Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 34, 24 August 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

! [Uuuhiia e keknhi peni manawalea no ka HiwahiwH a ku Lahui Hawaii.] MOKUNA Xī. HELU 23. AO KA men nnna oe e hoihoi, pelien, he knne pnhn, he wnhine piUm? Aolio i moopopo ia'u i kei;i \vn. Inn pel* niv'u no o imi aku 1 A peheii oe e lnma »i ? E knli no lioi pnh» an h puka mni oe? Inn peln, e aloim miunei, ]S!o ko uha hoi'! Aoho no o'n makemake in oe. Ae, aka mv aie 00 i ko'a hoopakele nnn irt oe. Ae, un aie hu i k» lokomuikai o ke keonimmia, nku nole i ka limn. huluhulu 0 ke kiu. Eh, ho uno okalnknln loa hoi keun olelo nu. A lie alin kaii 0 olelo ai i Ini inea e nlunlu nnn rae ka nnuino innina i ka poe e liele ium e luili i ko lakou pouo iho. Pnlakai. Aohe hoi paha pela. Aliahoi,ek< M«daino, ke ike nei an ho pooo no i kekahi mea ke hana e like mo kou makemake. He nha la hoi kou mea i kuemi hope ai i ka imi koko ana i ka wai\Vai ma ia Ixl en 'ī Aohe anei he moa io i lona mn kn'n mihi ann ? uo, ho oiaio anei, ke mihi nei 00 ? A.ohe- o\\ ike ia tnan, aka ke ike nei an, ua hoohiki au e hana e like me kou innkomake, iua e ae niai 00 ia'u e hoolankanaka aku ia oe ma ke ala au a hele nei. A e haalele i ho oe ia'n ma itv hope, ea? Ae. Me ke kiai lioomakaki» 010 mai ia'u, Pelu no hoi palm. Mn kau hoohiki ana no kou h īnohano? Ma kn hunolulo a ko keonimana. Ina peln, e luiikui lima pu kaun, a 0 hele knua. la wa liauwi nkn In 0 A("Riuiana i konu mau limu, n laluu mai la ka Mad»rne

nio ku miuo iika iki um kona inun papaliua, ttiiui i iniki ehn lokuloku iloko o ko At,!ig>manu pnuwni, pela huui i n»uo »ku ai ii liiki i ko poo o ke alnnni do la Hni'po, nka nwiw |on akn la ku wahine opio,«« liko mo kiina i hana mua ni m» ka Huo ilo Yungii'at'>iola, no ia hoi, ma kokulii m:iu niiikn ī iko mna ia o in, iko aku la i» ho pukn, a hookokoko aku la Imia ilnila. 1« nei kaua ln o kun At.Mgnn:ina, wnhi a kn MiKlame, eia iho iii nei ka'u lihua, a ko hoihoi nku nei nu nau lie mau taus.ini hoonuiikni nna no kou ao una e halo pu nini h e hoolaukannka in'u ma keia alanui mohameliH, ka mea hoi nann i hoopnkelo ia'u i n« poino he nui, ina i loohin ia ia'u oiai e helo koolua ole ana ma ke ala meha nuoiino kanakn ole, aka lee kokoke mai tiei knlii au o hooko ai i kau olelo, e pono e hookuu mai oe ia'u mannei, n e lioi au, a e hoi no hoi oe me ko aloha a deu maeele ma' kuu puuwai A pehea, aohe ou pilikia i ka hoi hou una niHi. O ka poe powa walo uo ka'u poe makan. A lie tttoa 010 ilio la ia ia oe ? A heuha la ananei Ua lakou e lawo akn ni mai ko'n kino aku, aohe a'u wnhi kenikeni iki o loko o ko'u eke. Ua pnina kaoo i kelu hainaka u«ni, i

