Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 17, 27 April 1878 — KO HAWAII NEI KENETURIA. Haneri Makahiki mai ka ike mua ia ana e Kapena kuke i ka M.H. 1778. [ARTICLE]

KO HAWAII NEI KENETURIA.

Haneri Makahiki mai ka ike mua ia ana e Kapena kuke i ka M.H. 1778.

[Utvuhua c Hon. Davicl Malo.] [A'ye/i« mai kela pule ntai.] Aia hooknhi »«ea kaumaha a maunonao nana e hoike akea mai i ka manao akaho. le a oie ke ahomū io o na Kainehameha neu 0 ka'a ia « ehaeha nei i ka hoike ae no ka moku Aiiierika mua loa i kaalo mai ma keia mau wai iloko o ka makahiki 1790, oia ka moku i kapaia o Elenoa, tiona ke kapena o Meka; a no ka nalowale anā o kekahi waapa o ua moku nei me kokaln luma onn, nolaila ua knu iho kona iieleun»a makai pono ae o Olowalu, ma kekahi walū mnmao e hiki ai no uae ke ikeia aku mai keia hale aku a kakou e akoakoa nei; a mahope iho o na hana hoowalowale a'ua alii moku la i na kainaaina naaupo hiki ole ke boomaopopo _ he poiuo mai mahopa ia lakou e hoopuni mai a«a iua na.aoao o ka moku iluna o ko lakow inau auwaa, ua hookuu aku la ua alii mokd la i ka poino weliweli maluna o !akoti, a luku nui aku la he mau hanen kane rae na wahiae, hu poe palupalu i nele i nu kokua ana. A i ka iioea an'a mai hoi o ka moku kialua Fair Amer:cau he ukali no ua moku Elenoa nei, hq keiki ponoi no na ua Kapena Meka la ka hookele, a mawaho aku o Hawaii, ua hopu. pioia ua wahi moku kialua nei e kanaka, a ohiia na mea ohiua a lioopaaia ua wafci 'moku la me ka luku ia 0 k» hapanui'o na kanaka oua wahi moku la, i uku hoopai kaulike e like me ka hana ino a kona mua, aka nae, ua koinohia no ka naan aloha ia Kamehameha no ka pepehiia o na haole, uoLiila, ua hooikaika nui oia a hoopakele mai la i ke ola o Aikake {Isaac Davis) he luina no ua walii moku kialua aei, a me Keoni Ana (John Y.oun<r), iie alii waapa no ka moku Eleni?a, a o keia inau haole ua hooliio aku'ua Kamehameha nei, i mau Alii a i mau lioa kulea nona; a mo ia mauao aioha no ona i ]ioop:ikete pu ai oia i kalii moku poiiio a kauoha aku la e inalama inaikai ia ua wahi moku • la a hiki i ka wa pono e hoihoi hou ia aku ai i kona Ona. Ua olelo rnua ae nei au he Alii o Ivamehamoha L hoouaauao ole ia ; aka, ma ka hakilo maikai ana aku i kana mau hana alolia me ka oluolu a ine ka naauao o ka na mau hooponopono auo makamaka ami mn.muaa, o nn maliliini ili kuokeo i kipa mai mo na manao hoopilikia wale, ua hoike moakaka'lea mai la he uhane na»uao kona a he mau hana a ka Moi i hoomalamalamaia. I ka wa a na liukini i ka makahiki 1815 1 manaoia ai he liana liookeakea wale no ka lakou kukulu ana i mau papn ma Kauai, a i ka wa hoi a ko' na ama ?, oia lioi na ka'iaka Araerika a me k:; poe Beritania «'koikoi mai ana iaia a me kona mau makaainana, no ko lakou mau poino i ike pono ia, a oiai hoi kona mau kaka-olelo « konokono ana iuia o kipaku i na' h'aole a pau m ii ka aina aku ; nao. Oia, ua Ahi nei rn.ituna o ka hapaha miliona o na kanaka manno kupaa, ua puiki mai i kona lima, a hīlinai aku la ma o ko ahonni la ka noonoo akahele a „a, a me na hoopono' pooo nooau an.%, i hookaawaleia aku ai ka poino. Oia paha a ho alii ili ūlaula no Amerikn, a no Mclesia jK»lia, a ī ole no Aus;tavalia, a no Nu Kilani paha, ina la via iuauna wale o.a i kona ola a me ko kona maii naakaaiuana, m a ku kue makehewa wale ana.aku i na ili keokeo ka P oe i oi pakelu loa aku ka mana me ka iknika. E like-me ke kaulana o ke Alii i h.oouaauāoia, ua maiiu a ku no o»a i na tw ana a VHiiekoua .ma na meaepili ana i kona uoho makamaka aua me na kajiaka o na

