Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 41, 12 October 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

rt7n»hiia o k<;kahi poni mnnawaloa 110 ka Hiwahiw» a ku Lmliui Hwwaii.] MOKUNA XIII. 1I13LU 30. iii n' 11 ni o iin wahi M iluA!, B(iiiaiiikiakii nei, u nolio |iit o M do la r«vto ina kahi o ua ulnuio ino, no kona hookokono nna iaia noi e houo niu kana kaik;iinahiiie-l>ahatema, a, hoino ]iu ao la no hoi oia i ka liora i hooliloia akn ui ua kaikamahiue-hahalwiia Ui malalo o ka lawolawe ana na lee Aliiwahine. 0 ke aloiia ana i hoonioamoa ai, n i pahola aka ni imua o Uana ijio o na la i aui aku, lie ])akni una nku ia i inanao uluinahiehie, i hiki ol« ke lioolailanalana aku i na iini o ke au i hala. K ka luna nui, e manaoio n:ai oe ia'u, wahi a M Bonanikiaka i pane aku ai me! ke ano hopohopo. Ua ike a ua hoomao- ] popo au i ke kulana o ke Oaeliuela, uole hoi he mea e ae e hiki ke hoohalike aku nie kona kiekie, ka mea noua mai ka hanoliano e hoomalu nei ia kakou. 1 Ile oiaio kena, wahi a ka luna nui me ke ano kanalna, ina hoi he oiaio kau e ololo nei, pehea la oe i hiki ai maloko o ka Basetile ? 0 ke ano o ko'n hiki ana ilaila, he mea hiki ole ia'n ke hoike pololei uku, wahi a Bouanikiaka, aka, aole loa nae no na liana hookuee aku i ke Cadinela. Ho oiaio ua liana oe i kekahi kai'ainia, a maauei oe e aliewaia ai no ke kipi kiekio. No ke kipi kiekie, i hooho aeai o Bouanikiaka. He uieu knpaianaha keia. a pelu-a la oe i manno ai, e hiki wau ke ahewaia no ke iīipi kiekie, oiai aii e kue ana i na lIuguenota, a hoino hoi i na Sepani;v ? E ahonni kou kiekie e noouoo iho oe, aohe maopopo iki o ke.ia niea E Bonanikiaka, he waliine maro paha kau»? i ninau mai ai ka Inna nui, īue ka haliu pono loa niai io ia nei la, me he mea la e i mai aua, ua liiki loa iaia ke kilo mai i na haawuia poliuliu iloko o ko ia m;i puuwai. ILo oiaio ia, i pane aku ai kt kanaka kalepa nio ka haalulu, mo ko ia nei hoomaopopo iho do hoi, no ua aloha la ke kumu o keia haua lokoinoia. liealia la kau e hana aku ai iaia, ko hoonelo loaia aku oe ? wahi a ka luna nni. Ua lawe malu ia oia inni o'u nku nei e kokahi puuwai lokoino, wahi a J3onanileiaka. Ua laweia ka oia niai on aku ? i pane mai ai ka lnna nui. Nolaila, ua hiki anei ia oo ke pane enai, owai la ke ahe wa ia no keia hana pakaliawale? Ke manao nei au, na iko 110 au. .A owai la ia mea ? wahi a ka lunanui. K hoomanao oe, aole au i hooia aku nei i kekalii mea, o ka luno nui—he uianao koho walo no keia. A owai la kau i koho wale ai ? Ea, o kainnilio moakalui mai hoi pahaoe, i pano miii ai ka luna uni. 1 keia wa, ko ano kupilikii loa mai la ko ia nei niaiuio—Ile poiio iaia ko hoolle uiakawelawela aku i īm niua a pau, a i ole, alaila, (! hoiko pololoi akn paha. Ua hooholo koko iho la nao kona manao, aolo e huna i kokahi moa. Ke manao walo uei au,—wahi a Boj nanikiaka, o ka meii nana keia hima pa'kalia wale, lio kanaka ili palapalauli loihi no ia, a ho ano hiehie no uae, a i ka I hooniaopo]K) nku etv, me he kuuaka la no