kitiul>inolnin, mo: kon mau liuiii uialunn inakei ]a? Ke hliu ? Ki men i loan tvi in'u ma ko nj?ui wnwao, a hoo hou ia ni« n'u iluko o ko eke? E hoopau i kou ;ilelo, e hoopnu i kou A-UHlnUi. E linnn iuo mni hiih kn paha Heaha nunnei boi ka'u mea elmnnino aku ai ia oe, aka e ike pono oe, he mau poino 110 koe, oiai i kei» huaolelo no oe ua hnnlulu, a ke ne mai nei oo oe, ina e ! lohe ia keia liunolelo e poiuo oe. Hele mni e Miidrtme J3i>uaaukiakn, i hoomuu nku ai o At'igm)rtna i ko kamailio, me k« lalau auu nku i kona mnu limn, e hoowahine a« oe ia oe ilio, a e manaoio mai ia'u, e ka M'idarao, pehea aole anei i ike oe m* ko'u m >u m.>ka, ua piha ko'u puuwui i ke alolia a iue ka hoopono? Ae, i pnne aku ai ka MHdame, a ina e niuau mni i ka'u ronu mea huna, ko bi linni aku nei au in oe, a e hai aku no hii me ke koe ole iho i hookuhi, aka o ku hai tuea hunn ho mea okoa ia. Ua pono, u;i pololei, o ko hai na'u no ia e uoii aku, oiai oia mau mea huna, ha hihii umo pipili no ko lakou ilun» pono iho o kou ola muknmae, e ka Mndnme, a Lio moii aiail;Hi.noin iu'u ina he hnuwiua like ia roe ko'u oln. Uii kaawale lon au mni in mau me» mai, i hooho leo nni ae <ii ka Maelamo, a mio haaluln no la o Atagnuana. Auwo mai ohiuliiu nmi oe i na ioea e pili nnu iau ma ke auo ho mau rnea liunn, a mni mauno hoi oe e koknu mai ia'u e huli iii mau mea n iee noi nka nei au i« oe, ma ka inon o ka mea ike ole i«, a ma kn luoii hoi oka haim au i manao ai o kokua in'u, a he uiea lioi na'u e poina ol(5 ai, oia ko ola e hooipo ana i kuu kino. E aho e t\o »ku an iii 00, mamua o kou noonoo hou ana no'u, nke noi nku neii; au i kou nhonui n h-inohauo hoi o ko koa kaulan», e hoopoina, e holoi, a e anai lou aku oe i kou tnau noonoo ana no ko'u wnhi apahu kino nei, a e nnonoo iho oa ruo ka manao nnu, me he msu 1h ao)e oe i ike lihi iki ia'u. Ua miikemake no aunnei oe e h»na aku ia Arnmi)ci o like keia nu e baua mai nei iu'u '! i ninau aku ai o Ataganana me ke ano hiilui. 0 ke kolu no hoi keia o knn hoopuka ana mai nei i keia inoa, a o ka'u no boi ia o hai aku nei ia oa, aohe an i ike iki ia ia, mau no nae oe i ke kolokolo mai, inea ne no o Ai'nmiki mea iho no o Aramiki, healia la jtu'u ia ia, au hoi e ninau pinopine nei i keia inoa,? Aoho ka oe i ike i ke kanakn, kn mea nona ku puka auiani nu i hele aku uei a kikeko, mnnuo ku pnha oe e kn Mudixne inaikui, hs puni wnl® uu i lea epa ia mai, e liko me keiu k» rnne nmopopo, Alia pnhu oe e wnhapaa wale mai nei uo īa'u, ho hoi ko'u ua numoe lo», o kan apn e liiiiwili nmi nei, nau □<> i hoomuka. mui nei o knmuilio kei{> keuka, a n-iu no i hnnii tnni iiei i keiu ano knnnkn, heuha la kn'u ia in, it owni la kni iko ia ia. Aohe p»hit u'u moa i huiia ai, o kn Miidutno aka ko knmuilio noi au i ka oi-