uiua e, a me koua hoolilo ana i na haolo ana i hon|)akelo mai ai mai kalii moku i hoopoiiioia ai a'u i hoike nma uo nei, i mau luiia manao hoopono uona a lie mau hou'loha oiai» nona. iMa ia niu) no i ao pu aku ai o Vanekoua ia Lih'olilio ka na ii_ Kainehaineha keiki i holo makaikai ni i Eueliiui, e hooikaika e hookahua paa i ua Laiuia o.luolu io ana me na malihiui ili keoUeo hoopi\ikia wale e kipa wai ana ; a iua ua kalai inaikai aku ka noonoo ana 'o ka Moi Lanakila e noho poo ana maluna 0 na hauen tausani kanaka inanao kupna uo ka malama aua i ka nolio aloha a me ka launa oliiolu like ana i kela a mo keia lahuii aliiila, healia la ko kakou noonoouo na alakai o ka. poe opu kekeue o keia In, o alakai nei i na paio hoiuo wale ana i na haole, iloko o na \va e emi nei ka heluha 'ō na kanaka ili ulaula malalo o ke kaiialima tausani. A I Ua ike no o Kamehameha Nui i kuia la, ka wa hoi a nn puulu ili keokeo e hooinuiimiia inai ai nia na knpakai o ka Pakipika, nei, uw ka hoopuuana ana iho ma kela a me keia mokupuni a pukoa hoi 1 kupono no ko ke kanaka mau hooikaika aua. Ua lolie no hoi oia no ka Palapnla Hemolele a ko kauaka ili keokeo nmi Tahiki mai, a ua auoi mna no oia me ka maopopo mua no ka hiki io mai oia mua. Ua uoi aku oia ia Vtuiekoua e kauoha aku i koua Moi e hoouua mai i inaii kiunu e ao .inai i kn Pahipala. A i konu maii la liope kaiuailio ae la oia e like ine ka ko Alii Davidn o ka Isaraela i lea \va o kona kokoke anae make, ina e noho akii kana keiki malinia o ka Nohoalii, alaila o haua aku ia me ka hooko pouo ana i kana mea i manao ai. Ao, ua hooikuika tuii loa o Kamehameha no ka uialuhia mawaenao na ili uUula a lue na ili keokeo. A oiai hoi kakou, e like me na kuiiikuhi a keia B,uke Nui malalo uei o kuu lima, hooknhi no koko, alaila e lokahi like kakou ma ka manao hookahi uo ka pouo a me ka maluhia o ko Kaniehamelui iunu l J aeinoku 1 i hookahi iahui a hookahi lioi olelo a knkou ka poe e uoho uei ma keia mau pukoa ; a o kupaa hoi ma ko kuikahi like, ina he mau ulia ano e walo ae kokahi, a i oie, ho mau pomaikai nui paha e ili mai aua ; o hoomau aku i iv.\ koko a i na pua a, Kamehameha e nolio alii me ka maluhia inaluna o Ilawaii nei, Auo i ka mako ana o koia NVmit);i llawaii kaulana, ua hooko koke ia koua mau euanaohina ma o ka liiki io al?a mai o na Kumu Mision*ri Amei'ika 1110 ka "l'alapala," ka poe nana i iieie mai e hookaluia a o pani iho i na kapu o ke Akna Ilomolele ma kahi o na kapu Ileiau a me na akua lapuw.ilo o Hawaii nei. Loaa mai la he mau mannolana hou i £o ouleou mau kupuna. Ala like ae la mai o a o na manaolana no ke Aupuni hou e liiki mai ana me ke au o ka maluhia, a pahola aku la ia manao lokahi a pum na paemoku. O Hoapili a ine kekahi mau pukaua liihiu o