Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 16, 20 April 1878 — Hoike oiaio, Haina kupono, Kuhikuhi pololei. [ARTICLE]

Hoike oiaio, Haina kupono, Kuhikuhi pololei.

E Ko Hawau 1'aw. Aina ; AIoIik <><■ ■' | Ua ike iho la uukou i nn piuu' a P S Pnkeh.'kiilani no ka'u pnne nna ima iim koii aoao, liuleo I, Holn 12 o kn l.u 2!! o .M,iraki, e hoopoloU-i iin;v i ka Mookn.uihnii nua i houpukaiano Keknaninuokulani n ule Kaohelelaui n ua oukou im ka lehnleliu e ike iho, owai la o muua kai olelo pmikiki, lelo wnhwaln, a hnwnwa, ike o'e, o like ine in i pano mai ui'i. lla lawo ne an i ka'n mnkakila nn k;\ honpoiolei i kahi a'u i ike ni ua homahom» n ua kuhihewu, n ua ike ne la oukou a pnu, nole loa lio wahi hookiilii o na mea u'u i hoo)iololoi aku ni i liiki iaia ke pnno mni, aUn, iui hookuu walo mai oia i ka'u hoopololei aua mo ka hiki olo iaia ke piuie iho, I akaka ka lawnia no kn ln loa, i ka pepehi nua a mnko ka i a, i ukaka kn Inwnin o ke kai hohonu, i ke kuu i kann aho u pau ua kanaha, nkn, i ko l 5 S Pakelokulnn i pniie anu inni nei, ua hu nie liu i n pnkelokelo la ka pakelo o na wnhi ann i m;v nao ai e pnne mni, nkn, ua pahemo pu a | pnkika mai ka lima akn a hiki oli! inia ke paiie inili No iin keiki a Liloa, wnhi nna, "nole ka in i inuimo h« niea nui ia," kainoa o ka inaikui ka'u i lioopololei nku ai aole na Liloa o Kupuuniiuhunuui-n-Umi, ak.v nn Umi no, a pelu hoi iue Nohowanuini, na Umi uo, aole nn Liloa. I ko'u manno a pela no kn inniioo o ka lohulehu a pan, o kn niookuuuhiiii polelei a oiaio hoi, oia no ka ui.ookunuhnu liiki ole ke pane ia, ke lioopololei in, a ke hoopaapan ia. Ua maopopo loa in P S Pukelekulani un hewa kiuin, a iia pololei ka'u, uohiila, na hookumoUiuiola w;ile ne ko na olelo me ku i il,o "aole oia ī mnnno lie mea uui in, iia paa Ka in i ku helmia lioku o ka papa kuhiiuihi 0 ka mookuunhnu o k.n poe ike." IIe oiaio ina pela iho la ke ano o kaun papa kuliikuhi a me tia mookuuuhuii, nohe kuliilu'Ava a kou nku. a nolie no hoi ho puew..ewa ;i lalau akn n h>,_>, a hiki ole ke hilinui iu, a pal;ik:tī na ololo kiokio no ua nlii nna i pui iho nei, oiui, un mao])0|jo ,lon ma knna pane pololei oh' imn mai no ku'u innii olelo |iuiie iniu, ej ike ia ni ua honpiinipiuii oia, n ua opa oia i ka leliuloliu, o pnni i knnn mnn olelo wnhahei', u e lioiImi lion uku no iain knna inau olelo i ololo il)u ili, "»a lelo wnlawnln, un hawaiwi, u un ike ole" o l* 3 Pakelekulnni Ko olelo liou mai nei o I' S Pukelekuluni, "no kn hnaololo Kumu, nole iu o ka'u niea" wahi una, "e n.ino loUii ni." ' lla pili no keln olelo Kniun, Kumaiki i na keiki a un innkanmana," wnlii anu. Ile olelo keia nn na maknninan* i lawe venlu ao me kn kuleaimolo, uolu a'u oleln e pili nnn no ke Knmniki. No ku Kainu, oia lioi kn "liannuinun," oia ka'ai keeo ai. n oiu iho la no ko kmuu o ko'u lele walnwula, ina e Inwe ia ana ke nno o ku'u mnu olelo pane muikni ia P S Pakelekuhiui, he Il-Io wnluwnln, nka, aole nu i lelo walawalu. Ua lawe mni au i kaun inau olelo knlelu i olelo ilio ni oia ho lvama (oia. hoi he hnnau inua) ka ohaiia o Kekaaniauokaluni 1 ko ua nlii e uo, ina o konn puka ann mni m» o Lnaiiu'i 'hi, n o Lnnnui ina o Knoliele 'lu, a o Kaohele ma 0 Kalokuokainaile 'la, u o Kalokuokamiiilo ma o Keoua 'la a o Keouu ma o Kuenumoknuui la. Un puka uku kn'u pane mna ia V S Pakolekulnni, e hnole ana, nolo o Kekaani-' auoknlani he Kama, (oia hoi ho lianaii iiiiiu), u inniaila no lioi oia i nele ai i ku hiki iimi ko knpa ia lio "Kaumulii," oi«i un lilo kn "houhauauka.ina" ann i lea hanaiion niuu, in Kuluiiiiiiiiiiiniamao a nio ko lakou mnu pukaiia, nnlo iu Koenuinoku, n , pela no lioi mo ka-ohnnn hauuuna alil, n [Kekuiupoiwn. ko kaikuuliin<■ a iinnau num o K'oeau'iioku. i\l,iunei i ku ui ke kahun o ko ii p.iio ;iiin in P ,S i'ukolokulnni, a ua j poloh'i ka'u, oi-ii ua hiki olo 'miu ke pnne l ihni. Uo hiluliiln. puha oi;t ko no oleoa

