kuumaha. O ku ai aka poo mahiai, eia ka hoao ia mui nei ko lakou nhonui, a i ka hiki hoi ke hoomanawanui, e puka poiio, mai keia kuu la kaumaha nui. Ua pni ka loaa nui nna o na wai hookahekahei na kaupalaloi, oia hoi, oua loi e I o aa auu ia lahou o tia wai mai ke awawa mni o Nuuanu. I kahi mnn auina la, i imla ae uei ua haiia mai mukou, no ka haahaa loa o ka wai ma ka lua wai aupuni, nana o hoainu, a e hooma-u i keia kulauukauliule. Auo, aia maloko o keia kulanakauhale, ho umi tuusaui u ken nku ka nui o mi kanakn e uoho nei; eia pu maloko nei, ha man haneri tausani a keu wulo uku ka nui odh waiwai. Ano, o ke ola o koia kulunakunhale ame ka pakele ona waiwai lie lehulelm wale, ua hilinai nui no ia maluna o ku niulmna kupono ia ana o nu Uulu wui oka lua ' wai aupnni manka o Nuuanu. I keia mau la, ua hoomaopopoia, mamnli oka lo.ia ana o na kau pamalo e like me koin, ka emi nui nna oka wai muloko o ka luu-wai, i\ mai keia mau auii Hiiu, ua pupnia nu hooknhekuhe a me na ano hoomaunuuna i ka Wui, mai na pono ohe-wai aupnni mai. Ina, na hilinai nui ia ka pouo a me ka pakele o keia kuhinukauhule. uiuluua o kela lua I wai hookahi, i Jto mukou nmnao, ua hiki j mai kukou i ka manawa, e makemake ai 1 kekahi lua-wai hou. Me he ln, o ke kumu nui i pakolo ui kukou mai ka nele loa ana i ka wai i keia kau pamalo ; oia no ke kuai ana iho nei a ko aupuni i ku pono iioolimnlimu oke awawa o Nuuanu; a ma ia kumu i loaa ai ka mana, e kipaku haalele ai i na bipi mai Nuuanu aku. Mai ke kipakuia ana o na lio, na bipi, a me na holoholoaa e ae, mui laila mai, a hiki tnui i keia mau la mai nei, ua nlu mai a nu'a ka wehi ana o ua lau nahele, —o keia mau mea hoi, na uiea e hookoe ai i na auo ma-u o ka honua, a hoomahuahua mai i nu kulu wui. Ua. ikuika ka mnlmnu auu a ka wai ia kukou iloko o keia mau lu, nku, aoho nae ia he mea o pule ai i ko;kq aupuni liouo hou uii», e ioaa ona lna wui l'ou, Ua oi aku ka peino o l<-u aupuni, o ka hoomuopopo iua]ua wui hou, ina'iiiiin ao o ke kuli uuu, a oio mai ka poino.

Mui ka i'uokupuui mai olalo, ua lonoia mai 110 kihi luilawui nio'lea pnmalo o loaa nol ia kukou. Ma knn.muu walii hooo eeiuopopo nna .i ke nno o keia pnmulo nui, na kui hooo pinepino, a me kahi mnu poino e ae, —ua kouio mai kau wahi hoohuoi o ka maiiao iloleo o makou, me ho la, mui luna mai no paha keia mau hoao hoopui ana muluna o keia lahuikanaka; a ina pola io, alaila, he mea pono i na awai a pau, e hoao aku ma na noi a mo' na pulo, i loaa ai ka hooluolu ia mai. No ka manuo nui i ko Hawaii noi holomua a mo ka halia no kona pomaikai nui raa ka hookomoia ana nnii o ka waea olelo iloko o kekahi o kona mau mokupuni i keia makahiki, nolaila, ke unuhi nei makou malalo iho i ka palapala a Mr. C. H. Dickey (Kalekika) i kakauia ma Haiku i ka lu 23 o Feberuari, 1878, no luv niipepa P. 0. A<3vorfctser, oia keia : Imua e Maui ! Aloha oo:—Ua loaa ia'u ka manawa ano o hoiko aku ia oo no ka paa pono ana o ka waea olelo mai Ilaiku a hiki i Wailukn. Ua liooikaika au i keia kukuln aua i ka wuea mo na koakoa he nui. Uailee au muhope o ka hoomaka ana he mea hiki 010 ko loaa na I;ua o aoloolo ai i na waea a īno na pon, a mo ka noli-i