Kainehameha, hooliloia ae la me he mau hipa keiki la. Kb Kaahuinanu ahiu, ano lioua-wahine hoi,ua hoolakalaka ia a pau ka waimaka hihiu, a o Kapiolani hoi ke Ahi>kanuua o Hawaii uei, ua ku maloeloe ae oia a iho aku la ine ka 010 ilalo o ka lua o Pele i Kilauea, a hoino aku la ia l'ele, ko akua-wahiue ai honua, a kukala akea ae ia i kona hilinai umluna o lehova, ke Akua Man:v Loa; ka Moa nana e paa nei naa Koua poho. lima L ua Uia pele a me na hoku.hele. A me ia "Palapala Ileinolele" mawaeua o na ili ulaula a me na ili keokeo i hoopunana ilio--ai maluua o Hawaii nei ke kahua paa o ke aloha a me ka maluhia AkalAuwe! Aole pela! Aia no, he manaolana uie ka hialani aiw, a ho okooko ana 'o ua manao wola o ke aloha no ualiana hanohano la i pahola ae a puni ka aiua, aka uae, aohe kahua inaikai i huolala ia no ke Uukul u ann i ke Anpuni; a o ki'iu ua ake wnle ia no no ka hoomaemae ana i ko ke kauaka mau aoao mai loko mai o rta ouli a ua ili keokeo i hooili koke ilio ai maluna o Hi.wan nei. He mea kaumaha no'u ka ohikihiki nna aku i na keo mawaena > ns. kumu lehulehu wale o ka Euauolio o Kristo ; no ka mea, ua maopopo maoli no ia'u, o ka inakemake uui loa no o ka oukou mau kumu Misionari Amonka, e like no hoi mo na kuma Katolika a me ua kumu hai ola o ae, oia uo leeake nui ana no bo oukou poao io a mo ka maha no ka wa o hiki mai a,ua. A ua hookahna walo m no hoi he wahi ano aupuni palaaeka walono, no ko ako uui wale no e hoopaaia.ko oukou mau kapuna noonoo lahilahi, i hiki ole ke hoonioni aku a ko okalakala aku i na malihini puni hana, inaalea a haukao wale, ka poe e imi ana o lawe aku i na pomaikai o na kanaka Hnv/aii naaupo ; ka poo hoi malalo o nakumu hookapilipili walo iho uo mo ke kupono ole loa e koikoi kue mai ana uo ko lakou mau poho, i leo oukou mau nlii a mo na makaai'naua, a hoolahui pu aku \ a i ko lakoa mau maua, aupuui pouoi e komo pa mni i ke kuo ana i kahi lahuikauaka i hooinaemaopnlauoka ia. Iloko o na la o Kamohamehi, na maumaua loa keia mau hoopii kue ana, ua hooiliili wale ia a ku ko kah n a. ; aka na koo aku la kona lima ikaika i ua mau hoopii la a mamao loa i kahi o no keknhi manawa. I ka.maleo ana nku o ko aliL rmi, n i fcn. wa 1 loaa ao ai i | ce koiki a me ka wahiao ka uoho mana ana maluna o kahi apana aina, alnila hoea-mai la ua mau hooopii uei n-leo ua auin. n ; 0 j. ft wa jj ft j a 0 j. ft j )u ]_ u _

uiilii i ohi :iku i»i ko alii moleu Auioi-iUii, oia o 'I'amiiki Aj>o Kalolio Keoni, mni ILiv» w:iii a Knu:n, iv lvnnkoakon »o La i īmnnluui lnau :ila liiki nkiv k;v wniwni i ka hnpaha miliona ilula, n pela 110 lioi ko nlii moku Beritania o ka moku Kiirifota, oin. o Lo Kooki PauloLa, i uu ia ai ko oukou hao ilalo, a hoohnnhna iho la i ka hanolvano nlii 0 ko pnnihakahnka o Kamohamoha. O ko kapoua Lapnlako j)U hoi kokalii o ka nuiku kauii Jj'Arolciiiiso uaun i wawnhi i ko oukou papu. ma iionolulu a kaili koloho aku In i koknhi moka ft mo koknhi waihoua O keia mau uiea n pnn, wa ltntia ia mni niuli o na mnuno kokeno o kokahi poe i wv hnolo e noho nua ia noi, lea poo hoi okokun like nn:v i ka. pyno iv mo ka maluhin o ka niiia o tta nlii a na makauinnnn, n oliilinai aim