mni, n nn i:i hiliihihi i Impni i I<l' knifiv a (ioi)k.Hiiol;iinola no ka uh'lo n;i tif<t> k.i liuiiolelo nie ku K.unaiki. K ]>0(10 o |)iilelm o l' S I'nleolokulniii i koh;v niu n pa])iirt, i ala ka iiWiilu ko lioni aku a m;\cni;u' k:i linin i hnnkno i ka |i.Vu. I iiu'a e mao|ioi)o ai, o kii ao :ui i ke kumu o k'i oK'lo, piMii'i: l'a oMo aa h.i» 11:111 rau:i ka ohami o Luliiliiwalani i ko ICokiianiau, i moa u JnHiii)ao|)(>jio ai, lio maii ohana o ao 110 kokahi, i lilo i unia ai K:\nu 110 k;\ o.iana o Laanui ma, a i mnko ai ka 1' S PakL'k'kuluni hapai ana i kn huaololo lvama no Kokiianiaii a ino lv;iohoiolaui i kaloana i\i iloku o ka honlii ana aku lio Kamaalii, oiai ua lilo eke Kaina uliana ae l;i i lioiko ia e .Vu. V;i liooiuio aku au i kn k'hwk'hu ia 1110:1, aole i )>i\ne n\ai noi o P 6 Pakelekulani uv hewa nui o kana lioike kaanhau ana. Mai ka iinia « hiki i ka hope o ka'n m/m puno ia P ,$ l'iikelekulani, aolie n'ii 01010 he makuahiuo o Kaloiokalaui 110 Laiuuii, ua ike no au o Kaohole ka mnkuahine o Laanui, iika ua hoopukole ait i ka oiolo ana ae, "i haiiau niai ai o Luauui," ;m!e m lie olelo :\n;\ ae lie niakuahiuo ia no La;\uui, he hoike »vn\ ia i kona wahi i pnlai K like me kuu Ja\ve iki nn.i i kela, |)el;i iio k\'u no Liiluhiwalaiii. Ua maopopo no ia'u o Pu.-iliiiiii ka iiiakuahino o Luluhiwalani 'aka, o ka pakn ano iuai, mai i» Kulokuokamailelai noho aku ai Kalaiholani i hanan mai ai o Hakukoi, a o kaim keiki o Keona laua o Piinlinni a pnka loa ia Lululiiwalani, pola iho ln ke auo t> kuu olelo ana no ko Laanui hanan aiia mai. Ma Ak:i!iiakule;\tia, ua olelo i»;\i noi o P S Pakeleknla.ii, ;\ eia kana ih.mu u [ c !o pen.ei; "Ua uiaopopo ia'u, liookilii kino a okolu inoa, o Aknlii.ikaini'enioa, a o Akaliikuleana, a o Akahiilikapn." Aole pela ka ]>olnlei, eia ka pololei : o Akahiakuk'aaa, e like nie ka'u i lioopnka niia ai, na kapao ia nae e a'u ka Imaolelo Ihkapu ; no ka loihi a ua lioopokolo ;u\ uia ka i ana iij.o Akahiakuleana, a e lielu hehiia ka pololel i>enei: O Akahiilika f.uakuk'naa. Ua lu,ok;i nu ika hnaolelo Ilikapa i ole u linikan me ka Akahiilikapu al'mi. a iia hoopuka V vitle laukn no o Aka'il:ikiilraiia i niea e inaopopo ;l i J )C olhh Ak,\hii!ik;\|m, o ka Akaliiiliknpn a Ku'.oa-)i:i-;j-Ka()iko oia ka iiuih a u Akahiilikapn-a-(ni)i oi.i kn liih, nolaila, ua lalau liou o l'ti I 'akelekulaiii e olelo mai nei ma kainv paue hopo ia'u I 'ho houkahi no kino a ekoIn inoa" 0 Akaliileameemoa o ka moopuiia no ia kuliiilikiipu -a-Umi, o Akahiil.kapu-a L ini kai nolio in Kahakiiinakaliu.i lianau mai o Keliiohialiiolii, 0 Keliiohiolii kni nolio ia Amanakookoo haiiiiu niai o Akahika'/>cp/no;i k:i iikui, o Liloakuni ka liope, akn, nia ki» l' k S Pakelekiikini ke olelo m;ū ne.i, ' lie hookuhi ka kiuo, a ekolu i,,0n." Eia lea'u hoopololei uku malaila, ] )e ekolu no kino, a he ekolu inoa okoa o keia mau Akahi a paii. lle okoa o Akr\Uiiiiknpi\-a-K ulennn, l\e okoa ka a lie okoa loa o AkahikaiiH'einoa. 0 Akalii uo kona inoa, ak;>, no k:i liooiioanoa ia an;t « •ta inakiiahiiiL', i loaa ai kela inoa a kanuia o Akahikakemnoa. i\L:i k.i koole nka po G mna, a i pau akii iiei i kamnke, i lawo hou mai ai ,au i ka hoole aua, aole na Kahikikalaokainni o IvalokuoUuniailo, !V ka, n a Naheana uo ho hana nui keia na im lii ma.nua, a ke'pna nei nu inaiahoolo mna iu auq. A lawo anei o Laiialiiukiii u hanai ia Kalokuokumaile, ke kumn e līlo ai o Kahileikalaoknlaui, ka makniiliiin). L puka mai auuuei koiu niuu ninan i ku hl<e m ino ki\ P S Pakelokulani hoonohunuJ)() hann. 1 NaKeluianoa anoi o Pauahi i liunai ai o Kiimu iuia '( Nu I'nki anei o Kaniakiiehn i Imii;u ai o Konia inin '{ Na Kaiiikoaouli anei o Lih„li|) o i lia. " ui ili oi,L iiUll? (.U ip,uu)