Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 42, 19 October 1878 — HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole; ATAGANANA! [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NA KIAI EKOLU. A ME KE Koa Opio Wiwo Ole;

ATAGANANA!

[Unuhiii* o koknhi poni manawnleii 110 ku Iliwaliiwa a ka Laluii līawaii.] MOKUNA XIII. HK]jU 31. A AE nmi ]iv 110 hoi o Ataganana o kokua ia'u, nka hoouiaopopo koko akn la nu au o lioao ana oiu o kunialeaia iiiai ia'n, wahi a Bonanikiaka i pane, aku ai. Ea, ko mauno noi au ua hanaia kekahi aoliko ma lu niawaoua ou a ino At.nganana, a i moa o hookoia ai Uola noliko, oia ko kumn nui naua i kono inai iaia e hakaka a huopuehu aku i ua luna koa uaua i hopn i ua Madanie la au, rno ka huuakelo, h)ii aua aku noi iaia, wahi a ka luna uui. Aka o ua Afcaganana la. eia oiii iloko o ko makou inana i keia wa, a e ike koke ana no oe4^ il ho, alo <i lie alo. & Auwe no lea hoi e, aohe a'« mea e ae e iini ai, aole no hoi ia o lilo i mea no'u e kauinaha ai, ka iko ana akn i na hiona o keluihi maka launa, walii a Eonanikiaka. E lawe mai ia Ataganana, ipaneae ai ka luna nui i na koa kiai elua, a Uweia inai ana o Aka, ka a lakou i kuhihewa nui «i o Ataganana. E At-,iyainuia e, ke kauoha aku nei au ia oe, e huaipau mai oe ī na niea huna i hanaia inawaena ou a mo koia Boiuuiikiaka, Ea, ho moa e kon kuhiliewa, aole keia o Atagauana, wahi a 13ot\anikiaka. .Pohea, aole anei koia o Ataganaua ? i pane okalakala niai ai ka luna nui. A owai la keia inma o'u i koia hora ? Aole loa koia o Ataganana, a aole no hoi au i luuiina ike iki i keia kauaka, wahi a Couanikiaka. E ka lawehala, e hoike akaka mai oe i | kou inoa, wahi a ka luna nui. 0 Aka, wahi a ka lawehala, a he koa no lioi au. I'lahaha, aolo loa ia he inoa no kekahi kanaka, aka he iuoa ia i kapaia no kekalii leiiahiwi, wahi a ka luna nui me ke ano pioloke. A ke nianaoio nui au o Ataganana uo 00. Aole loa pohi e ka luna nui, aka nalakou wale iho no i kapa iuai ia'u o Aiaganaua. A i ka wa a lakou i hopu ni ia'u aole loa wau i makemako i' paio wale aku ia lakou. Auwe, ke hoonaukiuki nei oe i ka lmnohano o ka auao pono, wahi a ka luna Aole pela, walii a Aka. E ka luua nui, lai hai aku nei iiu ia oe, aole keia o Atagauana. He kanaka ui opiopio waLe uo oia, noua na makahiki he 1!) a 20 paha, a o kein kanalea me ho mea la, ua oi aku niamua o ke 30 makahiki. 0 Atagan, r uia, uo loleo oi.'i'o nakoa kiai kiuo o M des IsssartH, ao keia keoniinana lio: tio ko M de Tevevile uuui koa, e nana aku tio hoi palia i ke ano o ka uahu, w»ihi a Eonanikiaka i hahai pololiū nku ai. Ma o na Lani la, hi> oiaio loa i:i, wahi a ka huia nui. 1 leeia wa, ua liomo kokb mai la lea ipuka, a hookomoia mai la lio elele e kokahi o na luna wiliki o ka papu 13asotile, a haawi aku la i kokahi palupala i ka lnua nui.Auwe ka lapuwalo e, wahi a ka luna nui i puiwa ao. ai. lleaha la ia moa, a nowai lioi kau o kiuuailio iu;i ? lvo iniinaolana nei au,