hoi mulnna o na lioolala ana o ko avipnni knpono io. lloko o ia mnu ulunon i nla no ai na haole oiaio o ka aina, ka poo o malania io snu\ 1 ko llawaii nei kuokoa a nie ka nialuhia o ka aina, oia o Likoke, Li, Walo a mo kekahi poe e ae i hiki mai i Ilawnii nei o hoopiha pono i n:v koena haua o ka Kamohamoha mau nio:v i hoolala o :ti i kinolii. Na L' i hookumu i na hoolala Kumnkanawai aua ; na Likeko i liooknhun i un knmu hoopii no ka nolio kuokoa an:v; na Lokoeln i ljyvawi ae i koknhi mnn kuhikuhi nooau ana ma na hoopouopouo pili aupiuii, a na Wnlo hoi i hooiknika nui nie ka nuau aloha ainn, e hoolilo no i kn iuon n me ko nupnui o Hnwaii nei i moa hoohanohauo ia imua o na lahui n pau ; a mai lnila mni i nnheenku ni ko iuo inamuli o na hooponopuuo looa ana, a kekahi poe i hilinni mahope o keia lahui, n ke iko nei knkoa ntto, nohe knpeun moku o kekah'i moku knua o nn e lvntia m« kona manao ilvo e hoinoino i ka inoa o lea Moi, a e uu hoi i ko onkou hno nlii ilnlo e liehi wale in, a e hoohnunaele wale i ko onkou aina. Aohe kannka o ka nina e e hiki ko lnwe mai i kana kumu hoopii e kue ann ia oukou imua o kona aupuni a iluna paha o na oneki o konn moku kaun, e liko mo ia o haania inai uei i kn poo Snmoa a me nn lahni liilii o no o uoho inni noi ma kn moaua Pakipika, iio kn moa, ua loan ia oukou lie knhun niaikni, i loan 010 ia Samoa a mo kekalii pao niua e ae, oia hoi he aupuni kuokoa malnlo o ko Kumuk:ui:twni n me nn linuawai i hnnn loea ia. Nohiln, inn Lvo mnlihiui pau ole o koun pohihihi, n iniv he mau kumu hoopii kana i mauno ai o wniho nku imua o kona aupuui n i 010 imua pnho 0 na nlii mokū o konn moleu kaun, no keknhi mea e kuo ana iaoukon Hnwaii, nlnila e kuhikuhi mni auanei kona nnpuui a i oto na nlii paha o kono. moku mo ka olelo mai, '!e holejao oe a ijrlaw?ui jyaiho nku i kau mna kulna hoopiiioiua o na Aha Kiekie o ke aupuni Hawnii, a ilaila oe e knnun pu ni 1 kn pono a me ka pono ole o knu hoopii mawneun o ua keiki Hawnii imiloa." O keia hoolala aupuoi ana a me ko kulana o ka uoho'na lahui, he mea nui e olioli palena ole ai, a ho mea hoi e hoohauoli piha ai na kulaia olioli ana o keia la. Aole e hiki ia'u ke olelo aka no na mea a pau e pili ana i ka ulu ana a ino ka holouma ana o ka lah'ui iloko o ka hanen makahiki i hala. Aole hoi au o hoonohonoho moololo nku nna a uaakaikui aku paha i na mea moolelo, nka, o kn hoopa walo aku no mo ke kikokikoi ana ma n:t leumii ano nui e lioonaauia ai ko kakon manaolann a ine ko, knkou ahonui, a ua loaa i:v kakou ua mea e nninaolana ai a o ahonui ni. 0 ko oukou kuliina, ka haahaa loa iwaena o na lahui, ua hooiniuohano ia ao ine ka la liui kiekie loa. Ua hooikaika nui na Elelo o ko oukou nmn Moi imun o na aloalii o ka houua noi no ūa pono a ine na iianoliano e \oaa īnai ana i ko oukou wahi Aupuui uuku, a i ka wa o lioea mni :u na pnknua holomoana o tui Mana ikaikn aknalo ne niii ko kakuu mau kai noi, a hoolulu ina na Kwa kiunokii o llawaii nei, alaila hanwi mai la lakou i ua ki jni hoomaikni kiekie ana i ke Kalaumi o Ilawaii nei n () . na u;i walii heluna kanakn he knualimu tnusani, e like me k» haawi 'in nnn o nn hoomaikni kiekie i