ko kuliuui kioki;>, a ko manao īn-i au, na nknli uiau jmha koin knnuka ia inana i na wn a puu a'n o hnihoi ni i nu iwi laln m i u'u inai ka ipuka pa aku o ka 1 JOUV i\>. la \va Hiio nluku inai la ka l'ina nui, .i uinau Hoko inui la. Owai )a lioi koim uioa ? Auwo, m>)o *ui i iko i kona inon, nkn, ina no nu n halawai , mc in, a»)c an o lioolh'u-iilh'wu ana iaia, ina oia iwaena o ua tausani kaiuika, Ano liooinakue mai la o lnna o na luna imi iu>i, a |ttu'c mai la, Ua hiki ka ia oo 1«; iko, iaia iwaona o na tanKaui kanuka, Ua oh'lo inni nei oe, iia hiki tio ia ot3 ke lioomaopopo i ua kanaka la, pono loa ilio la, a ua lawa iho la palni kaua no keia lu, a oia wale no ka mea jiono niannia ue o ka hoomoali kamailio liou ana »ku imua o ka lohuloini, kela mea nmia i pakaha i kau I\[ad.inie. Aole no nae hoi au i hoike aku nei inina ou, tia ike maopopo au i ua kanaka la, wuhi a Bonnnikiaka. E lawe koke aku i keia lawohala ma kalii e, i pnno ao ai ka luna nui i na koa kini «kn koko ana, lhea makoii o lawo aku aiiaia nei, wahi a na koii kiai. ilalo i ka lua, wahi a ka luna nui. Anwo, auwo no ka hoi knn pilikia umnolo \v;uc. 0 knu Madamo paha ananoi kai h.-ina i kekalii ni<tu liowa iuo loa. a ke nianaoia mui nei owau kekalii i hui iiu 'aku ina ia mea, Anoai ua kamailio wale palia oia—nie ka olelo ana na iko āu ina mea lnma a pau. E hala ae au-! anei leeia po nio kona mau liiona weliwe-1 li, a i ka lu apopo hoi, e kania akn ana 1 [laha wau ilunu o kahi oki poo. e kuu Akua, o uloha mai ia'u. 1 Me ka nana oleia aku o keia leo ulono ake kanaka piepiele, hopu mai la na koa kiai iaia nia na linia, a alakai liululiuln ia aku la keia ilalo o ka lua, oiai ka knia, uui e kakau a\\ivi ana i k\ikatii leta tno ke kukali tuai o kekalii aliikoa. Aole loa o hiki i kekahi lihilihi o Bonanikiaiui ke ])ili ilio, no kamea, ua hele inai ln ku ia nti wahi inanao a Luuluii Hanalei i ka ua nui, Kaumalia Lua i ke one o Maliainoku. Kolio iho la keia nialnua o ka noho ia po holookoa, o naka walo ana no ke kino, ii i ka welie ana mai o ke aliiula kakahiaka o kekahi Li ae, a o luiii la na kukuna inalamnlania iloko o ko ia iiei keenu, nie ho mea la, aia iniua o ko ia ' nei nanainn, he la in i aahuia uio na aahu kanikau o lee kunmkuna. Loho aku la keia, i ka uina mai o na uinii hao o ka jiuka, a puoho ino ae la I keia nie ka lele launa oJo u ka hauli. Ua haupu koke aa la no ke.ia, o ka wa paha ■ keia a lakuu e kii uiai ai iaia nei, 110 ka lnwo aku ma kahi oki poo, aka, iaia nae i ike nkii ai o ka luua nui wale no a nio kona ukali, ua akalnui hoii nmi la na nooiioo iloko ona. 15 kuu mnkainnka, i pnno niai ai ka luna nui, iiii ano koikoi 'm na mea e pili ana i kou hewa niai ke ahialii niai one-hine.-i —ua nonoi aku au ia oe e lioiko niai i ka oiaio a pau, no kn mea, tna koii 1 īnihi wale no o houinaalili iaai ka inaina ! wela o ke Oadinela ia oe. Ua makaukan no au o hoike aku i na moa a pau, wahi a Bonanilviaka. onu mea a pau a'u i ike ni, ina no e nielo hou iu mai anr. wan. Nolaila, aia la iliea kau Madaiue ? wahi a ka hsa nui. Aeilo nnei au i hoiko mua akn ia oe, ua laweia oia e kekalii kanaka nona na hiona kolohe. He oiaio iu, aka, inai ka hora 5 mni o kē'aliialii i hala aku la, na nnlowule uku oia niai iu oe aku. «Anwo, healia la mianei, iiole no'u ia hewa o kona nalowale ana. Heahn la kau hana nia ke keeiui o kou lioaloha oia o Atngiuuui a 'i Ao, he oiuio, ua hiki aku au nia ke keona o Atnp;iiniuia, wahi a Bonaiiikiaka. A healia ko kulemiii nui o kou liiki ann nialnila ? i ninau aku ai ka luiin 15 nonoi aku i koua alionui e kokua mai ia'u, 'ua ka hanu hole ana aku ma ka nieheu o kuu l\ladaiu\',-wah) a Bonanikiiika. (J»l<- < )

Hon. J U Kaw.m.nui ; E oluolu kou ahonui e hookomo iho ma kekahi mau kol unu o kau niipep;» kaulana ine ka wainohia i k.i'u »vahi ukana kainahao o ko n'.olia, oia hoi lio "Kaniaau no ka welina alolui," o Maria Kahokili Kaukuna. w, k-iu lioapili, i haalele mai i ke'u ola ana, ma ka liula ano ahialu o ka la ō j o Sei>t i aui aku la, ua oluolu i ka .Makua Maua Loa ka lawe ana aku i ka uhane o ' kuu hoapili mai kela ao a i ka moana iipo ] oka inake, o like ine ka olelo kahiko : j "Ile ana knhiko mai ka po mai, I Aohe mea lanakila nia ia alauui." Ua hanauia o Mana Kaliekili Kaukuna ma Oliia, Molokai, nu ka malama o Sept. j 183H, a make ilio nei ma llouoluln, Oahu, j ma ka la 5~ o Sept. 1878." O na la o kōūal ola ana i keia ao, he 40 makahiki, a ua no ho pu oia me a'u eiwa makahiki o me na la kou, a kuu aku la kona uhane. Na ; kekahi inai, akepan, i hoonawaliwali nnu 1 kona kino, a hele wale aku la. Na na la loilii a me na makahiki i liala, i hoike ma'i i ke aloha o na wahi i liele ia, na kai i pili ia a īne na knla i uhaiaholo pu ai me ka wahine. Na na la oia mau niakahiki i kui a liina ae o noho me ke aloha malalo o ke kaula kaakoln o ka noho'na lokalii, | hookahi uianao a liookalii ka hele'na. 1 ka haalele ana mni nei a ko'u hoapili ia'u, ua wailio pu uiai no lie ukana luuluu, oia keia: "Na ke alolia i kono, hiki ka makemake, Ile inakeiuake ia oe he aloha u-a," lu wale i 110 uo ike aloha oka wahine, Ileleka wahiue ke koolua o ka hale—o E aloha—e. Gko. B Kai.aaukane.