Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 20, 18 May 1878 — MOOLELO O KA AHAOLELO O 1878. [ARTICLE]

MOOLELO O KA AHAOLELO O 1878.

Poakolu, ĪVlei B—llalawai ka Ahaolelo e liko me ka mea maa mau. Pcrcfilrlena ni;i ka nolio. Pule kc Kahunapule. Heluho.lma ka nioololo o ka la i hala a apoHoia. Ileluhelu ia na palapala lioopii malalo nei: Paloliau, no na pake mai o IlonoInlu, e knai akeaia ka opiuina; na Moananli opio, mai Honolnlu mai, i $3,000 no kc nlaiuii o Pauoa; na J A Kaukan, mai , Kaanapali mai. i L„na Alauui okoa no ia apana; na Kualakaa, mai Pnna mai, e liookuu i na mai lepera. Ua waihoia keia mau lioopii i na Komite knpono. , lIoiKE A NA KoMITE. I Iloiko walia mai ke Komi-le Ilooponopono Bila Kanawai penei: Ua hooponoliono ke Komke i keia mau bila. 1 Bila Ilaawina. 2 Bila e hoopau ai i ka M 0 - I kuna o na Kanawai o 1876. 3 Bila e ' hoololi ai i ka Pauku 180 o ke Kanawai Kivila i hoololi ia i 1868. 4 Bila e hoo- j loli ai i ka Paukn 1423 0 ke Kanāwai KiviJ;i. 5 JJila e hoololi ai i ka Panku 513 o ke Kanawai Kivila. G Bila e hoololi ai i ka Mokuna 16 o na Kanawai o 1870. 0 na bi!a niulalo iho, e hoihoi hon akn i na mea nana i lawe mai 1 Bila e hookomo i na Pnukn 60 a rao 61 o ke Kanawni o 1876. 2 Bila e hoololi ai i ke Kanawai no ke kuai ana i ka bipi. Waihoia ma ka papa. Heluhelu mai ke Komite Waiwai no keia mau hoopii penei: I Haawi i laa« lapaau no Kau. 2 E hookuu ia'na mai lepei~a. 3 I ti'2,ooo no ke Kauka ma Laha» ina. 4 I mau halemai ma na apana. ! 5 Lapa-iu akea na Kahuna Ilawaii TJa manao ke Komite e waiho i keia mau hoo-| pii a waiho mai ka Papa Ola i ka lakoa Hoike. Aponoia ka Hoike a ke Komite. Ka Oi.klo Hook(Jī,o n-a mua i ka bila e hoakaka, ana i $20 ka nui o na elala ohi mua a na kanaka kepa e ohi ai. Waihoia i ke. Komūe kapono. llelnhelu mai o W O Smith no ka raa nawa mua he bila e haawi ana i ka hana anu i na aknui no ka Mokupuni o Maui. Heluhelu mai o J Nawahi he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina o ko na Aina e, e hoike mai i na palapala a pau e pili ana mawaena o keia aupuni me Beritania, no kekahi kuikahi a me ka mea e, pili ana i ka lawe ana , mai i ua paahana mai Inia, a me ka hoounaia ana o ka elele kuikawa hana kuikahi. Noi ku Kuhina Kalaiaina e waihoia keia olelo hooholo i ke Komile o ko na Aina o, oiai e hoopaapaa ia ana. Hoomaha ka llale ma ka hora 12. Nohohou ka Hule ma ka hora 1 anina !a. ilahopo o ka noonoo ia ana, ua wni- i lioia ka olelo liooliolo ma ka lima o ke i Komitc o ko na Aina e. | lliilnheln mai o Kakela opio he olelo hooliolo e.kanoha ana i ke Kuhiua Kalai- i aina e waiho mai iinua o ka Hale i na pa- ■ lapala, na olelo aelike a me na mea n pau e pili ana i ka llotele Ilawaii. Hooholoia. Iloolaha mai o Nakanaela ho bila _ kaiioha nna i na l>uke Oihana a pau a ka poe kalepa ma keia Aujjuni e kakauia ma' ka Olelo I3eriUnia. Hoolnlia mai o KaiTano'.ia I" 1 bila e lioololi ai no ka auhau hololiolonn. Hoolaha mai o Kaoliko lu- hil.i e kauoha ana v ke Kuluna Kalaiaina i wahi