na Eiuepera o ke ao nei, uo lakou na heliina hu īnau miliona. E hoomnuno onkon, nole au o olioli ana no ka inea ua eini knkou i ke kiinalu ma tatiBiini wale no; aole lon pela. Ke n I nei nuuo ka enii uno e wale ana o ko kn- i kou heliiun, nkn, e hooinanno walo aku nna no an ia ouleou, no Atenai, kn Atenni | kupnnaha he kanahma wale no ona tnu.,a- 1 ni kanaka kuokoa io iloko o konn mau In e mapu nna ke ala a puni ke ao nei, uhnla rani kaukai wnle uo oukou mn o ka nni la o na heluna kanakn, nka, m:v na mauao I maikni wnlo no a me nn hann ku i ka pono io. lua oukou e knpan mnmuli o na | inanaolnim o kein an naanao, o hoopomnikai uui in aunnei oukmi mnmua ne o nn | hehmn lehulehu wale o keknhi mau Inlmi, knnakn. j Ainho mnu mokupuui iloko o kn moana akeu no lukon nn, helaua kanaka noi howahawa i oi ne i ko kein maa.moku liiiii o ko kai, a o ia mau hnnauna nae e oi pakela In, aole i nnoi uui loa in iloko o keia nn innlnmnlaina e like me onkon nn Hnwnii. Aia ka paeainn o Pnpna me kona mnu kanaka he milionn, nkn noe, ke mnnnuio nei nu a e pono e 01010 ao, o nn kannkn noonoo o na Inhui i hoomalamnlamn in, un nhona mnmun ne o kn milioua o nn kanakn Pnpun i kupono ke hooualownleia innniim „ ] av 1, 0(J . ponnlo aim i nn kniiakn Ilawnii he knnnlima tnnsani. A no k<j nhn ln ? No len inea un komohin o Hawnii noi ilo-

ko o ka liouuiim!r nua i ko Aknu A(ivmi hooknlii. No ka mo.i hoi ua puliki pn.it ia na kannka Jlinvaii o ko lukou mnu knnnwiii ponoi. , No kn moi lioi lio inivu hnlo ao ko oukou mo nn hnniiinua i lawa pono no ka uoho no nna aku i ua kannka o na pnoaiun, moana ; n. i)o ku mei hoi ua liiUiia uukou ko kiikau, ko pni pnlnpala a ke heluhelu uooaa hoi i ko oukou ninu impopn ponoi. A 110 ka meii, lsu kokun nei oukoii mnmuli o ke Aupuni i hooponopoiio ia i hooniuuiao pono in, c lioopaa nnn i na nolio'nn lnluii liko mo ua maim kiokie o ka liouua noi. A no ka luea hoi ko hooulu noi oukou i na kannkii lioopono, n mīkialn um na hn na, e hoonliu nui ana i* liko me ka makoniuke o ke Ao nei; a aolit> hoi lakon lio poo ino, pnui kaua, a hoonelo wnlo inai. A o koknhi hoi, no ka n\en, o \\;v maliliini noouoo maikai i holo mai miū na kai uuunao mni, ua iba ia oukou ua liooponopono niaikai ia, ua hooinaemae inikioi ia a ua kaana pono ia no ko omo ana nini i ka innnnolnna kiekio o Ua \io!u>'i\iv nnauao iloko o iui p.ieaiua i hoololi ia ao ke auo kaliiko, Ano, i ka ike ana i koiu mau moiv a p:ui loa, a ino ka iko pu ana i ko oukou kulana mio like nie lakou, i oi ao i ko na laluii ili ulaula o ao ma ko ano o ko <uilcoti noniiina ka naauno a e imi nui aku i na mea o ka malauialama a mo ka uniuino i laweia ma\ īa nei e na k;>naUa maikni a me na hoa'loha oinio o llawnii nei. E hoomau aku i ka liaike akea ana imua o ko ao liolookon nui, oiai lie emi oukou nia ua heluna kanaki», aka he kiekie ino loa uao ma ka waiwai a mo ka iiiana i like me ko kiilnna ho lalnii, a nio ka hoike pu ana hoi i ka hiki pono ia oukou e hana no ka pono auo nui o ko onkou mau hoakanaka i oi ae mannia o ka hapaha milioua o na kauaka i iiku mua ia maauoi i ka \vsi o ka hoomaka ana luaio ko kakou KeneUu'ia. A auo, e liko mo