Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 38, 21 September 1878 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

[Unnhiia 0 ka peni miinawiile.i a Joseph Poepoe no ka Hiwnliiwa aka Lahui,] MOKVIS\ 1. HELU 9. MO K3IA oehuehu knun, ua piena hiuna ole mai la ka nunni a poha uakulokiih) nini la, koua leo; —Huaha, ke hoouua mai nei niiei 0 Torewulu i o'u nei i na punli k.in^? E lilo ana anei hu i eneini iionn ? Auwe. ka me» kino bope ole! Hoouiaka ilio la ho knua hnhana mawaenn 0 na koa 0 kuu kaiknuane 11 me Tug;iritia. Lolie iu aku la ka uo ann >1 u;i uiiuui nei, wka ae la na mn.ka kila be t-uisn)ji, luhoia >iku )n na pohakn uewi, he hikii iloko 0 kn maunwa pokole ua mao koke iliO la keia mau uluaoa Weliwnli aiM, oiai, u« lalau mai lu na-liiUa uunui kakauhii o ka Uunui i n.v kim in-i l;a pn nuiikuaiamalua -a ■iliipoho nku la, «1 peia oia i liana ai a liiki i ke koa ahiiiloiHi ole aim. A noLilii, ho"titi(kn koke hiai 1h ia a tiliip«.iny. i ka iiiua, u lukn nua hoi i im iu«a a pau, o ko kuu.ik.» kpin » 1110 ua j liololioL-ua ūn p iu 110 ,i l;a amu ia e ka nuniH, paluku liilii in »e I<\ na.kaiihale j e kuna iu.au puupuu lima'nui, paii ui.ū ! la ka nlu-hiiiu i kn »1 >a papn ia 0 ia, a 1 hobi lokoino ia mai la n > u>»U ai a 111« um kuin ui'mli e »» kVjw.\i k\\n.v o kou il l'o. Ho kei.i pi.iino nui e ikw kuluuka nei mnkou n pnu, ua hnoholo iho |a kuu kaikuiiane, e 'h;i«wi alui ia'n i!o--ku o iih i'un« o ka nnnni, i.mea e p.*u koke ai koi-i uimi poino. Me na w.iiimika e h'n.nini mai »ii>i i»a kouv\ to«\\ pap.iliuii, p.uie UIAĪ l.v in, E kuu, pokii ulelin, īue kiv piha i ka'waloluu Jutiliin

1111 o imi nko uoi ia 00, ko ike pu «e la tio kaun i 11« poino o wuhi in m«i nei ko kuuu iiina, mnmuli o ko mnkou rankoo aloha aim nou, akft, ko kauo pn ia aku nei knkou » p»u o komo iloko o keiu hnHwinn weliwuli, he pono no hoi in, iua o knua kokoolun w»lo do i;\ hoi, holo o ka lehulehu holookon o ko kaun ]«hui, » nolai].i, okuii..pokii alohn, o nho o ae ni)ii nn, o )j]o oe i pio na keiu īmnui, i hoohuli in i( o ai ka poino niai kn aiiu\ iHi, oui, ko ika nei au nohe men o ae e pnkole ai kn aina, o ko lilo mnoli no i wnhine uh keia nunui, nolaila ea, e hele uku oe mnniua, mahope aku aei au o ukali akn ai i koo mau knpoai, a hui bou aku kaua ma kela no a mn keia iio no paha. Ua «e aku la uo aii me na WHimuku no e iiiolo au;t. NolaiiM, aa hoounm'a aku ia /13 e/ele e kii aku ia TiigarinA ka nunui a knpua. hoi. Hiki mai la oia, a heie mai I» imua 0 ks alii iae ka hookano nui a me na aiii 0 ka aitia. I k«ia wa, na mokuhia loa ia au e ka ehaelu. a mahope iho ua aoonoo koke iho la nu i kumu 110'n e pakele ai, a oia keia, he ae no au e lilo i wahine nann, ke hoolilo oia iaia iho a i kauaka 0 ka aoo maoli a kn i ka ui, u ua ike no hoi au aole ūo e hiki aua iaia ke haūn pelu, a ina e ae niai aua oia j keia, «Jaj. la, e hoao no au i naoa no'u e pakele aj. la'u i hoopuka aku ai i keia, aole i hoo kaulua iho o Tug.iniia i kona ae, oiai, ua kupouli lon koua aloha no'u, h peU i puana ao ;ii ka haku-mele o ke au i huk 0 Hawaii nei : ' Kupouli ke aloha Kanehoa Aole eu i ka haiia e ke anu, Da oni wale i ke oho c> ko kupukupu, Ina hoaliko paa kauuooa i ka la, I ka i« loielo e ka mnkaoi— Ae hoi e— a