Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 35, 31 August 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

[Unuhiia e kekahi peui manawalea no ka Hiwahiwn. a ka Lahui Hawaii.] MOKUNA XI. HELU 24. hoolilo mai nei ka hoi oe ia'u i kanaka pakela ae o ka hauoh niainua o na kanaka a pau, mai ln.opoinaoe i keia ahiahi a me keia ae like ana, wahi a \ Ataganana. I E hooia iho op, e hoomanao no au i! na mea a pau, iloko o ka manawa a me kalii kupono. Uu mal.emakeiu wau iloko o keiu knlu aninoi', a l<e liaule loa ae nei au mahope o ka maiiawa. He elinia ininute jin(ia kou haule mahope ea. Aita, ina no he eliuia ininiite, ua like no ia me mi inakahiki eiiuia. Ae, he. oiuio no ia, aia nae i ka wa o owiliia ai kekahi mea kino kanaka, e na haawiua koikoi a ko aloha. Ua pono, nawai i hoike aku ia oe, aole au e kaiuia pu ana me kekahi mea kino, ma ia haawinu uui P Ae, oia no hoi paha ko ipo e upu mau mai nei ia oe, kela kanaka, wahi a ke koa opio. Aia ]a, o hoomoali liou mai ana ka paha oe i ke kamailio ana, vahi a ka Mudame, mo ua ouli m'iuo nka wa koaa uiau hiona. AoJe, e hele ana lioi au, a ke uianaoio aleu nei uao au i kau olelo, he iini nui au o hookoia mai na inea a pau a kuu noonoo e lia mau ai, ina ne au e lilo ima lip hupo ma ia niea. E aloha, e ka Madumo, o aloha auauei. Niau pnlaneho 010 aku la ua wahi Atuganana nei nia kona alahele. Ua hooia nku iio hoi oia imua o ka Madamo aolo hooniakakiu hou aku iiialiope ona, a iloko o na minute eliiua walo no, ua lioea aku la keia ma ka vne de EoNKoia. E Atosa [ oino e, walii a A(frganami, aolu puha oia e lioomaupopo mai ima i

koiti innv l_lu haulehia puha (.>iīi,iloko i) );a kiiiipolipo, a i o)c, uu huli lioi alen ni'i pahn ika li.mie, ,i loiio mui iiimiiei oiu, ua hiki nku kokuhi iwa 0 ku uouo piiliipalii mahiilu. 1U; k'do nia kona ho«K«, a aia no hoi kekahi Unie i o Annniki la, walii a A(,nganana. Uo ku(mianalia maoli no hoi keia nian inea a pau, a ua hoopahaohao loa ia mai aii, nia ka liakilo ana aku i ko lakou hojiena lio niea im> loa. aole i kanamai o ke ino, wilii a hkulii lei) i pa< ; ma i a i, aho 100 hoi a ia m-i e hiki ai ke lioohewahewa ole, o PalanakeUi no ia, kana kauwa. I'ehe» I<a uui o ke iuo, a heaha la kau olelo e ka hupo, a heaha hoi ka ulia i loohia uiai ? wahi a AUigatiana i ninau okalakala aku ai. 0 tia ulia poino a p:iu, wahi a ka leo 1 ike oie ia aku. Heaha ia ia tna» ulia poiuo, wahi a Atagjiriana. 0 ka uiua, ua hopu ia o Atosa. 1 liopu ia no iee aha y Ua loaa aku oia i ka poe kiai hoohalua m't kou keena, aua kuhihewa lakou A nawai )a i liopu iaia? Ma ku poe kiai i )ave ia uiai ai e na kanaka eleele, oia hoi kela poe i hooauhee ia ai e oe. Henha ia koua mea i hoike ole aleu ai i koua inoa, a e lioike ]iu aku no hoi, aole loa oiu i lilii ike do kela inan hana ? Ua akahele loa oia ma ia mea, ua hookokolee tuai oia ia'u, me ka olelo mai, ke niakemake nei kou haku i ka noho lanakila i keia wa, a oia no kai ike i na mea a pau, ao!e au i ike iki. E manao no auauei lakou ea, aia rio oia kohoopaahao ia nei, alaila, e loaa auanei ia oe ka tnanawa ]iono, a iloko o na )a ekolu, e hoike no au no'u iho, a e hookuu mai auauei lakou ia'u. Auwe, e Atosa wiwo ole, puuwai maleamae, i piiana naheualie ae ai o Ataganana. Ua ike maopOpo au i kona auo ma ia mea, a heaha hoi ka na luimkoa i hana ai ? He eha o ia ]>oe i lawe aku iaia ma ka J3aS(->tj!e paha, a i o!e, mu ka pa kaua hveke, a koe iho e!ua o !akou me ka ]>o»» elede, e lalama hele ana i o a ia nei, roe ka iawe pu aku hoi i kou niau pepa a fiau. Ikawa a lakou e lawelawe ana i keia mau haua j)akaha wale, ua kiai iho la elua nuiu luuakoa ma ka īpuka, mahope iho haalele iho la lakou i ka hale me ka waiho hamama ana o ka puka, a aohe wahi opala koe o loko, a hele nni aku )a. Auhea hoi o Pak>sa a me Aiwiiki ? waiii a At!inar>aiia.. Aole au ) ike iki ia laua. Aka, anoai ]>aha o hiki nmi no hoi laua iloko o ka wa pokole, oiai un hai aku la oe eia wau ke kakali nei uo laua. Ae. Ua [>0110, aole l)oi lia make hoolalau aku ma kahi e. Ina e hoea mai lana ea, e hoike aku au i na ulia a pau i !o6hia inui, a he mea pouo hoi ia laua ke kali ia'u īua ka holelo Hala-Kahiki. Anoai he poino kekahi maanei, a he mea pono e kiai umkaaluia ka hale. E hele aku no au i o M de Ten>vile la, e Uoiko aku i keia tnau niea a ]>au, a e hui aku no au ine laua ma ka hotele. Uu pono ilio !a, wahi a Palanakota. A ooe hoi paha ko noho iho ia nei, aole paha oe e makau iina, walii a Ataganana, me ka haliu ae ihoj>e i hooka'ui keehina wawae, no ka houueu uua i kana kanwa. E akahele. wahi a Palariaketa, aole oe i ike ia'n, ho eueu au ke koii ae kuu mauaa e luuia ia rnea, hookahi wale iho no tttea nui, o ka loaa mai o ka noouoo ku--I>OQO ia'u. Eia hoi kekahi, ua helu ttmi nei au mai Pikade īuai. Alaiia,.ua pau loa uo hoi ha i ka hoopouopono ia,'iu)le aku he mea i koe, walii a Atagai)ana, e alio no nae ka niake maniua o ka.haalele wale aua i kou kulana. Ae, aole loa kekahi mea a'u e hana ai i nele ko'.u liooia aua i ka pipili paa o ko'iAinanao ia oe. Nt)ni wa!e no ka hoi, i namunamu jho ai o AtHganfina iaia iho, ua niaopopo, o ka mea a'u <; hanu nkiuii.i ki'in kauakn o[>io-, lir luuiji t ku]M)no ia, a nia keia'inua . aku, e la'we uo aii ia mea ma na wn a pau.