kakou i makaikai aUu la i liopo maluna o na oiili o ka hamiii makahiki i hoie a pihn kui-neki a puni ! pono i koia la, o pouo hoi kakon e liooniaka aku i ka nana ana. akw o I ka hatieri hou e liiki mni ann, A e pono no hoi kakou e ao pouo a e l<.au;:i,ilio hoi iloko o ka nn.iiaolana nio ke ahomii no kekahi mau mua kupono i akaka lea, o mua aku uei, a leakou Laliui Ilawnii, na ili ulaula me nu ili keokeo i hniia a i pnnhana olioli like ai e liku mo ko Kamoliiimelia. makemake ia kakou e hana, e liiki ke hoala mai, mai loko mai o ka opu o ko kakou Papa Mauawa o ko Au e hiki mai E malama mikioi kakou i ko knkou "Kuokoa" tue ka wawahi 010 iu, no ka mea, oiai o kakon ka naw.iliwali loa o na lahui, a o ko kakon wahi Aupuni ho pana iuoa wale iho 110, a he ano wahi 'Okana Aina wale iho no i nele i ua puali kaua a i kau walii ano e ao e liiki ai ke hoala ia ae ke kau walii auo hoohiohie ana iloko o kakou a enemi kue aku hoi ia liai; aka nae, ua hoopakeleiu uo kakou o ko kakou uuku aun, :v e hooinuuia uo pela inamuli o ko kakou mnu liooponopono ana. A peln auiuiei, o ko kakou nolio'ua inaemae akea, a uie ko kukuu kuliioa pono, ma ke ano lie "Aiua," oia auanei ka mea nnna e kukulu ])i>a iho ia k:\kou mo he punli koa la i hoopuipui ia uiai o n:i mana iknika o ka honua nei, a o na pono Kana wai o Hawaii nei i hoomaomaeia :v e m;ilamaia 110 o n;v lahui a hiki i ka la liope loa o ivo knkou hanevi makahiki e heie Aole hoi kakoa e kapulu wale i ko ka~ kou uiiku loa aua. He uiea lioohilahila ia kakou ko knkou lioomnlainnlaina ia ana, ina kakou e hoi hou i liope, a i ole, o ku paha i kalii hookalii. lua kakou e lioomnu loa «Uu i ka emi nna, alaila ua pono e lioloiia ae kakou mai ka Buke ao o lia lahui. Ke lioike ia nei ka inun o Kalaknua iloko o ku Papa Inoa o na Aupuni Alii o ka honua nei. O na lii o kelulii mau luliui nui loa, i oi pukela ne ka loliulehu i ko Hawaii nei, aolo i hoike ia pula, a o aa inoa o ko kakou mau alii, nole auauei e ioaa mau nm ia ano imv aole kakou o li.i'iii i ku. meu ku i ka laliui, ma 0 kauhke naauao la 110 ka hoomau nku 1 ke ola a me k:i hoopae niai i na kanaka e, uo ka liooulu ana ae i ka lahui. •E pono kakou e hookaawnle aku i ke uio uui, a'u i kamaiUo inau ivi a hoikeike mati hoi, oia ke kaulike pouo ole o na kama. O kela a mo keia kanaka o llawaii nei, e pono e loaa kona hoii kaana ponoi ilio. A ma ia ano, mamuli o ka hoomnopopo aua ī na kanawai o ka noho oluolu nna, a ma o kn hoolaun;v naauno ann inai ! i nu inaliliini e liiki ai ke lilo i hookahi ano liko, e maiiaol.ma aunnei kakou o nei mua aku e hiki ke heliiia ko kakou mnn liaiiaima ma kahi o ka Impaha miliona a oi aku iloko o ka piha aua o ko lakou Ke ncturiaA oiai ka naauao e hoakoa mai ana i ko kakou hakilo aun, a e hoakea niai :\na lioi i ko kiikoii mnu naan, o pono kakou e lieoiknika no ka poiio o hai, o like t„e ko. kaUou ilio, Aia he iimu pnu uina me na lahni k.'umkn iloko o ka Pnki|)ika i aku nui i nn, hool.-uina ami. niai meMiawaii noi. K liiki no īa knkou ko hanwi aku i ua lima kokua me ku honpouo iimi uiui o k« ao holookoa, lFa hooniia n.i.a nku kakou' i ko knkoii KoiuiMina imiin o ka poe ,S n .