no na lio pai ai o Honolulu. N* IUNA O KA n. Ma ke noi a S Kipi na hapaiia na hana o ka la. Oia ka bila e hoopau ai i ka Moknna 58 o na Kanawai o lS"r>, e hooniahualuia aiia i na dute maluna o kekahi mau waiwai. Ma ka hehihelu alna ana. Waihoia i ke Koiniie Waiw.ii. Ilapaiia ka noonoo ana_ no ka bila e hoololi ai i ka Paoku 893 o ke Kanawai lvivila, e hoonoho ana i Alni Hoomalu ma Wailnku. ilani ma ka heluheln alua aua. Wailioia i ke Komite o ka Ilale m.a ka la a))opo. Heluhelu nlua ia ka bila e hoololi ai i ka Paukn 730 o ke Kanawai Kivila, i aponoia ma ka U 22 o lum», IS6B, e hoonoho ana i Lunaniakaainaua okoa no Houuaula, Maui. Waihoia i ke Komtte o na Aha Hookolokolo. I-leluheln alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku ."il3o ke K.iu;»\v;»i Ki.ila, o | houkuu ana i ka me.i Haiolelo Euanelio, i aole >J aui>auia. lfeopauto loa ia, Heliiheln alua ia ka biln e hoololi ai i I l"» Paiiku 1423 ok" Kitnawai Kivila, o

au\iau ana i ukupoho malana o ka Haku hatia a Liin.i liana paha, k<s hana ino i na kauwa, Waihoia no ke kakau pocpo«, a e heluholu akolu ia raa ka Poalima. Ilnluhelu alua ia ka bila e hoololi ai i ka Pauku 1 a mo 3 o ke Kanawai i aponoi* nia ka la 22 o iune, 1868, a apono houia ma ka la 18 o lulai, 18U, a apono hou ia ma ka lalsoSept. 1876, e pili aua i ka lole a me ke kuai ana i ka bip>. Waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo. Ileluhelu al-ja ia kabila o hookomo ai i na Pauku <50 a me 61 ma ka Olelo Hawaii o ke Kanawai e pih ana i ka hana a me ka lawelawe ana ma na hihia Karaima, i aponoia ma ka la 19 o Sept. 1876, Waihoia ma ka papa Ma ke noi a Kakela opio, ua hoopanee ka Hale. hana 9. Poaha, Mei 9—Halawai ka hale e like me ka hoopanee aua. Ka PereBidena.ma ka noho. Pule ke Kahunapule. Heluhelu ia ka moolelo. o ka la i hala ā aponoia Na Palapala lIOOPII. Helnhelu mai o J A Kaukan he haopii mai Kaanapali mai, o papaia na pake aole e hookomo bou ia mai. Waiioia i ke Komile kupono. Ileluhelu mai o Kamauoha lie hoopii mai Koua Henia mai, e hoonoho ia na mai lepura ma kolakou mau walii iho. Na Olelo Hoouoi-o ue sa Heluhelu mai o Ifea.u no ka manawa mua he bila e auhau ai i hapaha dala no na bipi, koe na bipi i'hoohaaaia. Wailio ia malalo o na Rula. Ileluhelu mai o_K#»u he olelo hooholo, e kauoha ana i ke Kalaiama e lawe mai i ka Buke Hoike o na Lilo o kā Halemai Pupule o Kalaepohaka bo na makahiki elua i hala. Hooholoia. Hoolaha mai o Kapahu he bila e hoololi i ka Pauku 2 o ka Mokuna 41 o ke Ka« eawai Karaima. Ji ai i ka Pauku 3 o ka Mokuna 56 o ke Kanawai Karaiin;u mai o Kapahw ke oielo ,hooholo, e kauoha ana i ka Loio Kuhina e wehewehe mai imua o kela hale, heak» la ka loihi o ka manau-a ltu|)o»o aaa Haku e hoopii ai i na kauwa haalela hau*, «iai, ua hoopii ia ke kauwa hana 110 ka haadoie ana i ka hana »e 1. !w>ra. KamaHio mai ka Lōio Kuhin* peaei: 0 ka haalele o ke knuwa i ka hana, $Jjele aku e hoopii i ka LuHakanawai no ka hana ino a kona Haku, aole ia he ,haaiele hana Kamailio mai ke Kuhinst Waiwai ma ka OLelo Bcritania peuei': Okn -li»a3cle aua o ke kau wa i ka liana uo ka noho e kahu ai nana, aole no iahe iaalde h»na, aka, o ka haAlele b»na i oleloia ma ka Pauku 1219 o ko Kanawai Ivivila, eia ka hSalele ana me ka manao ino e paino «i ka ILiku. Mahope o ke kammlio nui ia -ana, ua hooholoia ka olelo hooliolo nie 'ke kauo&a ia o ka Loio Knhiua e hoopuka -ia kana mau wehewehe no keia ot«flo boohc*to raa na nnpepa o keia kulanakanhale. 