Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 38, 21 September 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

pe»i !jj)in;i\v;ilort no ku i-li'»valii\vii ii ka Lahui Hawuii.] MOKUNA XII. lIELU 27. FA MANAWA no, lwmo koke niai la X he wnlii i()iika tini-lu ma ki;k<ihi :ioiKi o na lieeua la, a hoea mai la he kino wiihiue. Uii ike uUo la no iioi ua elnlio noi i kona uka ina ho. ainaui, a hooho ai; la oia, o ka Moiwahino anei keia ? lUī iwakaliui kniuaaiaono a iwakalua kumaniahilui paha tia nuilealiiki o ua Moiwiihine Anne noi ia wn, aaia oia iloko o ka h;mohai)o pilia o kona nuni a pa», Ua kolni io iio lioi oia no ko kulnna lie Moin'ahiue, a int* ho niea la, na noho pono iho o Laloi iluna ona. 0 ka weo o kona inan kiioiiohi, ua iiko no ia me ka alohi o na pohaku makaniao lilolile, ua pilia i Ua iioUoa a ine ka hooniahie. Hv palanaiki walo no kona waha, a n.a kohu onnn rosc, ua like no ka iniino o kona niau ielu-;lt*hi. j me ko na kaikainnhine alii a pau o ka halealii o Aiisetnria, u o kana niaii aivihi ana, aohe paha be hio e hooknkū ae ai, aka, ua hiki no nae ke ikoia aku ke ano hnleihuki a luako-na malnua o ia iiiiui ouli hoomahiu, 0 ka liahee o koua ilj, ua hookuukiaaia, ua oi iiUu ka pakikii mamua o ka velnvotn nani loa, a he olali paha kona mea like, a pakola loa akn ka nepnneiTO mamua e> ka tnauu nolu o Limiiuui, a ua lilo ia he moa hoomaiiao nui'ni o ka poe haku niele o ia kau, ma ka hoopokolo ana, uahiki uo ke okio ae, "aoliu wahi heinahomaiki o Houhil.i." Kumalieiho la na aulee nei me ke auooinoni o ka manw. Aole no hoi he wa e ue i ikeia al ka oi [lakela ana akn o ka ui a mu ka naiii o ua Monmhine Aniiu noi, o lilio me koia uiauKL'konu iloko 6 na hom koliulin o Lte kulu aumoe, aoie. loa no hoi iwaona o na anaina luuolmno a jiii.ii o nu wti i aui hopu akn, oiai oia i koia hova nu; knlii iiahu Kilika wale UD, a i ukaliiii mai u ka h'di; DonTia Esekokalii o na leiio Sepania i koo ilui, mai ke kipaki;iu ana o'ka inaiim o ka Aioi, a ino ua hoino a ko Cadiiu'la. Noeu'niai la ua Moiwuliino noi i elna inaii k«oliiua wawae imim, a ia wa no i Imiilo iho ui ku di)ko ilulo ina na kapiiai o ko Aliiwahino, u honi liooinau iho la i ke kihi o koua aahu, mamua ae o ka liiki ana i na Muiwaliino k ko iiookaawalo ao. E knu haku, wahi a L?a Mohvahiue Anne, ua ike no ou, aole owun ku uiea nana i hoounu aku nou, mai Enelani Hc oiaio iii o ko Aliiwuhino, waliia ke dnke i [iano un svi, ua maopopo no ia'u, ua liopo ioa wiui, a ho noonoo 010 iioi, ma ka hiliuai kuhihowii walo auu, o hoemi ia inai aua la hoi ku aini hui o ka ihan, a o hoopnliipalu ia nmi aiui la hoi ka j>aakiki o l<a poliuku mahiila, nkn, hoaha la koii noonoo i' ko Aliiwahine P 0 ka luahi ako aloha, ho maaliilu walu Uo luuui'hiliuai ;uia aku iloko o ia Liuawina, aole iio hoi ftti i nmnuo, na poho wale ka'u huukai i muuua holo aiui riei i ka loa, a o uu luhi a ino na iiieiu, ua hala \otv iw ia inau iuna nmwaho o ko'u noonoo, no lea nioa, ku iko kunmlia nei hoi au ia oe i keia Uova. Ho oiaio uo ia, wahi a ka Moiwuhine, uka, ua maopopo no ia oo ke kuinu a me J[u aiio, o kuu holo ana nmi uei o ike ia <io i koin \m o kmi hakii. Kc ileo noi iui irt oo aiiO; iiw kii» uiHuuo kauniuiia īiou, ino