iiioh, ii iiiu i Imolulii'ia u lukoii i ku na K«iiiisiiia l:i no niin, a mo kium mnu knI'iikulii nna no Un lioom.iomao ;ina uo i ki' :nio i> kiv uoho'na Ai\jhuii a'mo ka lnluii, ina la aolo lakou u lilo i keiu lii i lualii ua iKi poo holomouna u aolo !a hoi mokuknua e inaulo ana 111 alailii niuia o liooliiuunielo Wlllū. llu tn6a liilahila 110 na Munu kiokio ka upiki aua uku i na moku|)iuii o ka Pukipika iloko o ku nolio'na auo 010 iiio lui \vuhi- oioinn w;ile hi no no ko kipn ana iiini; aka nne, lie inou naiil'no lakou ko kokua ana uiai ma ka hooiuiioinao hiiu a nie ku hooponopono ana 110 ka hookuokou aiia i ua anaiua lahui o koia niau kai, n o lī'Awnii, oiai ua ueo maikai uku imua o li ke me kona hahni :tna mainuli o ua aoao naauao s o lilo auanei oia mo na hooniiio mao nui ana, i makua hanai no ka I'oluO ko kakou nnui puulu aina, e pahola aku nuanoi i ka hookahua iina i ka mikiala liana a puni ka nioaiia Pakipika, a lio pono iniaiioi ia kakou, o lioakoa aku i ka ili o ko kakou uuui uiala, inai kokahi aina puui 010 a i kekalii. Aolo kakou o olioli walo ilio iio ua oka nina o ko knkon inau pnomokn aki», o imi aleu i na waiwai nui ina ua kai akea, a pela o llawaii noi o hooiaioia niai ai no koua kuliuia waiwai iloko o ka poli A i k;v wa o kuilima pu i\i ka poe mahi aina mo ua paahnua o ka nioana, a i ka wii hoi o lilo ai na jhju, naalii, nn kipapaUo liko iw iuv a\v:i\vn o k» kakou m.ui piu'inoku, i iiiaii wiihi liooulu i na liua ohalia, uo ka iuii aua aku a kola nio koia i waihona dula, o kalinha mii aunnei ko kakou poo liooulu lalmi a e hooniaikai aku hoi i ke :io holookOa ; a o ka kakoO poo maiuo aku lioi e hoouiia noi aku auanei lakou ina ke akea i na waiwai kalepa inii ka pa miliona ana, niainua :io o na waiwui o hoouiuiia nei ina ka pa tausani. No ka hoopiha pono loa aiw mai i ko kakou niau maiiaoluna no ka holounin, o pono e loaa ia kaleou ka mu o na kauaka. O ka laliui oia ka knkou uiakoinako nui, a o ua lioao ana o kela a me keia o pono o hilinai ia ma o ka hoopiha uua inai i ka aina nia o ua kanaka la o holo mai :ma a noho mo knkon. Aoiio p:\lena e h\U\ ke kaupale aku no ke komo ana mui a nie ka hele ana aku o ka pou holoiuoaua, aohe palapala ae a keakea oia ano, aohe hoi niake kanawai e hoopoiuo walo aku ai i ka pouo o kela a mo keia kanaka- e ake inai ana e imi pono nona i)io a haalele uku i kona aiua lianau. E lilo ko kukou mau awa ku moku i mau awa nvauawalea wnle nku; a o na moku a pau.e Jiolo ana ma ka mo'ina akea, iio lakou ke kaumulia e like nio