3\la ke kapaeia ana o na rula, ua heluholu mai o Nak:inaela -no ka manawa mua he bila e kipakn ana i na pake a pa« 1 lawe ia mai a e laweia mai aim .paha e ka I'i\pa Moopae Lima Hana. Waīhoia malalo o na 'Knla. Heluhelu inai o Kaai he olelo hooholo e hoololi ana i ka inanawa halawai-oka llale poiK'L' Al;ti ka 'hoi'a 1 mai oka »uin'a la a hiki i ka hora 5, no«a pule el«» wale no e hiki mai aria, -e hoomaka ana mai ka la apopo aku. Ilooholoia. Heluhelu mai o Kamauoha fee t oielo liooholo. e kauoha ana i ke Kuhina Kaiaiaina e honuna aku i ka Luna Alaniu« he\e e nana i ke alanui ma Kakaako, a« ha|na kok'e ia. Ilooholoia .e kohoia o Knmauoha oia ke Komile e'hele e naaa ia alauuī, a hoike mai imua o ka Hale Zs'a haxa o ka t.v. I Ilapaiia ka noonoo -no ka bila e hoololi ai i ka Pauku 892 o ke K&nawai Kwila, a o hoonoho anai Aha Iloomalu uia Wailuku, ma ka helnh<tu alua ia aaa imua o ke K'»mite oka Hnle. JJ"eh'o o Kai»i ma kaNoho Luna Hoomalu uo ke Kothite, oiai e hoopaapaa ia aua, ua hootnaha ka Hale ma ka hora 12 awakea. Ila'awai hou ke Komite ma fea hora 1 auina -4a, no ka nui loa o na hoa i hiki mai, ua noi mai o Aholo e hoepanee ko Halp a iH'iho hou ma ka bora 1 «uina li , apopo. Hooheloia. ! Hon[>anee ka Hale.

La hana 10. Poalima, ,Mei 10—Ilalawai ka Ahaolelo itia ka • hova 1 r st e liko nie'ka inea maa mau. Peresidena ma. ka noho. Pule ke Kahunapule. IleKiholu ia ka moolelo 0 ka la i Liala a aponoia. NaPalapaua Iloom, HeluheUi mai o Kupau lie iioopii mai a Haalou naai, e noi mai ana e uku aku iaia li« .148.00 no kona nku o kona noho ana liq |;»we leta »o kekahi makahiki. W»ihoia, i ke Komite kuppno. , Heluhelu mai o Kankau he hoopii mai Wainiea,.Kauai inai, o noi inai ana ao'e e hoihoi ina lepera ma Kalawao. Waihoia, i ke. KQJU'ite ku,pouo. Heluhelu mai o Kamauoha he hoopii mai Koua llema, e noi mai, aua e kohoia i 3 mau kanaka ma na apana e hoike i na Kahuna lapāau a haawi aku i l'aikini lapaau. Waihoia ike lvomite kupono. Ileluheiu mai o Mahoe !ie hoopii inai e uoi anae liookaawaloia i $100, 000 ,i kela me keia Ahaolelo, i mea o hookua ai i 'ka Aie Laliui. Waihoia ike Komite kupono. NA 6LJSLO IIOOHOLO MK NA BILA. Helulielu mai o Kipikona lie olelo hooholo e kolioia i 13 lala o kokahi Komito ivae, e t|ana a e imi i ka hooko aua o na kanawai oka Papa 01» » me na mea a pau e pili ana i ke kaohi ana niai i ka laha ann o ka mai leperaj a haiololo loihi mai iio ia mea. ālaliope oka ninau ia ana, hooholoia e hoike mai ke IComite i ka lakou hoike. Eia na Lala o Komite wae: Kipikona, W 0 Smith, llulstead, Martiu, Nawahi, Kakela