hoohHei mni la oia ma ka iuna lioano 0 Tser«uob"giou», aole loa oia e hoopa -inai iiL.u ain hnnkolA kn'n n^il-ni^k^ Nol.iiln, ui hoi in.ii la oia n noho pu 'oe Terewehi, a h'lo o)ai Ia f kauwa I.iwelawe uhiw. I keia mana\v<> a makoii 1 uoho «i, uu iko iho la na ī ko'u pstl kele. Holwila, li;iajele aku 1« »u i ke k»kaliiaka poeiponi i k« halenlii « hele mai la me kahi okaaa ai o!q, ahiki Wale i ko'u loHa nna i uu powa ulrfu[a o kn muliwHĪ Volega, a laweia tnni i kou alo alii nei- " AllO, e knu kane aloha " w»hi n Mi'lolika iaia i hooki ae ai i knna llai nii* i ka moololo, ke i'ke pouo nei oe i ku popilikia o hoohaluma iūai iiei ,i on la. Ho oiaio maoli ua weleuia ka awaaw» 0 ko Tugarioa iuaina ia oe, oiai, 0 ot ka'u'kauei keia wa. He ui kel fkela kona mana, aohe mea naua 0 hoopiu iaia, koe wale 110 ka naita i hoea m^i 1 keiii ao īoe ka lian«u ole ia, a, »ole hoi he nma kaun e tc«ke ai oia, aka. 0 kn pnhikaua wale uo h ke alii nuaiiao -0 Scsoterika 0 ke Aupuui o Aikupiia. ĒH, 0 oe h uie kou poe nliakaua au i 01010 uiai uei, Jjo mau mea "0)0 loa ouk<iu imua orja. Nol.iila, 0 ku» k/iue «loha, im\ ke kapu wale no o ku muliwni Bngo e pakele ai kaua ; «ohe mnna kupun e hiki ke hoike ia inalailii." Un kukuuiin akii la hti w.ihi aweawea 0 ka liopo eehia īn-ilun» 0 iw hiou< o ka Moi V r al.idiniira, i ka loh» ana i kaia iuoo|elo weliweli; nka nnu, e like nie ka pukoa ku ' i ke kniuli, pel« i ku oia maii ai kona pnuwai ko* wiwo ole, hololee ae- la nu iiiiiiiao ilokot«Sn«— aole hiki ia'u ke h»alelc i kmi nina i ka wa i makeiiiake ia ni ko'u kokua, » o V\» hoio nna'ku uo lioi rnai kela «\o mai o ka eneuii h(>ok»hi, aole no ia he haww ku i ka ruabu4oia, —a me nei mau manno ooloku lioko ona, p«ne mai la ia. * JPehea 1 eueke l :\ūe\ ke Alii i haalulu »i ko ka Uikiiia a pau, a non.i hoi ka punwai kt)ii hopo ole ī iu>iualo lokuhi taai !ii |;o ke ao nei, >\ t'eke 10 anei ia mai 'kn \>ova «na i ike ni i ka p\lik\-.\—eu, e Hiilu>e nnei ia me kon.v pua'li kaua nui tnai ke alo mai o ka emnni Uookahi? Aole lon : e hikiwawe emoole loi\ no ko 5 u make p.i hanen anv\ \ kft v?-.\ hookahi l ka mako ro:Unoino loa. uiauiua o ko'u iiolo houe v.\!a nuu aku*!" Akn, nie k'nia m.ui olelo a p«o, pehea h e hiki ai j»is> ke hooiui «ku i oa mnnno e pai;i]e\\*i\ weliweli ia ium iloko 0 Milo likn ! Pehea 1h e hiki ai iaia ke* kuo aku tne k'a holcvf>ono i k« kupua Tūgaru\ls, ōuū, aole uia ka unita- i h.->n>'a ole ia, nole no hoi i loaa u\ia kn pabikaU;Mi ku Alii Aīgiipit 1 lioHot'Ti(;a ?- U.i h'lu

«o la tio lioi keiA njau noonoo «nn o ke Hlip i ume kaiinmha knikoi i kooa pauw»i. A p«»e iohi )a me ia i katm A£!lolikn oiaio, e, ke lana n«i ko'u m«D»o i kn hnna e prtkde ai kaua, a penei. B pipi irt Ua pa o hoopuni jpei i ke knlnnnkauhule m« ka wai laa o ka mnliwai Bi)ge, a me he oaoa la, aole e hiki, aiia i ko knpu» Ihpuwhlo ke komo rani iloko nei o ko lcu!iiiin|<ttuhale. (Jh lilo ilio )a keia ta>iaao a ka Moi i alea e kanaliai iki ia;)i di o Milolika, oiai, ua ike iho la ia pela io e ai ka/ia Tdladira'ra rt)ohn ikiko o Kieva, a ao\e hoi Inna e hooluhi walo ia i ka Uolo aān aia nu ktipa oka oiuliwhi Biige. Non» ilio, ua muopopo no aohe hiki i .ke kopūii ke boop<i niai iaia, oiai, o ka pupu ieho kon-* uiea naaa e