ko lakou niau tona, e loaa ana ia iakou ma ko kakou awa ku mokn nui na liooiuaemae a me na kapili, hou aua i ko lakou mau pnlupu, a pela auanei e lilo ai o llonoluhi i wolii hoolulu uia ka Pakipika uo na auinoku ona lahni a pau. A o ko kakou mau alnnui a puni ka aina e hoomoe pono ia i hiki pouo ma na uien o ksi olii wa wai aua o kela a me keia uno . A i ka hoopilia pouo ana i keia no ka hoakea ana uku, e liele palaln akn ananei ka lio-hao, e hoowawalo ai i na awawa, na puu a me nu kula, a e lawe mai i na hua ohuoha mai kela ame koia apaua aina waiwai inai, e liko uie Haumkua, Kohala a-me Kau i Hawaii ; a liolo loa mai ma na alu o Maui llikinu ame Maui Komoliana, a ūookele aku ma ka la ina o ke kuhakai o Oahu, si uk'le loa aku ma na kula wailinla o Kauai ; ;i o ka mea kupanalia o knhulia iiui ai ka poe kaahelo ona aina e, oia uo ke pulii ana aa o ua lio-uhl l:v o knkou i kona malni iwaeua ne o na pupulii ana o ko Pele uiahu i Kilaiillo oiaio no, iiiannia o ka liolo ana o ke kaa ahi, o ka "nea" no lui nniii naiia o la we liele k.i "uilu ' uaua u lioonialainalaua ke alainii. A ,l « pono kakou e huna ika kaknu uialielo ana uo ka Uea Tulrgarapn i hiki ai i kekalii mokupiini ke olelo aku i keka hi mokupiini me ke kali ole nku ma o ke alelo nila oko na iima e u lioomooia mai ai mui ku kai mai o hiki jii ke olelo mai kuleihi aina puni ole a i kokalii A pela lioi, me keia inau hooholo mna ana, ma na pomaikai he nui, a kakou e manaolana aku noi, e pono o lioohui pn uiai keia, oia lioi e pule nui kakou no im naan aluha i hoopiliu ia. ai me ke nloha o ke Akua uio ke kanaka, a e p o no hoi kakou e hooikaika e hoohana i ko kakou i"au uoonoo ma na ano hana a pau, apP l a auanei e olinoiiiio ;ii ko kakou inoa Unwnii me ka malamalama oka Noiau A o keiii nuui moa a p a „ 1 0!V) o i a ,i nane j inea nana e kaohi iho ia kakou a paii, na kanaka o na nina o a me ua kaiunaina, e hoolilo ia llawaii uei i home no kakoul a e haawi liko i ua hooikaika, ana i ke aloha ' fiinn oiaio.

HmNA OKA NaNU, —liia Ulu i | cil | m j_ n» polului u kn n,u,e kium H j L K KeiiLikuliilium o Liio-mnloo, i'ikn i;i ui'v "niipopu KuokoH," holu 12. II» B o'48'- kim-um ka l„i,m 2, he 8,342, ma ko f " o'n 11 mn ka-0 4.hoi oka l iiiiii, io 48,20.5, n mn k« ]»inu ō, lie 214^8 kaii, h uni,o Imm' pil j„ | tei|l ljmu ]ui ' 'i nio 80.432 kon Oku luiun mn», nlmln « lonu lio kii liuii);, lioiilnnlu i lioiko ia o MKii. «X? lik I,S8 ' 887 ' " tKlla "" i,( ' ml liulLko i kuiu liniun Ij ( ,,i]ihV]i'j " l, " l " u ' Wm, Yatks.