opio, Nakaleku, Knai, Malo; Km>au, Kaiaikawaha, ICa*aiame J Moanauli. Ma ke noi ua kapaeia na rula a heluhelu mai ke lvom'tte o na Aha Hookolokolo penei: 1 0 ka biia e hoololi ai i ke Kauawai no ka pepelii a me ke kuai ana i ka bipi, Mauao ke Komiie e waiho ma ka papa. Apouoio, 2 0 na palapala hoopii a pan e noi ana e hookuu akea ia na kai lawaia o na Konohiki, a mo na muliwai Ua manao ke Koniile e wniho ma ka papa a hoike mai ke Kuhiua Kalaiaina i ku nui ona kai lawaia. Aponoia. 3, 0 ka palapala hoopii e noi ana e haa> wiiu ka maua i ua Luuakunawai Apana a

Hoo(nalu elaivelawe i ua hihia Oki 3larc, ua apono ko Kwiuitc. Ma k« noi a k« Kotuite o na Ab:i līooliolukolo, ua kipaku'ia na lioa o ao a pau a koe wale no na hoa ponoi o ka Hale, Kaleauolelo, Mahelaolelo a me ka Makai, no k;; noonoo ana i ka.lioopii e kue aua i ka Mahōpe o ka hala am\ o kekahi uiau minute, ua weiie hou ia ka Hale. Ma ka nolio liou aua oka Hale, ua hoik«' mai o W O Smit,h ua noi mai o Kapena Hopena i na lioa o ka Ahaolelo e liui pu aka me ia ma ka huakai hoao uiua o "Kilanea Hou.," liooholoia. Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hoonoho ana i Aha Hoomalu raa Wailnku uia ka heluhelu alua imua o ke Koiuitq o ka-IIa!e. iloho o J Kauai ma ka Noho Luna HoomalUi Mahope o ka hoppau ana o ke Knraite, ua lioike aku k-e Komite o ka Hale, ua hooholoia ka bila uo ke- kakau poepoe, ana. Aponoia. 3laTie uoi a Kakela opio, ua hooholoia e helulielu akoluia ma ka l'oakahi. Hupaiia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka Pauku 1423 o ke. Kuuawai Kivila ma ka holuhelu alna ana. Waihoia a nia ka Poalua helulielu hou ia. Heluhelu aluaia ka Bila- Ilaawiiia. Ma ke noi a Kipikoua, ua hoopaneeia ka heInhelu alua ana o ka . Bila liaawina a hoik» mai ke ,Komite Waiwai i ka lakou hoiko mahppe akuo na pule elua mai keia la aku. H.eluhelu nluaia ka bila e lioopnu ni i ka ,Mokutia 10 o ke Kauawai o 18TG, a e hoala liou ai i ka Pauka 073 o ke Kanawai Kivila. i Ma ke noi a Aliol», ua waihoia kn bila no ke, kakan poepoe, a e heluhulu akoliiia ma ka lPoalna. Helnhelu alunia ka bila e hoololi ai i ka Mokuna 16-o na Knnawai o 1876. Ma ke noi a Biketona, ua waihoia i ke Komite o na Aha Hookoloko. Ma ke noi a Kipikona ua hoopaneeia ka Halo a hora 10 ka Poakahi. La hana 11, Poakahi, Mei 13—ILalawai ka Ahaolelo ma ka hora 1 auina la e like me ka hoopa-nec'ana.-Pe.resiēona nia ka Noho, Pnle ke Kahunapule. Helnhelii ia ka 'iuoolelo o ka la i hala a aponoia. N x Pai.apala Hoopii. Noi mai e waiha aku ika Palapala Elookohu i ke Kpm.ite wae no ka naua ana. i na hookohu o Pilip.o me Kanealii. Hooholoia. HpUihehi mai o Kaoliko he hoopii rnai Koplnupoko eiai, e hoihoiia na mai lepera ma ko lakou lioine, Waihoia ike Koiuite kupoiio. Heluhelu mai o Kamauoha he hobjjii niai Kona līema mai, e hookuuia na makua hānau ina keiki ellum. Waihoia i kupouo. ilelulielu mai o Plalßtead he hoopii moi Maknwao mai, e hookuuia ku auhau kiuo o na mea i loāa - kii wniwai paa he %«0(). Wuihoia i ke Koiuite kupono.