ko'u nniui nni 01-j uo i iui j)opil)kia ili >nai ft»rt malima ilm o'n, ua hoopankiki lou oo i hii iiolu> jj?in nuiloko noi o k« lenlaniikmihnle, kahi hoi loan ai ka poiii» o kou oliv, a tm> ] !( )u hanoliiino hoi 'eo/eiihi. Un iu>(o mui noi au e iko ia oe, llu ' l>uu\vai nn nue i hookauniahaiii, o I lioilie aku iu on, iu< tc;iup;i!r mii iwaona o liiinii uni n;i nu'ii a pm.-o k,i Imhonu li|u)lij)o o k:i j))i)ii])j), i))i m.'umo k<.'k,'(iA o | ko ko :vo noi, o ka hooko ;in;i o na olelo hoohiki, ho inen kno loa hoi i im Imna j hemolole k,i paio ami akn i koia inaii, ioi'.i o knu huhi. A n ];v l v -,i panina lono I . ka ti niiin hiiiuilelo, ua lk'lo mai nei an o iko ia ou, nio ka iini iioiko «iku, aole paha Wiin o iko [mpnlina hou aku ia oe. kaniiiilio mai e ktv ilaelanie—e pane ieo walo imi no hoi la o ke Aliiwahine, wahi a «ii dnko noi, o ka nanalie o kou 1 inan mapnna leo, ho ukn panai mukamae ia, nana o homialownle ao i ke auo okivlakala o kan miui p;uio ana niiii nei. Uii' ok-lo ij)iii nei lioi ok, no lee ki)c i n;i ha- | nn hoiuwlek', aka o ia men, aia wnle rw i ka wa e inahae ui na puuwai, k;t hiwwinii a ke Akua i pminaue like nuii ni do kola a mo keia mea kiuo uhune noonoo. E kuu liaku, wnhi ti ke Aliiivahiue, ua poiun paha oe, aole loa wau i olelo ae ))oi, ua maoele an i ke alolia ia 00. Akn, ;>ole ik> hoi oe i hai imii nei, ua nelo l;on puuwai i ko alolia ia'n, a he oiaio, o ku houpuka ana mni i ka olelo iieia, lie hooin ana mai no ka lia,awina o ka nuvki>'-na iloko o kou puuwai o ke Aliiwahino. E liiki anei i kou kiekie ke hoiko !ii,ii i kalii e ae, e loaa ai 'ke aloha i oi ae ka walohia nuunua o ua kipoua uloha. iloko o keia uniiiuma, he aloha hoi i liiki ole i ke au o ka maiiawa, leo kaawale loihi ana, a nie ka inanuoliooinaloka ke inuihi :>n i koua kupaa. Akoln ae nti makiihiki, eke Aliiwahī~tie, mai kim īlīē 'aūa ia'ōFnō~ka" ma;nawTr roua loa, a iloko o ia mau makahiki, ua lioouan'i uuiu aku wau i:i oe. E waiolu mai auanoi oe ia'u, e hoike ak*i ia oe, no k«u aahu iloko o ia wa, a e hoiku aku } hoi i na niea e pili ana i ua hoohiwahiwa j malnna' o kou kino, ' lie oiaio, mu he mea la oia \va no ka'u <i ike iioi 5a oe ano., e hoonohonoho ana i Muliwaa, malunu o kekahi nolio nani, ine ka bela noiu o Huiei, ma ke auo hoi « Like uie ko Sepania yoe, ua aahu ia 00 roe ka lole silika uliuli uani, i hookinohinohi ia uie ke gula a me ka moiui, nie na pnlima lole nani i honpaaia nia kou inau lima. ine kekahi uiau apo daimann. unnui, a he lei a-i hoopumehana hoi ke- ■ kahi 011, a niaiuna o kon poo, he papale palanaiki, i like ka wailiooluu me kn iialiu an e hoohehelo ana, me mv hulnmanu i omaui-a maluna pouo iho, i hele wnle a "hoohiolo lua i na pali o Koiahi." Auwe, \icla oleoa iho Ia no kuu nwiiii ana aku ia oo'iloko o ia niau sekona i hala e ukii, iho kou niiui kiionohi i lioo|)oweliiwelii ia, ano hoi ke ike inoakaka aku nei tu ia oe, me ka oi pa-iitusatii aku 0 ka hoomnlnleia o keia puiiwai. Auwe iio ho'i )(ti xrnh'i a na' Aliiwiiliine nei, me ka leo liilii, imni >>o lioi ka iiupo w k« kipulu waliMiua t uu uounoo waiwui ole 0 na hoomauao ana e Hke me keia. . 