Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 27, 6 July 1878 — KA HUAKAI KANA WAI IA MAUI. Na olina aloha o na Hono a Piilani. KA HEHI POKOLE I KA MALU Hekuawa. [ARTICLE]

KA HUAKAI KANA WAI IA MAUI.

Na olina aloha o na Hono a Piilani.

KA HEHI POKOLE I KA MALU Hekuawa.

IKakauia c J. IV. MikaKohe.'] E hoouianawamii liou mni moa'u ena hoa heluhelu o "Ko Hawuii Paa Aina." 0 kaloihi mai Wailuku a liiki i Ilaiku, ho 10 milo ua hiki koleo nae kalono inaloko o ka waea i lawe ia o ka uwila, iloko o na palia sekona wale no. Ho niea maalahi koia o lea hiki wawe o ka lawe ia ana o ka lono mni kokahi wahi a i kokuhi wahi, nona naiuile maumo i pa tausatii ao maimia o keia loihi a'u i hai ao la. 0 keia kekahi keeliina kiekie i loaa i na koiki o ka moleu o Kunia, no ka mea, \ia hīki ia lakou ko kaena ao, ua lilee o Maui nio Kapalakiko, ma ia knlan.i ina ka hihipea o na uwea olelo inai kahi walii ao a i kahi walii aku. No ka inea, i ko'u paonna nia Maalaoa, ua iko aku au i leekahi inau pou laau loloa o kukuana ilnna ona pali o Aalaloloa, a oia no na pou o hoopao ia ai ka uwea. 1 ka pau ana o ka makaikai una i ko Keena Terelii[)a. ua huli nku e puka a hoi, kaohi mai la ia'u ke keiki lawelawe oloko, tne ka i unii mai: "He makemake no auei oe e lolie i k>j Tele[>omv?" (Tele[)hone,) oia hoi, he olelo niaoli ana niai rao ka waha mai Haiku, ao ka leo 0 ke kanaka ke lohe ia ma Wailuku, Ae aku la wau, ae, a o kona kiimu i kamailio mai ai ia'u pela; ua kamailio mai o liaiku iaia ia wa ma ka uwea, a pela ia i ninau mai ai ia'u, ua ae koke au ia mea, uo ka mea, he ake loa wau e no-ii aku i na nuhou ano nui a pau no ka nupepa naaa wau i hookau'va mai ka iini mihou ana, a i loaa ai hoi ia'u ka inoa "kakau nupepa no na Hono" ma ia hnakai. Iloko o keia wa, ua kumailio hou mai ke keiki kiai, ma o kona ninaii .uia aleu ia Ilaiku; hai maila o Huiku, o ka wa maikai kupono, oia ka hora 41 oia la no a'u 1 hai aku nei ina kela llelu. 0 ke kumu o keia hoopanee.ana pela, i hiki ai ke maliele pono ia, a hookaawale pakahiia na īpu uwila o Palinli nia, (oia kekahi o na wahi aka uwea i hoomoeia ai.) A ina ka e hookaawale pono ole ia alaila e holo ana ka leo i o a ianei, alaila, jjalalo ka leo ke kamailio mai a inaopopo ole ka huaolelo a me ka mauao. 1 ka hiUi ana ao i ka hapalua o ka hora 4, ua hiki hou au i ke keena uwea, a ia wa ua ninau ia o Haiku i lea inakaukau kupono, aua pane kokoia mai e "makaala." (Ma ka waea keia kauoha e makaala aole ka leo.) I ka loaa ana o ke kauoha "inakaala" wikiwiki ae la ke keiki e hoopaa i ka o-le i hiki |iono ai ke lohe ia ka leo, aohe i loaa ka o-le, ua noke kela i ka imi, a aolie loaa iki, a ninau okoa i l;e kauka, ia wa pakike niai la ke kauka i ke keikilawelawe. Ma keia rnea ; ua nele wau ika lohe ana ike Telenona. Aka ua lawa wau i ka uwea olelo. Ua hiki nae hoi ia'u ke kamailio wiwo ole ue ma keia wahi, aohe wau i apono ilei i kela kauka no kona oolea a me ka hookano, me ka hoopuka pelapela e hoohlo ana iaia iiio i keonimana ole loa. A aole no hoi an i unihalo i ka poe Ilni nana i kuknlu i kela uwea olelo no ko lakou onou wale aku no i kahi oko l ikou keeua oihana mahope o ko hai poopoo, aole hoi iko ka Hui pouoi iho. Alaila, lea kaena a ksi lai he malie. j No ka holopono ole o keni mea, uahoi nele aku la; a niau loa aku la ma ka holoiiolo e lioopau poiio ia koena liula ina na liuina alanui o ia taona, 0 ko Wailnku noho ana, he maikai a oluolu no ke ola kino, o hoowaianuhea ia ana oe e na alieahe welau makani moana. E haohao no nae ka inaliliini, ke noho makai o Nehe, no ka mea, he mau lapa one elua ke holo una i kai nia ka aoao akau a me ka lioma. a ia mau ]a]ia one no e uana ai na maka me he mau knahiwi la, e liko me ko Puna kuahiwi ke Ahi. He ano like no hoi ka La o keia wahi, me lio ahiahi hi, keano halena a omamalu, o ke kunm o keia, no ka uhi ia ae e ka malu ao, a oia ka mea i kapaia ka "Hekuawa." Ua uiiiia kekahi mau kula o Waimku nei me ke ko, pela o Waika[iu, Waihoe, a tne kahi hapa o Wuiehu, a o ka inahi ai ko ka oihana lawelawe nuiia ma keia wahi. A ua mahi pu ia no hoi naloi; a aohe wi nui wale o Wailukn nei. Ile oiaio, he nni no ua loi e waiho walo aua, aole i mahiia, a he nui no hoi ka wai, aole o lakou pilikia wai e hkeme ko kakou. He nui hewahewa loa ka wai e kahe wale ana ma na auwai, ua lawa na mahiko a koo ka wai. Aole no hoi i mulama maikai ia na alanui o keia kaonn, aolo hoi he, mau piv-' pa inoa i kau ia ma na huina i hiki ai ia'u ke hoiko aku ia onkou, aia ka Halo Oiliana Telef;alapa ma Alanui mea—a o ka 1 lali j Leta ma Alanui mea. Ile nui ka h'po ma kooiiei niaii alanui, ho nuiwale kn wai e kahe ana, aole nim i uiaiau niaikai ia na alanai e liku me ko Kon. (Aule i pua.)