Iloluholu iiiui o Ualsiciul liuiipopii" niui Mnkuwuo niai, « kuiii 'ui u;v Aina Ain>mii mo im kunakn Huwaii no, nolo ina ke kiulnla. Wailioia i ki> Koinile knpono. Mu ke noi, ua k»i>uci» na vul;>, n lioiko waha nini ke lConiito wao «6 kfi noonoo ana i \ia liookohn u l'ili|>o ni« lvivnc:\lii, ■ un.apono ke lComito i ka pololei o ko laUa kolioia ana, Apon'oia, Ma ku noj a Aholo,-ua.kauo.haia ka Lunakaiiawni Kiekio e hele roai e h'oohiki i na hoa hou. lĪOIKE A NA KOMH'E. lloike mai o Kamauoha, ke Komite i kolioia. e naua i ke alnnui o Kakaako, a noi mai..e liana koke ia ke alaiiui. Iloilioi hou ia i ke KomUe nma. līo'ke mai o VV O Smith i ka hoike a ke Ivomite o na Aha, llookolokolo o ]>ili ana no ka hoopii mai Puua mai e kue aua iko kolioia ana oM K Kealawaa. lTa m.'inao ke Koi)iite e apono noika'iioho ana o M K Kealawaa ma koua nolio. Aponoia ka hoike. Hoike hou mai no oia no ka bila e hoololi ai i ka Pauku 780 o ko Kanawai Kivila» e hookouio ana i 1 Lunauiakaainaiia okon no Honuaula. Ua nianao ke Kouilto e hoopanue loa ia ka bila. Aponoia. lloike mai o Kipikona i ka hoike a ke Ivomite Waiwai uo keia tnau hoopii penei; 1 E hoopau i ke Kauawai e pili ana i ua lio kea. 2 E hoemi i ka auhau o ka lio i hapalua (.lala, a noi miii e waiho na lioopii tna ka Papa. Apouoia, Iloike mai ke Komite Pai Palapala, ua puu i leo pai ia ka lloike a ka Papa lloonaauao. Apon'oia. Na 01.1i1.0 IioOIIOLO ME SfA BILA. Hoolalia mai o Kaai he hoololi no ka Pauku 60 o ke Kumukanawai, a noi niai e kapaeia na rula a heiuhelu mua ia ka hooloii, oia hoi, e kolioia na Lunamakaainana i kela a tne keia 8 uiakakiki. Wai lioia malalo o na rula. lloolaha mai o liiketoua i kona inanao e lawe mai i keia mau bila : 1 Uila e hoololi ai ika l'auku 513 o ko Kauawai Kivila. 2 iiila e hoopau ai i ka Pauku 2 o ka o ka Mukuna 53 o ko Kanawai Kai'aima. Ilooiaha mai o Aholo i kona nianao e lawo niai he Uila o hookuu i ua kuinakaliiki ina na la kulaia, Hoolaha, tuai o lla)stead he bila hoolol ai ike Kanawai e pili aaa i ka hooiaio ana i na palapala kepa iloko o keia Aupuni. Waihoia malalo oua nila. Holuheiu mai o Aholo, he oleio hooiiolo, e hanwiia ka bila e liookomo ana i na Pauku 61 a me 02 o ko Kauawai. o 1876, ma kc lvomite o ua Aha Hookolokolo

Hoolioloin. Heluhelu inai o Mahoe, no ka loainiwa mua lie btlu e iiookuu akea-ana i na kanaka a pau e lawaia uia n<i kai lawaia a pau o kuia Aupuni. Waii'ioia inalnlo onu rula. Heluhelu mai o Kauai no ka manawa mua he bi!a e hoopau ai i ka Pauku I o ku Mokuna 39 o ke Kanawai o 1870, e lioemi unn i ka auhau lio i hapalua dala. Waihoia malalo o na rula. 1-loolaha niai o Kapnhu he Vila e hoonolio ai i katiaka raa kela me keia a|)ana leoliō, e fiooponopono pono me ua haku ine ' ke kauwa no na la liana. Ileluhelu inai o Kapahu no ka manawn mun h« bila e hoololi ai.-i ka Pauka JobMokuna 56 o ke Kanawai Karaima. Wai» hoia mahilo o na īnla. Ileluhelu mai o Kapahu no ka nianawa mua ho bila e hoololi iu i ka I J auku 2 o ka Mokuna 41 o ke Kunawai Kamima. Waihoi» malalo o ua rula. Hoolaha oiai o Malo he bila e hoopau ai i ka Mokuna 41 o na Kanawai o 1576. Iloluhelu inai o Paniani lio olelo hooholo o kauoha aua i ka Ihuiiuku o uku aleu i $40 no kela ine keia malumu i na makui kiai kulaiiakauhale o Honolulu nei. Wailioia i ke Komite kupono. Ma ke noi ua kapaoia na rutn, a ua uein aku o Maloe heliihelu mai no ka inanuwa inua lie hila e hoopau ana ika M'okuna 41 ona Kanawai o 1870. Waihoia malalo o n a nila. Ni HANA 0 KA. LA. Heiuhelu akoluia ki'i hila e hoololi ai i ka Pauku 892 o ke Kannwai Kiviln, e hoonoho ana i Aha līoomnlu ma ku Amina o Wailukn. Wailioia i ke Komiie o na Aha Ilookolokolo. Ma ke noi a Aholo, ua lioopanee ia ka lialo a hora 1 apopo.