1 A, heaha la kou iini e ko Aliiwahino ?" wahi a iiil duko nei, aolie a'u waiwaie ao u huiku aku ai imua ou, nku, o koia mau mea hounuuiao wale iho la rio, 0 lakou kiiu waiwai, knu liauoli a me kun tnānaolana. Iloko 0 kela a me keiasekona, a k'oia mau kiionolii e lialawai aku ai me ko'.i iniu) hiona wainoliia, mi lilee 110 ,u j nie lea monii makuniae liou loa, o hoo-' malamaiama mai iina ia'u, a halaloa akii j i na ikoi <1 ko'u pouwai. 0 ka paii koia 0 ko kauim o ka'i hoohanle ino una mai, aka, ua hoojiale 110 no au ia nntu hai.a au, 1110 ka uiakawelawela ole ae. Ae, 0 kuu liaku Aiiiwahine lioi, ilokoona niakahiki ekoln i pulelo liope uku la, hekauna hookahi walo 110 kuu ike lihi ana E. kuuhaku, ke dukc: o ]3al<iniliama, wahi a ku Moiwahiuu i pnno aku ai, uw lea hoholo tiua ae o>ka ula otielolielo"'ma kona mau papalina, mai hoouuwele fcauiailio mai lioi paha oe 110 na ruea 0 ia po-i liele a'koliuliu wale. Auwe, <? ke Aliiwahine, i nuiie aku ni ke.duke, ho oi aku ka x lioinoleli», e hookelo ia ko kaua j)iau noonuo nmliuui 0

ūt kiihiia, no ku mwi, uiu kela po hookaUi wale no i louu uuii ai ia'u nu miuiiioImia u me ka liauoli kiekie, iloko 0 nn la iue;i a pau 0 ko'u luakaha ana' ma keia homm. Aole ani'i 0 maliu iki tnai ana kon kiekie o kun luni puuwai palupalu, ma ka h(lf>manao nun ae i ke kulana halialia wiUohia ouapo la ? Ua puia pu ka le- \\'& k« .'ilu onaoun iik 1 lio leiipaoa la, ft 0 na aonli hoi o ku laui, ua helu a lulnu 1 iJa lioku 0 alohi nnii ana, i hiki o)e ke lieluia aku, n o lakou na lioiko ina he liiki ia lakou ke )>ane leo mai. A, e kuu lani maoli ilihau lioi, aoie nnei ma kou aoao walu uo au iloko 0 kel'ali; niau hova eehin o ia po, a malunao kou helehelena, me he mea la, e pu-a okoa mai ana no ka uahi a ka moe, 0 keia kino Ua puuhonua e kaupaleia aku kou inan inanao pilihua, ka j>aku no kou ola. a me na noonoo welenia iloko 0 leou puuwai, Aole lo;i wau e knhihewa ke olelo ae, 0 oeno k;t iwi lahi e hilinai ana iloko 0 kuu iniiu upoua lima—iloko ponoi d0 0 keia 1 niau lima, a ia'u i kilohi iho ai malunn! 0 kou iiiiui hionu, tia pulelo mai la na welelau 0 kou mau wili lauoho momi ma. kou mau ]>(ipalina, ua hele wale a lupalnpa, a iloko o kela a ine keia sekona, ua holo ae la ka haululu a puni kun man aakoko. A, e kuu lani Moiwahine, aole palia oe i hoomaopopo i ka hanoli mailuna mai a me na pomaikai <> kela wahi uaoi loa a'u e kiiaua aua iioko o'n wale iiio 110 ma kelii. po i uu wale aku la. ona poinaikai, ka tiani ame ke ok, kii'u ia e paliola uku ai me ka oiaio, rio '•ekahi halawai hanoli liou ana aku, e like lji me keia, no ka niea, uahikino ia,'u ke hooia.ae imua 011 e kuu ipu milimili, a., ua hoehaia no hoi kou puuwai He oiaio, e kuu hakn, wahi a ua.Aliiwnhiim nei, o uh lunlai ana o ia wnhi, na uluhoh hooīianoh o 1« aluna nhiiihi, ka iiluioahieliie o koo m«u naniiiua, a nie tiii lia «n» lie uimi tausMiii. (Anle. i pau.)