ftio i> i)n oirtio u pnu Io;i, i lohe oe. A mo« m»i nei 00, o kokalii o kou poe lioalohu oi:i k« im\n nonn un nimi ln ? Au, bt> oinio nc>, )i Jio pnkni nk« nei an i ka liooiaio mmh, o ko kohi koin, h ko hni hou «ku i\ei »n in oe ko lioopuninin ilnei in linlo o knn honloliu, a o ua boa la oia no o Mr. Ai\tmiki. Mnliope no pun koi», i kiinnkunn ilio »i kn Mndat»o, a ho pono in oo o nolio mnlie. Inn he liiki ia oe ke wohe mai n loaa kuu pnuwai, wahi a AtngHiiana, e kilohi 00 iloko o kona inau keena hana—e ike iio auanei oe i na moa kupanaiia he nui wale, a e ike pono oe, e hu wale ae ana E0 kou aloha no'u no ia mnu mea. Ea, e ka Maelame, m»l manao oe e lioopnlailūaka mni i ka poo i nloha io aku ia oe. Ke kamailio pioepine nei oo do ke nloha, i pane kikoola aku ai ka Maelaine, me kn luliluli ana o kona poo. No ka mea hoi pnha, un lia wau i ke alohaa o ka inua loa kein, a he iwakalua ivale no ko'u m«iu muknhiki, ua pio nae au ia ia. In \va halo pono ae la ka Maelame a pnni keia. E hoolulie, i panouiai ai o At iganiinn, tie makuukau nuin wmu i na wa a pau loh, okolu uiuliīum iiiiitnua nku nei, ua kokote loa uiniiii e liakaka nie Araiuiki, no kekahi hinaka e like loa me kau i haawi akn nei i kela wahine, ma keU hide iku nei, a o ua hainaka la, aohe be wa a ua liaulo iho, o Huelo ka laau a ke koa, ii maua uie kela Ai'amiki, aka ua kapae ae hoi na pahi ana lawe ma ke auo bo hoa make, n ke hai aku nei au, un pololei. an ma keia mea. B Atagan;ina, lee hoehaeha loa mai nei ho oe ia'u me keia man olelo au, i pane ti ka Maeiame me ta lso haaiulu, oiai, Ha ku aku la i ka ii a loko. E la Madame, ma kou ano naanao, ina laha e hopu ia oe me keia hainaka iloko o kou eke, a e kaili ia ka hainaka, aole linei oe e hoohiki aku me ia? lahaiahoi? Aole anei o keia niau hua iumu, C M Oonekekanike Bonanio ko'u inoa no ia ? lib hoi ha pela, o Camile de BoiseFrao,-, wahi a Ataganana. Kpli ia oe. i pakike mai ai ka Madaoie, tie kulikuli loa au ia oe, oiai, o na pilina a pau loa o'u, aole loa ia he mea nou e poho ai, e noonoo pono oe no ka poe au i (īoopakele ai, a e manao ilio oe, tna ke aloha ia kokua ana. ?ehea, owau neila? wahi a ke koa opii i hoomakeaka aku ai. le, o oe no, he pilikia nui kou, a o ka mike ka uku, 110 kou ike ana ia'u, a i ole e hoopaahaoia. ')ia ea, ina pela, aole loa au e kaawale ma kou alo aku, ke ake nei au e ike ia ho|Bnu olioli, a ke onioni nei oa io uhlu [ o bm raiiu linia no ia la lea o Halalii, 1 wali a Ataganana. | /uwe, i puili ae ai na 'lima oka MaI dane, ma ka inoa o na Lani, ma ka hanohno o ke l;oa, a ma ke ola ana o ke keoiimana, ke nonoi aku nni au ia oe, e wai|o malie mai 00 ia'n, e aana or, ke kan mai nei ka hora 12 0 ke kuln aumoij a 0 lea hora no hoi keia i makemako ]>a ia ai au e hiki aku i he howinwili hoi kau. ], ka ilaelamo maikai, i kutiou haahaa aki nei o Ataganana, aole mi e inaleawellwola aku i keia man mea, e noho maie, a e haalele koke no au ia oe. no hoi oe e hahai mai mahope o'mioh no hoi e hoohalua mni ia'u? wal a ka Madame. loa. e hoi ana au i kauhale. ua ike lea ae lu au, he k'eonimana oia) oe, i pane mai ai ka Madame, a ham-i mai la oia i kona lima e lulu lima pnne ke koa opio, a'kalele aku la kekai lima i ke poheoheo 0 ka puka, i hele noi nalo loa ma ka paia 0 ka pa. ialau iho la 0 Ataganana i na lima netinepu 0 ka Madame, a honi hoomau ilula, auwe, i hooho ae :ii 0 Ataganana meka leo olioli, lie oiaio, 0 nahana hoonipnipo aua waliine, lie inau mea ia e hu ae ni I na iawalu kahiko e moe ana i kpuahi, e waiho lolii ana hoi i ka hohou 0 k'a inanao, a ho hiki ke hooiaioia, o . iiian koii ana a ka manao, h'e ikaika iauamua o na waikahe he nui, a mai poo ioa, iua, aole au i ike iki ia oe. uilmha, iij»wie mai ai ka Madame, ! itii olelo paha oe pela, 110 lea mea, he au

ko ka manawa, ina owau, aole hoi au e olelo pela, o ka mea i nalowale i keia la, ua nalo loa ia, owai auanei l;o ike ike, ina palia o ka mea e paa nei k'u i keia wa, aole lii i ikeia, ina la paha ua hiki ia u ke kilohi iki aku i na mea kupanaha o kou puuwai, aluila, ua lawa au me oe, wahi a lai Madame i kanaenao ae ai. He oiaio anei, he wahi keena kaawale iki no ko kou pnuwai, jio ka'u wahi ukana he :ihh:i ? wahi a Ataganana i ninaa hoomakeaka aku ai. Ka, aole au e aa ana e haawi aku i na hooia ana ina ia mea, aia wale no mamuli o na iini i ku i ka haawi ana mai i na manao nwila iioko o'n. E ka Madame, i keia wa no paha, wahi a Ataganana i hoolale koke aku ai. I keia wa, aohe i aui aku ko'u noonoo maivaho aku o ka haawina makamae he aloha, Auwe, he nani loa no ka hoi kou rnanao la, a ke lawe ae nei oe i ka hanohano ma o kuu aloha la. Aole ke imi aku nei au i ka pomaikai no kau tnau hana oluola, a oia wale ae la no, aka, e manao mai oe i ka'u e olelo aku ai, aia iwaena o kekahi poe, aole loa' e hiki ke hoopoinaia n'a mea a pau. (Aole i pau.)