aolo [Kilia no ii.v īnea e j>ili ana i ka'u wahine. lle oiaio, nona uo, o na niea a jiaii e |iili inia i:v oe, aia nia ke, kulaua īnaikai, w;vhi a k;v luna nui. E oluolu anei oe e hai nwi ia'u j>ehea la o lilo ai |.-nn tnau Uulann in;vikai i n»ea hoinoia maunili o n;v hana a knn Mada ino, oiai au e noho ana uialoko o kahi [wi ? wahi a Ponaiiiki \ka. No ka uiea, o kaua mau hana, u:v j>ili no ia i na niea i hool.ila niiv-lu ia niawaena o oluu, wahi u ka luiia niii. Ke lioohiki ak'i nei an imua on me ka oiaio loa, iitv knhihi'wa maoli oe, iloko o \ ke iio holookoa uoi :v j>an, aole loa wau i i ike, lihi iki i kokalii mea a kuu MiuLmie i hana ai ma ko ano kue, a iua j>aha na hana oia i ua īnea lapuwale, ko oleio iiei au, na hoino loa wau iaia no kona waliahee. 1 Ueia wa no i paue in:ti ai o Aka, e ka lnna mii, ina aoliu an liana i koe me a'u, e liookuu niai oe ia'u, a pahohi ao la ka waihooliin o lea inaina ma kona helehelena a puui. E hoihoi hou nku i keia man lawohala nia ko laua niiiu keen;v hoopaa, i [lane ae ai ka lnna nui i na koa Uiai, a e inalamiv lou hoi ia lana ino ka nniUaal;v. Aole loa pel;t, i j>ane oolea al;u ai o Aka ine ke ano kuoo niau, aia wivle no leon knloana me Ataft'ariana, a aole loa no au i ike iki i ke kuleana kupono o ko'u hihia wiilo ana ina ka uminnii iloko 0 keia jiilikia inanele. E liooko aUu i kuu man kauoha a pan —e hooko |>ololei—a ke lohe mai la iinei oe ? Ilnli ae la o Aka a ukali aku !a ma vnv keipuai o na koa, me Ua j)iinwai i liele u wela i ka inaina, a o Bouauikiivka hoi, ko ku-wo nei oia me na Lo uwe kanikau 1 ku i ka hoalohaloha, e hiki ai 110 hoi jiaha ko hoonaue a hooj)epe loa i kn puuwai ahiu o ke tig;v. Kauo ImluhuUi aku la na koa kiai ia Bonai)ikiaka, a onou ino ia aku la ma Uoua Ueena i lioopaali;voia ai i ka j)o mainua iho, a iiookuniakaia ia aku hv oia e nolio ineliameha malaila ia la a j>o. I kela a me keia niinule, e hiki uo ke lohe \ ia aku o Boniiniki:vka e uwe kiuiileau ana ine ka walania. Mahope iho o ka hora 9 o ia ahiahi, I iaia i haupu ae ai e j>elu iho no ka lio-1 oluolu iki ana, lolie aku la oia i ko koele | uiai o kekahi maii ka[)iiai wawae e hele i j mui'aiuv niawaho, hookokoke loa mai la ke koele o keia mau ka[iuai a wehe ana i j ko iiv nei ij>ulca, a koino mai la na koa Uini iloko. 15 līkali mai ia'u, wahi a keleahi Inna i hoounaia nmi me na koa kiai. 15 uUali aku ka luianei ia oe, wahi a Bonanikiiika. 1 keia pouli nui no la— a iliea e hele. aku ai ? Ke liai aku nei au ia oe, nn iiaawii:v inai' noi na Uanoha ia maUou e lawi'. ia oe, a oiu wale ae l;v no Ua mukou e hoike aku ai iinua- ou. Auwe e Uuu līaku, e, kuu Ilaku, walii a Boii;iuikiaka i hooho ae iii me ka leo [laimiuko —ano ua Uumnkena maoli ae la ka lioi au. Ivu ae la oia iluna a uk.ili aleu liv mahoiH' o lakon. Iho aku la oia nia Ue, alanuī inua uo ana i kivuiluj>eia :vi, a [>ela ka liele anaa puka loa aku liv iwaho o ka j>uka pa, aia mawaho olaila lie kaa lio (3 ku niakaukan una me na lio elia. ()iiouia aku la keia iluiia o ke kua, a hoonoho ia iho la ma ka aj>iio o kekalii aliikoa he kiikiana kona kulana, hoopaaia alen la ke [mni o Ue Uaa, a uie he nuui jiaaliao la lana maloko o ke kaa ia \va. 11010 uauele aUu la ke Uaa, me, he holo iiiiu la no ka h'uakai hoolewii, aka, aohe a ia nei niea e ne, e ike aku ai īuainua o Uo laua alahele, o na lio kauo kaa waln m>. Aka, e like me ke ano m;tn oke kanaUa Piivisa uiuio, nolaila, ua liiki no iaia nei ko hooniaoj)o[io, nia na uakee aua o ko aliuiui, na kukui liuouialiiinalama n ino nu hoailoiia mn na kapa alanui. I Ua wa a laua i hiki ai i S.uia Paido, Uahi h'oi e haawiia ui ka hooko nua i na hoopai inidiina o ka poe hana kiu'aima, tia aneaue loa oia o inaule uo ke kauuiaha »ka uiaiuio. Ua nnuiao oiu o kalii la ia o kn iho ai UiMwa, n,l<a ua hoomau uku la no ka helo auik iuuia. | (Jo,'e i'}>au.)