no hoi i na liina liana 010, a aole no hoi e hiki ia'u ko hoopapau loa nia ia hana wnle no a haalelo i ka'n hana ponoi; no ia meala, o ka hana he niea pau wale no i na hebedoma leakaikahi ke nni na paahana a nie na kaa o hoohikihiki ai i na lako kukuln waea, na panee aku ia a ho mau mulama ka loihi. A nolaiia, ua konoia au o luuia i ku. hapamn o keia hami nie ko'u īnau linia ponoi. Ua aie nae au i na lokomaikai o S. T. Alexander Esq. o ka mahiko o Haiku, ia Eev. Jas. M. AlcxatiUoi o Hauiakuapoko, a nie W. H. Bailey Esip o Wailuku ; no na kokua liniii paahaua i hiki niai i ka wa i makemakeia no. ka eli ana i na lua a ine ke kukulu aua ina pou. Aua aie pu no hoi au ia Mr. Bailey no ke alako ana mai i na pou ma kaiii kokoke i Wailuku. Ua kokua pu mai no hoi o Mr. B. F. Levy ina Wailnku, a uaoi loa ko'u mahalo iaia uo ka paipai mau aua i na | kauiaaina o Wailuku o inakaala no ia hana. Ua paa pono loa ka waen ika Poaha, Feberuari 21, IS7S. Na Mr. C. H. Wallace i hookui ae i ka batari uwila a [me na lako paahana ma ka piko ma Wailuku, a owau hoi ma Haiku. O ke talegarama nnui loa i hooholoia maloko o ka waea olelo, i ka Moi nO ia, e hoike ana, fce~hol,o nei ka olelo ma ka waea mai Haiku a Wailuku. Ma ka Poaono ae, Feberuari 23, (oia keia la), ua hookuuukeaiii ka waea no ka lehulehu ia la holookoa," a ua konoia na kauaka Hawaii ehai aku i ko lakon mau aloha i na makamaka maloko o ka waea. Ua haawi manawalea wale ia no na mea a pau. A na hookomo ia he lehulehu wale o na huaolelo nialoko o ka waea. Ua hoonohoia o Miss Jnliefc Wallace i mea kamailio uiai ma ka aoao ma Wiu'luku a loaa kekaln mea i ao ia a ike e noho uia ia wahi. Ua hoike ae keia kaikamahino iain iho i koua ano elen a ku i ka mahalo ia ma ka unuhi una eku i nu louo waea a ma ka hoouna ana _tnai maloko o ka waea i ua huaolelo i waihoia aku nami ehoonna mai. Ua pau iaia na luiaolelo Hawaii u Beretania i hooholoia mai maloko o kawaea me Ua eleu a nn;, ka pololei. Ke manaolaua ia aku nei, e lilo ana keia Inina i mea wniwai nui no na kanaka Hawaii, a o pakui ae ana ia i ko Hawaii noe ana imua. E hoomauia akn ana na hooloihi aku i ka mien a iiiki i Luhaiua e like ka hikiwawe me ka loaa ana mai o na lako Ko manao nei no hoi ka Poe Hui o , kukulu i mau laina o keia ano ma Oahu a ma Hawaii a pnni, a ina e loaa he kokua e liWa m nini ke aniunii mai, e hoomoeia no ona inan'waea nioo moana e hoohui ni i na piko o ua mokupnni nui eleolu. Me omio. 0. H. Dickey. Peresidena aLunaNnio lai Ahahui Hoomoe Uwea Hawaii. Haiku, Feb. 21, 1878, I ke Alii Ka Moi Kalakaua, E ka Makua: Ua paa pono ka waea olelo mua loa mai HAiku a hiki aleu i Wailuku, a ua makaukau i ka hoouna aku ina olelo. 0 koia ka pakpala mua i hoolinaia. Ke lann nei ko inakou inanao, aohe keia o ka wAea hope. lii ola ka Moi! Me ka mahalo. C H. DICKEY Percsiclena o ka Ahahui Hoomoe Waea Ol'ilo Ilawaii. IĪA HOOMMKiI a ka Moi i ka paa ana o lvA. T«'ABh. OLELO Na ka Moi ia 0. 11, Biokey, Peresidena oka Ahahni Moomoo Waem 01010 Hawaii.. Na hoomuikui no ka liana i pau pono Kaoakuika holoniama ana o ka waea olelo uu'ila inui kokahi moknpmii a i ke kali'i, a o hoopuni i ko Aupnni o Hawaii Kalakaua