E like no lioi ino ku puahi e hiki ai'i koiui niau u-au-ae ke lawo iaia, holo pololei akn la oia īna ka rue <li> OolonK'ln'a. Aia hoi, aole o M dc Terovilo nia ka hale ia wa, o kona kokoolua ivia i ko ku kiai nia ku ]joiiviv, a uia j>» no o M ele Terevile malaila. 5s r olai)n, ])o inea pono loa ko ike aku ia .M (1: Ti'revile, a ho niea ano mii boi ka hoike ami aku iaia no na nlia i loohia uiai, Ua hooholo koke iho la o Ataganana i kona manao, e hooikaika nia ka imi ana i wahi puka e konio aku ai iloko o k.i Louvre, anoai o ke knlike ana o kona aahu me ko Ekaka mau koa kiai, ho kumu paha ia e aeia niai ai oia e komo i!oko. Ua hele awiwi aku la oia ilalo ma ka rue de Petesi Augu.setine, e hoea akn ai ma Ponito-Nuta, me leona manno e kau aku makiiia o ka waapa, aka, iaia uei i hiki aku ai nia ke kapa o ka muliwai, haha iho la kona linia i koua pakeke, a ike iho la oia aole i iawa kona mau wahi okei.i iio ka uku ana aku i ke kanaka waapa Hooiiioali aku la no keia i ka hele ana imiia. a iaia i hiki aleu ai maluna o ka rue Gtiene»ada, ike aku lit oia elua mau mea kino kanaka nana i hoopuhaohao mni iaia nei Ai,-i he kane n nio kekahi leele e maalo mai aua iloko o ia liora koliuliu o ke anmoe, he like no ke kii o ka leele me ka Maelaine Bonanikiaka, ao ke keonimana hoi, o Arainiki no ka ui e like ai, a oia okoa no a e ao, he aahu uliuli ko ua lede la, me kona nhimaka i hookuweluia maniiia, a he aahu o ka oihana koa ko ke keonimana, me ka palulu ana ae i ka haiuaka ma kona mau maka, a ma keia mau mea i komohia mai ai ka noonoo ia Ataganaua, ua akenui paha keia mau ipo e pakele aku mai ka ike ia aua. Hele ae la laua maluna o ke alahaka, a o ko Ataganana alauui hookahi uo hoi ia e hele aku nei, oiai oia e hele ana i ka Louvre, ukali aku la keia inahope o laua ala. Aole i hala ae na keehina wawae he 20, a hoomaopopo loa aku la keia, o ka Madaine Boaatiikiaka no kela lede, a o ke keouimaua, o Araruiki no ia. Ia wa koke iho la no, ala nini la iloko o ia nei n;i manao liii, aoie i kaemai ka ooloku. hele mai la loko a Ilaukaukai i ka wa o Kookoolaii, me he kui la e hou ana i ko ia nei puuwai. Ua papalua ko ia nei kumakaia ia, kumakaia ia e ka hoaloha, a me ka mea hoi a kona uhane i lia mau ai, e lilo i hoa kaana no na inea o keia nolio ana. Ua hoohiki ]iaa rnai no hoi na Madanie nei iuiua o Ataganana, aole oia i ike iki ia Ai-.uniki, aka, he hapalua hora wale no ka manawa i hala ae, mahope o keia hoohiki ana mai, aia hoi, ike ia aku la na lede nei e hoohihina lna nna i Mneawakea, iloko o na apono lima o Aramiki. 0 keia no hoi ka ui noheu ana i hoopakele mai ai mui na kaūaka eleele mai, ka poe hoi i akenui e lawe pakaha wale iivia, a he wahi anoi puai nawele walo no paha ko ua lede !a no ia nei. # Ike iho la. o Ataganana iaia iho, he liiahi oia na ke aloha, me ka hooaaukiuki ia mni, na hoopiinij)Uūiia meka hoohoka waleia mai, pahola koke ae ]a ke uhi enaena o ka inaina ma koua mau papalioa, a hooholo iho la kona manao e ike pono aku i ka'oiaio a pau, noka mea a koua manao e manawahna mau nei. (A'Jeipau.)