palfa a pal'e aku iua hoao Hua a pnu a ua'kapua la. 0 ka maoao k'a-ua «ku hoi i keia kopua, ua hoopioloke loa aiai ia ika nooooo o ka Moi, a nioau mni Ja ia, anhea ke feaimka i ike i na kukuaa malnmaliima o ka Ih, «ole nae i hanauin me ka pahikana Sesr)turikn, ka mea hoi Dana o luku i kaia Ti!g:irina lapuwal«. MOKŪNA 11. I leein u-a e alnku eehia e nopoi pu nei oa enlu o ka hopohopo weliweli oialnnaonn mea a p>iu iloko oka rumi •h»aiD)t, i ka wr hoi e ahi ana ke aiai haikea o ke kino kupapau maluna o ke!a a me keia kino kaunka o ka anaina, ua puiwa L.ikilale as la lakoo a paa f»ai ko lakou kulana i mouo paa ia ai eka heleoma o ka makau, a kau ae la i na iuiolono no na tea nwa-uwa e Inheie &ka na ia niaiiiiwii, Kole iio hoi i liuiiu, ike ia aku la e hulo pplolei mai ana.ika iialealii he Jfaita ui opio e kuu ana m** luua o kukwhi lio k«okeo, iaahaiai Kekahi anh'u piha o ka poe Naita, a ma kona aoao bo piihikaoa kumukuai nni 6 'owaowaka aha imua o »a kokuna. o ka la, a e paa ana kotia lima «kau i kekahi pa.lekHUa linlali, a.eukali ana i#ia he kaliii j!o. Ik« hiki hoh mai o aa"Jfaita ® o)o koim kilin lio i ka bHĪ6»lii, ua pii naai ]a oia me ],-a hiehie nui » komo rx»ai la iloko o ka mmi' gnla. o ke ; alii V"aiadimira o noho ana we;ke anaina pīhoihoi, a paiie mai la om tno ,na huaolelo a lte koa īo peoei. E ke alii k:tulana. o ko'u inoa nei, o Kokekila Sihedaj, a ua hiki īnui nei 'hoi au imua o hiiioliano nei, e lilo' i kanwa lnwela'we nou i keia h )rn e liafaa rrui nei ka ooi iio maluua oii a ma kon aipa aloha. E ka poe i hoon>auaw«Qm pu inai me a'u-ma kei» moolulo ka'ao, akahi no kakou a hiki mai.nei a hopu pono i ka po 0 noua iik «we i hauhalaki ae uei no kekiih'i mau manuwa i ani aeoei. Nolailn, ke poloai aku nei au i ko ookou uiiiolu, i noi ke aho a hoea' i ka hopena u ko k«koa moolelo, alailn, _ktīu ka nae, kuku nui »e ilnua a pnipai s\e i na umauuia, a hookale.e iho ka olelo penei, kalwh'i, īiaunaH maoli ka hoi, i ka holo 1 ka lole, i ke knlo a hina, a "ku a hoea ana k» hoi in nei. Ea,. mai anei aku li* hoomaka nku ke kalai inooiuio 'e piii uia i kii hiw f >hiwa o keia moolelo, lie •>u momia k«*i liyo, ka t»u o na ea, a 0 ka me.i weliweli « na kupua itio. Oia ina kiikou, k» n«kn "mni la o Halu-au i ka īohi lou, a lilo wnle uo i ke kakaoi&lo. U» oluolu ■loa a ua hanoli no hoi an s ma ko'u nlonlii nei uo kou liiki aua mai ■iiūuii o mukoo.i koia wa auo#, e ke kon opio malihini, i pnne aku ,ai o Vaiadiuiirn,aka, peiiea iu ue i p«kel» taai oei mai n» lima mai o ke knpua Tugafiaae pnīiiku uiai la i ke »la..e komo mai ai ilok<i nt'i o ko kulnnakanlwlu ? i 0 Tng.iriua, i pHoe aku ai ka 2Taita, ho makau a bopo auei uu i»ia 1 Mai ike koke no pe i kona ppo uui, ma kou kapuai nei, akn, he mak.emake aa.e.,haiia i keia haiia uui imua o kou alo e k& . 'lii. U"a pahaohao loa ke alii uo ka wiwo 1 <im ole o' ka op'o, t aiuka fflal I» { oia ina "he iUHkeiiiake io koti« e hakuka pu oie ko kupuii. Pt;la io e ke nlii, i paoe akor ai o Rokekila. a ub ia moa i hikt mai oel an i Kievn uei, a im'ua o kou aio^liu 4-ka, aole. auei.ee i l&he & hoomaopopo paha, aole h« kauaka t hiki &i kfi l.uku i i-keia kupua, o ka sfaitii waW nol i ! keia ao me lea hnuau ole ia?-i ninan aku : ai ki/.Moi. ] (Joleipav.J